REGIO
17
Swing moet je voelen
dat kan je niet leren
Nieu weslnis,
het dorp van toen
het is voorbij.
ii
wethouders: 'De tijd is rijp'
X
Een reünie, vijftien jaar na de afbraak
van een hechte gemeenschap
fü;
Rotterdams Nieuwsblad
zaterdag
19 maaïi 1983
'Opleving in bouw
kan in goedkope
vrij e sector'
Wethouder BloklandHaagse steun toch nodig
Capelle aan den IJssel Veel gemeenten beklagen zich erover dat ze voor de
bouw van nieuwe woningen afhankelijk zijn van de bestuurders in Den Haag.
Met spanning is het ieder jaar weer wachten op de toebedeelde contingenten.
Als het aan B en W van Capelle ligt, komt er aan die wurgende onzekerheid
een eind. Zij geloven dat de gesubsidieerde woningbouw op de helling moet.
Wethouder Breitbarth...
meer trekken"
„De rijksoverheid kan de kar niet
Een opmerkelijk geluid in een
tijd waarin vette rijkspremies
op vrijwel alle nieuwe koop
woningen rusten en makelaars
vrije sectorwoningen aan de
straatstenen niet kwijt raken.
Maar juist in die laatste catego
rie zien de Capelse wethouders
Hans Blokland en Thomas
Breitbarth brood. Ze zeggen
kans te zien bestemmingsplan
nen vol te bouwen met huizen,
waarin rijksgeld tot een mini
mum beperkt blijft. En toch
woningen die betaalbaar zijn.
„De tijd is er rijp voor", bewe
ren ze stellig. Als de Capelse
ideeën gehoor vinden, voor
spellen Breitbarth en Blokland
een opleving ïn de kwijnende
bouw.
Capelle heeft de grote afhan
kelijkheid van Den Haag pijn
lijk ondervonden. De groei
kern, die in 1978 de bouw van
negenduizend woningen van
1980 tot 1990 in het vooruit
zicht was gesteld, mag de ko
mende drie jaar nog maar 1800
woningen bouwen. Dan houdt
het op. Volgens het ministerie
is er te weinig geld voor con
tingenten en bovendien zou
den de prognoses voor de wo
ningbehoefte zijn achterhaald.
Catastrofe
Een catastrofe dreigt. Capelle
zit dan met een uit zijn krach
ten gegroeid ambtelijk appa
raat, dat versneld moet wor
den afgebouwd. Meer dan
honderd arbeidsplaatsen staan
op de tocht. Rampzalig lijkt de
ontwikkeling van de toekom
stige woonwijken Schenkel-
Noord en 's-Gravenland, tus
sen de groeikern en Rotter
dam. Daar waren 8400 wonin
gen gepland. Er is voor 85 mil
joen gulden in geïnvesteerd,
Braakliggend terrein, 265 hec
tare groot, dat alleen al aan
rente dagelijks 24.000 gulden
kost.
„Het is duidelijk dat er iets
moest gebeuren", aldus Breit
barth. „Je werd het beu als
maar te informeren of er nog
wel woningen voor je gemeen
te inzaten". In Capelle is men
maanden driftig aan het reke
nen geslagen. Kan een ge
meente bouwen zonder geld
van het ministerie, terwijl de
huizen betaalbaar blijven?
Een aantal factoren speelt de
groeikern in de kaart. De ren
testand daalt. De bouwkosten
lopen terug. In de strijd het
hoofd boven water te houden,
spreken bouwers meer dan
ooit hun creativiteit aan.
Dankzij het gebruik van voor-
gefabriceerde elementen is de
bouwtijd van een huis veel
door Rob Gollin
korter dan voorheen. Minder
dan honderd dagen is geen uit
zondering meer.
Capelle is uitgekomen op een
rekenmodel dat aantrekkelijk
oogt. Zo kunnen mensen met
een belastbaar inkomen van
28.900 tot 30.800 gulden een
vrije sectorwoning kopen van
100.000 gulden. Bij een hypo
theekrente van zeven procent
betekent dat een maandelijkse
last van 500 gulden. Aanne
mers hebben Capelle verze
kerd dat ze voor 69.000 gulden
een goede woning - wel zon
der franje - kunnen bouwen,
Aan grond- en architectkosten
en dergelijke komt daar nog
31.000 gulden bij.
„In feite komt het erop neer
dat een aannemer de opdracht
krijgt voor een bepaalde prijs
een woning te bouwen, die al
leen verkocht mag worden
yiiffjëii
Vlaardingen Zaterdag
avond, zeven uur. Zaal
Harmonie in de start-
blokken. Aan weerszij
den van de dansvloer
lange, met bloemen over-
dekte tafels. Leden van
het Delta Dansorkest
sjouwen wat met instru
menten rond, verplaat-
sen een muziekstandaard
of frutseren wat aan hun
showkostuum.
Vijf, zes leden repeteren nog
een nummer, zodat af en toe
de ruimte wordt gevuld met
swingende klanken, die
even plotseling ophouden als
ze begonnen zijn.
Tegen negenen zal het pu
bliek binnenstromen. Uit
verkochte zaal. De laatste
correcties. Ogenschijnlijk
.„een gespannen sfeer, maar
/het orkest blijft onverstoor
baar. Gewone routine; een
avond als zovele andere,
niets bijzonders.
Orkestleider Hans van den
Berg (47): „Maar denk nou
r niet dat zomaar iedere muzi
kant in een dansorkest kan
spelen. Er komt heus méér
bij dan alleen maar die en
die noot zo en zo lang aan
houden. Gevoel voor swing,
hè, dat zit gewoon in je."
Van den Berg geeft het
voorbeeld van de Mariniers-
kapei, die goede swing kan
spelen, maar als je het naast
Count Basey hoort, merk je
toch het verschil. Een jaar of
zeventien geleden blies Hans
nog de trompet in het Real
Dancing-sextet. De huidige
pianist, de bassist, de slag-
f werker en de fameuze DIck
Borst waren de andere leden
van dit combo. „Dick was
beroeps en behalve met ons
f sextet hield hij zich bezig
c met allerlei muziekgezel
schappen. Ons clubje werd
steeds meer betrokken bij de
grote optredens van die an-
dere orkesten en toen werd
het idee geboren om een ei
gen orkest op te richten."
In de bak
Dick Borst werd de leider
van het Delta Dans- en Sho
workest. Een man of vijftien
die optraden bij musicals,
feesten en stedelijke festivi
teiten. In Schiedam was de
musical Krijgh de Claere
min of meer de druppel die
de emmer deed overlopen.
„Tien avonden achter me
kaar in die orkestbak. Steeds
maar op de professionele
toer. Dat waren we zat." Het
Delta Dans- en Showorkest
werd opgeheven en ervoor
in de plaats kwam het Delta
Dansorkest. „Ik vond toen
dat we al moeite genoeg
hadden om behoorlijke mu
ziek te maken en vond dat
we de show maar even
moesten laten zitten..."
Dick Borst kreeg het inmid
dels zo druk met zijn andere
muzikale bezigheden, dat hij
het orkest verliet. „Ik heb
taen de leiding op me geno
men", zegt Van den Berg,
die in het dagelijks leven be
zig is met atoomspectrome-
door Mari Timmermans
trie bij de Shell. Iedere don
derdagavond repeteert het
Delta Dansorkest op een zol
derverdieping aan de Maas-
sluise Noordvliet.
Ramblers
Het Delta Dansorkest kan
onafgebroken zes uur mu
ziek ten gehore brengen.
Avondvullend dus. Allemaal
in strikt danstempo, foxtrot,
tango, quickstep „Het ba
sisrepertoire bestaat uit
swingmuziek uit de jaren
vijftig en zestig. Oude num
mers van The Ramblers of
Glenn Miller." Arrangemen
ten worden soms gemaakt
door Dick Borst of door de
orkestleider zelf. „Arrange
ren is een tijdrovend werk,
maar wel leuk."
Het orkest bestaat momen
teel uit drie trompetisten,
vier saxofonisten, slagwer
ker, pianist en bassist. Alle
maal amateurs. „We spelen
voor iedere feestavond. Vo
rige week bijvoorbeeld voor
het jubileum van de Eras-
musschool, deze week voor
ons eigen jubileum en vol
gende week weer voor de
Vlaardingse filatelisten."
Dat is volgens Van den Berg
wel een beetje teveel van
het goede: „Normaal spelen
we zo eens in de paar maan
den en twee keer per jaar
organiseren we zelf een
dansavond. Een orkest heb
je niet om alleen maar te re
peteren."
In strikt danstempo herleven de vijftiger jaren.
aan mensen uit een bepaalde
inkomensgroep", lichten de
beide wethouders toe.
Toch steun
Onzekere factor in het verhaal
lijkt de hypotheekrente. Als
die stijgt, zijn de goedkoopste
woningen niet meer op te
brengen voor de bijbehorende
inkomensgroep. Maar daar
door laat Capelle zich niet uit
het veld slaan. Zo zou de loon-
vasthypotheek, uit de koker
van het Pensioenfonds,
PGGM, uitkomst kunnen bie
den. De lasten groeien mee
met het inkomen. De beginaf-
lossing is laag. De risico's van
koop zouden slinken, omdat
forse schommelingen in de
rente achterwege blijven.
„Deze nieuwe hypotheekvorm
is het stukje dat de legpuzzel
compleet maakt", aldus Breit
barth.
Toch zal niet aan Haagse steun
te ontkomen zijn. Wethouder
Blokland: „We zitten nu een
maal op het laagste punt in
Nederland. Veel opspuiten is
nodig en er zijn hoge funde-
ringskosten." Berekend is dat
per woning bijna 10.000 gulden
nodig is, een bedrag dat Capel
le 'pïanbijdrage' noemt, te be
talen door het rijk. Overigens
zouden gemeenten op zand
grond het zonder dat geld
kunnen stellen.
Planbijdrage of niet, bet mi
nisterie zou met de Capelse
ideeën miljoenen guldens
voordeliger uit zijn. De groei
kern wil nu vijfduizend vrije
sectorwoningen bouwen in
Schenkel-Noord en 's-Graven
land. Aan plan bijdragen kost
dat 47 miljoen gulden. Chef
grondbeheer en woningbouw
P. W. M. van Boven rekent
voor wat het rijk kwijt zou zijn
als die vijfduizend huizen voor
het leeuwedeel gesubsidieerd
worden: 286 miljoen gulden.
Tel uit je winst.
Breitbarth en Blokland besef
fen dat met de plannen de
laagste inkomens niet bereikt
worden. „Maar Capelle heeft
de laatste jaren verschrikke
lijk veel voor die groep ge
bouwd. Bovendien: als het rijk
ons woningwetwoningen toe
wijst willen we die natuurlijk
wel inpassen".
Levens vat baar
De gemeente is niet over één
nacht ijs gegaan. Aannemers
en pensioenfondsen zijn ge
raadpleegd. De plannen zou
den levensvatbaar zijn. Een
marktonderzoek heeft uitge
wezen dat een jaarlijkse afzet
van vijfhonderd woningen
mogelijk is. En dat tien jaar
lang.
„Natuurlijk, minder dan we
aanvankelijk voor ogen had
den", geven de wethouders
toe, „maar de afbouw van het
ambtelijk apparaat zal nu veel
geleidelijker kunnen gaan. De
zaak moet opgepakt worden.
We hebben nu de organisatie
in huis. 's-Gravenland is een
ideaal gebied. Op luttele af
stand van het centrum van
Rotterdam, direct langs de me
trolijn. Het rijk is ook gebaat
bij een goede bezetting van die
verbinding. Bovendien hou je
mensen aan het werk."
Blokland en Breitbarth schud
den de voordelen moeiteloos
uit de mouw. „Wij kunnen ons
niet voorstellen dat het rijk
onder de huidige omstandighe
den de bestaande regelingen
met premies en lokatiesubsi-
dies handhaaft", klinkt het
stellig uit hun mond. „Het is
toch duidelijk dat de rijksover
heid de kar niet meer kan
trekken. En heeft de Tweede
Kamer zich niet onlangs uitge
sproken voor het langzamer
afbouwen van groeikernen?"
Capelle heeft de ideeën al
voorgelegd aan staatssecretaris
mr. G. Ph. Brokx. De bewinds
man heeft erop gewezen dat ze
niet passen in. het bestaande
systeem van woningfinancie
ring, maar noemde de plannen
wel 'inventief'. Zijn departe
ment zou er verder op broe
den. Brokx verklaarde nog on
langs de vrije sectorbouw te
willen stimuleren.
Staat de bouwwereld inder
daad aan de vooravond van
een forse opleving?
Het voormalige buurtschap Nieuwesluis. Eind van de jaren zestig door Rotterdam geanne
xeerd en van de kaart geveegd. Zeven opslagtanks en zandhopen kwamen er voor in de
plaats. Na vijftien jaar komen de bewoners weer bijeen.
Rotterdam „Ja, daar heeft dat oude Sparwinkeltje ongeveer gestaan. Dat
was nog zo'n kruidenierszaakje uit grootmoeders tijd. Met stopflessen en aller
hande lekkernijen. Als kinderen gingen we daar snoepen voor een cent. Dan
kreeg je een hoeveelheid dropjes in een stuk krant, tot een prop gekneed, zodat
je ze niet verloor.
De eigenaar. Jaap van de
Berg, noemden, we dan ook
„Jaap Prop". Samen met z'n
vrouw dreef hij daar in Nieu-
wesluis zijn nering. Later
werd de zaak door zijn zoon
voortgezet, 't Winkeltje was
een ontmoetingsplaats voor de
hele gemeenschap. Ja, een
hechte gemeenschap, dat
Nieuwesluis."
Nieuwesluis. Voor de wat ou
deren op Voorne-Putten een
begrip. Maar ook vele Rotter
dammers, watersporters voor
al, bewaren goede herinnerin
gen aan het voormalige buurt
schap aan de monding van het
kanaal door Voorne. Als te
genpool van Hellevoetsluis,
dat aan de andere monding
van deze voorloper van de
Nieuwe Waterweg de ingang
aan het Haringvliet „bewaak
te", was de sluis aan de kant
van de Brielse Maas het mid
delpunt van de circa driehon
derd Nieuwesluizers.
Op enige kilometers afstand
van de toen nog zelfstandige
gemeente Heen vliet, waarvan
Nieuwesluis bestuurlijk deel
uitmaakte, bood het schilder
achtige dorp onderdak aan
vissers, landbouwers en mid
denstanders. Het scheepvaart
verkeer door kanaal en Brielse
Maas zorgde voor drukte en
vertier. Later, na aanleg van
de Waterweg en afdamming
van de Brielse Maas was het
vooral de pleziervaart en het
transport van landbouwpro-
dukten, dat de sluis in bewe
ging hield.
Wie nu op een willekeurige
dag de auto richting Heenvliet
schakelt, wordt aan de rand
van dit dorp door een brede
blik een hardhandig halt toe
geroepen. Waar men vroeger
het silhouet van sluis, huisjes
en de Maas trof, ligt nu het
Voedingskanaal en het Hartel-
kanaal. Aan de overzijde daar
van de opslagtanks van Che
vron,
De sluis
Men moet geboren en getogen
inwoner van Nieuwesluis ge
weest zijn om de plek terug te
kunnen vinden. Want de
'vooruitgang' kan soms hard
toeslaan. Maar zelfs op het ter
rein van zijn werkgever tussen
Hartelkanaal en Seinehaven
moet Theun Kweekei (52, in
Nieuwesluis geboren) uit Sptj-
kenisse toch nog even flink
zoeken voor hij zeker is van
zijn zaak. „Hier moet de sluis
gelegen hebben en dan daar
het witte brugwachtershuisje.
Over de brug lag de weg naar
Heenvliet, de Wieldijk en
rechts de weg naar Zwarte-
waal. Daar verderop ben ik
geboren."
Die herinneringen aan het
buurtschap Nieuwesluis (niet
de verwarren met het Drentse
Nieuwersluis) staan centraal
tijdens de reünie voor oud-in-
door Frans Alten
woners, familieleden, vrien
den en iedereen die belang
stelling heeft, komende zater
dag in de grote sporthal van
Heenvliet. Enkele maanden
geleden werd daarvoor het
idee geboren binnen het be
stuur van de ontspanningsver
eniging Samenwerking te
Heenvliet, een voortzetting
van de buurtvereniging Nieu
wesluis. Gewoon een gezellige
dag om eens bij te praten, de
„goeie, oude tijd" een dag te
laten herleven, was het doel.
Maar de belangstelling heeft
de verwachtingen van het or
ganiserend comité tot dusver
ver overtroffen. Nu al worden
enige honderden bezoekers
verwacht. Theun Kweekei,
zijn in Heenvliet wonende
broer Arie en Nel Henderix
hebben de uitnodigingen de
deur al uit, maar ook zonder
uitnodiging is een ieder wel
kom.
Slopend proces
De afbraak van Nieuwesluis is
een letterlijk en figuurlijk slo
pend proces geweest. Niemand
weet precies te vertellen wan
neer de eerste huizen vielen
en wanneer het sloopproces
was voltooid. Vast staat dat het
eigenlijke karwei in de jaren
'67 en 68 ter hand is genomen,
de sluis zelf werd in 1970 ge
slecht. Het stukje Heenvliet
was toen al geannexeerd door
de gemeente Rotterdam, De
aanleg van het Hartelkanaal
en een industrieterrein zuid
westelijk van de Botlekweg
door het gemeentelijk Haven
bedrijf vormden de aanleiding.
Toen het Hartelkanaal al klaar
was, bleef Nieuwesluis nog een
tijd lang verbonden door een
pontje met Heenvliet. Laatst
overgebleven was het kasteel
tje De Oliphant. Het is ook het
enige stukje Nieuwesluis, dat
gespaard is gebleven. Welis
waar niet op de oude plaats,
want begin jaren zeventig
werd het steen voor steen af
gebroken en opgebouwd in
Charlois, zichtbaar vanaf de
Groene Kruisweg. Alsof het er
eeuwen heeft gelegen
Behalve de Oliphant is er nog
één tastbare herinnering aan
Nieuwesluis bewaard geble
ven: de oude gevelsteen van
het huis op de hoek van de
Wieldijk en 't Oude Hoofd. De
steen heeft een plaatsje gevon
den in de grote hal van het
Heenvlietse raadhuis. De tekst
heeft een bijna uitgesproken
symbolische betekenis gekre
gen in het licht van latere ja
ren: „Oordeelt niet voor het
tijd is. Dus weet, of wacht."
Dit dorp...
Wim Sonnevelds „Het Dorp",
zou op Nieuwesluis geschreven
kunnen zijn:
„Dit dorp, ik weet nog hoe het
was, de boerenkinderen in de
klas, een kar die ratelt op de
keien...Ik was een kind en
wist niet beter dan dat het
nooit voorbij zou gaan...() Maar
blijkbaar leefden ze verkeerd,
het dorp is (niet eens) gemo
derniseerd, nou zijn ze op de
goeie weg en wonen in beton
nen dozen...() Dit dorp van
toen, het is voorbij, dit is al
wat er bleef voor mij: een an
sicht en herinneringen.
Ansichten, foto's en herinne
ringen zijn er nog genoeg. Ze
zuilen ook tijdens de reünie in
ruime mate voor handen zijn.
Een fototentoonstelling en een
serie met enkele honderden
dia's die een keer per uur
wordt vertoond brengen het
Nieuwesluis van weleer weer
in beeld.
Het Sparwinkeltje, waar
Theun Kweekei over repte,
zal nagebouwd in oude glorie
herrijzen, althans het inte
rieur, waarvan delen onder
meer de oude koffiemolen en
weegschaal na het nodige
speurwerk in een Briels mu
seum zijn teruggevonden.
If.:
Theun Kweekei op de plaats waar de sluis moet hebben gelegen, op enkele meters van de
plek waar hij geboren werd: ..Dit dorp. Ik weet nog hoe het was
