ÈXTRI
J
DeBartholomeuskerkin Schoonhoven
n
Schoonhoven Het
zijn veelal slech ts de
krach tig gestelde
protesten in de vorm
van scherpe requesten
en anno 1980aangedikt
met onparlementaire
uitdrukkingen, die de
kolommen van de
kranten bereiken.
Maar de persoonlijke
contacten, de
briefwisselingen, de
directe beïnvloeding
opeen bepaalde zaak,
komen meestal het
grote publiek niet
onder ogen.
„Niet moeilijk doen'
Geen klokgelui.
Weer nieuws
Schrikbarend
4rrfj<Sag
S3 auginlta tsso
VD/SC/WW
de glorie van ditjvolk
Nu niet en vroeger niet.
1 juni 1011, De raad van Schoon
hoven, varend op de koers „niet
moeilijk doen" komt bijeen in de
raadzaal van het stadhuis. De
agenda vermeldt nu niet direct za
ken waarvan enig vuurwerk is te
verwachten. En waarom ook?
Schoonhoven voert een beleid
waarop menige stad ol dorp in de
omgeving jaloers kan zijn. Het
groeit en om de uitdrukking vol
ledig te maken het bloeit welig.
Grote problemen zijn er niet, hoe
wel
Een zaak echter bezorgt de vroede
vader grijze haren. Het Palladium
van de oude stad, de massale to
ren van de Bartholomeus kerk
staat op instorten en het kerkge
bouw is er al niet veel beter ^an
toe. Dg toren, eigendom van de
gemeente Schoonhoven en
gebouwd in de jaren rond 1450,
heeft reeds menig stadsbestuur
slapeloze nachten - bezorgt. Ieder
jaar weer blijkt bij metingen, dat
de toren alsmaar schever zakt.
Onlangs heeft een meting uitge
wezen, dat de steenmassa al meer
dan een meter uit hetiood staat.
Ook het 50 jaar oudere kerkge
bouw lijdt enorm onder de scheve
neigingen van de toren. De ïuilen
in het schip van het gebouw zijn
door de enorme druk in oostelijke
richting ontzet en bij het westelijk
zuilenpaar is dit in 2o'n hoge mate
het geval, dat een ramp niet uitge
sloten is.
Het kerkbestuur heeft reeds een
besluit moeten nemen de hoofdin
gang en het voorportaal, een toe
gang die gelet op de architectuur
van de kerk noopt tot binnentre
den, te sluiten.
De Schoonhovenaar standvastig
aan tradities, mort.
De hoofdingang tot "hun kerk"
waar eeuwen lang ouden en jon
gen, vromen en bandieten, simpe-
len en wijzen zijn binnengekomen
om een glimp van het Hemelse
Jeruzalem op te vangen, ïs geslo
ten. En juist in dat Schoonhoven,
rijk aan tradities. De kerk,
gebouwd in de zogenaamde Heili
ge Linie, de lijn oost - west moet
mm binnengaan onder de toren.
Wie dc kerk binnentreedt, gaat
van de duisternis naar het licht,
van de dood raar het leven en
van de zonde naar de genade. De
scheve toren echter is de grote
spelbreker. De toegang tot hun
kerk is, zolang er gevaar dreigt,
aan de haven.
"Een onmogelijk poortje", noemt
een briefschrijver deze toegang en
verwijt het gemeentebestuur, dat
zij schuldig is aan het feit, dat hij
"achterstevoren" de kerk in moet.
Ook de ruimte waar de twee klokken hangen zal grondig worden geres
taureerd.
Het meest ergert hem nog
Schoonhovens eerste verkeersbor
den "kerk en toren gevaarlijk".
Het scheefzakken van de toren
overigens had al menig gemeente
bestuur zorgen tot over de oren
gegeven.
Al in 1815 was gebleken dat het
enorme gevaarte maar liefst 85
centimeter uit het lood stond.
Toen echter had men zich niet
druk gemaakt over deze "kleine
afwijking", In het jaar 1864 ging
plotseling alles fout bij het klok
gelui. De eeuwen oude klok ver
stomde tijdens een begravenis. De
klokkeluider liep lijkwit de straat
op. Tijdens het luiden was één der
ankers tussen de kolommen finaal
afgeknapt. Het klokluiden werd
verboden. Er volgde vergadering
op vergadering \yat uiteindelijk
resulteerde in een commissie van
onderzoek. Een commissie echter
die zich niet zo druk maakte. Na
vele vergaderingen luidt haar
eindkonklusie dan ook de toren
jaarlijks te laten loden. Schoonho
ven "geniet" weer van het luiden
der klokken. De toren zakt intus
sen verder,
Vele jaren gaan er voorbij; een af
doende methode om het scheef-
zakken van de kolos wordt niet
gevonden. Boze stemmen in de
stad spreken reeds, zij het nog niet
in het openbaar, over afbreken.
In het jaar 1907 komt de zilver
stad weer in de belangstelling. De
Schoonhovense krant vermeldt,
dat tijdens het luiden van de klok
weer een verbindingsanker tussen
de toren en de kort daarbij staan
de zuil, is gebroken. Naar de oor
zaak hoeft men niet lang te zoe
ken. Het is weer de enorme
kracht die door het scheefzakken
van de toren wordt uitgeoefend
op het kerkgebouw.
Nu is ook voor de raad de maal
vol. Men roept de hulp in van de
minister van binnenlandse zaken
die op zijn beurt de rïjksarchïtecl
voor monumenten opdraagt éen
onderzoek in te stellen. Zijn con
clusie is dat de enige en juiste op
lossing is de steunberen aan de
oostzijde van de toren te plaatsen
op een nieuwe fundering.
Er wordt heel wat achter de oren
gekrabt door de vroede vaderen,
want de voorgestelde reconstruk-
tie kost handen vol geld en dat op
een moment, dat de stad vele an
dere voorzieningen in het vooruit
zicht waren gesteld.
De hulp van de minister had ook
al niet veel opgeleverd, althans
Seen financiële toezeggingen, zo-
at werd besloten weer eens een
commissie te benoemen bestaande
uit leden van de raad en kerkbe
stuur dk nu eens precies zouden
bekijken wat te doen stond. Op 17
maart 1S09 volgde de eerste ver
gadering en werd besloten een
grondboring te laten uitvoeren.
Het onderzoek werd uitgevoerd
cn weer kwam men tot een eind
conclusie. Helemaal het advïe3
van de rijksarchitect negeren kon
niet. dus als mogelijkheid een
werd genoemd de steunberen aan
de oostzijde van de toren te plaat
sen op een nieuwe fundering. Mo
gelijkheid twee was het aanbren
gen van een geheel nieuwe beton-
fundering onder de toren. De
meest ingrijpende suggestie was,
afbreken en opnieuw bouwen.
Op 25 mei 1910 vergadert de raad
van Schoonhoven. Op de agenda
prijkt een voorstel van het college
om de toren inclusief kerk af te
breken, De immer statige raads
zaal van de stad staat bof Bol van
verontwaardiging en kritiek.
Maar is er wel een andere moge
lijkheid?
De raad wil geen beslissing ne
men en verzoekt het college het
voorstel voor nader overleg terug
te nemen waarna na een ellenlan
ge discussie wordt voldaan.
•Een fraaie door architectenbu
reau Visser vervaardigde tekening.
De hoofdingang van de Barthoiomeuskerk, die tot grote ergenls enige tijd
gesloten moest worden.
1 Juni 1911. De raad van Schoon
hoven. varend op de koers "niet
moeilijk doen" vergadert. Vuur
werk is niet te verwachten want
de agenda vermeldt niets opzien
barends.
Nadat burgemeester P.K.P.J. van
Sloten de vergadering met gebed
heeft geopend, ontploft de bom in
de anders zo rustige raadszaal. Het
college stelt de raad voor de toren
aan de kerkelijkegemeenie over
te dragen "zodat de gemeente
nimmer meer geld zou behoeven
uit te keren aan de toren daar de
gemeente van het onderhoud zou
worden ontheven. Kerk en toren
zouden door liet kerkbestuur wor
den afgebroken en op die plaats
zou een schitterend marktterrein
vrijkomen. De nieuwe kerk met
toren zou meer zuidwaards wor
den gebouwd.
De kogel is letterlijk en figuurlijk
door ae kerk. Niet voorzien is de
hevige verontwaardiging die alom
losbarst. Vanuit Schoonhoven
maar ook vanuit de verre omtrek
wordt het besluit van de gemeente
als vandalisme aangemerkt. De
Schoonhovense Krant uit die tijd
staat bol van commentaren en in
gezonden brieven. De raad wordt
bestormd met krachtig gestelde
protesten die de kolommen van
de krant halen. Het publiek loopt
te hoop.
Anno 1980 kijkt niemand meer op
van een protestmars of ssortgelij-
ke zaken. Toen echter was deze,
misschien eerste buitenparlemen
taire actie in het altijd zo rustige
Schoonhoven een ongekend feno-
meen.
Het gemeentebestuur koos eieren
voor haar geld en slikte het voor
stel in. Tijdens de raadsvergade
ring van 30 augustus 1911 houdt
burgemeester Van Sloten een lan
ge rede om de ommezwaai te
rechtvaardigen.
Tot slot sprak de burgemeester de
historische woorden "De Stem des
Volks is gehoord en nu moet wor
den beslist
Wat? Er wordt niets beslist.
Schoonhoven kabbelt weer verder
tot in het jaar 1929 toen de toren
tot maar liefst 1.84 meter uit het
lood was gezakt. Nu was het de
Rijkscommissie voor Monumen
tenzorg die zich in de zaak meng
de. Na een grondig onderzoek
werd de kerk gesloten en overleg
voor herstel kwam op gang.
Gelijktijdig met de restauratie van
het kerkgebouw wordt nu ook de
toren aangepakt. Het scheefzak
ken van de toren wordt eindelijk
tegen gegaan door aan de oostzijde
in de kerk twee machtige op boor-
palen gesteunde steunberen te
plaatsen waardoor helaas een deel
van het schip komt te vervallen.
Jammer is ook dat de architect de
stmktuur van de kerk aantastte
toen hij een te breed en te hoog
transept ontwierp waardoor de
harmonische verhoudingen zowel
binnen als buiten de kerk worden
verstoord. Eén ding is echter voor
altijd geankerd, de toren. Dankzij
ongekende protesten v*n de be
volking en een gemeentebestuur
dat tijdig haar fout inzag heeft
Schoonhoven haar markanste ge
bouw, de Bartholomeus kerk, be
houden.
14 april 1980. In schrille tegen
stelling tot zijn voorganger Van
Schoten zegt burgemeester A.P.
Schouwe naar in de raadsvergade
ring "We moeten iets voor het na
geslacht nalaten. Nu moet worden
beslist..,.,..".
En de raad beslist en verheugd
zich een bedrag van 1.936.779,--
beschikbaar te kunnen stellen
voor restauratie van toren en
kerk waar eeuwenlang ouden en
jongen, vromen en bandieten-en
simpelen en wijzen zijn binnen
gekomen om een glimp op te van
gen van het Hemelse Jeruzalem.
Het zal voor heel Schoonhoven
een feestelijke dag zijn wanneer
men weer door een wijd geopende
poort kan binnen gaan in die
oude, eerbiedwaardige kerk. Oud
met een bewogen, misschien on
overzichtelijke geschiedenis, maar
wel vol glorie.
We denken daarbij aan de inscrip
tie in die andere kerk van de be
kende bouwmeester Spoormaec-
ker, de Willibrordkerk in de ge
meente Hulst, "Ze is de glorie van
dit volk".
•De uivormige
torenspits van
de
Bartholomeus-
kerk, die ook
wordt
vervangen
vanwege
oxidatie.
