HTTEfliAM
19
T aaldrukwerkplaats maakt
vrijheid van drukpers waar
Combiteam biedt perspectieven
aan ex- drugsverslaafden
i<m>r
Het gedrukte
woord van zijn
voetstuk stoten
13250
ter meiilen
natuurlijk
m «.us mkw HUis-
wi;bk rekem-k is
tÊÊÊÈÊm
Ook in
Bospolder/
Tussendijken
Gemeente
bundelt
krachten
Rotterdams Nieuwsblad
vnjdag
RS RZ/RV/RY/RW 23 apnl 1982
Ik voel me een trut omdat
ik in een gezelschap mijn
zegje niet durf te doen
zoals gisterenavond
met ouderavond
Rotterdam „De vrijheid
van drukpers en de vrij
heid van meningsuiting
zijn in onze maatschappij
maar schijn vrijheden. Wie
kan immers drukken wat
hij wil en wie weet zijn
woordje te doen op het
moment dat dat nodig is?
Dat zijn er maar weinig.
Verschillende mensen
zeggen dat zij het woord
voor ons. vieren. Politici,
leraren, pastoren en cultu
reel werkers vertellen ons
wat onze belangen zijn.
En zij doen hun mond
open op het moment dat
beslissingen genomen
worden."
De mensen van de taaldruk
werkplaats in de Sint Maria-
straat in Rotterdams Oude
Westen hebben geen hoge pet
op van de mondigheid van de
mens in de moderne maat
schappij. Het ontbreekt hem
aan mogelijkheden om de we
reld te laten weten wat hij
denkt, menen Frans van Es
(37) en Krysia Peka (33).
„Mensen hebben zo vaak de
kous op hun kop gekregen,
zijn zo dichtgetimmerd, dat zij
soms alleen nog maar kunnen
schelden. En schelden is een
onmachtsuiting, als je dat doet
wordt er al helemaal niet meer
naar je geluisterd."
De beide taaidrukkers helpen
in hun winkeltje in de Rotter
damse volkswijk de buurtbe
woners om greep te krijgen op
taal en door de taal greep te
krijgen op hun omgeving.
Sommige Nederlanders
zijn niet aardig
en sommige zijn aardig
bijvoorbeeld ze geven aan
buitenlanders geen buis
'ze zitten in oude huizen ik
vind dat vervelend
De taaldrukwerkplaats werd
vier jaar geleden opgericht op
initiatief van de scholen in het
Oude Westen. Meesters en juf
fen hoorden dat de taal die op
school werd geleerd heel an
ders was dan de taal die op
straat werd gesproken. 'De
schooltaal sloot niet aan bij de
belevingswereld van het kind'
heet zoiets in diezelfde school
taal.
Er is toen gezocht naar een
middel om aandacht te kun
nen besteden aan die taal van
de straat In Amsterdam was
toen net een taaldrukwerk
plaats begonnen en dat idee
was volgens de Rotterdam
mers het ei van Columbus. De
kunststichting had een potje
over voor een creatieve werk
plaats in de wijk en financier
de de ruimte. De stichting Mu
sische vorming betaalde twee
beroepskrachten.
In die taaldrukwerkplaats
staat de éigen taal centraal. De
taal van de straat wordt er ge
drukt en daarna verspreid. De
mensen Ieren er te zeggen wat
zij willen zeggen. Veel mensen
kunnen dat niet volgens Kry
sia Peka. „Zo kan het opmer
kelijk stil blijven als een uitge
breide uiteenzetting op een ou
deravond wordt besloten met:
Drukletters geven een boodschap kracht mee.
De drukapparatuur is voor mensen die voor het eerst komen vaak het interessantst, toch is
het voorbereidende werk nog belangrijker
lx smr
ip
i TE&Effövr»
»LTOfCS vTi
jDE ff^ESTjER-
VI
SCHRJ
s.
Overleggen in groepjes voordat de tekst moet worden gedrukt. Taalfouten doen er het
minst toe
Taaidrukwerk uit het Oude Westen
Zo, heeft iemand hier nog iets
over te vragen?"
Mama
Wat is spuiten"
vroeg mijn dochter
van vier
Op de lagere school nemen
taallessen een belangrijke
plaats in. Hele lessen gaan
over het brandende probleem
van d en t. Urenlang wordt er
gepraat over het naamwoorde
lijk gezegde en een bijvoeglij
ke bepaling drijft talloze kin
deren tot wanhoop. Maar taal
is niet alleen een grammati
caal stelsel. Het is vóór alles
een communicatiemiddel.
In het taaiprogramma van
Krysia Peka wordt aan dat
laatste aspect van de taal aan
dacht besteed. Alle scholen in
het Oude Westen nemen er
aan deel. Het programma be
gint in de kleuterschool, maar
ook het lager onderwijs en
voortgezet onderwijs doen
eraan mee.
„We proberen alledaagse din
gen naar boven te brengen",
zegt Krysia. „Daarvoor moet
het dwangmatige van bezig
zijn met taal verdwijnen. Om
dat te bereiken zijn alle activi
teiten heel speels. Het zijn
vaak spelletjes die ongemerkt
iets met taal te maken hebben.
De eerste keer gaan wij naar
school toe en we nemen een
stapel kaarten mee. Op die
kaarten staan alledaagse plaat
jes en het is de bedoeling dat
de kinderen een plaatje uitkie
zen naar aanleiding van iets
dat zij meegemaakt hebben."
Mijn buren kijken altijd
via hun spionnetje wie
er bij mij binnengaat
„Als iemand het eng vindt om
het verhaaltje aan de hele klas
te vertellen, mag hij dat zacht
jes aan zijn buurman doen. Als
het verhaaltje uit is moet die
buurman het navertellen. Dan
kan worden bekeken of het
verhaal goed is verteld en of
door
Richard Stomp
die buurman aandachtig ge
noeg heeft geluisterd."
„Daarna wordt het op een
stencil geschreven. Dat blijkt
dan heel makkelijk omdat het
al twee keer is verteld. Ter
plekke worden de stencils af
gedrukt en de eerstvolgende
bijeenkomst op de taaldruk
werkplaats wordt er een boek
je van gemaakt. Op die manier
is het voor alle kinderen heel
vanzelfsprekend. Ze vertellen
een verhaaltje, schrijven het
op, drukken het en op die ma
nier kunnen opeens heel veel
mensen het verhaaltje lezen.
Dat vinden die kinderen heel
grappig. Het is ook nogal wat
als je verhaaltje opeens in
druk verschijnt,"
„De taaldrukwerkplaats blijft
in de keuze van onderwerpen
zo dicht mogelijk bij huis. Als
op school les wordt gegeven
over het thema oorlog en vre
de, dan denken wij weieens:
Oorlog en vrede? Dat staat een
heel eind van de kinderen af.
Maar dan kun je in de taal
werkplaats gaan praten over
ruzie. Wie heeffer weieens ru
zie en waarom? En hoe be
langrijk is die ruzie voor je?
Dat zijn dingen die de kinde
ren dagelijks meemaken. De
moralistische ingang van
school kun je dan ombuigen
naar de eigen situatie van de
kinderen."
De TV
Oh, ik haat die uitvinders
van de TV.
Moet je die rot Top-Pop
weer horen.
Ik denk da t ik die stomme
TV
stiekum kapot zal maken.
Een nieuwe kopen wij nog
lang niet.
Alledaagse dingen vormen de
onderwerpen waar in de taal
drukwerkplaats over wordt
gepraat. Hekel hebben aan iets
of aan iemand is bijvoorbeeld
zo'n onderwerp geweest. Maar
bok: dingen die je eng vindt; is
iets werken of niet?
Het leeuwendeel van de acti
viteiten van de taaldrukwerk
plaats vindt plaats met school-
Eigenlijk zou elke wijk een
taaldrukwerkplaats moeten
hebben, vinden de mensen
uit de Mariastraat. In Bos
polder/Tussendijken is
zoiets nu op komst. Men is
echter nog op zoek naar een
geschikte ruimte en naar
voldoende vrijwilligers, die
de werkplaats draaiende
kunnen houden. Wie belang
stelling heeft kan contact
opnemen met Henk Buising
<804260), of met de stichting
Musische Vorming (361366).
kinderen. Daar is het project
ook om begonnen. Maar steeds
meer gaat de werkplaats zich
richten op de hele buurt. Zo is
er een project geweest over de
stadsvernieuwing. Al tien jaar
is daar in het Oude Westen
sprake van en al die tijd is er
over de hoofden van de bewo
ners heen gepraat over die
stadsvernieuwing. Worden de
huizen nu gesloopt of niet, dat
was de telkens terugkerende
vraag.
Krysia: „Wij hebben toen ge
probeerd de mensen uit hun
tent te lokken. Er was een me
vrouw die opschreef, dat haar
man al veertig jaar duiven op
zolder houdt. Maar in de
nieuwbouw 2it een kelder en
géén zolder en in haar huis
wilde die mevrouw die duiven
niet hebben. Die beesten wa
ren voor haar dus het belang
rijkst van de hele stadsver-
Rotterdam „Wij willen
bewust geen nieuwe hulp
verlening voor ex-drug
verslaafden creëren. Er is
al zo'n berg aan instellin
gen. Dan moet je als ge
meentelijk apparaat er
niet nog één bijmaken.
Wij proberen alleen op
beperkte schaal een stukje
concrete hulpverlening in
de vorm van huisvesting,
werk en inkomsten te bie
den", aldus Johan Breu
kels, hoofd van de eerste
deconcentratie van de so
ciale dienst aan de Midde-
landstraat en tevens coör
dinator van het zoge
noemde combiteam.
Dit combiteam is een samen
voeging van het arbeidsbu
reau, sociale dienst, woon
ruimtezaken en GG&GD, en
tracht iets te doen aan de situ
atie van Surinaamse ex-drugs
verslaafden op en rond de
Kruiskade.
Geen afkickprogramma dus,
en geen methadonverstrek-
king, maar een stukje laag
drempelige hulpverlening in
de vorm van begeleiding bij
het zoeken naar werk, huis
vesting en inkomsten.
Dat dit slechts op kleine schaal
•kan gebeuren, lijkt duidelijk:
wat huisvesting en inkomsten
betreft kan het combiteam de
door
Karin Kuijpers
cliënt redelijk tegemoet ko
men. Echter, de kans op werk
is, gezien de slechte economi
sche situatie, gering.
„De invoering van het combi
team werkt, zowel voor de
cliënt als voor de gemeentelij
ke instellingen, verheide
rend", zegt Johan Breukels.
„Je weet van elkaar wat je
doet en er zijn gemeenschap
pelijke spreekuren. Tevens
kunnen wij problemen signa
leren naar het college toe.
Hoewel de kanalen naar parti
culiere hulpverleningsinstel
lingen summier zijn, kunnen
wij toch, als dat nodig is, door
verwijzen."
Clean
Het combiteam is voortgeko-
,men uit het 'Kwakoe-experi-
j ment', dat na een onderzoek
naar de positie van Surinaam
se drugsverslaafden op en
rond de Kruiskade in 1979, is
gestart.
„De ex-drugsverslaafde heeft
over het algemeen weinig per
spectief als hij clean is. Hij of
zij moet een geheel nieuw le
ven beginnen, vaak op een
wankele basis. Geen huis, geen
werk, geen sociale contacten,
buiten die van de Kruiskade,
'en geen inkomsten. De Tem
pel heeft een arbeidsgewen-
ningsproject voor ex-drugs
verslaafden, maar er zouden
veel meer soortgelijke- en ver
volgprojecten moeten komen.
In de sociale werkvoorziening
zie ik kansen genoeg om dit te
realiseren, maar daar ontbre
ken nog wettelijke mogelijk
heden voor. Daar zie ik juist
perspectieven: de persoon
wordt volledig betaald, waar
door die financiële binding
met de sociale dienst vervalt
Dat blijft immers iets waarvan
men zich toch altijd afhanke
lijk voelt."
„Wel zouden de ex-drugsvers
laafden in bestaande projecten
ingepast moeten worden, want
het doel is tenslotte dat zij
weer aan het maatschappelijk
leven gaan deelnemen. Dan
moet je weer niet aparte hok
jes maken. Ook zijn we beïig
met het bureau alternatief
werk, dat wellicht ook tijdelijk
werkvoorzieningen kan bie
den, en het Test- en Trainings
object, waar deze mensen voor
een vervolgopleiding terecht
zouden kunnen", aldus Johan
Breukels.
Actieve bemiddeling
Het combiteam werkt klein
schalig. Er wordt zorg gedra
gen voor vijfentwintig cliën
ten. Verdere aanmeldingen
worden op een wachtlijst ge
plaatst. „Om de cliënten actief
te bemiddelen kunnen we er
niet meer aannemen dan vijf
entwintig. Er gaat vrij veel tijd
in zitten en wij moeten het
werk doen naast onze gebrui
kelijke taken", aldus Johan
Breukels.
„Daarnaast denk ik, dat dat
stukje concrete hulpverlening
waar wij voor staan, maar op
beperkte schaal gerealiseerd
kan worden. Belangrijk is ech
ter, dat de ex-drugsverslaafde
niet van het kastje naar de
muur gestuurd wordt. Hij
heeft een praatpaal en zal zich
ook moeten inzetten voor het
toch wel verleidelijke aanbod
van onze kant. Als die inzet is
getoond, gaan wij ook vrij ver
mee met de cliënt Verwijzen
hem niet door wanneer het
moeilijk wordt, maar begelei
den. Veel particuliere instel
lingen zijn vrij eng omschre
ven en verdiepen zich in
structuren, waardoor zij veel
cliënten uitsluiten. Het combi
team zegt wij nemen vijfen
twintig man en trachten bin
nen onze club een stukje con
crete hulpverlening te realise
ren. Ik ben ook niet van plan
om van die dikke jaarversla
gen te gaan schrijven, daar is
de cliënt niet mee geholpen."
Moeilijke zaak
Een moeilijke zaak blijven de
sociale contacten. Vaak heeft
de drugsverslaafde alleen
maar kennissen in de 'scene*.
Bij dit stukje opvang faalt bij
na elke hulpverlening.
Johan Breukels: „Niemand
kan voor iemand bepalen wel
ke contacten goed voor hem
zijn."
De mogelijkheden om ex-
drugsverslaafden aan werk te
helpen binnen de gemeente en
de overheid zijn minimaal. Jo
han Breukels vindt dat daar
iets aan gedaan moet worden.
„De drugsproblematiek is
nauw verweven met een straf
blad. De overheid weigert con
sequent mensen met een justi
tieel verleden in dienst te ne
men. Dat vind ik niet klop
pen."
Hoogpolig tapijt...
van 100% polyamide Ge
schikt voor huiskamers Dikke
schuimrubber rug In drie mo
dieuze kleuren blauw, camel
of naturel 400 cm breed
Per meter
voor
nïeuwing. Dat heeft zij op een'
affiche weergegeven. Daaro-
ver was zij zo trots dat zij het'
aan iedereen heeft laten Ie-;
Er zitten al .Tunics op de'
trap vlakbij
de kreche van m'n zoontje
Volgens Frans van Es wint
een mededeling aan kracht als
hij in druk verschijnt. „Als het
netjes is gedrukt, met mooie
letters, op een mooi affiche dat
overal wordt opgehangen,
krijgt het meer aandachts-
waarde. Meer mensen nemen
dan plots kennis van jouw me-
ning. Dat bleek ook toen be-
woners in een actie tegen de
overlast door de heroïne een
protestaffiche drukten. Ze
hebben dat affiche aangebo-
den aan de minister. Ze heb
ben toen gezegd: Kijk eens, dat
hebben wij gedrukt. Dat is nou
ons standpunt"
In de taaldrukwerkplaats heb
ben Krysia Peka en Frans van
Es gescheiden taken. Krysia
doet het taaiprogramma en
Frans zorgt de week daarop
voor het drukwerk. Dat wil
zeggen: hij begeleid het druk-,
ken, want er gebeurt in de
werkplaats niets in opdracht.
Iedereen drukt zelf zijn tekst
af.
De teksten die door een klas I
zijn gemaakt worden voor
dat er gedrukt gaat worden
over vier stapeltjes verdeeld.
Bij elk stapeltje komt een
groepje en gezamenlijk moet
men bepalen welke tekst er
zal worden afgedrukt,
„Bij het kiezen van een tekst
is de leesbaarheid erg belang-
rijk. We doen niet aan mooi
schrijverij, maar het is wel zo
dat een boodschap duidelijk
moet overkomen. Ik bedoel:
het moet geen wartaal zijn."
Boodschap
Ik heb de pest aan
boodschap
Ik wil nooit boodschappen
doen
want ik heb de pest aan
boodschap
Podverdomme moet ik
weer 1
naar de bakkerij ik ga niet
Fouten in de teksten zijn vol-
gens Krysia en Frans niet erg j
belangrijk. „Vooral tijdens het
schrijven wordt daar nauwe- 1
lijks aandacht aan besteed. Als
je constant moet bedenken of
iets met een D of een T wordt*
geschreven, belemmert dat het
schrijven zelf. Hoogstens'
wordt vóór het afdrukken ge-
corrigeerd op fouten. Maar"
dan is het altijd de groep zelf'
die erop wijst dat een woord
verkeerd is geschreven. Pas
als de tekst volslagen onlees-
baar dreigt te worden grijpen i
wij zelf in."
Het verspreiden van de tek-,
sten wordt erg belangrijk ge--
vonden. Door de hele wijk-
heen zijn opplakpunten voor- 1
de affiches. Ze kunnen bij de. j
dokter, of bij de tandarts ko--
men te hangen, maar ook bij.
een winkelbedrijf op de Kruis-
kade. Een enkele keer komt- j
een affiche in een tram terecht, j
en sis het om een protest gaat
brengt men ze wel naar het.
stadhuis, of zelfs naar de mi-
nister; ze komen eigenlijk.
steeds terecht op de plek- j
waarop ze zijn afgesteld. j
Het is volgens Frans een hele- i
kick als iemands tekst overal?
wordt opgeplakt. Maar dat is.
niet het enige belangrijk.?
„Door zelf te drukken kom je. -
erachter dat het gedrukte? i
woord geen onomstotelijke.
waarheid is. Stukjes in een j
krant worden ook maar ge-
schreven door iemand die er
gens een mening over had en.
dat opschreef. Het gedrukte
woord staat in onze maat-. 1
schappij op een voetstuk en;
dat is iets dat binnen de taal-"
drukwinkel wordt gerelati
veerd."
Mijn ouders zijn
de baas
omdat ze alles
aan ons
geven
Volgens Frans en Krysia heeft
de taaldrukwerkplaats in haar i
vierjarig bestaan zeker aange
toond dat het om een belang-
rijke voorziening in een wijk
gaat. „Eigenlijk zou je iets derr-
gelijks In elke wijk moeten
hebben", zegt Krysia. Boven
dien zouden buurtbewoners
meer gebruik van de werk-
plaats moeten maken. Dat ge
beurt nu nog te weinig, maar
we willen ons er meer op gaan
richten de komende jaren."
Wie meer wil weten over het
werk van de taaldrukwerk
plaats kan morgen een kijkje
nemen op de boekenmarkt, die
vanaf tien uur op het Lijn
baanplein wordt gehouden ten -
behoeve van Nicaragua. De
taaldrukwerkplaats is daar
met een stand aanwezig. Ook
kan contact op worden geno-
men met de Stichting Musi
sche Vorming, waar men in
het bezit is van een diaserie
over de werkplaats.
