16
KUNST/RTV
Glenn Gould, interessantste pianist
van deze eeuw
Genieten van angst
Orkest groter
dan publiek
Frans de Ruiter:
'de mensen zijn
minder
nieuwsgierig
dan ooit'
Operaconcours via
Belgische radio en tv
Bommel
film naar
Moskou
'Kunstbeleid
moet
verschuiven'
Bij de VPRO is juli 'siddermaand'
Von Tuzzi: een
mystificatie
tentoongesteld
Rotterdams Nieuwsblad
zaterdag
2 juli I9B3
Amsterdam De kans is zeer groot, dat het
Holland Festival zich m de komende jaren
meer en meer op Amsterdam zal terugtrek
ken. Dat is tot nu toe de enige plaats, waar
het gemeentebestuur garanties heeft gegeven
voor de voortzetting van de subsidie Met Rot
terdam en Den Haag wordt daarover nog on
derhandeld.
Dit verklaarde Frans de Ruiter, directeur van het
Holland Festival, gisteren tijdens een persconfe
rentie in Amsterdam Als de ontwikkeling zich
voortzet, dat gemeenten steeds minder voor het
festival over hebben, ontstaat straks ten oosten van
Utrecht en ten zuiden van de grote rivieren een
diaspora, waar van aanbod, kwaliteit en bezoek
niets meer over is", aldus De Ruiter
Het festival van dit jaar (het
36e) dat vandaag officieel af
loopt werd door hem geken
schetst als inhoudelijk een
goed festival, met Japanse
kunst als een sterk thema'
Over de publieke belangstel
ling zijn nog geen definitieve
cijfers bekend maar de me
ningen erover lopen nogal uit
een Algemeen is de indruk
ontstaan, dat de opkomst van
het publiek dit jaar is tegenge
vallen Een indruk die door
De Ruiter met kracht werd
weersproken ..Mede door de
belangstelling voor het onder
deel Japanse kunst kende een
aantal andete voorstellingen
een moeizame start Later
groeide de belangstelling aan
merkelijk en is uiteindelijk,
zeker m deze tijd van bezuini
gingen en«teruglopend theater
bezoek. bevredigend te noe
men
Wel constateerde De Ruiter,
dat bet publiek minder ge
neigd is dan voorheen om risi
co's te nemen „De mensen
kiezen voor zekerheid, zijn
minder nieuwsgierig dan ooit
Het is, wat de cultuurfilosoof
Jan Kassies 'verbravmg'
noemt"
Van enkele onderdelen erken
de hij. dat cr voor de organisa
tie van het Holland Festival
het één en ander uit te leren
viel Het Theaterfestival Rot
terdam bijvoorbeeld was der
mate in de tijd gespreid dat er
zich geen echte festivalsfeer
kon ontwikkelen, waardoor de
publieke aandacht ver achter
bleef bij de verwachtingen
Ook op het gebied van de pu
bliciteit stelde De Ruiter enke
le verbeteringen in het voor
uitzicht. die ertoe moeten lei-
Holland
Festival
wordt
Amsterdamse zaak
Frans de Ruiter
den dat de risicovolle' voor
stellingen toch meer aandacht
krijgen
Gewaarschuwd
Over de vier op de televisie
uitgezonden avonden 'Aanval
len van uitersten in Carré, die
nogal wat stof hebben doen
opwaaien wegens de vele con
troversiële programma-onder.-
delen, zei hij „Kunstenaars
brengen verschillende kanten
van de samenleving op een
persoonlijke manier tot uiting
Ook de minder leuke kanten
Het Holland Festival moet ook
die uitingen signaleren Oven-
gens was van te voren vol
doende duidelijk dat er op
zienbarende dmgen zouden
gebeuren Het pubhek was ge
waarschuwd"
Hoewel het Holland Festival
vanavond zijn laatste voorstel
lingen beleeft, zijn er nog en
kele evenementen die doorlo
pen, zoals het beeldhouwers
symposium 'Oost West Forum'
in Dordrecht en een aantal
tentoonstellingen Van 26 au
gustus t/m 4 september heeft
bovendien nog het Festival
Oude Muziek in Utrecht
plaats
In het Holland Festival 1984
zal de rol van centrale com
mentator worden vervuld door
de componist Dick Raayma-
kers, hoofd van de opleiding
muziekregistratie aan het Ko
ninklijk Conservatorium in
Den Haag Voor wat betreft de
met-westerse kunst zal m 1984
het poppenspel centraal staan
Den Haag Filmproducent
Rob Houwer is uitgenodigd om
zijn 'Bommelfilm' in te zenden
naar het Internationale Film
festival Moskou 1983, dat op 8
juli begint Volgens de Vere
nigde Nederlandse he Film
compagnie is het daarmee zeer
waarschijnlijk, dat de Sovjet-
Unie en andere Oosteuropese
landen de lilro zullen aanko
pen Dat zou betekenen dat
'Als je begrijpt wat ik bedoel
m duizenden bioscopen tege
lijk zal worden uitgebracht
Tijdens het filmfestival van
Cannes, in mei van dit jaar
werd de film al aangekocht
voor vertoning in de Verenig
de Staten De premiere can de
Engels gesproken versie wordt
vei wacht met kerstmis
Chinees
Op hei festival m Moskou zal
voor het eerst ook een Chinese
inzending te zien zijn Het is
'De straat van de ondergaande
zon van de regisseur Kan She
Wc Hel festival, dat voor de
dertiende ni.i.il wordt gehou
den zal werk bevatten van
duizend cineasten uit 104 lan
den Onder de genodigden zijn
de Griekse minister van cul
tuur Mchna Mercouri en de
filmacti ices Claudia Cardin.de
en Annie Girardot
.tan Kasstes;
Den Haag .De ontwikke
ling van de kunstbeoefening is
gediend mei verschuiving van
subsidies voor instellingen
naar bijdragen voor op zichzelf
slaande projecten en activitei
ten Hierbij gaat het ook om
activiteiten die tot nu toe in
het beleid onderbelicht bleven
zoals poppenspel en popmu
ziek"
Jan Kassies, voorheen onder
meer directeur van de Am
sterdamse toneelschool,
schrijft dit in 'Notities over
een heroriëntatie van het
kunstbeleid', een gisteren ge
publiceerd werkstuk in de se
rie 'Voorstudies en achter
gronden' van de Wetenschap
pelijk Raad voor het Rege
ringsbeleid (WRR)
Volgens Kassies gaat het meer
om een verandering van de
inhoud van het beleid, dan om
een verhoging van het budget
Hij constateert, dat geld van
de overheid voor kunst met
heeft geleid tot navenante stij
ging van de publieke belang
stelling En „Cultuurspreiding
werd ook met bereikt het be
zoeken van kunstinstellingen
is een aangelegenheid van een
inflate elite gebleven"
Concertgebouw, Amaierdam-
Radio Filharmonisch Orkest
o I v. Howard Williams, m m v.
Karin Ott (sopraan) en Sven
Olof Eliasson (bariton), werken
ven Maderna, Smopoli en Berg
Amsterdam Wanneer de
veelbesproken Italiaanse diri
gent Giuseppe Smopoli, die
gisteravond het Radio Filhai-
monisch Orkest in het kader
van het Holland Festival zou
hebben gedirigeeid niet ziek
was geweest was hij het gister
avond wel geworden In de
grote zaal van het Conceitge-
door
Aad van der Ven
bouw zaten zo n honderd men
sen Het orkest was groter
Het Radio Filhai momsch Or
kest had het slechter kunnen
treffen dan met Smopoli s ver
vanger Howard Williams een
hier volslagen onbekende 35-
jarige Engelse dirigent Twee
dagen voor het concei t was hij
gevraagd Niettemin nam hij
het met eenvoudige progiani
ma zonder wijzigingen over
Htj leidde het orkest heel be
trouwbaar, waarbij hij zich
duidelijk concentreerde op de
grote lijn De spanning bleef er
m, maar Williams dwtgeerde
zo globaal, dat in het enige re
latief bekende werk op het
programma, de symfonische
suite uit Alban Bergs Lulu' de
subtiliteit ver te zoeken was
Aan het doseten van klank
verhoudingen binnen het or
kest was Williams kennelijk
met toegekomen Op deze ma
nier is uit deze zo dicht gein-
slrumen<cetde partituur een
voudigweg niet meet wijs te
worden
Dat probleem was mei aan de
orde bij de veel meer openge
werkte, dunnere schrijfwijze
van Maderna s Biogramma'
éen van diens laatste en stellig
beste orkestwerken (een lyn-
sche althobosolo een feeneke
instrumentatie, mysterieuze
Televisie, morgenavond, Ned. 1,
VARA, 22.15—23.15 uun Glenn
Gould speelt Bach Volgende
afleveringen: 11 juli en 11 au
gustus.
Hilversum Aangezien ik
aan dit stuk een hekel heb
wordt dit mijn eerste en laatste
openbare uitvoering van de
Chromatische Fantasie", zegt
de Canadese pianist Glenn
Gould doodleuk tegen zijn in
terview ei Hij zegt het in de
eerste van de drie aan hem en
aan Bach gewijde televisie
films van de Canadian Broad
casting Corporation, die de
VARA uitzendt En vervol
gens speelt hij op verzoek van
7ijn gesprekspartner Bruno
Monsdingeon het bewuste
stuk, een van Bachs beroemd
ste klavierwerken op een
Televisie, woensdagavond 6
juli, VPRO, Ned 1 'Het toon van
de sngst', eerste van een serie
van vier filmprogramma's ge
baseerd op het thema angst
20.28 21.20- 'Angst', docu
mentaire van Susanne Piet en
Thijs Ockeraen 21.20 23 05
'Straw Dogs', speelfilm van
Sam Peckinpah.
Woensdag 13 juli 'Repulsion'
van Roman Polanski. Woens
dag 20 juli 'Strangers on a
train' van Alfred Hitchcock.
Woensdag 27 juli 'Dracula' van
Andy Warhol.
Hilversum - Waarom willen
mensen can angst gemeten en
die toch niet echt Jijfcijjk on
dergaan-1 Een nog niet hele
maal opgelost raadsel Het pu
bliek geeft zich graag over aan
sidder- en rampenfilms en
nog wat directer waagt zich
aan steeds bloed stol lender sen
saties op de kermis Waar
schijnlijk in het veilige gevoel,
dat het toch ntei helemaal echt
is of dat werkelijk risico prak
tisch is uitgesloten
Susanne Piet studeerde al een
»tijd op wat mensen beweegt
om zich schrik aan te laten ja
gen Zij vond de cineast Thijs
Ockersen bereid er samen met
haar een documentaire aan te
wijden De VPRO zendt die
woensdagavond uit en koppelt
er in de maand juli op woens
dagavonden een viertal spre
kende filmvoorbeelden aan
Het zijn overigens vooral
films, waarin de amusements
waarde van het huiveren sterk
lelt
Daarom hebben de makers
van de documentaire ook geen
psycholoog in dc- arm genomen
om de/.e vorm van masochis
me toe te lichten Dat is aan
eén kant wel jammer, want op
de tocht langs allerlei mensen
die hun sporen op het gebied
van angstverhaien hebben
verdiend wordt men na een
klem uur antwoorden toch
mei zo veel wijzer Er hangen
blijkbaar taboes over hel open
hartig blootgeven van per
soonlijke angsten
Van regisseur Alfred Hitch
cock tot regisseur Paul Schra-
der Cat People') kreeg men
nooit meer dan geestige of
vage verdoezelingen over hun
uitingen te horen Het thema
door
Piet Ruivenkamp
blijft in een zekere abstracte
onbestemdheid steken Eigen
lijk koinl Catherine Deneuve
(in een inleiding tot 'Repul
sion') nog tot de meest bevre
digende biecht Met haar inte
resse voor het dreigende wil
zij zich sterk maken, zich als
het ware met een cirkel van
vuur omringen, verklaart zij
Effecten
In de documentaire maakt
men onder meer kennis met
opvattingen over angst van de
Paul Schrader, van de seen a
rist Dan O'Bannon van 'Alien
en 'Blue Thunder' en van de
regisseur Sam Fuller, die tot
de conclusie komt dat steeds
sterkere effecten moeten wor
den gebruikt om het pubhek
in de greep te krijgen Hij ver
telt onder meer, dat jonge mi
litairen m een oorlogssituatie
vaak door angst aan een. hart
aanval sterven, een weinig be
kend feit
Aan de hand van interviews
met de autocoureur Niki Lau-
da en een bergbeklimmer
kwamen de makers van
'Angst' tot de verrassende uit
komst, dat een film vaak ang
stiger overkomt dan de riskan
te werkelijkheid Dat zal
Catherine Deneuve aan
angst ten prooi in 'Repul
sion'
waarschijnlijk te maken heb
ben met de mampuJatiekraeht.
waartoe een film in staat is
Tot het moment, dat de truc
wordt doorzien en krassere
middelen moeten worden be
dacht
Films, die een beroep doen op
de angst, mogen zeker ook be
schouwd worden ais het
plaatsvervangende avontuur
in onze gemdustnaliserde sa
menleving Zjj verschaffen de
kick in een verder te voorspel
baar geworden bestaan
werkelijk duizelingwekkende
manier
Glenn Gould een Canadese
pianist die vorig jaar op vijftig
jarige leeftijd overleed en die
negentien jaar geleden al af
scheid nam van het concertpo
dium In de genoemde televi
siefilm speelt hij de sterren
van de hemel En hij zegt af
en toe, meestal terloops m een
briljant betoog, verschrikkelij
ke dingen Dat laatste althans
voor wie componisten als
Bach, Mozart en Beethoven als
door
Aad van der Ven
onaantastbare grootheden be
schouwt Gouid zegt rustig dat
hij het grootste deel van de
preludes uit Bachs Wohltem-
penerte Klavier wel zou kun
nen missen En dat Mozart ei
genlijk niet te vroeg maar ie
laat is gestorven. Want hij
vindt Mozarts late werken
lang met zo interessant als
diens vroegere composities
Dergelijke oordelen op zichzelf
zijn eigenlijk met zo belang
rijk Wel wat Gould, als éen
van de opmerkelijkste denkers
over muziek die deze eeuw
heeft voortgebracht, als argu
menten aandraagt In dat op
zicht heeft hij het internatio
nale muziekleven op een in
drukwekkende nalatenschap
getractecrd De artistieke erfe
nis van Gould omvat niet al
leen een groot aantal grammo
foonplaten, maar ook talrijke
publicaties, radio-documentai
res en televisiefilms Pianospe
len was maar eén aspect van
zijn culturele veelzijdigheid
Bestreden
Gould was zowel door zijn spel
als door zijn opvattingen over
muziek misschien wel de felst
bestreden pianist van de2e
eeuw Maar technisch was hij
onomstreden één van de aller
grootste Bovendien één van
de meest excentrieke We ho
ren'en zien hem in de drie
programma's op zijn onnavolg
bare manier Bach, zijn grote
liefde, spelen, zittend op de
door hem zelf gemodificeerde
keukenstoel met afgezaagde
poten (niemand anders zit zo
laag aan de piano), constant
zwaaiend met zijn linkerarm
als die mets te doen heeft
Hoewel, onnavolgbaar7 Fne-
dnch Gulda 2at precies zo met
zijn linkerarm te zwaaien toen
hij m de afgelopen weken m
het Holland Festival optrad
Zeker ook naar die televisie
films gekeken Want er is na
de oorlog misschien geen pia
nist geweest, waar de collega's
zo hoog tegenop hebben geke
ken als Gould
Toen de 25-jange Glenn m
Moskou debuteerde zat de be
roemde Russichc pianopeda
goog Lev Obonn in de zaal
Qnnuddelijk na hel horen van
het eerste programma-onder-
deel stuurde hij 2ijn aanwezige
leerlingen er op uit om zijn
collega's te waarschuwen En
na de pauze zaten ze her en
der verspreid Richter Gd els
en nog een paar anderen Ze
waren sprakeloos
Zeven jdar later, in 1964 op het
toppunt van zijn xoeni hij
had, om maar iets le noemen,
met Von Kaïujan m B"t lijn,
met Bernstein in New York,
met Menuhm. met Stravinsky
samengewerkt trok hij zich
terug uit het openbare
muziekleven
Dwang
Een 32-jarige die afscheid
neemt van het conccitpudium
Hij was de conventies van het
concertbedi ijf. de tompentic-
zucht, de dwang om op een be
paalde tijd een topprestatie le
leveren beu Hij /ou voortaan
alleen nog maar platen ladio-
en televisieprogramma s ma
ken En hij ontpopte zich als
zo'n beetje de origineelste pro
grammamaker van Canada
niet alleen op muziekgebied,
maar ook door ondei meer ex
perimentele radio-documcntai-
res over de meest uiteenlopen
de onderwerpen
Vorig jaar verscheen zijn laat
ste plaatopname Bachs Gold-
berg-varianes het werk waar
mee hij dertig jaar geleden zijn
internationale earn ere via de
plaat begon Wat bleek7 De fa
belachtige perfectie en helder
heid waren gebleven Maar di
verse tempi waren welhaast
twee keer zo langzaam of twee
keer zo snel geworden Gould
is zijn hele leven blijven expe
rimenteren met muziek waar
in anderen jaar in jaar uit het
zelfde proberen te vertellen
akkooordopeen volgingen, wai
wil men nog meer7)
Ook eigenlijk met in de suite
uit Smopoh's opera 'Lou Salo-
mé' Smopoli is met alleen een
dirigent met bijzondere kwali
teilen, als componist schrijft
hij voor orkest als geen twee
de Toen 'Lou Salome' m 1971
in de Beierse S taatsopera
première was gegaan hoorde
en las men tn alle talen de
klacht, dat het werk uitgespro
ken ondramatiseh was, dus als
muziektheater weinig ge
slaagd
Voor de suite die Smopoli er
uit samenstelde geldt dat be
zwaar uiteraard met En de
muziek die hij heeft geschre
ven is een voortreffelijk voor
beeld van de momenteel in
zwang zijnde neo-romantiek
met Alban Berg als geestelijke
vader en Benjamin Britten er
Hans Werner Henze als verre
neven Fraaie vokale soli van
Karin Ott en Sven Olof Ehas
son, die het werk uit het hoofd
zongen met een vanzelfspre
kcndheid en een souplesse als
of het om Haydrts "Jahreszei-
ten' ging
GaleriA 'I Venster, Oude Bin
nenweg 113, Rotterdam: 'Von
Tuzzi, een «pel, een leven'. Ex
positie over het Von Tum-pro-
ject van Anne Mieke Backer
Tot 1 auguetu».
Rotterdam In 1981 en 1982
zat er in het torentje langs de
spoorbaan m de Rotterdamse
Wijnhaven een pop Een beeld
van een heer, alleen zichtbaar
voor de langs flitsen de trcinrei
zigers op de lijn Rotterdam
Dordrecht Van tijd tot tijd
veranderde er iets aan de pose
van de pop, of aan de attribu
ten waarmee hij in zijn krappe
verblijf was omringd Soms
verdween hij even, en kwam
dan onverwacht weer terug
alsof hij op vakantie geweest
was
Wie behalve treinreiziger ooi
krantelezer was, kon in die
lijd kennisnemen van een bij-
11a onafzienbare reeks publica
ties over het wel en wee van
ir Utnch von Tuzzi, zoals het
heerschap in het torentje heet
te Alles, de pop, de belevenis
sen ervan en de reacties daar
op van pers en publiek, waren
ontsproten aan het brein van
Anne Mieke Backer, een kun
stenares die momenteel haar
project Von Tuzzi exposeert in
Galerie 't Venster
'Von Tuzzi, een spel, een le
ven', zo heet de tentoonstel
ling Een neerslag van bijna
twee jaar mystificatie, met
grote ijver en vasthoudend
heul tot stand gebracht door
Anne Mieke Backer en een
ieeks welwillende medewer
kers, waaronder 'Les Archives
Internationals des Rêves' hel
'dromen-instituut' van Pieter
van Oudheusden Zelfs allerlei
officiële instanties waren erbij
betrokken, zoals de Neder
landse Spoorwegen, die hot to
renlje aan de kunstenares ver
huurde
Op de tentoonstelling zijn fo
tos, briefwisselingen, peispu
blicattes en een videoprogram
ma te zien, waaruit na enig
studeren een beeld ontstaat
van Anne Mieke Backers
kunstwerk - Want dat is het
project, een kunst vernieu
wend' werkstuk, zoals het m
een subsidie-aanvraag aan hel
ministerie van CRM wordt ge
noemd Een project, dat door
de kunstenares in gang werd
gezel, en dat vervolgens gre
tendeels 2ichzelf ontwikkelde
Langs de weg van toevallighe
den, misverstanden, acties en
reacties kwam het tot stand
slechts af en toe bijgestuurd
door nieuwe initiatieven van
Anne Mieke Backer
Ir Ulnch von Tuzzi bestaal
niet Maar hij is waarschijnlijk
wel de meest besproken niet
bestaande inwoner, die Rotter
dam xn jaren gekend heeft Hij
is inmiddels in het niets opge
lost, het torentje in de Wijn ha
ven is leeg Gedurende deze
maand blijft hij nog voortbe
staan in de vorm van de ont
zagwekkende hoeveelheid ma
te na al. die op de expositie te
Brussel De BRT organiseert
op 12. 14. 16 en 20 juli 's d-
vonds tn de Koninklijke
Muntschouwburg in Brussel
het zesde Internationaal Ope
ra- en Bei-Canto Concours
Het wordt rechtstreeks uitge
zonden via de radio (BRT 3) en
de televisie (TV 2), telkens van
20 15 21 45 uur
Twintig kandidaten uil tien
landen worden begeleid door
het Filharmonisch Orkest van
de BRT onder leiding van Fer-
nand Terby Een inter nat 16 na
Ie jury beoordeelt de presta
ties Uit Nederland nemen de
sopraan Maria van Dongen en
de banton Maarten Flip*
deel
Op het laureatenconcert .van
20 juli sluit een uitvoeringvaan
van fragmenten uit Moessorgs-
ki's opera 'Bons Godoenov
met solisten van de opera wan
Sofia
