BOTTERDAM
'Niet de haven
arbeider^ maar
devakbewegi
valt tussen
wal en schip
W.
Yvonne Heygele en de les van een
doctoraalscriptie.
ROLEX
Begeer,
van Kempen
&Vos
cr
iBANDENl
CENTRUM
Rotterdams Nieuwsblad
donderdag
R2/RV/RY/RW/<?S 27 mei 1992
DEZER DAGEN, terwijl er weer
een havenstaking woedt („Het
overleg zit muurvast", melden de
dagbladen bij herhaling), ver
scheen bij de Rotterdamse uitge
verij Ordeman „Meer loon voor
minder werk. Arbeidersstrijd in
de Rotterdamse haven 1960
1980". Het is een doctoraalscriptie
van de studente culturele antro
pologie Yvonne Heygele (26).
Volgende maand studeert ze af.
Nu, tijdens een gesprek in de zit
kamer van de echtelijke woning
aan de Schiedamseweg, zegt ze
met nadruk: „Ik ben er niet aan
begonnen vanwege deze staking.
Dat zou vivisectie zijn".
Bij dvz.e constatering klinkt in
haar ut om oen lichte afschuw
daar. Dut is karakteristiek
voor dc pure. op sociale bewo
genheid stoeiende drijfveren,
die de Nijmeegse tot dit door
wrochte. vanuit het arbeiders
stand punt gesch re vet i werk -
stuk hebben aangezet, 't Jttis
een gigantisch karwei.
Zelf geeft ze slechts aarzelend,
een beetje verlegen lachend
toe...: ..Ja. 't is inderdaad ge
schreven vanuit oen soort so
ciale bewogen huid, maar ja.
dat klinkt zo bewogen". Vra
gen imai' de wortels van die
soc i a 1 e be wogc n he id wekken
bij haar duidelijk weerstand;
ze prefereert kennelijk een za-
kolijke benadering, verklaart
aanvankelijk alleen: „Nee. ik
kom niet uil een arbeidersge
zin. Dat wou je toch weten?".
De vraag hoe de studie cultu
rele antropologie (volkenkun
de) te rijmen vail met een
scriptie over slakende haven
arbeiders. levert evenwel toch
een soort beginselverklaring
op...: „Ja. die vraag had ik wol
verwacht", wjiarna er een vlot
voorgedragen betoog volgt. Er
blijkt uit dal er in de jaren zes
tig protesten ontstonden tegen
hoi tot dusver gevolgde pa
troon, waarbij antropologie
vooral verbonden was met
vreemde culturen, primitieve
samenlevingen en met het ko
lonialisme. „Dat was niet zo'ii
frisse rol", meent Yvonne
Heygele en noemt als „bekend
voorbeeld" Vietnam. Er ont
stond toen een engagement
met de Derde Wereld, maar...:
„Daar zitten ze ook niet zo op
ons te wachten en de belang
stelling verplaatste zich naar
Europa", aldus Yvonne.
Kwaliteits horloges,
befaamd over de hele wereld.
Verkrijgbaar in goud.
goud/staal of staal.
Vanaf/975r-
Kolex quart/ vanaf ƒ2.690;—
dameshorloge goud/staat
f3.675-.
heren/torloge
gout!/staat j 5.2 J,—
staal 2.130r-
Let op onze speciale
"horloge" etalage.
Ju*dkrs (Hafnaniuirs
waar elke klant koning is
Rotterdam. Lijnbaan 77
'vCravenhage, Ptaais 2
Uliecht. Oudkerkhof 28
Tilburg. Heuvelsiraai 94
Zwolle. Dxt/crpromcnadc 71
Dat was de opvatting van de
studenten. Hoe zat dat met dc
docenten?
Volstrekt ontspannen. de
kleermykershouding aanne
mend. vertelt ze hoe vooral
aan de universiteiten in Am
sterdam en Nijmegen de aan
dacht naar Europa werd ver
legd, voegt er spontaan aan
toe: „Trouwens, de Nederland
se samenleving is geen puur
westerse samenleving meer.
De antropologie kan er toe bij
dragen om de vooroordelen op
de helling te zetten".
Terug even naar haar studie
tijd. die volgde op het gymna
sium alfa. Gezien dc scriptie
moet economie wei het bijvak
zijn geweest?
't Antwoord is. zoals voortdu
rend, genuanceerd: ,.'i Was po
litieke economie plus arbeids
marktpolitiek en theorie. De
studie duurde vroeger zes tol
zeven jaar. Nu kan hel in ruim
vijf jaar en je moet een leeron
derzoek doen".
De scriptie heeft 3'.- jaar ge
vergd: het bronnenonderzoek
moet. gezien de literatuurlijst,
a fschrik wekken d tijdrovend
zijn geweest. Geen spijt er ooit
aan te zijn begonnen?
Even valt er een stilte, dan
zegt ze, ernstig: „Ik zou er niet
makkelijk nog eens aan begin
nen. Je wordt zo enorm op je
zelf teruggeworpen. Ja, 't was
inderdaad een gigantisch kar
wei. maar ik was vastbesloten
om het af te maken", waar ze,
weer lachend, op laat volgen:
„Ik heb er nou eenmaal een
handje van om me aan iets te
vertillen. Ik had ook kunnen
volstaan met de slaking van
1979. Waarom ik dal niet heb
gedaan? Ik was nu eenmaal al
bezig. Had ai allerlei dingen
uitgezocht en 't was gewoon
zonde om dat niet op te schrij
ven".
Zijn er ai reacties op de publi
catie?
Yvonne Heygele: „Ja. uit de
haven. Ze herkennen het om
dat het niet te zeer van boven
af is geschreven. Inderdaad,
vanuit het arbeidersstand
punt". Met het nodige inzicht
voegt ze er aan toe: „Voorzo
ver je dal dan als buitenstaan
der kunt. hoewel dat laatste
ook het voordeel heeft dat je
makkelijker afstand kunt ne
men".
„Uit politieke overwegingen",
zo blijkt. („Ik sta ergens
links"), heeft ze haar docto
raalscriptie gcsch reven, zoals
die geschreven is.
Hoogste tijd nu om op haar
werkstuk in te gaan.
'Dubbelpositie*
In haar scriptie heeft ze (onder
meer) proberen aan te tonen
dat dat vakbeweging een dub
belpositie inneemt tussen ar
beiders en ondernemers,
meent: ..Dat is inherent aan de
positie die de vakbeweging in
het westen inneemt", merkt
en passant met nadruk op: ,,'i
Gaat mij er niet om een schul
dige aan te wijzen".
In „Meer loon voor minder
werk" constateert Yvonne
Heygele:Want anderzijds
heeft de vakbeweging door
zich te binden aan de spelre
gels rond het afsluiten van de
cao's, zich ondergeschikt ge
maakt aan de kapitalistische
ontwikkeling. Om erkend te
worden als officiële gespreks
partner voor de ondernemers
heeft dc vakbeweging zich
vast laten leggen op de gren
zen die de kapitalistische eco
nomie stelt. Waarmee de ar
beidersbelangen in het alge
meen in strijd zijn".
Elders schetst ze de ontwikke
ling, die wel wordt aangeduid
met „de ingroei van de vakbe
weging"; het zich laten inpak
ken in allerlei overlegstructu
ren. ziet als oorzaak de door
het NVV sinds haar oprichting
in 1906 beleden sociaal-demo
cratische visie; het volgen van
de parlementair legale weg of
tewel de weg der geleidelijk
heid in tegenstelling tot een
revolutie, meent: „Sinds '73 is
die dubbelpositie steeds duide
lijker geworden".
On willekeurig is nu toch de
actualiteit aan de orde geko
men en voor het eerst raakt de
tot dusver uiterst nuchter, kli
nisch redenerende doctoran
dus antropologie enigszins be
wogen...
Vrij fel betoogt ze: „De positie
van de vakbeweging wordt
steeds problematischer. Er is
eigenlijk al gekozen voor het
ondernemersstandpunt dat er
bezuinigd moet worden. Dat
gebeurde ook in '77, toen er
eerst concessies aan de leden
werden gedaan, maar de sta
king daarna toch werd gebro
ken".
De scriptie is uiterst rationeel,
maar ze is er kennelijk ook
emotioneel bij betrokken.
Klopt dat?
Een korte. bevestigende
hoofdbeweging, dan: „Ben ik
ook. Je moet er wel emotio
neel bij betrokken zijn om er
zo lang mee bezig te kunnen
zijn".
Al in haar studietijd hield
Yvonne Heygele zich onder
meer door middel van cursus
sen bezig met de arbeidersbe
weging in Europa; toen ook
bleek haar dat er in Nederland
weinig en dan nog te beperkt
over was geschreven...: „Altijd
vanuit de organisatie. Een an
tropoloog kan naar de infor
mele structuren kijken. Wat of
je mei de verworven kennis
kunt doen? Kijk. 't blijft theo
retisch natuurlijk, die verbon
denheid tussen arbeiders en
studenten, maar je kunt dat
onderscheid wel productief
maken vanuit je eigen capaci
teit".
Daadwerkelijk deed ze dat tij
dens de staking van 1979 bin
nen het geheel van het Solida-
riteitskomitee Rotterdamse
Havenarbeiders door een bij
drage te leveren aan de infor
matieverschaffing naar buiten
toe.
Hoe raakte een Nijmeegse stu
dente zo betrokken bij de Rot
terdamse havenarbeiders
Uit het antwoord blijkt, dat ze
in Rotterdam studiebegelei
ding kon krijgen van Frans
van den Oudenrijn „Massa-
arbeidersstrijd in Nederland in
de zestiger jaren") en dat haar
man (eveneens antropoloog)
bovendien in '76 in Rotterdam
ging werken en overigens...:
„Als je je in Nederland bezig
houdt met de arbeidersbewe
ging. kom je al snel bij de ha
vens terecht".
Ze verklaart dat haar betrok
kenheid bij het gebeuren is ge
groeid
Yvonne
Heygele
kunnen
met Gijs van Barneveld
7 Boek is af. *f laatste tenta
men achter de rug. ven bevrij
dend gevoel ongetwijfeld,
maar wal nu?
Resoluut: „Werk zoeken, maar
dat zal net als voor iedereen
moeilijk zijn. Ik zou wel les
willen geven aan een sociale
akademie of iets in de journa
listiek doen. Ook zou ik wel
een onderzoeksplaats op een
universiteit willen hebben,
maar dat houdt dc verplich
ting tot promoveren in en ver
der is er in Rotterdam natuur
lijk politiek genoeg aan de
hand".
Eerder zei je niet politiek ac
tief te zijn..,
Onmiddellijk reagerend volgt
een terechte terechtwijzing:
„Ik zei: niet partij-politiek ac
tief. Er zijn bewegingen ge
noeg, die ik belangrijk vind".
Ze noemt het El Salvadorco-
mi té, de zelforganisatie voor
buitenlanders en natuur
lijkde beweging in de ha
ven. Na de opmerking dat dit
allemaal „liefdewerk oud pa
pier" betekent, zegt ze vol
strekt eerlijk:* „Dat is geen
ramp. maar ik wil natuurlijk
♦wei erg graag werk hebben".
•Terug weer naar de haven.
Hoe zwaar het werk in de ha
ven is werd indringend gety
peerd door een in haar scriptie
geciteerde uitspraak van een
treminer...: „Alsof je de hek
dag tegen een betonnen muur
staat te beuken".
't Is een van de weinige cita
ten, zo niet het enige. Niette
min voerde ze talloze gesprek
ken met havenarbeiders, deed
dat vanuit een tevoren ver
worven wetenschap, wam:
„Als ik niet weet wat een hijs
is, is iemand gauw uitgespro
ken". En over mensen gespro
ken wit ze spontaan even
kwijt: „Machines, zo is me bij
het zoeken naar illustraties ge
bleken, machines zijn belang
rijk. Mensen op foto's, dat was
moeilijk om te vinden".
Plotseling ook is ze terug in
het heden wanneer de zwaarte
van het werk in de haven ter
sprake is gekomen, doceert: ,,'t
Werk verandert van karakter,
maar t blijft eentonig en ge
vaarlijk. De stukgoed bed rijven
zijn nog niet berekend op de
nieuwe ladingpak kelten. Er
zijn gee n v o r kee rs voo rsc h n -
ten. Do controleurs en alk-
mensen die er rondlopen, zijn
vogelvrij. Nieuwe richtlijnen
voor onder meer de pkieg-
sterkte ontbreken nog. Aan
het bestrijden van de onveilig
heid in de haven is nog altijd
te weinig gedaan".
Tti con ..ter afsluiting" schrijft
advertentie
Voor /CHIE//ER
lingerie
naar IjSSHHM
slaat er een goed figuur mee!
lijnbaan 49-Rotterdam
(Bma/DEHBAAS/AlCrEiïiaM
ze onder meer: „De S V'/,
tSch cep vaart Veren iging Zuid)
heeft in juni IfJfil aangekon
digd. dat ze zich na jan-n van
nadruk op sociaal beleid mevr
economisch zal gaan opstellen:
..Het wordt tijd. dat de haven
bedrijven hun winsten gaan
veiligstellen"...
Vvuimt, nuchter: „Ja. dal is
wat er gebeurt, hè? Dat maakt
net voor de vakbeweging zo
moeilijk".
Op pagina 307 staat: „Veel ar
beiders zitten m de problemen
tengevolge van de afbetaling
van hypotheken of andere le
ningen en zien zich gedwon
gen veel te nemen voor weinig
geld. De onderdrukking wordt
steeds meer zichtbaar".
Ondcrdru k kit tg?
Yvonne Heygele: „De mensen
kunnen geen kant meer uit.
Ze accepteren te zware hijsen.
Zo is het gewoon op hel ogen
blik".
Haar boek sluit af eind 1930;
op pagina 308 evenwel voor
spelt ze: „Een uitbarsting van
onrust is mogelijk naar aanlei
ding van de cao voor 1982 en
de voortdurende loondaling
(nog versterkt door de stijging
van allerlei lasten, zoals de ge
meente-tarieven)"...
Weer volstrekt eerlijk: „Dat
was puur speculatief, maar 't
wordt nu zichtbaar".
Valt de arbeider tussen de wal
yvan de vakbeweging en hei.
setup vatl de ondernemer'.' j
Yvidine, zonder enige aar/e-
ling: „Niet de arbeider, maar
de vakbeweging valt tussen t
wal en schip", waar ze img aan j
toevoegt: „Dit bm-k gaat'echt
niet alleen maar tegen du vak-
U-weging. maar t gaal wel <>m j
de strijd van dc havuiiarbei-
ilers. Om de dingen waar zij j
voor leven".
Zou ze daar zelf /els toe kun-
ncn bijtiragen door toch maar j
actief tv worden in de partijpn-
lillek? I
Yvonne Heygele. glimlachend:
„Ze kunnen het zelf wel. Dal j
is de strekking van het boek".
PRIJST VEILIGHEID AAN EN BANDEN AP
a.A GOODfïtAH f
ROTTERDAM - WAALHAVEN
SCHIEDAM
SPAANSE POLDER
SUEDRECHT
VMujiwifcyr s -i.i iot»ö
oaciluks va n i-n.30. zat. tot 12 utia
