4
EXTRA]
1
Riet op
hetdak
:i^eed'\\
hatuur-
produkt
w.
a.
x,
VD/8C/WW
Rietdekker:
Cabauw De
Lopikerwaard, een
laagveengebied voor 88%
in de provincie Utrecht
en voor 12% in Zuid
Holland gelegen.
Begroeid met wilgen,
populieren, elzen, berken
en riet, doorsneden door
de Lopikerwetering en de
Vlist. Door de eeuwen
heen werd hier gebouwd,
althans wat de
boerenhofsteden betreft,
met materiaal dat in
ruime mate voorhanden
was in de natuur.
Rivierklei voor de
baksteen, riet voor de
dakbedekking. Zo bleven
bebouwing en landschap
in harmonie met elkaar.
Nu zijn werkgroepen
nodig om die harmonie te
redden. De
Lopikerwaard, vooral na
-de Tweede Wereldoorlog
in snel tempo
opengebroken, is
bedreigd landschap
geworden. Maar naast die
werkgroepen is er de
(meestal vergeten)
particulier, die door het
uitoefenen van zijn vak
een steentje bijdraagt aan
het behoud van het
karakter van de
agrarische
buurtschappen.
Zon man is bijvoorbeeld Jan
van den Hoek. Rietdekker,
vermeldt het bordje naast de
deur van zijn vriendelijke wo
ning aan de Lopikerwetering
met de originele naam"Krèk
wak wou". We treffen de riet
dekker bij de kachel, want op
het dak heeft hij deze maan
den niets te zoeken. Bij gunstig
weer zal hij pas in maart het
werk hervatten. Tijd volop dus
om in gezelschap van vakge
noot Martien van Klaren uit
Schoonhoven zijn verhaal te
doen.
Een rieten dak is gemiddeld een
(kleine dertig centimeter dik. De
V-A V
-VHV vV
Eg.
Een mooi, maar hard vak
onderste laag, het zogenaamde
sprei riet, dik en grof, vormt een
bijna ondoordringbare laag van
zon zes a zeven centimeter. Een
bos riet weegt circa drie kilo en is
ongeveer anderhalve meter lang,
moet taps toelopen cm een goed
sluitende deklaag te verkrijgen.
Gemiddeld gaan er negen tot tien
bossen op een vierkante meter.
Rodderdak
Om een dak goed te kunnen dek
ken moet de betimmering aange
past zijn. Boven aan de gevel
wordt een muurplaatfdikke hou
ten balk) bevestigd. Vandaaruit
gaan de sparren omhoog waar de
panlatten aan getimmerd worden.
Op die muurplaat, aan de buiten
kant van de muur, een centimeter
of zes, zeven boven de panlatten
wordt de "knelplank' aange
bracht. Ponr dat hoogteverschil
ontstaat wu uiteinde van de
■buitenste lagen een knik(de vak
man zegt knelling" of "knij
ping"). Deze knelling garandeert
een goed sluitende, veerkrachtige
dakbedekking. "Die knelling er
goed in te krijgen, dat is nu juist
de kunst. Maar daarvoor ben je
natuurlijk vakman. Met die knel
ling staat of valt je dak. Til je bij
een goed gelegd dak een laag op,"
dan veert die vanzelf weer op zijn
plaats terug. Bij een slecht dak
blijft het openstaan. Zon dak noe
men wij een "flodderdak", legt
Van den Hoek uit. Het vervelende
is echter, dat dat pas na een jaar
of tien blijkt. Dan pas komen
eventuele gebreken aan het licht
Te vroeg, want een goed dak gaat
zeker vijfentwintig tot dertig jaar
mee. En dat nog aan de slechte
westkant, waar het dak het meest
aan de elementen is blootgesteld.
Ook de steilheid van een dak kan
van invloed zijn. Een rietgedekte
molen bijvoorbeeld met zijn steile
wanden kan wel een mensenleef
tijd mee.
Het riet wordt met gegalvaniseerd
draad aan de panlatten gebonden.
Dat wil zeggen, wanneer het een
gewone boerderij betreft Boven
een stal waar de dampen het
draad kunnen aantasten maakt
men gebruik van roestvrij staal
draad. Met uitzondering van de
onderste en bovenste lagen, die
dichter op elkaar gelegd worden,
gaan de verschillende lagen met
dertig centimeter onderling ver
schil omhoog. Uitgeschoten riet
wordt in opwaartse richting met
de klopper bewerkt. Is het dak ge
reed en zijn ook de rietvorsten- de
bolle dakpannen op de nok en de
hoeken- gemetseld, dan wordt het
hele dak nog eens met de klopper
bewerkt
All-round
Het werk van een rietdekker be
staat grotendeels uit reparatie en
onderhoud, respectievelijk ver
vangen van reeds bestaande da
ken. Uit de laatste drie jaren kan
Van den Hoek rich maar vier of
vijf nieuw bouwen herinneren.
Wanneer een dak of een gedeelte
daarvan aan vervanging toe is
wordt de bovenlaag tot aan de
spreilaag verwijderd, maar wan
neer deze eveneens in slechte
staat is, wordt ook deze wegge
haald. De beide rietdekkers- Van
Klaren heeft onlangs zijn bedrijf
van de hand gedaan, maar steekt
Van den Hoek zo nu en dan de
helpende hand toe- hebben zich
all-round gespecialiseerd. Kleine
voorkomende timmerkarweitjes
nemen zij zelf voor hun rekening.
"Het spaart een heleboel tijd en
geld". Wanneer de basis weer op
timaal is wordt het dak opnieuw
gedekt." Vroeger deed men dat
door een dak te "verdrijven". Eer
ste laag eraf, nieuwe ervoor in de
plaats. Volgende laag eraf, nieuwe
er op. Tegenwoordig halen we
eerst al het oude riet er af", aldus
Jan van den Hoek.
Het materiaal moet tegenwoordig
veel worden ingevoerd uit Polen,
Oostenrijk. Hongarije ook wel
Frankrijk. Het Nederlandse riet
wordt schaars. Alleen in het dorp
je Kal en berg in de kop van Over
ijssel brengt de rietteelt nog wat
op.
Dit riet is overigens volgens ken
ners van uitstekende kwaliteit
Enthousiast is Van den Hoek over
"dulen" of "duïlen", het riet dat
met sigaren bloeit en langs de Lek
wordt aangetroffen. In tegenstel
ling tot het holle riet, is dit mas
sief. Uitstekend geschikt om in
combinaue met het conventionele
riet op kleine huizen toe te passen.
Riet op je dak betekent een na
tuurlijke isolatie. Riet is warm in
de winter en koel in de zomer, be
weert men altijd. Van den Hoek
op wiens huis uiteraard met riet
gedekt is, kan dit wel beamen.
Is een rieten dak Dok duur, afge
zien van de verzekering? Van
Klaren:"Het is puur handwerk,
natuurlijk. Bovendien is het sei
zoenarbeid." Tijdens de winter
maanden valt er niets te verdie
nen. Vroeger hielp Van den Hoek
nog wel eens met slachten bij de
boeren, of maakte thuis rieten
matten- Een blauwe maandag
ging hij riet snijden in de Bies-
bosch. Toch wel gewend aan niet
al te behaaglijke werkomstandig
heden, bewaart hij slechte herin
neringen aan dit koude, maar
vooral natte werk.
Automonteur
Als hobby beoefent de rietdekker
....het rietdekken. Hij is een graag
geziene gast op braderieën en
jaarmarkten in de omgeving. Zo
kan het verkeren. De jonge Van
den Hoek zijn aspiraties lagen el
ders. Automonteur wilde hij wor
den. Geregeld was het al. Hij zou
bij Schakel in Schoonhoven be
ginnen voer vier hele guldens per
week. In diezelfde tijd hoorde
rietdekker Oskam uit Polsbroek,
dat Jan de schoolbanken ging ver
laten. Hij zocht een knechtje om
voor hem het riet op het dak te
brengen. Zou Jan niet...? Tien gul
den in de week had hij er wel
voor over, plus een bord warm
eten tussen de middag. Een beke
ken zaak voor vader Van den
Hoek.
Zo ging jonge Jan als veertienjari
ge aan het werk. Negen jaar bleef
hij in Polsbroek, waar hij van nu
wijlen de heer Oskam het vak
leerde. Toen had hij het recht toe,
recht aan werk op de boerderijda
ken wel gezien. Om zijn vakken
nis te vergroten trok hij naar Bel
gië, waar hij in de villa bouw ging.
"Daarmee leer je de moeilijkhe
den van het vak pas. Een villadak
kent uitbouwen, dakkapellen,
schoorstenen op voor een rietdek
ker de meest onmogelijke plaat
sen. Dat moet je maar voor elkaar
zien te krijgen. Al heb je er nog
zon goede kijk op, dan komt daar
toch wel de nodige vakkennis bij
kijken." Van Klaren vult aan:"
Er gaan jaren overheen, voor je
die fijne kneepjes onder de knie
hebt."
Terug uit Belgie probeerde Jan
van den Hoek een olieslagerij en
de melkfabriek. Maar hij was in
middels zo verknocht aan het riet-
dekken, dat hij na enkele jaren
zijn oude stiel weer opnam.
Zoals met veel beroepen het geval
is worden de gelederen der riet
dekkers langzaam- uitgedund. Er
zijn er in Nederland nog zon klei
ne achthonderd. De ouden ver
dwijnen, er staan geen jongeren
klaar om het werk van ze over te
nemen.
Zijn eigen zoons hebben ook een
andere richting gekozen. Toch zou
Van den Hoek het graag aan een
opvolger leren.
Hoewel rietdekkers meest met het
hoofd in de wolken werken, staan
zij wat hun vak betreft met beide
benen op de grond. "Want", zegt
Van Klaren, "het is een mooi vak,
daar wil ik niets van zeggen, maar
het is een hard vak!"
Jan van den
Hoek op de
deksto'el bezig
met het
kloppen van
het dak.
door
Phlne
Over beek.
