FILM
131
BOEKEN
Surinaamse
blues achter
de dijken
Tragiek in de
fabrieksj ungle
Jerry Lewis zwak in 'Smorgasbord9
'W
Rotterdam 1940
herleeft
in prima thriller
Mi
Ook harde acties gaan vervelen
Jessica Lange wint filmprijs in Moskou
Spanning in 'Kaleidoscope' en 'Cuba'
De Vijftigers:
spannend stukje
geschiedenis
Rotterdams Nieuwsblad
vnjdag
22 juli 1983
Moskou Jessica Lange heeft gisteren, tijdens het internationa
le filmfestival van Moskou, de prijs voor de beste actrice gekre
gen voor haar rol in 'Frances'. De Australische Judy Davis
kreeg dezelfde onderscheiding voor haar optreden in 'Winter of
Our Dreams'. De Pool Wirgiliusz Gryn en de Japanner Yoshi
Kato kregen onderscheidingen voor de beste mannelijke hoofd
rol in respectievelijk 'Pastorale Heroica' en 'Home Village'.
Gouden medailles waren er voor de films 'Amok' van de Marok
kaan Souheil Ben Barka', 'Vassa' van de Rus Gleb Panfilov en
'Alcion en de condor' van de Nicaraguaan Miguel Littin. Zilver
en medailles gingen naar 'Equilibrium' (Bulgarije)', 'Dr. Faustus
(West-Duitsland) en 'Grazende paarden op het asfalt' (Tsjecho-
slowakije). Onder de gasten bevond zich de Britse regisseur Ri
chard Attenborough wiens succesvolle film 'Gandhi' woensdag
avond op het festival werd vertoond. Naar zijn zeggen heeft in
Oost-Europa tot dusver alleen Hongarije de vertoningsrechten
gekocht.
Jessica Lange
Van de ongeveer veertig
speelfilms, die de komende
week door de veertien tv-ka-
nalen die op verschillende
plaatsen in ons versprei
dingsgebied zijn te ontvangen
worden, uitgezonden, vermel
den we er twee. Avonturen
films met veel actie en grote
namen.
De BRT zendt vanavond via
beide Vlaamse netten de film
'Kaleidoscope' uit.' Een mis-
daadkomedie uit 1966, met de
toen 29-jarige Warren Beatty
in de hoofdrol. Hoewel de
critici de film destijds niet
waardeerden, is het verhaal
van een superoplichter span
nend genoeg voor een ont
spannen avondje filmkijken.
Het gaat over een welgestel
de playboy/oplichter, die in-
Talavisie, vanavond, BRT 1 en 2, 20.1522.00: 'Ka
leidoscope' ('Banco voor een oplichter'). Misdaad
film, USA 1966. Regie: Jack Smight. Met: Warren
Beatty, Susannah York.
Zondagavond, Ned. 2, VOO, 21.00—23.10: 'Cuba'.
Spionagefilm, USA 1979. Regie: Richard Lester.
Met Sean Connery, Brooke Adams.
bivekt in een fabriek waar
casinokaarten worden ge
drukt. Hij nummert de kaar
ten en strijkt forse winsten
op in het casino van Monte
Carlo. Zijn vriendin Angel
(Susannah York) vertelt dat
tegen haar papa, die inspec
teur is bij Scotland Yard.
Een jaar na het uitbrengen
van deze film werd Beatty
wereldberoemd door zijn
hoofdrol in 'Bonnie and Cly
de'.
Richard Lester tracht in de
spannende film 'Cuba' een
beeld te geven van het be
wind van de gehate Cubaan
se dictator Batista, vlak voor
de coup van Fidel Castro en
zijn revolutionairen. Sean
Connery speelt de rol van
een Britse officier, gespeciali
seerd in anti-guerillataktie-
ken.
Nog twee tips voor de kinde
ren: zondag The Crimson Pi
rate' met Burt Lancaster
(15.15 Duitsl.l) en maandag
'Ivanhoe, the Black Knight'
met Robert en Elizabeth Tay
lor (15.20 Duitsl.2).
Zie voor een volledig over
zicht van films in het
weekeinde onze Gids voor
TV en Radio.
Sean Connery en Brooke
Adams in 'Cuba'
CORSO: 'SMORGASBORD'
jerry Lewis met twee linker
handen in vele beroepen.
Regie: Jerry Lewis. Scenario
samen met Bill Richmond.
Camera: Gerald Finnerman.
Montage; Gene Fowler. Mu
ziek: MOrton Stevens. Me-
despelenden: Jerry Lewis,
Hereb Edelman, Zane Bus
by, Milton Berle, Sammy Da
vis jr e.a. Vertoningsduur 82
minuten.
LUMIÈRE 2: 'LA BALANCE'
Philippe Léotard in treffen
lussen onderwereld en de
Territoriale Brigade van de
Franse politie. Scenario en
regie: Bob Swain. Camera:
Gilbert Duhalde. Medespe
en: Philippe Léotard,
Maurice Ronet, Nathalie
Baye, Richard Berry, e.a.
De lift (Alhambra 1) Dick
Maas met zijn succesgriezel
over dood en verdef zaaien
de liften. Met Drek Stapel als
monteur en Willeke van Am-
melrooy als journaliste.
Gandhi (Kriterion) De grote,
kleine man uit India en hoe
hij de Britse overheersers
met zijn pacifisme op de
knieën kreeg. Pakkend epos
van Richard Attenborough
met Ben Kingsley in de
hoofdrol.
Flashdance (Calypso 1) Jee-
nifer Beals als provincaaltje,
dat in Pittsburgh wil worden
toegelaten tot de dansacade-
mie. Met haar manier van
dansen en de hulp van een
vriend redt ze het.
Bad Boys (Lumière 1) Bot
sing van twee'jeugdige ben
den in de gevangenis. Film
van Richard Rosenthal.
CORSO Jerry Lewis (57)
mag dan in Martin Scorse
se's 'The King of Comedy'
aan zijn eerste min of meer
ernstige rol zijn toegeko
men, zijn wedergeboorte als
filmkomiek-regisseur heeft
hij er niet voor afgebroken.
In de jaren zestig regisseer
de hij zelf een reeks kluch
ten, liet toen bijna een de
cennium niet meer van zich
horen en kwam terug met
onder meer 'Hardly Wor
king'.
Hoewel de kampioen bek
kentrekker wat bezadigder
is geworden in zijn optre
den, heeft hij toch vast wil
len houden aan het zelf re
gisseren, zoals hij dat nu in
middels ai tien maal heeft
gedaan. Evenals sleutelen
aan zijn eigen opvattingen
van wat leuk en komisch is.
Die kijk lijkt veel op die
van onze aardigste tantes
vroeger, die kinderen aan
de gang hielden met 'jon
gens, we gaan toneel spe
len'. Dat werd dus tussen de
schuifdeuren veel oude en
te ruime kleren aan en nog
meer zeer schele bekken.
Zijn nieuwste film, 'Smor
gasbord', vormt op dat uit
gangspunt eigenlijk geen
uitzondering. Het lijkt even
anders als de camera welo
verwogen als in een drei
gende Hitchcock de binnen
komst van een mysterieuze
man begeleidt. Aan de be
haarde handen weet de ge
oefende toeschouwer dan
al, dat het om de regisseur
gaat, die geen moordenaar
blijkt te zijn maar een zelf
moordenaar met p.ech.
Binnen de kortste keren is
Jerry Lewis in 'Smorgasbord'
de toeschouwer vervolgens
ten prooi aan een menge
ling van ideeen, die geoogst
lijken uit beroemde voor
beelden. Maar Mel Brooks
'History of the World'
wordt het niet en de dro
men van Walter Mitty nog
minder, om van Hitchcock
maar helemaal niet te spre
ken.
Het uiteindelijk resultaat
toont 2ich als een opeensta
peling van grapjes, die in
melige voorspelbaarheid lij
ken op die van Loeki de
Leeuw. Botsinkjes, die door
het starre cameragebruik
en een aanvechtbare mon
tage niet de timing hebben
meegekregen om ze meer te
laten schijnen dan ze zijn.
Jerry Lewis begeeft zich als
brekebeen Warren Nefron
naar een psychiater en wor
stelt zich via diens spiegel
gladde interieur naar de di
van om van zijn mislukkin
gen in allerhande situaties
te vertellen.
De zwakte van 'Smorgas
bord' is het al te brokkelige
verhaal, dat geforceerd van
de ene naar de andere bele
gen grap wordt gemanoeu
vreerd. Je krijgt er als toe
schouwer klamme handen
van tenzij je tot de onvoor
waardelijke fans van Lewis
behoort. Enkele leuke scè
nes zijn er natuurlijk ook
wel. Jerry als bankrover
bijvoorbeeld als hij door
een camera wordt betrapt.
In feite graait Zane Busby
als dienster in een restau
rant de beste grap voor Jer
ry's neus weg door haar een
onstuitbare lijst van varia
ties, die zij uit de keuze van
haar winkel weet op te
dreunen.
Voor Lewis is het te hopen,
dat hij een nieuwe Frank
Tashlin vindt om hem in
het betere spoor terug te
brengen.
Piet Ruivenkamp
i Philippe Léotard en Nathalie Baye
LUMIÈRE 2 De onderwereld pleegt mis
daden en de politie bestrijdt de onderwereld
op misdadige wijze. Althans, wanneer we
Bob Swaim, de maker van "La Balance' moe
ten geloven. De politie slaat verdachte typo
niet alleen met plezier in elkaar, men execu
teert ook op eigen houtje.
'La Balance' (De verlinker) speelt in de hoe
renwijken van Parijs en vertelt op een docu
mentaire toon wat zich zoal afspeelt aan de
duistere zijde van de gemeenschap. Om de
grote jongens te vangen heeft de politie een
verlinker nodig: een boef die de politie in
formeert over het doen en laten van zijn me
deboeven.
De film begint met de executie van zo'n
type. De politie is onthand en zoekt een
nieuw slachtoffer. Dat zoeken beslaat zowat
de hele film, de uitgezochte pooier is weinig
welwillend. Op den duur lukt het natuurlijk
toch en vanaf dat moment worden de tafere
len nog bloediger.
Er wordt overtuigend geacteerd, met name
door Philippe Léotard en Nathalie Baye,
maar men kan zich wel afvragen wie er nu
zo graag getuige is van al dat rammen en
schieten.
De Fransen hebben ooit een soort krimi's ge
maakt die aardig waren door het relativeren:
Eddie Constantine speelde bij voorbeeld
daarin de Roger Moore - achtïge hoofdrollen,
het werkelijkheidsgehalte was met zo groot,
maar het amusementsgehalte wel.
De Franse krimi's van het laatste decennium
zijn over het algemeen gortdroog: echte ake
lige boeven worden door echte akelige sme
rissen afgetuigd, opgepakt of doodgeschoten
en omdat iedere mogelijkheid tot identifica
tie ontbreekt, hoeft men als toeschouwer niet
eens benieuwd te zijn naar de afloop. 'La Ba
lance' is zo'n produkt Knap gemaakt, maar
ondanks alle 'harde actie' nogal vervelend.
Jaap Koopmans
Redactie:
Aad van der Ven
Astrid Roemer
DOOR JAN HENDRIK
BAKKER
De ontworteling van de mens
die geen thuis meer heeft. In
de literatuur is over dat on
derwerp eeuw in, eeuw uit
geschreven. Het blijkt een
onuitputtelijke bron van in
spiratie. deze oervorm van de
menselijke wanhoop, die
overal in de ballingenlitera
tuur opklinkt
Ook in de Nederlandse lite
ratuur treedt de laatste jaren
steeds meer een groep schrij
vers naar voren, die je bal-
Ungschrijvers zou kunnen
noemen. Vaak gaat het om
wat door het ministerie 'mi
granten' wordt genoemd.
Astrid Roemer is een Suri
naamse schrijfster, die in
kleine kring al enige bekend
heid genoot, maar dit jaar
met een .'wijdere' roman naar
puiten treedt.
Nergens Ergens', luidt de
voor zichzelf sprekende titel
van een met veel hartstocht
verteld verhaal, dat eigenlijk
een novelle is. 'Nergens Er
gens' begint op het moment
dat de creoolse Arti uit Suri
name op Schiphol aankomt
en vertelt chronologisch door
tot aan het moment dat hij de
belastingvrije zone van dat
zelfde vliegveld weer be
treedt, op weg terug naar Su
riname.
Tussen die twee momenten
hgt een geschiedenis die Roe
mer met grote betrokkenheid
vertelt. Het is de Werdegang
van een wanhoop, een zwarte
blues in het polderlandschap
binnen de Nederlandse dij
ken. Een droom die zich tot
nachtmerrie ontwikkeld.
Volkomen in overeenstem
ming met het thema van de
novelle heeft Astrid Roemer
haar tekst een zware seksue
le lading meegegeven. Agres
sie en wanhoop, liefde en
haat, gaan bij Arti voor een
groot deel via de ballen.
Met scherp inlevingsvermo
gen voor de mannelijke sek
sualiteit in deze feministi
sche tijden onder vrouwelijke
schrijfsters op zijn minst uit
de mode beschrijft Astrid
Roemer Arti's gang langs de
verschillende vrouwen,
meestal even ontwortelde ty
pen als hij. Steeds verder
wordt Arti tenslotte naar de
rand van de maatschappij ge
drongen. Totdat de climax
volgt.
Opvallend is tenslotte dat
'Ergens Nergens' qua tech
niek een zeer westerse ro
man is, die geschreven werd
met de effieientie van de mo
derne psychologische roman
en in niets herinnert aan de
exotische technieken, die een
Edgar Cairo bijvoorbeeld wel
gebruikt. In 'Ergens Nergens',
toont Astrid Roemer zich
daardoor een modern schrijf
ster, die het klassieke thema
ballingschap op heel eigen
wijze heeft uitwerkt.
Astrid Roemer: 'Ergens
Nergens'. Uitgever: In de
Knïpscheer. Prijs: 26,50.
DOOR WILLEM BRURING
Zelden heeft een roman zo
veel tumult veroorzaakt als
'De jungle" van de Ameri
kaanse schrijver Upton Sin
clair. Al direct na het ver
schijnen van het boek in 1905
brak er een golf van paniek
uit onder de Amerikaanse
bevolking en er gaan zelfs
geruchten dat de toenmalige
president van de Verenigde
Staten Theodore Roosevelt,
na het lezen ervan uitriep:
„Ik ben vergiftigd!" en met
onmiddellijke ingang vegeta
riër werd.
Wat was er namelijk aan de
hand. Upton Sinclair: journa
list, romanschrijver, zeer be
gaan met het lot van de ar
beiders en als zodanig een
overtuigd socialist, had beslo
ten een roman te schrijven
over de erbarmelijke toestan
den in de fabrieken van Chi
cago. Een aanklacht tegen de
uitbuiterspraktijken waarbij
uiteraard de malversaties
van de 'vleestrusts' Chica
go was het centrum van de
voedselvoorziening een
belangrijke rol speelden.
Sinclair liet daarover geen
misverstanden bestaan: de
bloedige en onhygiënische
toestanden in de slachthui
zen, het feit dat zwaar door
cholera besmette beesten on
gehinderd de voedselcontro-
les passeerden en de troep
die uiteindelijk ingeblikt in
de Amerikaanse keukers te
rechtkwam. De boodschap
was luid en duidelijk.
Althans, voor een deel. Want
wat Sinclair wilde aantonen
de onmenselijke manier
waarop de arbeiders in Ame
rika werden behandeld
werd overschaduwd door de
alarmerende beschrijvingen
van de voedselproduktie. Tot
wanhoop van de schrijver,
die er op reageerde met: „Ik
mikte op hun hart. maar ik
raakte hun maag". Een be
grijpelijke teleurstelling,
wam 'De jungle" sneed meer
problemen aan dan alleen de
vleeskwaliteit, zoals uit de
recente herdruk valt op te
maken.
Emigrant
'De Jungle' is bovenal het
verhaal van de Litouwse
emigrant Jurgis Rudkus, een
enigszins naïeve plattelander
die met zijn familie het geluk
zoekt in Amerika en daar op
een schrijnende manier met
zijn neus op de feiten wordt
gedrukt. De onmenselijke ar
beidsomstandigheden bij
voorbeeld, de duistere prak
tijken bij de huizenverkoop,
het onverbiddelijke koppel-
bazensysteem, de vriendjes
politiek en het hongerloon.
Om nog maar te zwijgen over
de stoflongen, aangetaste le
dematen en gebroken benen
die behalve het ongemak ook
een gemis aan inkomsten be
tekenden, Kortom, niets blijft
Rudkus bespaard. Zelfs niet
de fraaie staaltjes van klasse-
justitie waaraan de rechtban
ken in Chicago zich schuldig
maakten.
Sinclair vertelt die tragische
geschiedenis met veel gevoel
voor kommer en kwel, maar
weet er gelukkig ook een op
lossing voor. Hei socialisme
namelijk, dat als een rode-
draad door zjjn overigens
gigantische oeuvre loopt.
'De Jungle' moet, samen met
'Oil' en 'Boston', gerekend
worden tot de beste romans
van Upton Sinclair en de so
ciale aspecten daarvan zullen
er voor een groot deel toe bij
gedragen hebben dat hij soms
de Amerikaanse Zola werd
genoemd. Maar dat is ook
weer overdreven.
Upton Sinclair: 'De Jungle'.
Vertaling: Graa Boomsmu.
Uitgever: Het Wereldven
ster. Prijs: 39,50.
DOOR JAAP KOOPMANS
Ruim drie jaar geleden liet
Gerrit Komrij weten, dat de
Vijftigers niet die prominen
te plaats toekomt „die ze tel
kens opeisen". De samenstel
ler van de twee Archief-uit
gaven met interviews. Hans
Dutting, is het daar niet mee
eens. Hij meent dat de in
vloed van de Vijftigers tot op
heden zeer groot is en ziet ze
als voorvechters van filosofi
sche en literaire vrijheden.
De Vijftigers beoogden inder
tijd zich te verzetten tegen de
burgerlijke sfeer van de Ne
derlandse literatuur. Ze hiel
den zich bezig met woord-,
zins-, klank- en typografi
sche experimenten, met asso
ciaties en de autonome beeld
spraak. Ze probeerden boven
alles de tradities te doorbre
ken. Hun tijdschriften waren
'Braak' en Blurb', Podium
werd hun podium.
De Vijftigers manifesteerden
zich als groep nadat kunst
schilders in Amsterdam de
eerste aanval op de traditie
hadden ondernomen in de
'Experimentele Groep' met
onder anderen Karet Appel
en Corneille. De bloemlezing
'Atonaal', in 1951 samenge
steld door Simon Vinkenoog,
bevat werk van 14 dichters,
die ais representatief voor de
Vijftigers worden gezien.
De Vijftigers vormden een
heterogeen gezelschap. Wie
als Duttmg meent, dat hun
invloed nu nog geldig is. zal
zeker met in die mening
worden gesterkt door de
overigens heel belangwek
kende interviews in 'Ar
chief. Veel dat wordt gezegd
is gedateerd: men leest een
spannend stukje geschiede
nis.
Archief: 'De Vijftigers', sa
mengesteld door Hans Düt-
ting; interviews met Hans
Andreus, Remco Campert,
Hugo Claus, Jan G. Elburg
en Jan Hanlo (deel 1) en
met Gerrit Kouwenaar, Lu
ce bert, Sybren Polet, Paul
Rodenko, Bert Schierbeek
en Simon Vinkenoog (deel
2). Uitgever: De Prom.
Prijs per deel: 27,50.
Jacques Post
DOOR ED IIOOIRING
Een ogenschijnlijk zinloze moord m de warrige dagen van
mei 1940. Het gegeven in het jongste boek van de Rotterdam
se thriller-auteur Jacques Post Bizarre gebeurtenissen tegen
de achtergrond van het bombardement, die Post een soort alt-
bi geven voor zijn eerdere boeken: de opkomst van zijn vaste
hoofdpersoon Maalbeek. Het laatste boek, dat chronologische
gezien het eerste zou moeten zijn.
Een indrukwekkende thriller
is 'De meimoorden' gewor
den. Niet alleen vanwege de
intrige, maar vooral omdat
Posts duidelijke, franjeloze
manier van schrijven past in
Rotterdam en dan vooral m
die onthutste, gespleten, or
deloze stad van mei 1940.
Maalbeeks speurtocht naar
de moordenaar van 2ijn va
der krijgt extra couleur loca
le door de hulp die hij krijgt
van Leentje, een juffrouw
van lichte zeden. De veelbe
sproken sfeer van de Schie-
damsedijk van voor de oor
log, de 'echte' Hoogstraat en
nog zeer exclusieve Hille-
gersberg zijn zo goed getrof
fen dat ook lezers, die .het
nooit hebben meegemaakt
begrip krijgen voor de nog
immer sprekende nostalgie.
Jacques Post, zelf ook te iong
om het meegemaakt te heb
ben. heeft zijn huiswerk ge
daan.
Een grandioos boek. vooral
omdat Post zich niet beperkt
heeft tot één miheu. Die be
schrijvingen maken meer in
druk dat de plot die in feite
zeer eenvoudig, maar niet ge
heel doorzichtig is. Het ver
klaart mede het karakter van
de (latere) politieman Maal
beek, die in eerdere boeken
een samenwerking is aange
gaan met de oplichter Max
Zuidervcld.
Het verklaart de liefde van
Post voor de Maasstad en zijn
opzet om die stad m zijn boe
ken te willen schilderen zoals
die werkelijk is. En daarvoor
moei je het verleden kennen.
Dat resulteerde in zijn beste
boek tot nu toe. Een van de
allerbeste Nederlandse thril
lers kortom.
Jacques Post: „De Mei-
moorden". Uitgever: Veen.
Prijs: ƒ24,50.
IEDERE WOENSDAG GRATIS
BI] DEZE KRANT
INFORMATIEOVER FILMS. MUZIEK,
THEATER, RECREATIE, EXPOSITIES
EN EEN COMPLETE AGENDA?-
