mm
Familiebedrijf
Geheim
Huiskamergebeuren
vrijdag, "fl
29 februari 1980 m
VD/SC/WW
*t?V-SC
PI ateelbakkerij
troonsv iris seling
voor nageslacht
De heer Van
Dorst toont de
tegel dia de
Schoon-
hovense
plateel
bakkerij
uitbrengt ter
gelegenheid
van de
komende
troonswisseling
blauw van de andere. Afhankelijk
van de plaats in de oven kunnen
er in een partij al nuanceverschil
len voorkomen. Die temperatuur
moet een zorgvuldig bewaard be
drijfsgeheim blijven. „De oven is
de beste schilder" is een veel ge
bezigde kreet in deze industrie.
Toen rond 1920 een Haagse aarde
werkfabriek de poorten sloot was
het de vader van de huidige direc
teur, de heer N. R. Visser, die de
modellen overnam en het bedrijf
naar Schoonhoven bracht. Op 18
augustus 1920 begon de NV Pla
teelbakkerij Schoonhoven de pro
ductie aan de Wal. Een bakkerij
en een kerk hadden daarvoor het
veld moeten ruimen. Enkele
steunpilaren van het Godshuis
zijn nog terug te vinden in de be
drijfsruimte. Een ruimte waar je
kruip door, sluip door van de ene
productiefase naar de volgende
gevoerd wordt en waar je zonder
geleide gemakkelijk kunt verdwa
len. Vijftig mensen telt het be
drijf, die soms wat verloren in die
grote, stille ruimten werken aan
een assortiment van zo'n kleine
tweeduizend verschillende artike
len. Voornamelijk siervoorwer
pen, zoals vazen, tabakspotten en
Beatrix. Dit alles omlijst door
een terugkerend bladmotief met
op de vier hoeken een appeltje
van oranje. De tegel is uitgevoerd
in de kleuren oranje en bruin.
Aangepast dus aan de heersende
kleuren in het Nederlandse inte
rieur, want dit soort zaken is veel
al toch een huiskamergebeuren.
Daarnaast zal men een uitvoering
in oranje-nassaublauw op de
markt brengen. Honderd exem
plaren zijn al gereed. De tegel zal
over vier tot zes weken in de win
kel liggen tegen een prijs van om
en nabij de zes gulden.
De concurrentie zit intussen even
min stil. Een zich niet met name
noemende firma biedt een Julia-
nategel aan, Delftsblauw in hard
houten lijst Het Gildehuis brengt
een Wandbord Beatrix. Kunstate
lier De Kruik probeert het zelfs
met een combinatie van twee
wandborden. Zij richten zich via
advertenties in de dagbladen tot
de particulier, schermend met een
geringe oplage, aldus de markt af
romend met pittige prijzen. De
Plateelbakkerij Schoonhoven
zoekt zijn afzetgebied niet zozeer
onder particulieren als wel bij ge
meenten, oranjeverenigingen en
soortgelijke instellingen. Zij wor
den aangeschreven en op het be
staan van de herdenkingstegel ge
attendeerd In de hoop dat zij de
tegel inkopen om er de school
jeugd mee te verblijden of aan
hun relaties te schenken.
Tussen idee en hardgebakken
werkelijkheid ligt een heel proces,
Voordat het ontwerp op de tegel
kan worden overgebracht moet
heel wat voorbereidend werk ge
schieden. Dat overbrengen ge
beurt volgens een zeefdrukprocé
dé. Daartoe wordt op schaal een
werktekening gemaakt die ver
volgens op dia wordt gezet. Een
stuk gaas wordt ingesmeerd met
een bepaalde substantie. Tussen
gaas en dia wordt een glazen plaat
gelegd, waarna de dia gedurende
enige seconden een lichtstoot ont
vangt Het belichte gedeelte wordt
hard. De lijnen die niet belicht
worden blijven 2acht. Op deze
manier wordt de lijntekening van
de dia geprojecteerd op het gaas.
Met een waterstraal wordt het ge
heel schoon gespoten. Het krijgt
nu de tijd om te drogen. Pas in dit
stadium komt de tegel eraan te
pas. De kant en klaar van een fa
briek betrokken tegel wordt on
der het gaas gelegd. Door met een
rakel de verf door de mazen te
drukken, het zogenaamde „scree
nen", wordt de afbeelding op de
tegel aangebracht. In het geval
van de Oranjetegel tweemaal,
vanwege de twee kleuren. Dit al
les geschiedt met de hand. Slechts
bij grote oplagen schakelt men
een machine in. Vervolgens wordt
de tegel met glazuur bespoten;
poeder vermengd met water. Het
water trekt in het oppervlak, de
poeder bliift erop achter. Het pro-
dukt is aan ovenklaar. In een
aantal lagen worden zij opgesta
peld tot een grote stefiage. Een
mobiele, aan het plafond bevestig
de oven, wordt eroverheen ge
plaatst Het bakken geschiedt on
der zeer hoge temperatuur
Van Dorst; „De aardewerkindus
trie is een geheimzinnige indu
strie. Iedere fabriek heeft zijn ei
gen temperatuurde. Dat is name
lijk kleurbepalend." Het blauw
van de ene fabriek is niet bet
Wandborden
worden op de
schijf gedraaid
Vervolgens
worden zij
precieus met
de hand
gedecoreerd
Schoonhoven Op 31 januari van dit jaar maakte Koningin
Juliana haar troonsafstand bekend. Na 30 april zal Hare Ma
jesteit Koningin Beatrix heten. Even wennen. Maar veel be-
bedrijven willen ons daar graag- een handje bij helpen. Op
weinig koninklijke wijze soms zorgen t-shirts, buttons, wand
borden, herinneringstegels, dukaten, mokken, glazen, lepel
tjes en alle fraais wat men ongetwijfeld nog meer zal beden-,
ken, ervoor dat we niet meer om deze belangrijke dag heen
kunnen. Het Nederlandse bedrijfsleven heeft op grote schaal
commercieel op dit gebeuren ingehaakt
Zo ook de NV Plateelbakkerij
Schoonhoven. Zij hebben een her
denkingstegel in de strijd gewor
pen. „Van oudsher staat het ko
ningshuis bij dit bedrijf in hoog
aanzien", verklaart de heer Van
Dorst. Hij „doet van alles" binnen
de onderneming, waaronder het
verzorgen van de publiciteit. „Je
wilt als bedrijf meeleven. Goed,
het is natuurlijk een puur com
mercieel iets", geeft hij toe, „maar
dat is toch niet per definitie vies."
Hij vindt tenminste dat de manier
waarop onlangs in Tros-Aktua
alle ondernemers in deze over één
kam werden geschoren wat al te
gortig. „Het wordt gewoon van je
verwacht. Daarnaast zie ik het
toch ook als een cultureel gebeu
ren, wat je in een bepaalde vorm
vastlegt voor het nageslacht Zijn
grootste waarde moet het nog
gaan krijgen."
Bij eerdere gebeurtenissen rond
het Koninklijk Huis bleef de
Schoonhovense plateelbakkerij
niet achter. Ter gelegenheid van
de zeventigste verjaardag van
Hare Majesteit bij voorbeeld
bracht men vorig jaar eveneens
een tegel uit Echter pas nadat
verzoeken daarom waren binnen
men. Deze keer heeft men
niet op gewacht maar zelf
initiatieven ontwikkeld. „Meteen
toen het bij ons bekend was, heb
ben wij er werk van gemaakt",
vertelt de heer Van Dorst bij de
koffie uit Delftsblauwe kopjes.
„Om de verzamelaars te gerieven
willen we daar een bepaalde lijn
in gaan brengen. Daarom is deze
tegel in dezelfde stijl uitgevoerd
als die van vorig jaar. Bij toekom
stige gelegenheden stellen we ons
voor die lijn door te trekken."
Het eindresultaat mag gezien wor
den. Geen toeristisch prul, maar
een verantwoord, stijlvol exem
plaar. Gerrit Neven, een van de
twee vaste ontwerpers van de aar
dewerkfabriek, ontwierp een te
gel van 15 bij 15 centimeter met in
het middelpunt de profielen van
de gaande en de komende Majes
teit, onder één kroon gevangen.
Daaronder de datum 30 april, ge
flankeerd door de namen Jüliana
wat dies meer zij. Verder wand
borden en tegels. De grondstof
wordt van elders gehaald. Slechts
enkele simpele handelingen ma
ken de klei geschikt voor ver
werking. Arbeidsintensieve pro
ducten waar geen machine aan te
pas komt. Vazen, potten en plas
tieken worden gegoten. Wandbor
den op de schijf gedraaid. Pre
cieus worden zij na het bakken
met de hand gedecoreerd. Ten
slotte vormen de relatiegeschen
ken een niet onaanzienlijk deel
van de productie. Telkens wan
neer een handelsdelegatie bui
tenslands gaat zijn de koffers ge
vuld met Delftsblauw uit Schoon
hoven.
De verkoop van dit alles wordt
geregeld aan de overkant van de
straat De entree daar wordt ge
sierd door een bescheiden plateau,
waarop twee blauwe vazen, met
in goud de letters P S. De plateel
bakkerij is in de bijna zestig jaar
van haar bestaan uitgegroeid tot
een echt familiebedrijf. Wat de
vader begon, zette de zoon voort
De derde generatie heeft inmid
dels zijn intrede in het bedrijf ge
daan. Wellicht zet zij bij een vol
gende koninklijke gebeurtenis een
nieuwe herdenkingstegel op sta
pel, daarmee een goede traditie
voortzettend.
