8
KUNSFRTV
'Wat gebeurt er toch veel
in die kop'
Het orgel als
klankfabriek
Zelf kiezen wal je wilt zien
Albert de Klerk over zijn improvisaties
Harrie Peeters
wint Weens
operaconcours
STADSORGANIST VAN
HAARLEM NEEMT AFSCHEID
SIJTHOFF PERS
LONDE
GROOT SUCCES VOOR 24-JARIGE
ZANGER UIT ROERMOND
Abonnee-televisie:
Rotterdams Nieuwsblad
saterdag
23 juli 1983
Haarlem 'In Hono-
rem Sancti Bavoni', 'Ter
ere van Sint Bavo',
noemde Albert de Klerk
zijn meest recente com
positie. Hij besloot er
onlangs zijn afscheids
concert als stadsorganist
van Haarlem mee. Toen
de laatste toon van het
kolossale Müller-orgel
in het pas gerestaureer
de schip van de Bavo
was weggeëbd zetten
jongenssopranen een
hymne in, gewijd aan de
heilige naar wie deze de
kerk is genoemd. Met
tenslotte een gefluisterd
Amen. ,JZo heb ik mijn
afscheid gewild", zegt
Albert de Klerk. „In
stilte. Door de achter
deur als het ware".
De gemeente Haarlem heeft
zijn bekende 65-jarige, stad-
sorganist gepensioneerd, I
maar dat betekent niet dat
de Nederlandse argelhefheb-
bers het vanaf heden zonder
Albert de Klerk moeten stel- j,
door Aad van der Ven
len. Want hij blijft concerten
geven, zij het minder frê
le went. In elk geval hoeft hij
niet meer jaarlijks die dertig
programma's in de Bavo te
spelen, waartoe zijn functie
hem verplichtte.
„Een boeiend, maar moeilijk
werk", zegt hij. „Het beteken
de dagenlang rangschikken en
combineren om programma's
samen te stellen waar een ze
kere lijn in zat. Aan het begin
van het seizoen lagen de vloe
ren van mijn huis vol met mu
ziek".
Albert de Klerk gebaart naar
de vloer van zijn werkkamer
waarin het bruin domineert.
In kasten torsen kromgetrok
ken planken enkele eeuwen
orgelmuziek. Er staan fau
teuils waarvan genera lies
moeten hebben geprofiteerd.
En er staat een vleugel, waar
op de organist vrij vaak kla
vierwerken van Bach speelt
(„Ik heb die televisieprogram
ma's van Glenn Gould gezien.
In één woord schitterend").
Elders in het huis, dal hij met
zijn vrouw in het groene zui
den van Haarlem bewoont, be
vinden zich onder meer nog
een clavecimbel en een door
Flentrop gebouwd orgel Al
bert de Klerk voelt zich thuis
in wat hij de beste orgeistad
van ons land noemt. Haarlem
is de enige Nederlandse ge
meente, die de functie van
stadsorgamst heeft ingesteld.
Een dubbelfunctie zelfs. Gedu
rende 26 jaar waren De Klerk
en Piet Kee allebei stadsorga-
nist van Haarlem. Piet Kee
blijft alleen over. Vanwege de
bezuiniging wordt Alben de
Klerk niet opgevolgd
Albert de Klerk is nel terug
uit Engeland. Hij maakte deel
uit van de jury bij het bekende
orgelconcours'van St. Albans
r 1 i'n"
f v
--S
Wenen De
24-jarige Harrie
Peeters uit
Roermond heeft
gisteren het in
ternationale
operaconcours
in Wenen ge
wonnen. Hij
won niet alleen
de eerste prijs,
maar ook, sa
men met de Cu
baanse tenor Je
sus Li Celicilïo,
de prijs van de
Gulbenkian-
stichting in Lis
sabon voor de
beste vertolking
van een werk
van Verdi. Bo
vendien ver
wierf hij, samen
met Kristinn
Sigmundsson
uit IJsland, de
jïrijs van het
tijdschrift
'Opemwelt'.
Aan de eerste prijs
is een bedrag van
60.000 schilling
9.000,-) verbon
den, terwijl de
Gulbenkianprijs,
die Peeters moet
delen, 30.000 schil
ling (f 4.500,-) be
draagt. Peeters en
een aantal andere
winnaars treden
maandag op in het
festival van Bre-
genz. Dit galacon
cert wordt recht
reeks via Eurovi
sie uitgezonden.
De volgende dag
zingen zij in de
Redoute van Boe
dapest tijdens een
concert dat op de
Oosteuropese tele
visie te volgen zal
zijn.
Tijdens dit in Bel
vedère gehouden
concours ging de
tweede prijs, even
eens 30.000 schil
ling, naar de Au
stralische sopraan
Angela Denning,
Drie Oostenrijkers
deelden de derde
prijs van 15.000
schilling: de mez
zo-sopraan Ulrike
Finder, de bas-ba
riton Johann-
-Werner Prein en
de bariton Anton
Scharinger.
De Hongaarse so
praan Gyoergyi
Benza kreeg de
door het Ooster-
ijkse ministerie
van wetenschap
en onderzoek in
gestelde onder
scheiding voor de
beste Mozart-ver-
tolking.
De IJslandse bari
ton Kristinn Sig
mundsson ontving
de aanmoedigings
prijs van de Opera
van Philadelphia
van 1.000 dollar.
Albert de Klerk
En als bestuurslid van de
Stichting Internationaal Or-
gelfestival Haarlem was hij
weer betrokken bij de organi
satie van het jaarlijkse impro
visatieconcours in de St. Bavo.
Zelf heeft hij nooit aan een
concours meegedaan. „Daar
moet je voor gebouwd zijn",
zegt hij. „Ik ben niet zo'n
vechtersbaas". Dat laatste her
haalt hij wanneer hij praat
over de orgels waarop hij het
hefsi speelt. „Ik ben met voor
of tegen dit of dat type. Als
het maar een goed orgel is. Ik
kan me net 20 gelukkig voelen
op een klein één-klaviers-or-
gel als aan de speeltafel met
drie klavieren van de Bavo
met zijn zestig registers. Som
mige oude instrumenten ztjn
in historisch opzicht wel be
langrijk, maar het aanhoren
niet waard"
Hekel
Zijn er orgels waaraan u en
hekel hebt?
„Ik heb een hekel aan orgels
met van die onmogelijk zware
traeturen, aan die instrumen
ten waarop je bij gekoppelde
klavieren enorm moet duwen
Dan zijn in het algemeen heel
grote orgels. Wanneer je daar
op een concert hebt gegeven
voel je dat dne of vier dagen
later nog in je spieren. Ik bijt
liever met m de toetsen. Dat
doet je spel ook geen goed,
wanneer je bij het indrukken
van iedere toets voelt: daar
gaat weer zoveel pond naar
beneden. Je kunt dan onmoge
lijk goed articuleren".
Sommige andere organisten
vinden dat juist een soort
sport.
„Dat zijn over het algemeen
juist niet de organisten, die
zich veel bekommeren om
goed gearticuleerd spel. Die
denken aan heel andere din
gen. Je ziet het ook aan hun
programma's. Nee, ik noem
geen namen. Dat zou flauw
zijn. Er zijn duidelijk liefheb
bers voor. Mijn leraar Anthon
van der Horst zei me eens: „Ze
mogen vanwege hun geloof
niet naar het theater of de bio
scoop, dus zoeken ze de show
in de kerk". Ik heb eens in Ot
tawa gespeeld. SweeJinck,
Bach en Scarlatti stonden op
het programma. Het publiek
bestond voor een groot deel uit
Nederlandse emigranten,
voornamelijk zo hoorde ik
later uit protestants-christe
lijke milieu's".
„Ze zeiden na afloop dat het
wel mooi was, maar dat zij
hadden verwacht weer eens
hun dierbare psalmen te ho
ren. Als ik de noten F A hoor
denk ik aan 'Scheepje onder
Jezus' hoede' en dan ben ik
ontroerd, ze' er één. Ik vroeg
wat ze nu van zo'n sonate van
Scarlatti vonden. Maar het
was onmogelijk met die men
sen over muziek te pralen, of
het moest muziek zijn in rela
tie met het geloof, met herin
neringen. Dat geldt voor de
meeste mensen, die het orgel
alleen als een onderdeel van
de kerk zien".
Koraal
Maar u heeft toch ook rooms-
katholieke kerkmuziek ge
componeerd? En u speelt 's
zondags hier in Haarlem in de
St. Jozefkerk.
„Ja, maar voor mij maakt het
niet uit of ik het Derde Koraal
van Franck aan het einde van
een kerkdienst speel of op een
concert. Wel kan ik zeggen,
dat de kerk, en speciaal het
gregoriaans, voor mij altijd een
belangrijke inspiratiebron is
geweest, als organist en als
componist. Laat ik het zo zeg
gen: ik ben gelovig, maar als
er geen muziek meer in de
kerk zou zijn zou het voor mij
moeilijker worden gelovig te
zijn".
Uw repertoire is heel uitge
breid. U speek op een ka bin e-
torgel vroege barokmuziek, op
een groot orgel muziek van
Franck en transcripties van
pianostukken van Bartok, om
maar iets te noemen. Heeft u
nooit de behoefte gevoeld u te
specialiseren in een bepaald
genre.
„Dat ligt me niet zo. Ik ben ge
ïnteresseerd in alles wat voor
toetsen is geschreven. Ik ben
wel blij dat ze er zijn, die spe
cialisten. Ik profiteer van de
tijd die zij in hun werk hebben
gestopt en van de resultaten
die zij hebben bereikt. Het
gaat niet onopgemerkt aan me
voorbij. Maar het ligt me niet
me te concentreren op een be
paald deel van de muzieklite
ratuur.
Publiek
De organist blijft gewoonlijk
verborgen achter de pijpen
van zijn instrument. Is het pu
bliek voor u toch een factor
van betekenis?
„Er is inderdaad een gevaar,
dat je als organist geïsoleerd
raakt. Het orgel is zo'n wereld
op zichzelf. Maar ik speel be
slist meer geïnspireerd in een
volle dan in een lege kerk. En
als ik weet dat die en die er is
speel ik nog geïnteresseerder"
Eén van uw specialiteiten is
het improviseren. Een buiten
staander vraagt zich allicht af:
loopt dat nooit verkeerd af,
komt iemand die voor een pu
bliek improviseert nooit vast
te zitten?
„Ik ben nog nooit vastgelopen.
WeL ben ik me er van bewust
dat ik de ene keer beter im
proviseer dan de andere keer.
Dat merk ik ook tijdens het
spelen. Maar het stroomt altijd
bij mij. Soms als een waterval,
soms als een beek. Maar nooit
als een uitgedroogde beek.
Toen ik laatst een opname van
één van mijn improvisaties be
luisterde in verband met een
grammofoonplaat dacht ik:
wat gebeurt er toch veel in die
kop".
We hebben net weer een im
provisatieconcours in Haarlem
achter de rug. Wordt er van
daag de dag nog zo goed geïm
proviseerd als vroeger
„Ach, velen zijn geroepen en
weinigen uitverkoren. De tijd
waarin Heil Ier, Isoir en Piet
Kee het-improvisatieconcours
wonnen... Nee, dat krijgen we
niet zo gauw terug, denk ik.
Nu ligt het ook wel vaak aan
het thema datje op krijgt. Het
is belangrijk, dat je een thema
hebt waarin je je gelukkig
voelt. Een paar weken geleden
gaf ik een concert in Londen.
Met aan het slot een improvi
satie op een thema dat ze me
daar zouden opgeven. Kreeg
ik de Big Ben-melodie voor
mijn neus. Ach, het ging. Je
moet van alles iets leuks zien
te maken, ook al vind je het
zelf niet zo leuk".
SI. Bavokerk, Haarlem: Hedendaagse orgelmuziek door Kei Koïtö,
Sandra Soderlund, Volker Brauligam en Klaas Hoek.
Haarlem De pijpen van het indrukwekkende Mul-
ler-orgel in de St. Bavo braakten gisteravond een on
gewone hoeveelheid dissonanten uit. In het kader van
het Internationaal Orgelfestival Haarlem brachten vier
organisten een programma met louter recente composi-,'
ties ten gehore.
Wat in De IJsbreker, de aula
van het Stedelijk Museum of
in al die andere zalen waar
Stockhausen, Cage of Peter
Schat geregeld worden uitge
voerd heel normaal is is in
de kerk zeer ongebruikelijk.
Niemand kan beweren dat er
na de oorlog weinig voor orgel
is gecomponeerd, maar toch is
het koninklijk instrument gro
tendeels een Fremkorper in de
recente ontwikkeling van de
muziek gebleven. En de mees
te organisten, althans de be
kendste, maken niet de in
druk, dat zij staan te trappelen
om alles wat van Donemus en
al die andere uitgeverijen van
hedendaagse muziek komt de
kerken binnen te slepen.
Het Internationaal Orgelfesti
val Haarlem wilde daar iets!
aan doen, Componisten in bin-^
nen- en buitenland werden!
uitgenodigd recente orgelwer-j
ken in te sturen. De respons
door Aad van der Ven
Hilversum Binnen enke
le jaren is het mogelijk dat
kabelkijkers zich kunnen
abonneren op speciale tele
visie-kanalen, die uitslui
tend een bepaald soort pro
gramma bieden. Speel
films en sport, maar ook
educatieve programma's,
zullen het leeuwedeel van
het aanbod vormen.
Ook is het denkbaar dat kabel
maatschappijen de mogelijk
heid creeren voor kijkers om
zich te abonneren op buiten
landse televisiestations: met
andere woorden, men biedt
een basispakket aan tegen een
verlaagd tarief, bestaande uit
alle Nederlandstalige (dus ook
de BRT) radio- en televisiepro
gramma's. Daarnaast kan men
zich abonneren op andere bui
tenlandse netten, waarvoor
per net 1 extra per maand
moet worden betaald. Iedereen
kan op die wijze zelf bepalen
hoeveel geld hij maandelijks
voor kabel tv over heeft.
Al in 1981 wilde de VARA, in
samenwerking met Kabel Te
levisie Amsterdam (KTA), een
proef nemen met abonnee-tv.
Daar werd-geen toestemming
voor gegeven. AVRO en
TROS kondigden vorig jaar
aan via de ECS-satelliet abon
nee-tv te willen brengen. On
langs lieten NOS, Nederlandse
Sport Federatie en Nederland
se Bioscoopbond weten dat zij
gezamenlijk zo'n kanaal willen
exploiteren en in reactie daar
op kwam deze week een soort
gelijk plan van AVRO, TROS,
Een gulden in
een gleuf van
het tv-apparaat
en het zelf
gekozen
programma
verschijnt
Veronica, EO, NCRV en
VARA in de publiciteit
De 'firma' die individuele
abonnee-televisie bedrijft via
kabels, aardse of satellietzen
ders, stuurt zijn signaal naar
de kabelmaatschappij, waar
dat vervolgens digitaal wordt
gecodeerd. Abonnees, die ken
baar hebben gemaakt één of
meer abonneekanalen te wil
len ontvangen, krijgen een
"decoder' (omvormer) thuis,
•waarmee ze het door de kabel
gestoorde signaal met be
hulp van micro-processors
weer helder op het scherm
kunnen krijgen. Kijkers, die
niet over zo'n apparaat ui
terlijk te vergelijken met het
'tweede-netkastje' uit de jaren
zestig krijgen alleen een ge
stoord beeld te zien. De kosten
zullen naar schatting tussen
10 en 15 per kanaal per
maand gaan bedragen.
In de niet al te verre toekomst
kunnen de decoders worden
ingebouwd in televisietoestel
len, omdat het coderen van
programma's gemeengoed gaat
worden. Met behulp van digi
tale technieken zal het dan
ook mogelijk zijn je te abonne
ren op afzonderlijke program
ma's en diensten (alarmering,
kabelkrant, tweewegverkeer),
waarvoor je alleen een code
hoeft in te tikken. Via de com
puter wordt dat geregistreerd
en wordt de acceptgiro thuis
gestuurd.
Bij collectieve abonnee-tv se
lecteert niet de kijker, maar de
kabelexploitant. Wanneer hij
nu 20U besluiten indien de
minister daarvoor toestem
ming gaf om Satellite TV,
een satellietzender die met ge
codeerd signaal uitzendt, aan
het kabelpakket toe te voegen
zou dat een vorm van collec
tieve abonnee-tv zijn. Hij ver
hoogt dan ook de prijs van het
abonnement. De kijker heeft
daarin geen zeggenschap.
De term 'abonnee-tv' is be
dacht door NOS-voor2itter rar.
Erik Jurgens. Zij Is afgeleid
van het'Amerikaanse 'pay-tv',
dat eigenlijk betaaltelevisie be
tekent.
Met uw krant naar
Londen, de bruisende wereldstad heeft een overvloed aan bezienswaardig
heden. Oude tradities handhaven zich naast moderne attracties en de stad
biede de gehele zomer een aantrekkelijk reisdoel.
VRIJDAG 12 AUGUSTUS 1983
ven rokken wo per luxe touringcar voor een drie-daagse trrp naar Landen.
Hat verblijf aldaar is in het Queens Hotel.
ZATERDAG wordt onder leldmg van een Nederlandse gids een bezoek ge
bracht aan Windsor Castle welk verbiqf van de Engelse Koninklijke familie
^r^'/ SI ïu,nt bezlcr!,,flen- v°ofts knjgl U gelegenheid in de Lon-
dense City te winkelen, terwijl 's avonds een rondrit door het fraai ver
lichte Londen wordt gemaakt.
ZONDAG wordt de bekende markt Petticoat Lane bezocht, waarna de te
rugreis aanvangt.
t.r!E-V2frnt.een aantr9kkel|jke kannlsmakingsmogeüjkheld mBt deze
wereldstad en kDSt
260»- per persoon.
Toeslag eenpersoonskamer f 50,-. Reisverzekering 6.- p.p. 5.- kos-
In de prijs zijn begrepen:
- de busreis heen en terug
- overtocht Z««brugge-Dover/Dover-Calafs
erSu)8' aoi,che !oac' oas,s «i»" hallpenston 2x top,es. omtolt
- avondrlt door verlicht Londen.
liüfïlïlE?®" telefonisch onder no. Ö70-190E82 (van maandag
t/m vrijdag van 9 tot 13 uur) of persoonlijk in onze vesliqlnaen Sdulstraat
71. Den Haag (op de hoek van het Spui) en Coolsingel 67 Rotterdam
(t.o. stadhuis).
POSTBUS 16050
2500 AA 's-GRAVEWHAGE
TEL. 070-190S82
(MAANDAG T/M VRIJDAG
TUSSEN 9 EN 13 UUR)
was ongewoon groot. En ei
werd niet één concert met he
dendaagse orgelmuziek geor
ganiseerd, maar een tweetal.
Een nuttige ontwikkeling, dat
platform'van nieuwe orgelmu
ziek als onderdeel van het
Haarlemse festival. Maar de
vraag is of we blij moeten zijn
met een programma als dat
van gisteravond. Voor veel
componisten die vandaag de
dag iets voor orgel schrijven is
dat instrument kennelijk een
gigantische klankfabriek
waarin ongewone geluiden
kunnen worden geproduceerd.
Veel meer niet. En dan kom je
in een soort muziek terecht a
la 'Mini - Max' van de Japan
ner Matsushita, gespeeld door
Kei Koïto. Daarop was men
tien jaar geleden al uitgeke
ken.
Pompeus
De Amerikaan Herbert Biela-
wa heeft tenminste nog iets
speels in zijn 'Qodlibet SF
42569' voor orgel en tape. De
klanken uit het orgel worden
als het ware van ironisch com
mentaar voorzien door het ge-
neuzen en gepiep op de band.
En van een werkelijk gevóel
voor humor en bovendien een
grote mate van vindingrijk
heid getuigt Rudy Shackel-
fords 'Canonic Variations'
over het koraal 'Vom Himmel
hoeh, da komm ïch her'. Een
combinatie van ingenieuze va
riatietechniek en geraffineer
de klankeffecten.
Bach
Ook in 'Epitaph fiir Maksymi-
lian Kolbe' van Volker Brauli
gam, door de componist zelf
gespeeld, wordt gerefereerd
aan de barok (ontleningen aan.
'Das musikalische Opfer' van
Bach), maar daarvan is het re
sultaat wat dikdoenerig.
Het concert werd door de
voortreffelijke Nederlandse
organist Klaas Hoek besloten
met 'Pneoo' van Daan Manne
ke, een puur effect-stuk, maar
in dat genre niet één van de
slechtste. De componist werd
geïnspireerd door het wind-or
gel van bamboe op de boule
vard van Vlissingen.
Hotte
van 1
Doeli
kamp
Hg g<
af va
luxiei
het ci
mee
voor
per
aan d
te bo
ken.
midd
de2e
de g
in ha
vard-
V/een
Die p]
ment
en da'
nation
de ves
landse
Ween;
er nog
lelijke
bij hei
al van
lief di
Den H
de resi
het le
hebbei
keus
De'eer-
glazen
het er
volgem
grond
>»j is d
«eid m
ger zijt
namelij
naast d
gen fla
honing
het Ho
voltooi i
binder
