'Nul-nul
roepen ze
me nog na1
De burgemeester van de Gueuze Lambiek
PAUL DE KEERSMAEKER:
Kunst van
vliegas
Reisje
Frits van Turenhout 70
Zuster Rainier
trouwt
Hollands
middagje
op Duitse tv
Protest van
Jan Klaasen
op de Dam
GijsvanderWiel
adviseur
gemeente
Amsterdam
Iliilll!
Redactie:
Joke Korving
Bijdrage:
Willem
Uilenbroek
Rotterdams Nieuwsblad
zaterdag
16 juli 1933
Frits van Turenhout
„Nul-nul. Ja, het wordt me
nog steeds nageroepen. Laatst
nog een knaap die het
schreeuwde. Te vroeg wegge
gaan jongeman, heb ik terug
geroepen. Het is 1-1 gewor
den".
De gedragen stem van Frits
van Turenhout heeft niets aan
klank verloren. Het sonore ge
luid roept herinneringen op
aan vervlogen zondagmidda
gen: rond de klok van half vijf
verplicht luisteren naar de
voetbaluitslagen, op krachtige
toon uitgesproken, door Fnts
van Turenhout.
Hij is deze week zeventig ge
worden. Een statige, grijze
man die zijn gasten in zijn wo
ning in het Noordhollandse
Huizen met vriendelijkheid en
veel egards ontvangt.
Hoewel zelf eens actief voet
baller m de Amsterdamse club
EKA VIC en OSO (omroep
sport organisatie) bezoekt hij
nu alleen op zaterdagmiddag
af en toe een voetbalwedstrijd.
„Ik heb zoveel andere interes
ses De hengelsport bijvoor
beeld en bridge".
Maar toch wel elke week
trouw de toto invullen? „Nee,
hoor", lacht Van Turenhout.
„Vroeger leverde het me ook
nooit meer dan drie of vier
punten op. Ik hield te veel re
kening met welke spelers er
geblesseerd waren of ge
schorst. Aan die kennis heb je
niets. Het is toch een kwestie
van puur geluk".
De vroegere studio-chef van
de KRO ging vijf jaar geleden
na een loopbaan van 46 jaar
met pensioen, „Geen heim
wee", zegt hij. „Ik geniet er
van. Bovendien ben ik gere
geld in Hilversum en ontmoet
daar vaak bekenden".
Voor echt stil leven heeft Van
Turenhout nog niet gekozen.
Zo is hij actief in de bedrijfs
groep omroep van de Unie
BHLP (beambten leidingge
vend en hoger personeel).
„Doorgaans vergaderen we
twee maal in de maand. Nu
vaker, omdat minister De Ko
ning ons per 1 juni tot trend
volgers heeft gebombardeerd.
Iedereen bij de omroep dus
ambtenaar. Voor zover ik weet
hoeven ambtenaren geen
AOW te betalen. Ik heb dat
vanaf 1954 wel gedaan en
vraag me af of ik dat geld nu
terug krijg. Dat kan een leuk
kapitaaltje zijn".
Het zal niet de eerste keer zijn
dat hij een complimentje krijgt
voor zijn fraaie stemgeluid.
Knikt: „Dat heb ik meer ge
hoord. Toen de STER net was
begonnen, is me gevraagd om
spots in te spreken, maar mijn
toenmalige directeur gaf geen
toestemming. Ik heb ook wel
aanbiedingen gekregen van
andere omroepen. En niet ver
geten: ik heb vroeger veel ge
zongen".
Onder de naam Fred Stare-
wood was Van Turenhout zan
ger bij onder meer het Metro-
pole Orkest. „Ik heb voor di
verse omroepen gezongen. Zo
trad ik vlak na de bevrijding
op in de eerste Bonte Dinsda-
gavondtrein van de AVRO.
Laat ik nu op de eerste rij
KRO-direeteur Paul Speet
treffen, die helemaal niet wist
dat ik zong. De andere dag
werd ik op zijn kantoor ontbo
den. Zijn studio-chef bij de
AVRO, dat kon niet, zei hij
ontstemd. Later ben ik bij het
Orkest Zonder Naam \*an de
KRO gaan zingen, dat mocht
wel".
Van Turenhout heeft-er geen
moeite mee dat hij door :ijn
pensionering meer thuis is.
„Dat komt door het samenspel
met degene die je thuis treft",
zegt hij. „Ik help mee in de
huishouding, maar bemoei me
niet met de indeling van mijn
vrouw. Ze heeft het veertig
jaar.lang voortreffelijk georga
niseerd. Het zou onjuist zijn
om me er nu mee te bemoei
en".
Komt even later met een
plastic zakje uit de keuken en
zegt „Ik heb vanmorgen wat
sinaasappels gepeld. Een ver
frissing voor de lange rit te
rug".
Prinses Antoinette van Mona
co, zuster van prins Rainier,
en de Britse ex-danser John
Gilpin trouwen op donderdag
28 juli in het prinselijk paleis.
De prinses, voor wie dit haar
derde huwelijk is, brengt drie
kinderen mee, de 53-jarige
Gilpin één. De bruidegom is
verbonden geweest aan de
troupes van Roland Petit en
Marquis de Cuevas en kreeg in
1957 de Nijinskiprijs van de
Franse Academie voor Muziek
en Dans.
Een Hollands namiddagje
morgen op de Duitse televisie.
Duitsland I zendt eerst om vijf
uur de tweede aflevering van
Willy van Hemerts 'Dagboek
van een Herdershond uit' met
Jo de Meyere in de hoofdrol.
Daarna is Herman van Veen
aan de beurt.
'Der liebende "Hollander' is de
titel van het programma dat
Wolfgang Tumler maakte.
Drie kwartier lang volgt de
camera Herman van Veen.
Het programma gaat niet al
leen over de kunstenaar Van
Veen, maar belicht ook zijn
werk als ambassadeur voor
Unicef, het kinderfonds van
de Verenigde Naties.
Herman van Veen
i Daan Kersbergen.„vertrokken naar Lelystad-
Jan Klaasen en zijn onafschei
delijke Katrijn komen vanaf
maandag zes dagen achtereen
naar de Amsterdamse Dam.
Daarmee herleeft een oude
traditie, want generaties lang
heeft het Teatro Cabalzi op die
plaats voorstellingen gegeven
van de bekendste poppenkast-
pop. Maar sinds vorig jaar zijn
Daan en Cobie Kersbergen uit
de hoofdstad verdwenen. Zij
hebben nu een eigen poppen
theater in Lelystad.
De opvolging stond echter
klaar. Vorig jaar al waren
Wim Kerkhove en Klaas Bak
ker met hun Poppentheater
Pantijn op de Dam te zien. Dat
hun Jan Klaasen nu zes dagen
achter elkaar naar Amsterdam
komt, is een soort bescheiden
protest tegen het uitblijven
van financiële steun.
Al jaren loopt bij de gemeente
een aanvraag voor subsidie,
omdat de opbrengsten in het
manserbakje onvoldoende 2ijn
om het allemaal vol te kunnen
houden. Jan Klaasen, die met
zijn avonturen binnen- en bui
tenlands publiek amuseert, is
zo langzamerhand dé mini-
mumlijder van Nederland ge
worden,
De verhalen van Pantijn zijn
voor een belangrijk deel geba
seerd op de originele Jan
Klaasen-stukken. Jan en Ka
trijn krijgen het aan de stok
met de generaal, met de dood
van pierlala, met de agent en
met de huisbaas. Improvise
rend zullen echter ook toespe
lingen worden gemaakt naar
de actualiteit.
Om dat visueel duidelijker te
maken komt Poppentheater
Pantijn met twee nieuwe pop
pen in de kast: Jantje Klaasen,
de punkzoon van Jan senior
en Katrijn en Karagoz, hun
Turkse neef. Karagoz maakt
ook al vele eeuwen deel uit
van de poppenspelwereld,
want hij is de hoofdfiguur uit
het traditionele Turkse schim
menspel.
De Wageningse beeldhouwer
Ubbo Scheffer heeft voor een
primeur gezorgd: ter decoratie
van het cultuur- en muziekge-
bouw Musis Sacrum in Arn
hem maakte hij terrastegels,
waarin het gevaarlijke vliegas
is verwerkt.
Vliegas is een nevenprodukt
van kolengestookte elektrici
teitscentrales en bevat giftige
zware metalen, zoals dioxine.
Inademing is schadelijk voor
de gezondheid.
Voor de tegels gebruikte
Scheffer vliegas die bij de Pro
vinciale Gelderse Elektnciteits
Maatschappij (PGEM) tot
kunstgrind is gebakken. In die
vorm is de vliegas goed ge
schikt als grondstof voor de
bou wind us trie.
Scheffer verwerkte het grind
in beton, dat vervolgens met
speciale diamantzagen in te
gels werd gesneden. De PGEM
nam de kosten van het kunst
project voor zijn rekening-
twee ton in totaal. De aanleg
van de terrassen begint vol
gende maand.
Gijs van der Wiel, oud-hoofd
redacteur van de Rijksvoor
lichtingsdienst, gaat in de ko
mende maanden onderzoek
doen naar het gemeentelijk
voorlichtingsbeleid van de
hoofstad-
Hij doet dit in nauwe samen
werking met Rob van Kamp,
hoofd van het bureau voor
lichting van de gemeente Am
sterdam. Zowel b en w als het
bureau voorlichting zelf heb
ben zich begin van dit jaar uit
gesproken voor de wenselijk
heid van zo'n onderzoek.
Het café 'La Mort Subite' (De plotselinge dood) in
hartje Brussel is al eeuwenlang bekend» hoewel
oorspronkelijk onder een wat deftigere naam. Het
kost zeker twee uur om van dat café met een dik
Belgisch brouwerspaard naar het dorpje Kobbegem
te rijden. Dat is een door kerk en brouwerij be
heerst landelijk vlekje in het Brabantse pajotten-
land ten westen van Brussel, waar de langzaamaan
ook in Nederland bekende namen van bieren als
Gueuze Lambiek en Gueuze Kriek worden gebrou
wen.
Die namen zijn ooit spontaan
afgeleid van de zure stugheid
van de Hollandse Geuzen
De scheppers van zulk bier
zijn vaklui, die zelf het graan
eerstdaags van hun gele vel
den oogsten, waaruit zij dan
in de late nazomer beginnen
te brouwen. Het koppel An
dre en Paul de Keersmaeker,
de brouwers van Kobbegem,
maakt bier dat twee jaar of
langer nodig heeft om net als
wijn te rijpen in de stilte van
de landelijke brouwerij.
Wellicht de ideale voedingsbo
dem ook voor het leven van
een posticus. Want Paul de
Keersmaeker is behalve brou
wer ook bewindsman op zelfs
drie departementen 'n B/mssel
tegelijk. Bovendiuit al '25 jaar
burgemeester ter plaatse. Te
gelijk boer. Al beploegt hij dan
niet meer de ouderlijke hofste
de in Kobbegem, maar trekt
lange voren in de vergaderlo
kalen van de Europese Ge
meenschap te Straatsburg, Lu
xemburg en Brussel.
door onze correspondent
Jan Werts in Brussel
Zo dient lambiek
gedronken te wor
den.
De gebroeders De Keersmaeker voor hun bedrijf van de plotselinge dood.
Tarwe
De brouwerij van André en
Paul de Keersmaeker heet 'La
Mort Subite', maar ze is sprin
glevend. Hoewel je hier de
drukte mist van af en aan rij
dende vrachtwagens beladen
met tonnen gerstenat. Het bier
dat hier rijpt wordt dan ook al
sedert de Middeleeuwen ge
maakt van voornamelijk tar
we. Gueuzebier is niet de
goedkope, overigens aantrek
kelijk blonde, bekend van de
Hollandse tv-reclame 'gebrou
wen in ons eigen Brabant'. Het
is de meer donkere vrucht van
de rijkere Zuidbrabantse lan
douwen nabij Brussel.
Nog net ver genoeg van de
drukke Belgische hoofdstad
vandaan om de befaamde
symbiose van granen, hop en
gezonde buitenlucht te laten
overleven in een overigens
door industrialisatie beheerste
omgeving. Want de lambiek,
het bier, is het produkt van
een spontane gisting in de
Vrije Natuur.
Verspreid over bierdrinkend
Belgie hebben van de vroegere
32QO brouwerijen er nog dik
100 de moordende stoomwals
van smaakvervaging, schaal
vergroting en automatisering
overleefd. Dat is veel meer
dan in Nederland, waar je nog
maar 14 brouwers vindt met
22 vestigingen. De Belgische
bevolking drinkt dan ook 130
liter per man/vrouw jaarlijks,
waar de Hollanders het bij 85
laten. Kenmerk van de lam
biek is, dat hij na filtering en
gedurende een 700 dagen du
rende worsteling van zwan-
gervol micro-organismen han
gende buitenlucht uit wort
wordt geboren.
De bacteriën die bij De Keers
maeker het echte werk doen
heten naar hun geboortegrond
Brettanomyces Bruxeliensis en
Lambicus. Ze leven alleen
daar waar zulk bier wordt ge
brouwen en geven het produkt
van iedere streekbrouwerij
daarom ook weer een typisch
eigen smaakje. Gueuzebier is
de vrucht van de spontane gis
ting in enorme platte kuipen.
Zodat de buitenlucht dag na
dag over het brouwsel kan
vlinderen, ongehinderd door
enige chemische bijvoeging.
De brouwers proeven tijdens
de twee jaar durende berei
ding regelmatig hun (op dat
moment nog lang niet lekkere)
produkt. Alles moet in de
grootste rust en stilte verglij
den. Verbouwingswerken en
chemische invloeden bij voor
beeld zijn gevreesd en kunnen
zo'n wat kloosterachtig ogende
rustgevende brouwerij totaal
ontregelen.
„Vader was vooral dierenlief
hebber. Dus op de eerste plaats
boer met altijd meer dan een
dozijn dikke Belgische trek
paarden op het erf. Daarnaast
was hij dan. ook nog brouwer
en burgemeester van Kobbe
gem. Net als zijn vader en
grootvader. Ze hebben zelfs
notities over bier en brouwere
benodigdheden gevonden uit
1721, waarin al over onze
brouwerij/boerderij 'Den Hert'
gesproken wordt", zo herin
nert André de Keersmaeker
zich.
Buiten jaagt het verkeer van
dit met huizen, kerk, kroegen
en kalverweilanden aangekle
de kruispunt, dat Kobbegem
heet, voojfbij, alsof hier nog
geen maximum snelheid geldt.
Na een rondgang door .de
baèuwerij leer ik in het belen
dende café-restaurant 'In de
Plezanten Hof* van de aldoor
wat guitig kijkende André de
Keelrsmaeker de verschillen
tuss m Gueuze Lambiek en
Kriek en hoe ze toch op die
mooie naam 'La Mort Subite*
gekomen zijn.
De fles
Tot 100 jaar geleden was er al
leen vatenbier. Met de komst
van de fles, zo tegen de eeuw
wisseling, gingen ze in dit pa-
joxtenland de lambiek (hier
nog altijd 'de platte' genoemd)
aan een tweede gisting tn fles
sen onderwerpen. Later begon
de biersteker dit Hessenpro-
dukt, dat Gueuze heet en ook
schuimt, wat lambiek nooit zal
doen, te mengen. Zo ontstond
de 'champagne' onder de bie
ren: de Gueuze, die dan ook m
grote fleSsen zit.
De Gueuze Kriek is ooit uitge
vonden door de boeren uit de
omgeving van Brussel. Zij
kochten een vat lambiek van
600 liter, dronken er in de ker
sentijd honderd van op en sla
ken in de aldus vrijgekomen
ruimte van hei vat honderd
kilo zure Sehaerbeekse kersen,
waarna het rijpingsproces dan
weer begon
Alle Gueuze-bieren tegen
woordig in de handel moet je
eerst wel even selecteren op
hun echtheid, want er zijn ook
al industriële 'Gueuzen'. Ver
volgens moet je zulk bier be
handelen als wijn, dus in alle
rust. Teneinde het bezinksel,
dat onderaan in de fles zit,
daar te laten.
Doctor
Adel verplicht. Zo ook met fa
milietradities. André de
Keersmaeker studeerde aan de
beroemde universiteit van
Leuven eerst drie jaar land
bouwkunde (voor de grote
boerderij), daarna nog eens
twee jaar chemie en een jaar
brouwerstechmek. Broer Paul
werd daar doctor in de rech
ten. Zo schiep hun moeder, de
weduwe De Keersmaeker, die
haar man al jong had verloren,
een duo dat bekwaam was
voor dit veelvoudige ouderlij
ke bedrijf. Waar je moet kun
nen melken en brouwen, on
derhandelen met caféhouders
en gerst!everanciers, ploege-
narbeid regelen en zelf het
land laten beploegen. Intussen
zijn de oude gewoonten, die le
ren dat de brouwer met vele
knechten en burgemeester met
klerken ook zelf werkt en dat
ten bate van de gemeenschap,
voortgezet.
Paul de Keersmaeker werd ai
op jeugdige leeftijd gekozen tot
burgemeester van Kobbegem
en later van de grotere streek-
gemeente Assche, waarin het
dorp is opgegaan. Vervolgens
werd hij in 1968 lid van de
Belgische Kamer van Volks
vertegenwoordigers voor de
Christelijke Volkspartij en in
1974 lid van het Europees par
lement met als specialismen de
landbouwpolitiek, het Euro
pees recht, transport.
Hij is de initiatiefnemer van
het EEG-rapport over de mo
gelijke aanleg van een tunnel
onder het Kanaal naar Enge
land. Sedert eind 1981 is hij
bewindsman van tegelijk
EEG-zaken, landbouw en vis
serij.
'La Mort Subite'
Van zijn brouwende broer An
dré die naast tarwe en gerst
voor de eigen brouwerij ook
nog suikerbieten, witlof en an
dere produkten kweekt, hoor
ik tenslotte hoe ze op de
vreemde naam 'La Mort Subi
te' zijn gekomen, hun tegen
woordige handelsmerk.
Rond de eeuwwisseling speel
den ambtenaren, politici, jour
nalisten en bankbedienden in
het café 'La Cour Royal' in de
Brusselse binnenstad in de
middagpauze op de pitjesbak
een teerlingspel. Wie verloor
was dood en heette dus in het
Frans 'mort'. Zo tegen drie uur
als de loketten weer open
moesten bij de banken, werd
dat achtemoense gokken plot
seling afgebroken. De cafébe
zoekers speelden dan ineens
alles of niets in een allerlaatste
rondje. Wie dat verloor was er
gloeiend bij. Hij kreeg een
'mort subite'. En was dus hart
stikke dood.
Fred Rscke
Het is allemaal anders en
toch hetzelfde. Vroeger
bracht je elke week en stui
ver mee, of, naar gelang de
tijd vorderde, een dubbeltje
en ten slotte een kwartje.
En dan kwam uiteindelijk
de grote dagDe bus reed
voor en eldeis in het land
wachtte vertier.
Het schoolreisje.
Ze leken allemaal in dezelf
de twee weken te vallen,
toen. Iedereen ging. De één
naar Nijmegen en de ander
naar Rhenen en de derde
naar Arnhem en., was er
eigenlijk nog meer?
Was er nog meer dan de to
ren waarin Karei de Grote
gewoond moest hebben en
die onverwacht spuitende
kraantjes en de AVRO-stu-
dio van buiten. Had je ei
genlijk die rondvaartboten
al of waren ze er nét, en
wasje eigenlijk nog te klein
voor de waterfietsen, die
pas mochten als je in de
zesde zat?
Was er, tenslotte, nog meer
dan de vraag aan de chauf
feur of 'ie vlak voor je te
rug was bij schooi en na al
die potjes-met-vet en we-
zijn-er-bijna 's, nog effe ais-
jeblieft de andere bus wou
passeren, zodat 'wij' hadden
gewonnen?
Vandaag de dag komen de
wippen en schommels en
Wassenaars Dierenpark en
het monumnet aan het be
gin van de Afsluitdijk er,
denk ik, niet meer aan te
pas als spannende reisdoe
len, want de kinderen kun
je na de wildwaterbaan van
de Efteling of het reuzen
rad van Slagharen van de
vorige zondag geen ranja
meer aanbieden op het ter
ras van Oud-Valkeveen.
En wie in de zomervakan
tie tweeduizend kilometer
rijdt naar de één of andere
costa, die verwacht de klei
ne niet over-enthousiast te
rug uit Oostvoorne.
Hoewel...
Van de week zag ik, wach-
tend in de trein die mij
naar Hilversum zou voeren,
aan de andere kant van het
perron de stoptrein uit het
oosten aanschuiven. En
daar kwamen ze uit, zo'n
vijftig stuks in de leeftijds
klasse van rond de tien.
Onderwijzers erbij en, an
ders dan vroeger, ruimere
begeleiding. Van wat moe
ders en andere ambulanten.
Die er nauwlettend op toe
zagen dat ze bij elkaar ble
ven, maar voorlopig zou dat
gemakkelijk zijn. want er
ging een beetje bravoure
verloren, in dat immense
station. Ze gingen wat dich
ter bij elkaar lopenzochten
mekaar op zoals ze op het
schoolplein zouden hebben
gedaan en liepen verlan
gend naar stationshal en
uitgang. Het avontuur van
de grote stad, de residentie
en het Binnenhof tegemoet.
Had de trein ze, adspirant
'blij dat ik rij'-ers als ze al
zijn. een beetje getemd? Of
kwamen ze echt van zó
diep uit het land waar het
leven nog goed is? Of was
het nog net als vroeger en
gaf het gewoon niet hoe of
waar ze gingen, éls het
maar de schoolreis was en
is dat instituut dan toch nog
zo spannend als vroeger ge
bleven?
Ik zag ze gaan, met die af
wisselend stralende, ver
wachtingsvolle en bedrem
melde uitdrukking op die
koppies, wat dichter aan
schuivend bij de meesters
en juffrouwen en wie toe
vallig zrn eigen moeder bij
zich had gaf 'r een hand.
Het avontuur tegemoet Het
kan nog, ook anno nu.
Ik kreeg een beetje een
brok in m'n keel, bij die
kleine optocht. En ik dacht:
laten we er toch in gods
naam voor zorgen, dat we
dat echte, grote avontuur
dat ze ook nog te wachten
staat, over tien. vijftien
jaardat we dat een béétje
aantrekkelijk voor ze ma
ken. Nee, ze hoeven er niet
bedremmeld in te stappen.
En ook niet meteen stra
lend. Maar wel verwach
tingsvol.
Needét hoeft geen school
reisje te zijn. Maar laat het
ook geen excursie langs
puinhopen wezen.
