112 WflTEBWEI
Nieuwland proost thuis
J.M.Horvatk's
Vv. streven
naar een
maximum
aan leefruimte
;Een naoorlogse wijk viert zijn dertigste verjaardag
Wijkagenten
misten
sfeer
in de fiats
1 <iR Rotterdams Nieuwsblad MMTCKMI»'
Marcelle Janssen: meer
poepgroen dan kijkgroen...
door Kor Kegel
TSchiedam Het kwam
zelfs in het NCRV-pro-
gramma Attentie. Inge
Burggraaf, toen nog een
17-jarige leerlinge van het
Spieringshoeklyceum,
wilde met een geldactie
..30.000 gulden ophalen om
.-..daarvan een loopbrug te
kunnen bouwen over de
rBurgemeester Van Haar-
■-?. enlaan heen. Hecht tegen
over de Gerhardschool:
t daar was een weekje eer-
;der een vrachtwagen-
•'chauffeur ingereden op
overstekende kinderen,
onder wie een dochter
,van oud-PSP-raadslid Lïe-
ke Blaauw-Rieu.
1967. Nieuwland was vijftien
- -'jaar oud. Het meisje Burg-
graaf kreeg al een paar da-
gen later steun van de toen-
i malige voorzitter van de
-Boerenpartij, B. A. van de
-'•'JBor, welke partij in het
•'-'Schiedam van die dagen zo
waar als een tikje links be-
-.'.kend stond. Van de Bor was
7 ^directeur van een pijplei-
■~ding- en apparatenfabriek,
1 die geld inzamelde bij een
aantal aannemers waaronder
Baron. Simon, Kuijpers en de
SSN. Het personeel van die
bedrijven was zelfs bereid
een vrije zaterdag op te offe
ren aan de bouw van die
loopbrug. Want zo gevaarlijk
was plotseling de Van Haar-
enlaan! Bij de Schiedamse
gemeenteraad kwam nota
bene een petitie binnen van
85 Vlaardingse Sheli-chauf-
feurs, die op verbetering van
,1 Be verkeerssituatie aandron-
f «en.
•- ^Het waarde college van B en
r* *W Roelfsema was toen
't £nog burgemeester stond
li aanvankelijk sympathiek te-
genover het aanbod van de
^.aannemers, maar liet de kans
itlpp 600 gratis brug voorbij-
t t^gaan. Die zomer zou immers
1"-rijksweg 20 geopend worden
en het college wilde afwach-
- ten, wat het effect van deze
weg zou zijn op het verkeer
op de Van Haarenlaan. Men
wist toen nog niet dat méér
wegen alleen maar méér
drukte tot gevolg hebben. In
plaats daarvan hoopte men
door die rijksweg op meer
rust op de Van Haarenlaan.
J jEn los daarvan, burgemees
ter Koelfsema vond dat be-
—rdepsvervoer en burgerij ge-
C woon maar eens wat meer
^fT^discipline op moesten bren
gen in plaats van per se
'voorrang op elkaar te willen
v>-hebbend
Bovendien, bejaarden en in
validen en vrouwen met kin
derwagens hadden volgens
het college weinig aan zo'n
loopbrug. Van de Bor be
treurde het: de loopbrug was
tenslotte in de eerste plaats*
bedoeld voor scholieren.
Dus, zoals zo vaak in Schie
dam: het kwam er niet van.
Een maandje na het begin
van de actie trokken de gepi
keerde aannemers hun aan
bod in. B en W reageerde zo
slap, het hoefde al niet
maar de ervaringen met in
spraak bij de gemeente zijn
ook in Nieuwland bedroe-,
vend, dus veel schoot men er
niet mee op.
Wijkagenten
De wijkvereniging. Op 8
maart 1967 stond er een gro
te kop in het Rotterdams
Nieuwsblad: „Comité wil
nieuw leven brengen in de
wijk Nieuwland". Er zou die
maand een eerste bijeen-
Bedroevend
Nu, vijftien jaar later, bij het
dertigjarig bestaan van de
wijk Nieuwland, snijdt de
Burgemeester Van Haaren
laan de wijk nog dwars door
midden. De Nieuwe Dam-
laan kwam er als tweede
verkeerskloof nog eens bij.
Tijdens de forumavond over
Nieuwland wees de bejaarde
wijkbewoonster Lida Bot-
Don daar nog op. „Die we
gen betekenen een scheiding
van de wijkdelen en onze
jeugd zit er mee."
Loopbruggen zijn er nog
steeds niet. „Dat is maar
goed ook," zegt PvdA'er Ni-
kolaj Dielemans, stedebouw-
kundige van beroep. In vak
jargon: „Dat had zo'n super-
stedelijk weefsel gegeven."
Maar de verkeersdrukte nam
in al die jaren wel toe. Zo nu
en dan valt er een dode. Als
straks de oortjes van rijks
weg 19 bij de Beneluxtunnel
opengesteld worden voor het
autoverkeer, zal de Van
Haarenlaan nog drukker
worden.
De wijkvereniging Nieuw
land heeft zich daar al her
haaldelijk niet gelukkig mee
getoond. Men zocht steun in
2uid en West en kreeg die, t
komst zijn op initiatief van
de wijkagenten Cor Nater en
Maarten Slavenburg. De
wijkbewoners leefden langs
elkaar heen, hadden ze ge
merkt. De wijk was bij zijn
derde lustrum er nog niet in
geslaagd een geheel te wor
den, een buurt met eigen
sfeer, een levendig oord met
wijkactiviteiten, noem maar
op. De twee agenten vonden
gehoor bij Nieuwlanders
zoals GGD-zuster Rijnsma,
de bekende Gé Rens, koop
vaardij man Timmers en de
heren Ruseier en Buurman.
Hun eerste bijeenkomst zou
plaatsvinden in het wijkcen
trum, niet in een kerk, want
het ging om het tussenmen
selijk karakter, niet om een
godsdienstige benadering
van de naaste. Zo werd dat
er in die dagen nog bij ge
zegd.
Stef Meeder zou belangeloos
op zijn orgel komen spelen.
Hoofdinspecteur H. Willems
van Beveren zou er een cau
serie komen houden over het
toen nieuwe instituut wijka
genten. En de Schiedamse
Gemeenschap betaalde het
avondje spontaan. Dat kon
toen nog. Wat is er toch veel
veranderd!
Eén café
En dat is ook nauwelijks ge
probeerd. Nieuwland telt op
zijn dertigste veijaardag pre
cies één café, Spieringshoek,
aan de P. J. Troelstralaan
en zelfs toen dat openging
was er nog bezwaar tegen,
van pater Uyterwaal, de rec
tor ,yan het vlakbij staande
In plaats van Meeder kwam
Kees Hoogewerf met zijn
Hammond. In plaats van
Willems van Beveren kwam,
de commissaris-in-spé Van
der Haagen. In plaats van
massale belangstelling kwam
er een kleine ploeg van veer
tig wijkbewoners, die van de
wijk een hecht geheel wilden
maken. „Daar bent u wat
laat bij," zei J. H. F. Frede-
riks onomwonden. De voor
zitter van het Singeikwartier
was speciaal voor de gelegen
heid overgekomen om wat
adviezen te geven en conclu
deerde dat Nieuwland in fei
te veel te groot was voor één
wijkvereniging. Loop alleen
de Van Haarenlaan maar
eens helemaal uit.
Horvath
Die Van Haarenlaan komt
nabij het station uit op de
Horvathweg. Jószef Mihaly
Horvath (1912-1960), dat was
de bouwer van Nieuwland.
Over de stedebouwkundige
opzet van deze Hongaar
werd heel controversieel ge
dacht. De kranten in die tijd
vlogen elkaar daarover in de
haren. De ene prees „onze te
vroeg gestorven stedebouw
kundige, die er meesterlijk
in geslaagd is in do wijk een
maximum aan leefruimte te
scheppen", zodat 1'. iouwland
tenminste „geen dode opeen
stapeling van varkenshok
ken of vog^kooitjes" werd.
De andere kraakte Hotvath's
opzet en schreef dat er „voor
de toenemende onleefbaar
heid van Nieuwland" haast
geen oplossing kon zijn:
„Geen echte leefgemeen
schap meer, maar een opeen
stapeling van individuele ge
zinnen."
Waar de een vond dat je
„van de plaatselijke omstan
digheden wel totaal onkun
dig moest zijn" om de wijk
onleefbaar te kunnen noe
men. vond de ander dat er
gehorige huizen stonden, dat
de bouw eentonig was, dat
kinderen er niet prettig kon
den spelen, dat zelfs café's
niet zouden helpen.
lyceum, die bang was dat zijn
pupillen 2ich er zouden be
drinken.
Alsof Nieuwland verdoemd
was tot blijvende kneuterig
heid, zo werd erover gedaan.
De gemeente sprak van een
zeer leefbaar stadsdeel; want
er was tenslotte een wasauto-
matic voor de dames, een
parkeerplaats voor de auto's
van de ouders, wandelpaden
voor schoolgaande jongens
en meisjes, er waren scholen,
kerken, vergaderruimte, er
was zelfs „een trefpunt van
jonge bromfietsrijders en
Nieuwlander en ergerde zich
er groen en geel aan, dat er
ergens in zijn wijk tien bo
men waren gekapt omdat zij
omwonenden in de weg ston
den, terwijl het hem zelf al
drie jaar vergeefse moeite
had gekost om een vervuilde
zandbak weg te krijgen. Het
was zo'n overkwikkelijkheid,
waarvan Nieuwland er na
dertig jaar al ontelbare heeft
moeten verwerken.
Nog steeds. Het is niet voor
niets dat vanuit het buurt
huis Nieuwland, de voorma
lige Jeugdhaven aan de Al-
langharige tieners". Vijftig
blokken met leuke bejaar
denwoninkjes, elf speelplant
soen tjes, het viel op zonnige
dagen best mee. Alle be
schikbare ruimte was benut.
Volgens het RN toentertijd
werden alleen de platte da
ken van de flats niet voor re
creatie gebruikt, maar daar
tegen verzette zich de vader
landse zuinigheid bij wo
ningbouw. Aan die platte da
ken ging trouwens ook goede
parkeerruimte verloren, zei
de pers gekscherend, als te
genwicht voor alle klaag
zang. Het was wat jammer
dat Horvath het geld niet ge
had om bij elk woonblok een
autoliftje te bouwen en de
dakconstructies sterker te
maken...
Wantoestanden
.„Het lijkt wel of men de
mensen hier bewust ziek wil
hebben," riep W. Engels ooit
uit. De man woonde aan de
Van Haarenlaan, hij was het
prototype ^an de modale
bardastraat, het initiatief
werd genomen tot dat poli
tieke forum waarop nu eens
alle wijkproblemen aan de
orde moesten komen.
Wijkproblemen? Het wijk
centrum op het Dr Wibaut-
plein staat al twee jaar in on
bruik, wachtend tot de reno
vatie voltooid is. Het Schut
tersveld, de enige plek waar
in Nieuwland nog woning
bouw kan plaatsvinden, ligt
al braak sinds Hermes naar
sportpark Harga verhuisde,
en zelfs de brandweerkazer
ne kon er niet worden
gebouwd, die moest in de da
gen van burgemeester Roelf
sema en bouwwethouder mr
Rinus van Kinderen zo nodig
in Sehienoko komen ten kos
te van tientallen historische
arbeiderswoninkjes.
Wijkproblemen? De oudere
jeugd van Nieuwland wordt
rumoerig, de Mastenbroek-
school werd gekraakt en ont
ruimd, vorig jaar kwam het
tot relletjes, een tweede
kraakactie dreigt. Frank
Mathot, vrijwilliger in het
buurthuis aan de Albarda-
straat, vindt Nieuwland als
wijk nog best meevallen, re
delijk gezellig, „maar er ge
beurt zo weinig."
Wijkproblemen? De scholen
stromen leeg, want jonge ge
zinnen ontbeert de wijk be
hoorlijk en hooguit bevol
king van de aangrenzende
Brandersbuurt kan de
schoolruimte weer benutten.
De vereenzaming van vooral
ouderen neemt hand over
hand toe. De winkeliers van
de Mgr Nolenslaan beklagen
zich over afname van het
consumentenbestand, een
aantal winkels staat al gerui
me tijd leeg. Uit ellende om
dat de stadsvernieuwing van
de Brandersbuurt uitblijft en
zij derhalve hun aansluiting
op de binnenstad al jaren
kwijt zijn, hebben de winke
liers van de Parkweg de
koppen bij elkaar gestoken
om te proberen er toch nog
iets van te maken. De brade
rie van afgelopen zaterdag
kan net zo goed als actie te
gen de matheid worden uit
gelegd.
Buitenlanders
Mevrouw Bot woont midden
in de wijk. „Achttien jaar ge
leden was Nieuwland hèt vi
sitekaartje van Schiedam,
maar nu krijgen we het ge
voel dat we het stiefkind
zijn. Het was zo veelbelo
vend, maar toen het er stond,
werd de wijk door iedereen
de Hongerput genoemd. De
huren waren zo hoog." De
tijden veranderen. De huren
zijn nu alleszins redelijk,
hoewel de halve wijk klaagt
over tocht en kou. „Wordt
Nieuwland nu de wijk van
de laagst betaalden?" vraagt
dezelfde mevrouw Bot. Of de
wijk van de doorstroming?
De bewoners zijn bang het
volgende stadsvernieuwings
gebied te worden. Er komen
steeds meer buitenlanders in
de wijk. „In de buurt van de
Troelstraiaan is het zo, dat
elk huis dat leegkomt toege
wezen wordt aan Turken,"
zegt buurtbewoner Govert
Duchienne. „Het wordt zo
langzamerhand net een mos
kee. En ze kweken zelfs uien
in de plantsoenen."
Volgens PPR-raadslid Her
man Noordegraaf is in de be
volkingsgroep van 0 tot 4
jaar een kwart buitenlander.
„Dat vergt iets van de ver
draagzaamheid van de wijk
bewoners," vindt hij. En
Lida Bot-Don waarschuwt
voor eenzijdigheid in het wo
ningtoewijzingsbeleid.
Poepgroen
Nieuwland stinkt. „Er is hier
meer poepgroen dan kijk
groen," zegt buurtwerkster
Marcelle Janssen over de
speelplantsoen tjes. Vroeger
stonk Nieuwland ook. Hele
dagen zaten honderden wijk
bewoners in het aroma van
mouterij De Koning, het was
een lucht die weliswaar
eventjes om te genieten was,
maar die na een lange dag
goed uit de strot kwam. Het
valt tegenwoordig mee, maar
het kan nauwelijks gezegd
worden dat dat aan de in
spanningen van de werk
groep Wonen en Leven te
danken ïs. Het ging gewoon
siecht met de dochter-BV
van Lucas Bols.
Nieuwland tocht. Er is een
heel isolatieprogramma in de
maak, want sommige flat
zijn niet warm te stoken.
Nieuwland vergrijst. „Zijl.
dat de mensen of de wonin
gen?" riep een bezoeker van
die forumavond verbaasd uil
„Als het nou de huizen zijn.
verf ze dan! En als het df
mensen zijn, gaat dat toet
vanzelf over?"
Nieuwland vereenzaamt. Dt
helft van de wijkbewoners t
ouder dan vijftig jaar. Maai
je hebt het dienstencentrum
4 Molens toch, aan de Nieu
we Damlaan. „Daar kofflw
alleen die bejaarden, die wW
ke activiteiten zien zitteri,
zegt Marcelle Janssen, „maa
wat moet je er nou als je nit
van klaverjassen of biljarte;
houdt?" Laat staan dat je al
stikvreemde bejaarde zomaai
tussen de biljartploeg ir
komt.
Nieuwland mist cultureli
voorzieningen. Ten noordet
van de Van Haarenlaan is ei
niet één wijkgebouw. Inge
klemd tussen de drukke ver
keersader en de spoorlijr
Rotterdam-Hoek van Hol
land wonen de mensen in
rijen flats, maar een beetjt
gemeenschappelijke ruimte
kan men er wel vergeten
Ten zuiden ervan staat hei
wijkcentrum sinds 1980 leeg
En het buurthuis krijgt stij
gende, maar beslist nog on
voldoende toeloop. In de Jo
hannes de Doperkerk wordt
tegenwoordig weer aardig
jongerenwerk bedreven,
maar dat raakt slechts een
klein deel van de jeugd, net
zoals lang niet elke bejaarde
in de 4 Molens zin heeft. De
meest volwaardige ontmoe
tingscentra in Nieuwland
zijn 's avonds de drie snack- s
bars, waarvan er trouwens
één verdwijnt.
Televisie
Je zou er haast een somber
beeld van krijgen. Maar het
malle is, heel veel mense»
vinden Nieuwland een pret
tige wijk. De aardigste wijl
van de stad, vindt bijvoor
beeld stedebouwkundig«
Dielemans, met na derti,
jaar „een gesetteld sociaal
klimaat". Ook Noordegraaf
noemt Nieuwland zeer leef
baar, ondanks de problemen
Nog een ander, Jo Ouwens
„Het is een fijne wijk om in
te wonen. Je hebt alles bij df
hand en je bent in een zucht
en een scheet in de binnen
stad. Ik zou alleen willen dat
niet iedereen zo in zijn huisjt
bleef, dat de mensen hier
wat actiever werden."
Want, voor wie overdaï
werkt en 's avonds naar de
televisie kijkt, is Nieuwland
een gewone wijk als alle an
dere. En uiteraard is de f
veel interessanter dan een
wijkvergadering. Af en u*
een beetje bingo, een kaari-
avondje en een enkele po
ging vanuit het buurthuis öE
iets aan bewustwording
doen. De wijk is jarig, maar
thuis drinkt men zijn bormi-
In al die jaren heeft één pro
bleem van de Hongerpu'
zichzelf opgelost De wijk
gebouwd op de vroegere pw*
der Nieuwland. Dat bete-
kent: drassige grond. De wij» 1
verzakt dus enorm. „Vei'
keersdrempels hoeft de ge
meente bij ons niet aan t*
leggen," zegt mevrouw Bot
„want door al die verzakkiO"
gen lijkt Nieuwland som*
wel één grote drempel."
Nieuwland: eentonige
bouw...
