14
ROTTERDAM
Flos Mars bouwt
'spelenderwij s'
aan uniek museum
PLAATSE
Antiek speelgoed9 poppen en kunst
Rotterdam
t
Speurtocht
door
literair
Rotterdam
Rotterdams Nieuwsblad
zaterdag
2 apnl 1933
ZE ZEGT HET met een
zeker flegma, een beetje
gelaten: „Als je het boven
ziet, begrijp je het geploe
ter." Zelden zal iemand
een spijker zo trefzeker
op zijn kop hebben gesla
gen.
'Boven' zijn in dit geval de boven
verdiepingen van het zeven jaar ge
leden als een verwaarloosd 'donker
spookhuis' aangekochte landhuis
met negentien kamers aan de Groe
ne Wetering in Kralingen. Nu is het
een museum in aanbouw. Ontwerp
en uitvoering: Flos Mars (39), ge
trouwd met de apotheker Pieter
Mars en moeder van Hélène (12) en
Nevil (7).
Wat als een liefhebberij is begon
nen, is ze als een levensproject gaan
zien, wetend: ,,'t Is zinloos om din
gen alleen maar te hebben. Je moet
er iets mee doen." Haar onzeker
heid: „De clou is of het hele gebeu
ren overkomt. Er zit meer achter
dan een timmerklus van drie jaar."
Dit laatste nu is eigenlijk ai bij een
eerste oogopslag duidelijk. De om
vangrijke collectie antiek speelgoed
en poppen omvat specimen uit de
periode van 1700 tot 1950Hoe is
deze unieke verzameling ontstaan?
Toevallig", zo meent ze nu. In 1970
begon Flos Mars een galerie voor
moderne kunst aan de Rodenrijse
laan, Dat werk werd ook voortgezet
na aankoop van het „donkere
spookhuis" aan de Groene Wetering
in '76, waar ze 'de complete David
Hockney* tentoonstelde plus werk
van de Cobragroep, van de nieuwe
figuratieven en van de fijnschilders
en met in augustus '81 een laatste
expositie, gewijd aan het werk van
Jan Sluyters.
Dan is de belangstelling voor antiek
speelgoed al ontstaan, want; „Ik was
natuurlijk veel met vorm bezig,
vond houten paarden mooi en dan
ga je een relatie leggen tussen de
ene vorm en de andere. Nou, dat is
letterlijk uit de hand gelopen."
Daar is toch paal en perk aan ge
steld, zo blijkt. Flos Mars; „De tijd
zette er een rem op. De stukken zijn
niet meer te vinden en als je al wat
vindt, is het niet meer te betalen
Ze is overigens weloverwogen te
werk gegaan...: „Je moet je natuur
lijk wel realiseren wat je aan het
doen bent. Je moet een lijn uitzet
ten. Daarom ben ik bij het jaar 1700
begonnen om met enkele stukken
een sprong te maken in de ontwik
keling tot 1950."
Antiek speelgoed en oude poppen;
het is voor Flos Mars een passie ge
worden. Ze weet: „Als een soort ma
niak heb ik alles thematisch verza
meld."
Het resultaat is voor de liefhebber
oogverblindend.
Aankoop
Direct al na de entree, in de hal, een
blikvanger. In een forse vitrine
prijkt een rood-gele speelgoed-Bu-
gatti, ontdekt op de zolder van een
verzamelaar in Parijs, De automo
biel wordt geflankeerd door een
prachtige, uit 1880 daterende pop,
een zogeheten „Jumeaux Triste"
van de Franse poppenmaker Ju
meaux. Flos, als steeds sprekend
met een wat verontschuldigende
zelfspot...: „Dit is de vitrine Bloed,
zweet en tranen."
Uit haar toelichting blijkt dat de
pop op een veiling in Londen ge
kocht werd door een kenner, die
het vervuilde pronkstuk deskundig
reinigde. Flos had er haar zinnen op
gezet. De aankoop kostte haar 48
uur onderhandelen...
Het is een voorbeeld van de hard
nekkigheid, waarmee de ware ver
zamelaar zijn doel nastreeft. Flos
Mars heeft zich in de loop der jaren
een eigen plaats verzekerd in het
vooral in Frankrijk, Duitsland en
Zwitserland „complexe en spannen
de wereldje van de poppenbeweging
en hel mechanische speelgoed", zo
als zij dat zelf uitdrukt. Ze reist alle
veilingen af, koopt, soms in op
dracht, soms voor zichzelf en ver
koopt, want,..: „Anders kun je dit
Fios
Mars
passie
voor
met Gijs van Barneveld poppen
niet. Ik heb ook wel moderne kunst
geruild voor bepaalde stukken en zo
is het langzaam gegroeid. Een bud
get hadden we niet."
Is er geen vorm van subsidie?
Flos, resoluut: „Niets, geen dubbel
tje." Ze heeft ook nooit subsidie
aangevraagd, want: „Ik wilde geen:
Nee, horen. Ik wilde het zelf probe
ren."
Zoals ze ook met de galerie Rotter
dam Art Society was begonnen, een
formele benaming, want m de wan
deling werd het de galerie Flos
Mars. Na de verhuizing naar de
Groene Wetering kwam ze op het
idee om de moderne kunst te com
bineren met het antieke speelgoed,
zegt nu; „Als een soort compensatie,
misschien. Of sublimatie. Dat weet
ik ook niet zo precies."
Haar affectie tot de kunst verklaart
ze als toch een soort „verlate erfe
lijkheid". Haar moeder was de voor
drachtkunstenares .ïélène Oost
hoek en thuis, m Den Haag, werd
veel over kunst en literatuur ge
sproken. Aanvankelijk was ook dat
voor Flos een reden om na haar
middelbare schoolopleiding in een
internaat, een totaal andere kant op
te gaan...: „Weg uit wat ik de spijl
tjessfeer van dat hele latijngebeuren
op het internaat zou willen noe
men." Ze gaat werken bij de KLM
en de BOAC, traint stewardessen en
maakt zelf zo'n 5200 vlieguren.
Dat is verleden tijd. Ze vertoeft lie
ver in het heden, in het museum-in-
aanbouw. Terug even naar de en
treemet aan de wand een schep
ping van de kunstschilder Johan
Hermsen...
Hermsen heeft een door Flos Mars
in Canada opgedane, gekke groene,
houten speelgoedauto met caravan,
getransformeerd in een schilderij
met als motto: „lf you don't want to
play—Don't play!" Flos: „Daar ga ik
me de volgende vijf jaar mee bezig
houden. Dan krijg je één stijl in dit
pand. Dat hele strakke van 20'n
schilderij als tegenpool voor het
speelgoed,"
Vooralsnog echter is ze dag-in-dag-
uit in touw, gekleed in overall, ha
mer en nijptang hanterend, bou
wend aan vitrines, de stukken rang
schikkend, catalogiserend. Tussen
juli en september van dit jaar zou er
voor het publiek al het een en an
der te zien moeten zijn. Dan bestaat
het Arboretum Trompenburg („Mijn
achterbuur") honderd jaar en bij de
VVV is de gedachte gerezen om die
jubileumviering en „het speelgoed-
gebeuren" aan elkaar te breien.
Flos Mars zou dat zeer welkom zijn.
Spelenderwijs
Op de suggestie dat haar passie voor
poppen en speelgoed spelenderwijs
tot een nieuwe bestemming van het
landhuis heeft geleid, reageert 2e
blij verrast: „Spelenderwijs? Dat is
de titel van mijn boek! Ja, ja, dat is
helemaal juist. Nu ben ik als het
ware echt aan het spelen. Vroeger
kwam het er niet van."
Staat er een boek op stapel?
Dit nu blijkt inderdaad het geval te
zijn, maar er is ook een teleurstel
lende ervaring aan verbonden.
Tekst en 200 naar foto's gemaakte
litho's van de collectie zijn klaar,
maar de uitgever is failliet gegaan.
Er zat drie jaar werk in. Flos: „De
dummy is er, maar ik zit voor het
blok. Ér zou eigenlijk een sponsor
voor gevonden moeten worden."
Bij die laatste opmerking kijkt ze
trouwhartig, vragend, maar ja, waar
vind je zo gauw een sponsor
Energiek gaat ze even later voor, de
trappen op, naar de bovenkamers,
de zolder, onderweg telkens wij
zend: „Dat is een Engels landhuis
uit 1780, Dat heb ik compleet met
de meubels. Daar zijn keukens en
daar tweehonderd hoedjes. Van
1820 tot 1920. Kijk, poppenhuizen
en een tram (De lijn Etoile Place
Blanche Bastille). Interieurs uit de
periode 1890-1900". Bij een vitrine
in aanbouw: „Daar komen nog spie
gels achter, zodat de hele boel kan
reflecteren." In één adem laat ze er
op volgen: „Zoals je ziet heb ik vaak
Duits en Frans materiaal gecombi
neerd."
Wat langer staat ze stil bij een
prachtige pop, zegt, in verstilde be
wondering: „Let op de porcelijnen
handjes. Dat is zó zeldzaam." Het is
een schepping uit 1880 van de Parij-
se poppenmaker Casimir Bru- „Ge
vonden" in Amerika.
Met een serie houten Queen-Anne-
poppen is het allemaal begonnen.
Nu is er als het ware twee eeuwen
speelgoed- en poppeneultuur bijeen
gebracht. Flos: „Je hebt dan toch
het idee iets zinnigs gedaan te heb
ben."
Aan het eind van dit jaar hoopt Flos
Mars het gigantisch karwei ge
klaard te hebben.
Rotterdam zat er dan spelenderwijs
een waardevolle, culturele attractie
bij hebben gekregen.
tn tekst en beeld
De omslag van
'Rotterdam in tekst
en beeld'
Rotterdam Is Rotterdam
een stad voor schrijvers en
dichters? Een vraag, die door
de trouwe bezoekers aan Poe
try International en aan hel
voor de derde keer gehouden
'Schrijvers op zich(l)' bevesti
gend zal worden beantwoord.
Wie echter behept is met de
bekende vooroordelen van
Rotterdam als grijze, nuchtere
werkstad, zal geneigd zijn
vraagtekens te zetten bij de
vaststelling, dat de literatuur
in de Maasstad een goede voe
dingsbodem heeft.
Het boekje 'Rotterdam in tekst
en beeld', dat vorige week ver
scheen bij uitgeverij Kwadraat
in Vianen. zou best eens ge
schikt kunnen zijn om die
twijfelaars op andere gedach
ten te brengen. Samenstellers
Jan Eijkelboom -bekend als
Dordts dichter maar sinds kort
woonachtig op het Noorderei
landen Pieter van Oud-
heusden hebben in deze uitga
ve namelijk een indrukwek
kende verzameling proza en
poezie bijeengebracht over
Rotterdam. Niet alleen van
Rotterdamse auteurs, maar
ook van schrijvers en dichters
die zich door één of meer be
zoeken aan de stad lieten in
spireren tot al dan niet positie
ve literaire ontboezemingen.
Het boek is verdeeld in zes on
derwerpen: Rivier, brug, tun-
door
Fob Vermeulen
nel; de oude stad; het bombar
dement; stad na de oorlog:
Rotterdams karakter en
'schrijven in Rotterdam'. Een
onderverdeling die tamelijk
willekeurig tot stand lijkt ge
komen, en die ook niet hele
maal kon worden volgehou
den; Willem Westerhouts
'Achterbuurt' bijvoorbeeld
staat onder 'de oude stad',
maar hoort evengoed of zelfs
beter thuis in de reeks bom-
bardements-poézie. Niet dat
het werkelijk stoort, want het
boek laat zich aan één stuk le
zen.
Dat wordt ook in hoge mate
bevorderd door de illustraties:
veel prenten en potloodteke
ningen, foto's (vooral van Cas
Oarthuys), prentbriefkaarten,
kortom materiaal te over voor
zoekgrage Rotterdammers en
bovendien in het algemeen
van hoge kwaliteit. Wat ont
breekt is fotomateriaal van de
genoemde schrijvers en dich
ters tegen het dek or van de
stad. Een concessie misschien
aan het kunstzinnige karakter
van het boek, maar uit oog
punt van documentaire waar
de toch wel jammer.
Bij de redactie is men uitge
gaan van de wenselijkheid, zo
min mogelijk obligate werkjes
op te nemen. In het voor
woord schrijven de samenstel
lers, dat ze niettemin op tek
sten zijn gestuit die weliswaar
niet onder de noemer 'onbe
kend' gerangschikt mogen
worden, maar die wel van der
mate hoog literair gehalte zijn
dat ze huns inziens niet moch
ten ontbreken.
Op deze wijze is de aanwezig
heid van 'Dodenmarsch' van
Clara Eggink verdedigd, zijnde
'De stad laat
de schrijver
met rust
volgens Eijkelboom en Van
Oudheusden 'toch het beste
gedicht dat over het bombar
dement is geschreven', it'en
kwalificatie die voor rekening
van de samenstellers komt,
maar die misschien niet hele
maal terecht een paar andere
prachtgedichten in de scha
duw dreigt te zetten: Koss-
mann ('Rotterdam, Oudjaar
1945), Emmens ('Bij wijze van
Rotterdam') en Sleutelaar <'14
mei 1940') missen het drama-
tisch-verhalende van Eggink,
maar klinken een Rotterdam
mer die het heeft meegemaakt
evengoed dwars door de ziel.
Zoals gezegd, niet alles is
uniek. Veel materiaal is af
komstig uit eerder gepubli
ceerde en vaak nog courante
bundels en boeken. Het echte
speurwerk, dat de samenstel
lers hebben verricht, blijkt uit
enkele echte unica, waarbij
'een nooit gepubliceerd voor
woord' van Anna Blaman de
kroon spant. Dit stuk proza,
ooit door Blaman bedoeld als
inleiding voor het jaarverslag
van een culturele vereniging,
werd door het bestuur afgewe
zen op grond van 'te weinig li
teraire kwaliteiten'.
Alleen al op grond daarvan
heeft het die kwaliteiten nu
dan toch wel, maar ook afge
zien van die anekdote is het
een fraaie liefdesverklaring
aan de stad, die zo'n belangrij
ke rol in het leven van deze
schrijfster heeft gespeeld.
Verreweg het interessantst
zijn de laatste twee hoofdstuk
ken, In 'Rotterdams karakter'
zijn een paar mooie schetsen te
vinden van de Rotterdamse
volksaard, waaronder een bui
tenlandse visie van Edmundo
de Amicis uit 1876 en een
schitterende sfeertekening van
het volksleven door Clare
Lennart ('De stad van het
volk').
'Schrijven in Rotterdam' ten
slotte maakt duidelijk, hoe au
teurs zich om uiteenlopende
redenen in de Maasstad thuis-
voelden en thuisvoelen. Wil
lem G. van Maanen beschrijft
in 'Naar Rotterdam voor Poe
try' hoe mensen als Elsschot,
Blaman en Kossmann (hoewel
die laatste na de oorlog teleur
gesteld naar Amsterdam ver
trok) voor Rotterdam kozen.
En J.C. Bloem, in zijn stuk
over de beroemde dichter Leo
pold, constateert dat de kraeht
van Rotterdam in dit geval ligt
in wat het mist 'Het geeft hem
(de dichter, R. V.) de grootste
weldaad, die, althans in dezen
tijd, hem te beurt kan vallen:
het laat hem met rust*.
Ie en 2e paasdag
Hervormde Gemeenten,
Centrum: Laurenskerk, zond 11.00
dr. G.W. Reitsema» ma. 9.30 ds C.A
Korevaar. Prinsekerk: zond. 10 00 ds
H. Huting, 17.00 ds H. Koudstaal uil
Baam. Pauluskerk: zond. 10 30 ds. J.
Visser. Opstandingskerk. Lisplein'
zond, 10.00 ds. N. Kleermaker. Het
Trefpunt zond. 10.30 ds. W.K den
Hertog uil den Haag-
Delfshaven; Oude Kerk Aelbrecht-
skolk: zond, 9.00 ds MJ.G. v.d Vel
den uit Doorn, 10 30 ds J.R.H. Hey-
dema uit Rhoon, 17.00 ds. N. Kleer
maker, 19.00 ds. G.J. v.d. Bogerd uit
Rhoon, kerkdienst voor iedereen,
m.m.v. koor. ma 10.00 ds. k Kok,
Ema us ka pel" zond. 9.30 ds W. Vos.
Kralingen: Hoflaankerk: zond 10.00
dr, C G. de Kruijf, m m v. Kralings
Kerkkoor, 17,00 ds. J. Lems. Oasler-
kapel: zond- 9-30 ds. E L. Ruitenberg
Laan kerk: zond. 10.00 ds. A. Olie-
mans, 17.00 ds. PJ. Moet uit Berket.
ImmanuelkerJc: zond- 9.30 ds. B. Bor-
dewijk, 11,00 ds. OJ. v.d. Ploeg AuLa
PJ. Evertseschool Malmöpad: zond.
10.00 ds, J.F. Zeemeijer.
Hillegersbergr Hillegondakerk:
zond. 10.00 ds. Overduin, 19.00 ds.
J.A. Kooren, ma. 9.30 ds. C.A, Kore
vaar, Messiaskerkr zond. 10.00 ds. B.
Duisterhof. Nassaukerk; zond. 10 00
ds. J, Blonet. Alexanderkerk: zond.
10.00 ds. W.H. van Kooten, 17.00 ds.
C. Trouwborst uit Viaardingen. Goe
de Herderkerk: zond. 10.00 ds. W.H.
den Ouden. Bergkapel: zond. 10.30 ds.
E.H. Cossee. Open Hofkerk: zond,
9.30 ds. C. Schakel, 17.00 da. W. Da-
vidse. Varenbof: zond. 11.00 ds. C.
-Schakel. Zevenkamp: zond. 20.00 ds.
W. v.d. Zwan.
Overschie: Adventkerk: zond. 10.30
ds. J. Korpershoek, H.doop. Adv en t-
"kerk: zoru£ 10A0.mevr. R. de Graalf,
m.m.v. IJ.E. Koor (9.30 plein Ad
ventkerk Paasappèl).
Rotterdam-Zuid; Betiehemkerk:
zond. 10.00 drs. mevr. Sijbrandij-Ver
bist uit den Haag, gezfnsdienst. Car-
nissehuis: zond. 10.00 ds. J. var» Vliet,
bev. lidmaten. Johanneskerk: zond.
10.00 ds. J.G. Kooren, H doop Julia-
nakerk: zond 10.00 ds H Bénard,
Herv/Ger. dienst, 17.00 ds J Ver
maas. Maranathakerk: zond 10 00 en
17.00 ds Iz Kok, ma 9 30 dr. A de
Reuver uit Capelle a.d IJssel Mor
gens terkerk: zond. 10,00 ds C Vroe-
gindeweij, Credokerk: zond 17 00 ds
L_ de Wtl, Herv/Ger dienst. Open
Hof Middelharmsstraat zond 101>0
ds J.J, van Thiel, m m v. Open Hof-
koor. Vredeskerk' zond 30 00 ds L
de Wit, m m v. koor. Oude Kerk'
zond, 10 00 ds. J. Vermaas, m m v.
Kerv. kerkkoor. Sonneburgh- zond
10.30 dhr. J-J Rooimans. Zuiderka-
pel- zond. 10 00 Ev J Vis uit Erme-
loo. 15.00 ds AH. van Gent uit
Vught.
Usselmonde: Adr Janszkerk' zond
10.00 en 17.00 ds D.H Bosma, Her
v/Ger. dienst De Hoeksteen zond
10.00 ds. J. Mettau. Pelgnmskerk
zond. 10 00 ds B Baks. Nieuw Son-
neburgh- zond 930 dhr J. Hoogen-
dam. Meerweide: geen dienst
Diensten voor gehoorgestoorden:
Breepleinkerk (ingang van M alsem-
straat): zond. 9.45 mevr, C, Rip
Ziekenhuizen: Dykzigt. zond. 9 30
ds. P.R- Everaars, dienst van woord
en tafel. Bergwegziekenhuis zond
10.30 dr. A.P. v.d. Made Van Dam-
/Bethesda: zond. 10.15 ds mevr, J A
Meulendijk. Daniél der» Hoedkliniek
zond. 9.30 ds. J. van Dok Havenzie
kenhuis zond. 10 00 ds JP Koop-
mans-Schotanus en br. Bakker. Eu-
dokia: zend 1Q30 ds. P. Sijtsma Ika-
zta Ziekenhuis zond 10,30 dhr D
Hartkamp. Rheuma-Centrum Bcv-
thovenlaan- zond. 14 30 ds. Waarden-
burg. Sl Clara Ziekenhuis" zond
14.45 ds. D. Goudswaard. Sint Fran*
ciscus: zond. 9 00 ds. T D van Soest
Zuiderziekenhuis: zond, 10.45 ds J.
van Dok.
Gereformeerde Kerken;
Rotterdam-Centrum: Bergungel-
kerk: zond. 10.00 ds. P. Wilschut uit
Monster. Sutensingelkerk: zond
10,00 ds. A, Reen, openb. belijdenis,
17.00 ds. B. van Dijken. Nieuwe Oos-
lerkerk: zond. 10.00 ds. 2. Snijder
j Kerkzaal Atnum: geen dienst. Kerk-
t
zaal Fajdoka zond 10 30 ds P Syls-
ma Jeugd haven 't Ruim, Van Speyk-
straat zond 11 45 d>- H IJzerman
Delfshaven: Kerk Duyststra.it zond
10 00 ds F van Zuthem Zaal Burg
Meinvsz.itraat zond 17 00 ds P van
Zuthem Aula Techn School "De
Poort* zond 101)0 dhr van Endho-
vcn De Rustenburrh zond 10 30 ds
mevr MJ vd Vvon-Schenkevcld
Overschie: Maranathakerk zond
10 00 en 17 00 ds L van Dulfsen
Terbrcgge/Ommoord/Zevenkamp:
Salvatorkerk vond 10.00 ds P A E
Sillevis-Sinitt Open Hof zond 9 30
ds C. Schakel, 17 00 ds B Koekkoek
Varenhof zond 11 00 ds C Schakel
Gebouw DGSW Roer 20 zond
10 00 ds W vd Zwan
Hillegersberg/Schiebroek: Mei
doorn kerk zond 1000 ds Iz Meijer,
gez dienst Vredevorstkerk zond.
17 00ds Iz Meyer Nassaukerk* zond
10 00 ds J Blonet Oranjekerk. 19.00
Zangdtcnst. ds J.M Snoek
Kralingen: Prn-Rege zond 0700
Paaswake, 10 00 ds J Lems Hof-
laaiikcrk zond 17 00 ds J Lems,
gez. dienst
Kralingseveen zond 10 00 ds A
Ohetnans, 17 00 ds P J Moet uit Ber-
kcl
Lombardijen: Petrakerk 9 30 drs
K Kuiper De Elf Ranken 14 30 ds
E Duursema van Charlois
Alexanders tad: Verrijzeniskerk'
zond 9 30 ds B Koekkoek. 17 00 ds
W vd Zwan
Rotterdam-Zuid: Breeplemkeik
zond 9 30 drs Joh Pasveer uil
Krimpen ad IJssel. voorber HA.
17 00 ds Sipke vd Land, dienst met
belangstellenden
Chariots: Bethelkerk zond 9 30 ds
BJ Oldenhuts. 16 30 dr J Vlaardm-
gerbroek Waeleslem zond 930 dr.
J Vlaardingerbroek
Feijenoord: Kerkgebouw Pr Hen
drik taan zond 30 00 drs H Stroes
uit Nieuwerkerk a d IJssel. 17 00 ds.
H IJzerman
Pendrtcht: Triomfator kerk zond
9 30 karvd B C van Wieren uit Am
stelveen, 19 30 IJ E. meeting
IJsselinonde: Groene Tumkerk:
2ond 930 ds WA. Jelsma. Zomer-
landkerk zond 9 30 ds. H J. Brumng.
Zuid wijle Credokerk: zond 900 ds.
P. Sijtsma, 17.00 ds L. de Wit
Katholieke Kerken:
Oud-Katholieke Kerk
Petrus en Paulus-Paradyskerk' zat
2100, zond 1100, ma, 10 00 H mis
LaurenUus en Maria Magdalena No-
belstraal 22 zond 10 00 H mis. Schie
dam Dam 30, ma 10.15 H.mis. Nobel-
straat
Rooms-Katholieke Kerk
Centrum: Bosje zat 2030, zond
il 00, ma 11 00, Ecndrachu.kerk- zat
21 00, zond. 10 00 en 12.45. ma 10.00.
Jozef-Paradyskerk' zat. 2100, 2ond,
11 00, ma 30 00. Steiger: zal 21 00,
zond 10 30 en 12 15, ma 10 15 Kapel
(Karei Doormanstraat)' zond. 1030
en 31,30. ma. 10 30 en 11 30 Arauna-
gemeente in de Doopsgezinde Kerk
Noordmolenweri zond 8 45
WeSt: Antomus Abt. Mathenesserdijk
459. zat 2130 Laurenuus cn Eliza
beth (kathedraal) zat. 2100, zond.
09 45 en 11 30, ma. 10 30. Oud-Mathe-
nesse (HHart) zat 2100, zond 9 30
Willibrord zat 2130, zond 9.45 en
1130. ma. 11 00. Spangen (Nicolaas):
zat 23 00, zond U.00
Overschie; O L Vrouw v. alujdd bij
stand: zat 2200, zond 900,
30 30.1200 en 18.45. ma 9 00. 10 30 en
J2 00 Petrus Banden (DeJftweg 13)
zat 22 00, zond. 9.15 en 10.30.
Noord; Bhjdorp. zat. 21.00, zond.
11,30. ma 11.30 Crooswijk Nieuwe
Kerk Barbara-Verlosser Crcoswykse-
weg 36 zal. 2000, zond 9 30 en 10.30,
ma 10.30 Farmltekerk (Bergsmgel).
zat 2100, zond 9 30 en 10 30, ma
9 30 Hildegardis zat 20.30, zond.
11.00, ma 1100 Kapel.
Hlllcgersbcrg/Schtebrotk: Cbnstus
Koning" zat. 20.45, zond. 10.30, ma.
10.30. Liduina. zat. Z1 00, zond. 9 30,
11.00, 12 30, ma 930, 1100, 12.30.
Paulus. zat 21 00, zond 9 30 en 11 3D,
ma 9 30 Verrijzeniskerk- zat 21.00,
zond 10.30, ma. 10,30. Huize Liduina-
zat. 19.30. zond. 9 45, ma. 9.45.
Oost Krahngen Lambertuskerk: zat.
20.00, zond. 9.00 en 10 30. ma 9 00 en
10 30 Aiexanderpolder (Caecilia)' zat
22.00, zond. 11.00, ma II00. Om
moord (Open Hof), zat 22 00. zond,
11.00 Huize Nneveld: zat. 20.00, zond.
10.00
Charlois: Michael en Clemens, zat
19 30, zond 9 00 en 1100, ma. 1109.
Pendrecht Bavo: zat 22,00, zond
1000, ma. 10.00. Zuidwijk (Parochie
O L. Vrouw onbevlekt Ontvangen);
zat 22.30, zond 10.00 en 1130. ma.
10.00,
Zuid-West' Heyplaat (Bon i fan us):
zat. 20 00. zond. 10 00, ma 10.00.
Hoogvliet (Manakerk). zat. 22.30,
zond. 11.00, ma. 10.30. Hoogvhet-
Mceuwenplaat Sl Jan: zat. 23.00,
zond. 11 00, ma. 11.00. Pemis (Ema-
nuelkerk), zond 9.30
Zuid-C: H FTancifccus van Assisiö
(Huize Mansveld Afnkaamierplem).
zat 22.00, zond 9.45, ma. 9 45. H.H.
Martelaren van Gorcum cn O L-
Vrouw van Lourdes, Stieltjesstraat
14 zat. 22 00, zond 10 00. ma. 1000
H. Margaretha M. Aiacoque: zat.
2100. zond. 11.15, ma. 11 15. Kruis-
vmdingkerk zat. 21 00, zond. 9 30 en
11.00, zond 1100. Teresiakapel (Lan
ge Hilleweg)' zat 19.30, zond 9.30,
ma. 930.
Zuid Oost Lombardijen (Engelbe
waarders)' zat. 21 01). zond 10 00. ma
10 00 IJsselmonde (Kruisverheffing)'
zat 20 30, zond 1000 en 11.30, ma
10.00 U&aclmondc (Wederkomst)
zat 22.30, zond. 930 cn 11.30, ma
10 30.
Katholieke diensten voor diverse
groeperingen: Schippers, Maurus-
weg 50. zond. 11.00, ma 11.00. Sun-
namers, Mathenesserdijk 115. zond
11 00 Zeevarenden, Pieter de Hooch-
weg 133 zat 2100, zond. 1145 en
20 00, ma 11.45 Portugezen, Croos-
wjjkseweg 36: zond. 12.00. Spanjaar
den, Eendrachtskerk Eendrachlsweg,
zat 18 00, zond. 11 30. ma. 11.30. En
gelssprekenden. Walenburgerweg
109- zond. 11.00 Franssprekenden
Beukelsdyk 91: zond. 10.30. Italianen,
Karei Doormanstraat 137. zond.
12 30. Kroaten/Joegoslaven, Mathe-
nesserlaan 307. zat 21.00, zond. 13.00,
ma 13.00. Antillianen. Parad ijskerk
Nw. Binnenweg 25: zond. 13.00.
Barendrechi: Sl Augusttnuskerk;
zat, 21.00 Paaswake, zond, 10 30
Hoogmis, 12 00 Eucharistieviering,
ma 10 30 Euchanslieviering.
Overige diensten:
Doopsgezinde Gemeen te; Doopsge
zinde Kerk Noordmolenwerf, zond.
10.30 d>. W.H. Kuipers.
Evangelisch Lutherse Kerk: An-
dreaskerk. Heer Vrankestraat 51:
zond 10 00 mevr. Schlebaum-Mtiller
uit Amsterdam Lutherkapel. Noze-
mansiraat. 2ond. 10.00 ds. B B. Wertz.
Vaste Burchtkerk. van Swietenlaan
1' zond. 10.00 ds WJ, van Beek. Km-
derdiensten elke zondag 10 00 in An-
dreaskerk en Vaste Burchtkerk.
Remonstrantse Gemeente: Mathe-
nesserlaan: zond. 10.30 ds. G.Ch.
Dumker.
Vrije Evangelische Gemeente: Rot
tendam-Centrum: zond. 10 00 Dienst
Rotterdam-Zuid. Aristotelesstraat
zond 10 00 Dienst
Pinkstergemeente: Fdadelfiacen-
trum Espelo- zond. 10,00 dhr. M. van
Stopele, 19.30 dhr N. den Duik, ma.
19,00 dhr. N. den Duik, dinsdag 20,00
Interkerkelijk Jongeren Contact.
Pinkstergemeente 'Gemeente
Gods': Kapel Bonavemurastraat 15.
zond. 10.00 br. K. van Balen.
Gereformeerde Gemeente: Rotter
dam-West, Willem van Zuylenstraat:
zond. 10.00 cn 17.00 Leesd icast, n»a.
11.00 ds. A.F. Honkoop, Rotterdam-
Zuid, Mynsherenplem 9. zond. 10.00
cn 16 30 ds. C.J, Meeuse, ma. 9.00 ds,
C.J Meeuse, Aiexanderpolder 10.00
en 16.00 ds. T.M van Dijk.
Kerk van de Nazarener: Carmsse-
singel 240; zond 10,30 ds. J, Smink,
m.mv. het kerkkoor, 1900 ds. J.
Smink,
Baptisten Gemeente: Rotterdam-
Centrum. zond. 10.00 Paaszangdienst,
ds. J,B. v.d. Veen. Rotterdam-Zuid
Jagerslaan 9. zond, 9.30 Paasdienst,
ds. Ploeger, m.m.v. zangkoor. IJssel-
monde Kreekpad 7: zond 9,30 Faas-
dienst, ds. F. Lourens.
Nieuw-Apostolische Kerk: Rotter
dam-Zuid (Hillevliet 139) zond. 9.30
en 16 00 Dienst Rotterdam-West
(Gerrit v.d. Lindestraat 63a). zond.
9.30 en 16.00 Dienst, dond. 20.00
dienst. Rotterdam-Hoogvliet (Kruis-
netlaan 200) zond. 9 30 cn 16.00
Dienst.
Gereformeerde Kerken (vrijge
maakt): Rotterdam-Centrum Schie-
kade. zond 9 30 en 16 30 ds C.J. de
Ruyter. Delfshaven Kuiperstraat:
zond. 9.30 en 16 30 ds. C. van der
Leest. Rotterdam-Noord Lanxlaan:
zond. 930 et 17.00 ds. ds. Vreugden-
hil Rotterdam-Oost Berlagestraat"
zond. 8.15 en 16,30 ds. A. Veefkuid
Rotterdam-Zuid/IJsselmonde Bollen
land: zond. 9.30 en 16.30 ds. P. Plaats
man, Charlois Talmgstraat zond. 9.30
en 16.30 Dienst,
Leger des Heils: Centrum. Congres
zaal (William Boothlaan 6-10): zond.
10.00 en 18.30 kapt J C.JJ. van Vliet,
m.m.v. muziek en zangbrigade.
Noord (Teillagerstraat 13-15): zond.
10. DO en 19.30 maj A.C. van Engelen
en maj J. Arisse. m.m.v, muziek en
zangbngade, Delfshaven (Spanjaard-
straat Uk zond. 10.00 en 19.30 luiL
F.P. Brand. Krahngen (Hoge Boezem
1-2): zond. 10.00 en 18.45 kapL C.T.
Peereboom. Rotterdam-Zuid (Texel-
sestraat 37): zond. 10.00 en 17.00 maj.
J.C. de Rijke. m.m.v, zangbrigade en
muziekkorps. Feyenoord (Oranje-
boomstraat 74): zond. 10,00 en 18,30
luiL en mevr. T. Scholtens-Stuurop,
m,rj v. muziek en xangbngade.
Kerk van Jezus Christus van de
heiligen der laatste dagen; Rotter
dam-Noord Oostemde 73. zond. 9.30
Avondmaalsvergadering, 10.50 zon
dagschool, 11.40 Pnestersch. verg en
zusters hulp ver. 10.50 Jeugdwerk.
Rotterdam-Zuid Bas Jungeriusstraat
121: zond. 9.30 Avondmaalsvergade-
ring, 10.50 zondagschool, 11.40 Prics-
tersch. verg. en zusters hulp ver.
10 50 Jeugdwerk. Schiedam/Vlaar-
dingen Schiedamseweg 115 Viaardin
gen: zond. 9.30 Priesterschap verg en
zusters hulp ver. 10.30 zondagschool,
11,20 Avondmaakvergadermg. 9.30
Jeugdwerk.
Nederlandse Protestantenbond:
Schiedam kerkgebouw Westvest 92:
zond 1030 ds. mevr. I. Uitdewilligcn
uit Niouwerkerk a.d. IJssel.
Nederlands-Gereformeerde Kerk:
Veremgingsgbouw Oranjestraat 6,
Overschie: zond. 9.30 en 16.30 Dienst.
De Christelijke Wetenschap:
(Schiedamsevest 190) zond. 11.00 the
ma 'Onwerkelijkheid', avonddiensten
le en 3e woensdag van de maand
20.00.
Pinkstergemeente 'De Kandelaar':
(Nieuwe Binnenweg 326) zond. 10.00
br. A. Lock. 19.30 gastspreker.
Gereorganiseerde Kerk van Jezus
Christus van de Heiligen der laat
ste dagen: Groenezoom 256; zond.
11.00 Dienst.
Scandinavische Kerken: Den Nors-
ke Siömannskirke, Noorse Kerk
Drooglever Fortuynpleïn 4: 1. Piske-
dag kl. 11 Höytidsgudstjeneste, kl. 20
Aftensang of fest. 2. Piskedag kl, 20.
Kveldsgudstjcncste, Pastor Trygve
Damclsen. Kong Olavs Kapel!. Euro-
paweg 224 Europoort Rozenburg' I.
PJskedag kl. 11. Höytidsgudstjeneste,
kJ. 19.30 Aftensang og fest. pastor
A tie Johansen. Svenska Sjömanskyr-
kan, Zweedse Kerk Parklaan 5:
PSskdagen kl 11. H dg massa. Pastor
Karl-Gustav Lundmark. Dansk Sö-
mandskirke, Deense Kerk Coolhaven
1-7: P&skedag kl 15. Familiegudstje-
neste. 2. PSskedag kl. 20. Gudstjenes-
te. Pastor Viggo Jacobsen. Suomen
Menmieskirkko, Finska Sjömanskyr-
kan, Finse Kerk s Gravendijkwal 64:
klo. 19. Jumalanpalvelus. kl. 19.
CudstjtmsL Pastor Kaarlo Kalkala.
Deutsche Evangelische Geraeinde:
(Centrum 's Gravendijkwal 65) zond,
10.00 uhr Pfarrer Nocke, Abend-
ma hlsgoi tesd ienst
Waalse Kerk: (Schiedamsevest)
zond. fl.3Q Pasteur R. Gigandet.
Scotch Church: (Schiedamsevest
119) zond. 10 30 a.m rev. M fshcr-
wocd.
SL Mary's Church: (Church of Eng
land) 9.30 a.m. Holy Communion,
zond. 10.30 a ni. Parish communion.
7 30 p.m. evenmg prayer.
Russisch Orthodoxe Kerk: (Pcrsijn-
straat) zond. 10,30 Heilige liturgie, tx
19.30 Vigilie.
Omgeving:
Hoogvliet: Antwoordkerk:
10 00 ds. C.H. Heybocr uit Pooriu-
gaal. m.m.v. jeugdkoor cn combo
'Listen'. Dorpskerk- zat. 22 00 Pass-
wake, ds. H. v.d. Heuvel, zond. 1900
ds. H. v.d. Heuvel. Dorps
kerkkoor. Dettakerk: zond. lO^O ds.
G,J. v.d. Linde, m m.v. de combo
jakim', Herv/Ger, dienst. 17.00 ds. n-
Bénard uit Rotterdam. Vaste Burcht
kerk: zond. 10.00 ds. H. v.d Heuvel,
H.A, De Bron: zond, 9.00 ds A Bak
ker, m.m.v. het Bronkerkkoor. R-K
Mariakerk: zat. 22.30, zond. 11-00. n*a
10.30.
Pemis: Nederlands Hervormde
Kerk: zond. 9 30 ds. M.C. Malip3af7*
16,30 ds. J.D. Kruit uit Hedo, jeugd
dienst. Gereformeerde Kerk:
9.30 ds. P. van Hall, 17.00 ds. J- de
Ruiter uit Nootdorp. Baptisten Ge
meente: zond. 9.45 student A. Giete-
ma uit Utrecht, R K. Emanuelkeit
zond. 9 30 H.mis.
Zuid land: Gereformeerde Kef»
zond. 9.30 cn 17.00 ds. H.J. van Da
len. voorber. H.A.
Blciswijk: Ned. Hervormde Kcr»
zond. 9.30 en 18.30 ds. R.P. Ytsn£
Gereformeerde Kerk: zond. 10.30 ®-
HJ. Zwierts uit Maassluiss, 18.3M*
R.P. Ytsma uit Bleiswijk. Rooms Ka
tholieke Kerk: Zaterdag 19.00 H.raiï.
zondag 8.30 10 00 hoogmis
11.30 H.mis.
B*rkei ca Rodenrijs: Ned. Her;
vormde Kerk: zond. 10.00 en l°-w
Dienst. v.
Rodenrijs: Ned. Hervormde K*f~
10.00 dienst. Gereformeerde Ker*-
10.00 en 17.00 Dienst.
Berlcel: Rooms Katholieke Kert
terdag 21.30 paaswake, zondag j'jj'
hoogmis. 11.30 jongerenmis, ma-
H.mis, 11.30 H.mis.
Rodenrijs: Rooms Katholieke Kef»
Zaterdag 21.30 paaswake, wntwg
10.15 hoogmis, ma. 10.15 Gewone 1^
De Wijnstok: zond. 10.30 dienst in gr
xondheidscentrum.
