KUNST BT W
VA
9Wat haast heb
ik naar bed9
Dynamische minimale dans
Van Dierens
Chinese
symfonie
heeft allure
ter meulen
Poetry '83 eindigt terecht met feest
Franse
koormuziek
imposant
uitgevoerd
Frits Bom
gaai nieuw
konsumenten-
programma
presenteren
ÖOUQf
FRIS
'tfl
Igt
Rotterdams Nieuwsblad
maandag
2D juru 1983
Turkse dichteres ontdekt in
totterdom de eenzaamheid
der talen
Edward Eigar leren kennen
ris een festival-in-een-festivai
De Chinese symfonie van
ren ongelooflijk veelzijdige
Nederlander
e Kamerkoor bereikt
volmaakte eenheid
Breyten Breytenbach...mlddelpunt van Poetry '83
Edward Elgar
lin...A!ladins
Rotterdam 'In Rotterdam heb ik onder meer de eenzaam
heid der talen leren kennen/.../het Frans dat in zijn Louis
XVI-stoel de Middellandse Zee beschouwt/.../het Japans dat
een strijd voert tussen digitale en hoofse liefde...
'Caractacus' de
verrassing van
Elgar Festival
Regels uit een gelegenheidsge
dicht waarmee de Turkse Ay-
sel Ozakin haar aandeeltje le
verde aan de 'bonte avond'
waarmee Poetry International
traditiegetrouw besloten werd.
Zo'n twintig van de dichters
die tijdens het festival aan Het
Woord waren gekomen, lieten
zich nogmaals horen en som
migen deden dat op een spe
ciale manier. Ook Ho Hsiang-
lin uit de Chinese Volksrepu
bliek kwam met een gedicht,
dat hij tijdens festival had ge
schreven. Een ode aan Neder
land, èn aan Poetry-organisa-
tor Martin Mooy. 'De mensen
in Nederland hebben Alladins
wonderlamp gebruikt om
twijgjes van staal te maken en
groene bomen van beton /..Jen
laat mij mijn vriend begroeten,
mijn vriend die altijd glim
lacht, mijn broeder Martin
Mooy'.
Maar wellicht was de bijdrage
van Ed Leeflang het meest ka
rakteristiek voor Póetry '83.
Niet omdat hij zong en daarbij
wat op een soort luit frutselde.
Wel wegens het gedicht dat hij
op die manier afstofte: 'Wat
haast heb ik naar bed' van
Constantijn Huygens. Wat
haast heb ik naar bed... Duur
de iedere Poetry-avond dit
jaar al tot ruim na midder-
door
Frans Happel
nacht, zaterdag gonsde de poé-
zie in De Doelen tot omtrent
het morgenlicht.
Nadat de stoet van dichters
aan het wederom opvallend
talrijke publiek (Poetry '83
heeft ook wat betreft het be
zoek geen 'slappe' avond ge
kend) was voorbij getrokken,
verhuisde men rond 23.00 van
de feestzaal naar de kleine
zaal van de Doelen. Daar was
een voorstelling met en rond
de door zijn apartheids-rege
ring uitgespuwde Zuidafri
kaan Breyten Breyten bach ge
organiseerd. Inderdaad, een
voorstelling. Want al stond de
poézie van Breytenbaeh cen
traal (gelezen door de dichter
zelf en door Adriaan van Dis
en Ineke Holzhaus), door toe
voeging van een gitarist en
een pianist ging het blijkbaar
meer om de sfeer en een
kunstmatige apotheose, dan
om de gedichten en het ver
staan daarvan.
Nadien kon er nog gefeest
worden, met behulp van de
ensembles De Mambos en De
Naaldhakken. Feest: een pas
send besluit van het festival,
want het was een van de aan
trekkelijkste Poetry's die ge
schiedden. De terugkeer naar
de Doelen na twee jaar
Schouwburg-ver banning is
daar zeker debet aan geweest.
Feest-.een passend besluit...
Oud-Kathol take Kerk, Oen
Kaag; Nederlands Kamerkoor
o.l.w. John Alldis; werken van
Poulene, Jothrst, Milhaud en
Meaaiaen.
Muziekcentrum Vredenburg
(grote en kleine zaal), Utrecht:
fsatival gewijd aan werk van do
Engels* componist Edward El
gar. Vrijdagavond: het oratori
um The dream ot Qerontius'
door het Utrechts Symfonie Or
kest en het koor van de Haerv-
del Vereniging met aolislen
o.l.v. Jack P. Loorfj. Zaterdag
middag in de kleine zaal ka
mermuziek en liederen, In da
grote zaal ojs. de ouverture 'In
the South' en de cantate 'Ca-
ractacus', door het Radio Fil
harmonisch Orkest en het
Groot Omroepkoor o.l.v. Ken
neth Montgomery. Zaterdag
avond: orkest- en koorwerken
(oj. 'Music Makers') door het
Promenade Orkest en het ka
merkoor en groot koor van de
Haendel Vereniging oJ,v. Jan
Stulen en Jack P. Loorij.
Utrecht Natuurlijk moest
zaterdagavond aan het slot
van het Elgar Festival de be
kende 'Prom'-melodie 'Land
of Hope and Glory' worden
herhaald, waarbij dirigent
Jan Stulen het enthousiaste
publiek dirigeerde.
Maar dat was zeker niet het
meest belangwekkende feit.
van dit zeer geslaagde, door de
AVRO in samenwerking met
het Holland Festival georgani
seerde festival-in-een-festival,
gewijd aan de hier te weinig
bekende componist Edward
Elgar, die zich van notarisbe-
diende opwerkte tot een natio
nale Engelse figuur.
Eigenlijk vielen de grootste
ontdekkingen tijdens de zater
dagmiddag, toen er verschil
lende evenementen tegelijker
tijd in beide zalen van het Mu
ziekcentrum Vredenburg
plaatsvonden.
Men kan rustig stellen: wie de
cantate 'Caractacus' niet kent,
kent Elgar niet, ook al heeft
men zijn bekende 'Enigma-va
riaties' nog zo vaak gehoord.
'Caractacus' is anders, feller,
dramatischer. Het is onbegrij
pelijk, dat dit werk nooit in
ons land werd uitgevoerd. Niet
alleen de muziek, het hele ge
geven (de strijd van de Britse
held Caractacus tegen de Ro
meinen) wijst in de richting
van een opera. Aan het eind
van de derde scène staat zelfs
een onvervalst liefdesduet, zo"
weggelopen uit een late Verdi-
opera. Maar voor de rest is dit
werk met zijn markante rit
miek, opzwepende koren en
Engels-pathetische uitbarstin
gen volkomen Elgar, en dan
Elgar op zijn best. De niet tal
rijke toehoorders waren te
recht zeer enthousiast over de
verrichtingen van het meesle
pend musicerende Radio Fil
harmonisch Orkest en het op
vallend krachtig zingende
Groot Omroepkoor, waarbij
als solisten vooral bariton
Ruud van der Meer (Caracta
cus) en de tenor David John
ston {de minstreel Orbin) op
vielen.
Dirigent Kenneth Montgome
ry had zijn affiniteit met deze
muziek daarvoor al gedemon
streerd in de ouverture 'In the
South'. Weer zo'n te onbeken
de, vurige Elgar, een Engelse
pendant van Richard Strauss'
'Don Juan'.
Pathos en sentiment
Twee gevaarlijke elementen
liggen bij Elgar steeds op de
loer: hol nationaal pathos en
sentimentaliteit. Het pathos
kwam tijdens het slotconcert
aan bod, maar dirigent Jan
Stulen en het Omroeporkest
legden het er ook wel heel dik
bovenop in de ouverture 'Coc
kaigne' (een hulde aan Lon
den). In de ode 'Music Makers'
met diverse citaten uit eigen
werk, overstemden de orkes
tuitbarstingen regelmatig het
koor van de Nederlandse
Haendel Vereniging en de alt
Jard van Nes.
Aan het slot van zijn bekend
ste oratorium 'The dream of
Gerontius' het verhaal van
een stervende grijsaard en zijn
ervaringen aan gene zijde
noteerde Elgar in de partituur:
'This is the best of me'. Na
vrijdagavond kan men daar
over twijfelen. Juist in dit
werk slaat Elgars religiositeit
vaak door naar een bidprent-
achtige zoetheid. De doorgaans
evenwichtige vertolking,
waarbij de mezzosopraan Ca
rolyn Watkinson excelleerde
en de tenor Eriand Hagegard
op het laatste moment 2eer be
kwaam werd vervangen door
David Johnston, kon de wat
weeë nasmaak niet wegne
men. Zulke sentimentaliteit
vindt men ook in diverse lie
deren overigens mooi gezon
gen door Jard van Nes en
in kleine kamermuziekwerk
jes.
In een schuurtje
Kostelijk naïef en fris zijn
daarentegen de vroege blaas-
kwintetjes quasi-nonchalant
gespeeld door het Fodor-kwin-
tet die Elgar in een schUur-
door
Peter Visser
tje voor zijn dorpsvrienden
schreef. In de grote kamermu
ziekwerken uit 1918 vinden
we veel Brahms, maar ook een
nobele lyriek, speciaal in het
originele middendeel van de
vioolsonate (gedreven, maar
soms slordig spel van Vera
Beths en pianist Stanley Hoog
land) en in het grootse pianok
wintet, waaraan behalve ge
noemde pianist ook het Glinka
Kwintet een royale allure gaf.
Conclusie: een zeer geslaagd
evenement, waaraan schoon
heidsfoutjes zo moest een
zangrecital worden onderbro
ken voor een nieuwsdienst
uitzending geen afbreuk
konden doen.
Conc*rtgebouw (grote zaal), Amster
dam: VU-koor, VU-kamerkoor en Am
sterdam* Univeraiteitakoor m.m.v.
Amsterdams Phil harmonisch Orkest
en solisten. Dirigent: Kuub Kerstsns.
Programma:werken van Geert van
Keulen, Peter-Jan Wagemans en Ber
nard van Dieren. Uitzending op don
derdag 23 juni aj. door de NOS.
Amsterdam Zin voor muzi
kaal avontuur kan men de
VU-koren en het Amsterdams
Universiteitskoor niet ontzeg
gen. Men zoekt duidelijk nieu
we wegen, waarop men soms
waardevolle ontdekkingen
doet.
Zo'n ontdekking vormt de eerste
symfonie van Bernard van Dieren.
Nu is deze ongelooflijk veelzijdige
Nederlander (behalve componist
ook nog essayist, violist, vioolbou
wer, chemicus en.... kampioen pis
toolschieten) de laatste tijd welis
waar weer wat meer in de belang
stelling gekomen. Maar zijn symfo
nie, die naar het gebruik van Chi
nese teksten de Chinese symfonie
heet, heeft in ons land nog niet eer
der geklonken. In Engeland, waar
Van Dieren de helft van zijn leven
doorbracht, bestaat meer belang
stelling voor de2e erudite figuur,
maar de Chinese symfonie werd
eerst kort voor 2ijn dood (1936)
daar uitgevoerd, zodat de compo
nist geen retouches meer in de par
tituur kon aanbrengen.
Wellicht zou hij anders met name
de instrumentatie hier en daar heb
ben uitgedund en het lange geheel
ietwat hebben ingekort. Maar on
danks deze bezwaren is dit een
werk van allure, met een vaak
fraaie lyriek, een voor de tijd (1914)
opvallend geavanceerde harmonie
en een grootse opzet: negen gedich
ten worden naadloos aan elkaar ge
regen. Er is een grote afwisseling
van instrumentale delen, soli, duet
ten en koorgedeelten. Wat de ko
ren, het soms wal hard spelende or
kest en de vijf solisten presteerden,
was ondanks een incidenteel tekort
aan nuances ruim voldoende om de
kwaliteiten van dit merkwaardige
werk op de grens van Sehönberg,
Reger en Debussy te doen uitko-
Meer vraagtekens kan men zetten
bij de twee dit jaar gereedgekomen
Nederlanse werken, die voor de
door Peter Visser
pauze werden uitgevoerd. 'Scena',
gebaseerd op Petronïus' bekende
Feestmaal van Trimalchïo, is wel
een van Geert van Keulens krach
tigste werken, maar qua koorbe
handeling nogal eenzijdig en orke
straal soms overdadig. De twee uit
gevoerde delen van Peter-Jan Wa
gemans' driedelige Muziek III
onder meer op tekst uit de Openba
ringen van Johannes vormen
bepaald geen opgewekt geheel,
maar de vaak wrange klanken (in
het orkest ontbreken strijkers be
halve de contrabassen) hebben iets
eerlijks en er zitten een paar gran
dioze, bijna theatrale momenten in.
Dirigent Huub Kerstens en de uit
voerenden zetten zich ook voor
deze werken volledig in. Wat dat
betekent, kan men pas beseffen als
men de partituren bekijkt.
Ovaties na
verbannen
oratorium
Wenen Alfred
Schnitke, één van
de leidende compo
nisten van de Sov
jet-Unie, ontving
gisteren een staan
de ovatie na afloop
van de wereldpre
mière van een com
positie, die vorige
maand niet in Mos
kou mocht worden
uitgevoerd. Het gaat
hier om een 45 mi
nuten durend orato
rium, met de ge
schiedenis van
Faust als onder
werp.
Op 22 mei, twee da
gen voor de geplan
de wereldpremière
in Moskou, deelden
de Sovjet-autoritei
ten mee, dat de uit
voering niet kon
doorgaan. Het werk
was in de ban ge
daan van wege het
mystieke karakter
van het tekstboek
en een kleine solo
partij die Schnitke
heeft geschreven
voor Alia Pugacho-
va, de bekendste
popster in de Sov
jet-Unie.
De muziek van het
oratorium omvat
elementen uit de
traditionele opera,
atonale fragmenten
en stampende roek-
klanken. De Russi
sche dirigent Gen-
nady Rostdestvens-
ki deelde in de hul
de, die het duidelijk
overrompelde pu
bliek na afloop
bracht.
Den Haag De Belgische
choreografe Anne Teresa de
Keersmaeker wordt in bin
nen- en buitenland gezien als
één van de meestbelovende
talenten in de minimale of
repetitieve dans.
Dit jaar heeft zij door steun
van het Kaaitheater in Brussel
haar groep kunnen uitbreiden,
waardoor de produktie van
haar laatste werk 'Rosas danst
Rosas' (vijf bewegingen voor
vier vrouwen) mogelijk werd.
Het is niet juist, volgens De
Keersmaeker dat haar choreo
grafieën tot de post-moderne
dansstroming worden gere
kend. Deze richt zich op de de
mystificatie van de dans ter
wijl zij, ondanks het gebruik
van deskundige en herhalende
patronen, emotionele aspecten
niet uitsluit Zo zou men bij
voorbeeld vergelijkenderwijs,
het werk van de in Nederland
opererende Krisztina de Cha-
tel zo droog als gort kunnen
noemen.
In 'Rosas danst Rosas' wordt
het excentrieke van alledaagse
Koninklijks Schouwburg, Dsn
Haag: Rosas mst 'Rosas dantl
Rosas'. Choreografie: Anne Te
resa da Keeramaaker. Muziek:
Thierry Da May. Licht: Remon
Fromont en Bert De Raeymaec-
ker. Met: Anne Teresa De
Keersmaeker, Michèle Anna De
May, Adrian* Borriello en Fu-
mfyo Ikeda.
bewegingen getoond door rit
mische herhalingen. Zo doen
de vier danseressen in het eer
ste deel denken aan onrustige
slapers, die zich om en om rol
len, de hand naar een partner
uitstrekken en verschrikt
overeind komen. Terwijl in de
door
Caroline Willems
tweede beweging de houdin
gen van mensen die op stoelen
zitten te zien »s. Door afwisse
lend spanning en ontspanning
op te roepen, krijgt elk gebaar
een sterke dramatische in
houd.
Tijdens het verloop van de
voorstelling vallen verschui
vingen waar te nemen in het
grondpatroon, dat in het begin
sterk plaats gebonden is ais
ook in de opbouw van de be
wegingen. Deze laatste worden
soepeler door het doorzwaaien
van de armen, het verspringen
van de voeten en het hellen
van het bovenlichaam. Zo nu
en dan doet bet werk aan de
balletten van Merce Cunning
ham denken, doordat de kij
krichting van de dansers
steeds snel wisselt. Zeker in
het vierde deel, waarin de dy
namiek sterk opgevoerd
wordt De felheid waarmee, op.
de ritmische stoten van een fa
got, de passen uitgevoerd wor
den, maakt dit onderdeel tot
het meest spectaculaire.
Het getuigt van durf om de
voorstelling op het nulpunt te
laten eindigen. Terug naar de
eenvoud van het enkele ge
baar. De berékende eenvoud
weliswaar, die ook spreekt uit
de aankleding en belichting.
Moment uit een van de vijf bewe
gingen voor vier vrouwen van Anne
Teresa de Keersmaeker.
Frits Bom
Hilversum Frits Bom
wordt de presentator
van het nieuwe VARA-
tele visieprogramma
'Konsum entenman*.
Deze samensmelting van
'De Ombudsman' en
'Koning Klant' zal vanaf
1 oktober elke veertien
dagen worden
uitgezonden in
afleveringen van een
uur.
'De Ombudsman' en
'Koning Klant' hebben
elk vijftien jaar bestaan.
Het nieuwe programma
bevat onderdelen als
uitgebreide
consumenteninformatie
met speciale aandacht
voor de produktiezijde,
eigen warenonderzoek
en aandacht voor het
oplossen van problemen
van kijkers.
ADVERTENTIE
Charming
country
Een groot
scuk badzeep
in drie geu
ren 150 gr
van 3.95
voor
Nivea zonnepakket.
Grote flessen (250 ml) sun-
milk, aftersun. Labello zon-
nestift èn een strandbal.
Samen van 24,9!
voor
|1/2 Liter Andreion
douchefris.
voor verkwikkend,
douchen, van 5.95
voor
Den Haag Het Neder
landse Kamerkoor zong
afgelopen zaterdagavond
vier Franse koorwerken
van rond 1950. Het meest
impenerend was wel
'Epithalame' van Andrê
Jolivet
In dit bruiloftslied wordt op
extatische wijze de liefde be
zongen waarbij de klankmoge-
iijkheden van het koor aange
wend worden als die van een
orkest bij een symfonie. Van
de twaalf uitvoerenden wordt
niet alleen verlangd de bezwe
rende tekst passend te ver
klanken maar ook hieraan het
grootst mogelijke effect te ge
ven door middel van stem
klanken zonder woordbeteke
nis.
Het Nederlands Kamerkoor
had zich deze taak terdege ge
realiseerd want alle klanken
klonken volkomen vanzelf
sprekend. Daarbij viel op hoe
goed de twaalf koorleden hun
verschillende stem kleuren op
elkaar konden afstemmen. Zo
kon dit in zijn tonaliteit soms
aan Debussy herinnerende
door
Kees de Graaf
werk als een volmaakte een
heid klinken. Wat met John
Alldis als dirigent eigenlijk
ook wel verwacht mocht wor
den.
John Alldis, die in Londen
zo'n twintig jaar geleden als
dirigent begon met een naar
hem genoemd koor en die nu
artistiek leider is van de Grou-
pe Vocal in Parijs, leidde het'
Nederlands Kamerkoor steeds
beheerst en duidelijk. Deze op
de structurele helderheid van
de compositie gerichte aanpak
stond evenwel emotionele be
wogenheid niet in de weg. Zo
dat deze Franse composities
een heldere gloed meekregen.
Door deze aanpak kwam bo
venal optimaal de onzwaar
wichtige ernst van Poulencs
prachtige kleine kamercantate
'Un Soir de neige' op teksten
van Paul Eluard tot zijn recht.
Dat was ook het geval in Mil-
hauds wat minder boeiende
toonzetting van twee sonnet
ten van Jean Cassou.
Tenslotte zong het Nederlands
Kamerkoor 'Cinq Réchants'
voor twaalf gemengde stem
men van Olivier Messiaen. In
diepe ernst verwant aan Joli
vet heeft Messiaen in dit vijf
delig liefdeslied gebruik ge
maakt van de voor hem zo ka
rakteristieke melodiek en rit
miek waarop de Indiase mu
ziek en de vogelzang beslissen
de invloed hebben uitgeoe
fend. Het koor gaf een indruk
wekkende uitvoering van deze
gecompliceerde compositie,
maar kon de indruk niet weg
nemen dat dit werk naast
prachtige passages lijdt onder
een zekere gemaniéreerdheid;
'scl
