EXTRA
„We kijken in de
gekste hoekjes
Vier
kerken
in
Hoeksche
Waard
Secretariaat
Concurrentie
Monumentenwachter B. G. Netelenbos:
Wm
BK
JBWfai
Voorkomen is
goedkoper dan
restaureren
De deer Herwig: „Een gewaarschuwd man lelt voor twee"
Het secretariaat van de Stichting Monumenten wacht Zuid-Holland is gevestigd"
in het Provinciehuis, Koningskade 1 in Pen Haag en is in handen van de heer J.
F. Kits Nïeuwenkamp. Hij is bereikbaar onder telefoonnummer 070*264111.
Eigenaars van beschermde monu
menten hoeven geen nachtmer
ries meer te hebben over de ont
dekking dat hun kostbare bezit
wéér aan een peperdure restaura
tie toe is. En dat opnieuw de ver-
moelende weg naar overheidssub
sidie moet worden afgestrompeld
en een beroep moet worden ge
daan op de vrijgevigheid van mo-
numentenminnaars. Ook de eigen
portemonnee ontkomt in zo'n ge
val zelden aan een gevoelige
aderlating.
In Zuid-Holland kunnen die boze
dromen voortaan achterwege blij
ven, omdat er sinds enige tijd een
middel tegen bestaat; de Monumen-
tenwacht. Een team van twee spe-
'cialisten op het gebied van monu
mentenrestauratie keert desgewenst
een historisch gebouw volledig bin
nenstebuiten. Zo'n bouwkundige in
spectie moet alle gebreken en drei
gende euvels aan het licht brengen,
zodat tijdig maatregelen getroffen
kunnen worden.
Preventief
„We werken puur preventief door
de kleine kwaaltjes op te sporen, die
kunnen uitgroeien tot een ernstige
„ziekte", waaraan een dure repara
tie of zelfs restauratie te pas moet
komen. Doordat we vroegtijdig sig
naleren, kunnen aanzienlijke uitga
ven voorkomen worden. Want wat
nu een klein rot plekje is, kan over
vijf jaar aanleiding geven tot een re
paratie van vele duizenden gul
dens", zegt de heer H. W. Herwig
(65) uit Delft. Hij is voorzitter van
zowel de landelijke Stichting Monu-
mentenwacht als van de provinciale
afdeling.
Dankzij een royale subsidie van
provincie en CRM kan de bijna
twee jaar oude Monumentenwacht
door Leen Preesman
in Zuid-Holland waken over het
welzijn van de bouwwerken op de
monumentenlijst van het ministerie.
Voor deze provincie zijn dat maar
liefst 6.800 objecten: 280 kerken, 50
torens, 88 landhuizen eri kastelen,
685 boerderijen, 217 molens en ruim
5.000 woningen. Ook oude vesting
werken, een antieke ophaalbrug of
een stadspoort komen voor een in
spectiebeurt in aanmerking.
De hoeveelheid monumenten is veel
te groot om door beide monumen
ten wachters te kunnen worden af
gewerkt en de meeste ontbreken
dan op ook hun controleschema.
Herwig; „Om gebruik te kunnen
maken van onze diensten, moeten
de eigenaars zich abonneren. Voor
een bedrag van 75 gulden per jaar,
komen we in principe driemaal per-
twee jaar langs. Van elke inspectie
wordt een rapport gemaakt Het is
aan de eigenaar onze diagnose ter
harte te nemen en, wanneer dat no
dig is, contact op te nemen met een
aannemer".
Vooral vanwege de overheidsbijdra
ge probeert de Monumentenwacht
aannemers zo min mogelijk concur
rentie aan te doen. Maar dat bete
kent niet dat het werk alleen uit
onderzoek bestaat „Aan een enkele
verschoven of kapotte lei wordt di
rect wat gedaan en een lekke goot
wordt provisorisch gedicht Daar
voor brengen we uurloon en mate
riaalkosten in rekening", vervolgt
de voorzitter.
Inmiddels hebben ongeveer 250 mo-
numentenbezitters het zekere voor
het onzekere genomen door perio
diek de monumentenwachters in
huis tenemen. In meer dan de helft
taat het om monumentale kerkge-
ouwen en dat de oudere steden
daarbij de meeste klanten herber
gen behoeft geen betoog; een groot
deel van de beschikbare controletijd
wordt doorgebracht in plaatsen als
Gouda, Leiden, Delft Dordrecht,
Brielle, Heenvliet en Geervliet
Volgens Herwig (voormalig adjunct-
directeur van de provinciale plano
logische dienst) krijgen de molens
nauwelijks bezoek van zijn mensen.
„Het molenbestand wordt vrij aar
dig nagelopen door diverse mole
ninstanties legt hij uit
Woningen
Het aantal door de Monumenten
wacht bekeken historische wonin
gen is gedoemd terug te lopen.
„CRM wil alleen subsidie verlenen
voor het nakijken van grote monu
menten. Daarom krijgen woningbe
zitters alleen een abonnement tot
wederopzegging, zodra we vol zitten
krijgen grote bouwwerken voorrang
en zullen we woningen moeten af
voeren", aldus de voorzitter.
Het moment lijkt trouwens niet
ver meer dat de Monumenten
wacht Zuid-Holland „nee** moet
verkopen aan belangstellende be
zitters van historisch waardevol
le objecten. Herwig: „Ons team
kan het werk bijna niet meer
aan. Daarom is de controle-fre
quentie officieus naar tweemaal
per twee jaar teruggeschroefd**.
Hij is al bezig de mogelijkheid te
onderzoeken van een tweede
ploeg wakers over het provincia
le monumentenbezlt-
„We kijken to de verste en gekste
hoekjes en holen. Juist daar
komt niemand en bet zijn vaak
die plekken waar de ellende be
gint". Monumentenwachter B. G.
Netelenbos (43) kan er alles van
vertellen. Met zijn collega H. L
J. Bloom (25) heeft hij net een In
spectie achter de rug op het dak
van de kerk in Strijen; spinrag
hangt op zijn rug cn het mos
groen kleurt zijn broekspijpen.
Het beroep van monumenten wach
ter heeft van hen ware geveltoeris
ten gemaakt, die bun vorsende blik
laten gaan over de meest onbereik
bare plekken van een gebouw. Hun
inspectie strekt zich uit van de to-.
renhaan tot de krliipruimtes onder
de vloer en van
het glas-in-lood-wehk.
Bij de speurtocht tassen hemel en
aarde wordt gezocht naar scheuren
de muren, barstend voegwerk en
roestende muurankers. Omdat on
gewenst vocht veel onheil kan aan
richten, krijgen goten, afvoeren en
dakbedekking veel aandacht Het
zelfde geldt voor het schilderwerk.
De monumentenwachlers kregen
inmiddels de indruk dat ook de
luchtverontreiniging een rol speelt
bij het ontstaan van lekkages. Nete
lenbos; „Het lijkt erop dat de zinken
goten gaan lekken op de plaatsen
waar het vervuilde regenwater
neerdruipt Ook de koperen en ijze
ren haken waarmee de leien vast
zitten, lijken te worden aangetast".
Niet zelden stuiten de „gebouwen-
dokters" al kruipend en sluipend op
ware concentraties huis- of kelder-
zwammen, het toonbeeld van ver
gaande verrotting. Droog hout op
leeftijd levert overigens weer ande
re problemen op; houtwormen, bon
te knaagkevers en boktorren liggen
op de loer. Vernielende vreters, die
in staat zijn een zware balk te ver
anderen in gatenkaas.
Verrekijker
Aantasting dreigt dus overal. „Daar
om moeten we in staat zijn de gek-
W'flOlfÉMÖ
Met een, royaal geoutilleerde bus trekken de monumenten
wachters de provincie rond.
De Hoeksche Waard vormt voor de
Stichting Monumentenwacht Zuid-Hol
land een min of meer een witte vlek; het
aantal abonnees is er naar verhouding
het laagst van de hele provincie. Slechts
vier kerkbesturen maakten tot nu toe
gebruik van de uitnodiging van de Mo
numentenwacht om zich aan te sluiten,
die van De Nederlands Hervormde ge
meenten In Hein en oord, Mijnsheeren-
land. Goudswaard en Strijen. De Strijen-
se kerk is overigens het jongste contro
le-object voor de monumenten wachters.
ste plekken te bereiken en dat kun
nen we dan ook", stelt Netelenbos.
„Om een torenmuur beter te kun
nen bekijken, hebben we een verre
kijker bij de hand. Maar desnoods
zetten we een lange ladder op de
nok van het kerkdak of we laten
ons in een leidekkersbak langs de
muur zakken".
Soms komt de Monumentenwacht
net op tijd. „Bij een inspectie in
Dordrecht merkten we dat een steu-
nijzer van een hoge schoorsteen op
een aangrenzend pand was doorge
roest Het bijna tien meter hoge ge
vaarte stond al scheef en zou bij de
eerste storm zeker zijn omgewaaid,
bovenop het monument", vertelt de
monumentenwachter.
Elders bleek een driekwart meter
hoge natuurstenen leeuw op een
trapgevel los te staan. Doordat de
sokkel gescheurd was, rustte het
beeld alleen nog op een roestende ij
zeren verankering. Ook in dat geval
was niet veel nodig om het loodzwa
re ding omlaag te doen tuimelen.
De vreemdste problemen moeten
worden opgelost door de monumen-
tenwachL Netelenbos; „In een
Maassluise kerk bewoog een trek-
stang bovenin de kerk, terwijl de
klok luidde. Na een uur luiden
kwamen we tot de conclusie dat de
klok niet in balans hing, waardoor
de kerktoren enigszins bewoog. Die
beweging bleek zich voort te zetten
tot in het kerkdak. Voor alle zeker
heid hebben we de politie en de
brandweer van te voren gewaar
schuwd, om misverstanden te voor
komen over het aanhoudende ge
beier".
Dode kat
Ook andere verrassingen blijven de
speurders naar verval niet bespaard.
„Toen ik in een kruipruimte onder*
een kerk in Rotterdam een hoek
omging, keek ik plotseling in twee
fel oplichtende ogen. En hoewel ik
niet in spoken geloof, schrok ik me
rot", vertelt de oudste monumen
tenwachter. Het bleek een dode kat
te zijn, rechtopzittend, uitgedroogd
en nog puntgaaf. De controle van de
ruimte achter de kat werd die keer
overgeslagen. Overigens kwamen
de potten met gouden munten nog
steeds niet tevoorschijn.
De monumentenwachter vindt de
acrobatische toeren die hij tij
dens zijn werk moet uithalen niet
echt gevaarlijk. „Je moet welis
waar altijd op je tellen passen en
er bijvoorbeeld voor zorgen dat Je
steeds op meer dan één plek hou
vast hebt. Maar als je het gevaar
ziet, is het niet zo link"
V' «V.'-t
Na zich door
nauwe gaten
gewurmd te
hebben, berei
ken de monu
mentenwach
ters vaak hun
werkterrein: dit
maal een door
boktorren aan
getaste kerkzol-
der. De zaklan
taarn behoort
tot da stan
daarduitrusting.
tv*1- /r wk-'"-
i.
Hoog boven
de begane
grond, In een
be-IIsde dak
goot. legt Nete
lenbos een lel
op zijn plaat3.
Tot aan de nok
van het dak
wordt naar
eventuele
lekkages
gespeurd.
f f.
V ri
,-^r
T
