ROTTERDAM
11
^2;
Rotterdams Nieuwsblad
zaterdag
13 a-jgustus 1933
Vorige week vrijdag en zaterdag publiceerde het Rotterdams
Nieuwsblad een tweetal verbalen over de geschiede/lis van Patri
monium Ontwikkeling BV. Deze BV werd in 1973 gesticht door Pa
trimoniums Woningstichting te Delf shaven (PWS) en de Stichting
patrimoniums Bejaardenhuisvesting (SPB).
Zonder medeweten van de gemeente Rotterdam stortten zij respec
tievelijk f99.000 en fl.000 in de BV, die zich zou gaan bezighouden
met het bouwen van vrije-sec torwoningen in Bergsehenhoek.
J)e eerste twee afleveringen gingen over de immer geheim gehou
den kritiek van dc gemeentelijke dienst voor volkshuisvesting, die
er in '74 toe leidde, dat het Rotterdamse college van burgemeester
en wethouders de staatssecretaris Marcel van Dam om een oordeel
vroeg.
Van Dam liet in '75 weten de activiteiten in de risicodragende sec
tor niet langer te dulden. In januari '76 werd tijdens een bespre
king bij Van Dam waarbij de gemeente en PWS aanwezig waren
de knoop doorgehakt: de BV moest haar bezigheden staken.
Slechts de uiterst noodzakelijke, lopende zaken zouden nog kun
nen worden afgewikkeld.
Pas op 15 september '81 werd de BV geliquideerd.
In deze derde aflevering van 'De handel en wandel van Patrimoni
um Ontwikkeling BV' aandacht voor gebeurtenissendie zich na
januari '76 afspeelden.
Het bestuur van PWS heeft nog steeds geen commentaar gegeven.
„Naar het zich thans laat aanzien zal beantwoording kunnen
plaats vinden na 10 augustus", schreef het PWS-bestuur deze krant
op 21 juli. Taal noch teken ontvangen.
De handel en wandel
van Patrimonium
Ontwikkeling BV (3)
Rotterdam Patri
moniums Woning
stichting te Delfsha-
ven (PWS) kocht op
29 juni '76 haar kan
toorpand aan de Ko
ningslaan in de
Alexanderpolder.
PWS betaalde daar
voor een bedrag van
ruim zeveneneenhalf
miljoen gulden:
ƒ7.594.200.
Normaal gesproken had
PWS nooit toestemming
gekregen van het ge
meentebestuur om die 7,5
miljoen te betalen voor
dat pand. Maar er werd
een constructie bedacht,
die het PWS toch moge
door Kees Jonker
lijk maakte goedkeuring
te krijgen van de gemeen
te, die volgens de wet een
toezichthoudende taak
heeft op de boekhouding
x van de woningbouwcorpo
ratie.
PWS zélf kocht slechts de
helft van het kantoorpand.
Om precies te zijn 503/1000-
ste deel. Daarvoor betaalde
nj ƒ4.205.000.
De andere helft dat
497/1000-ste deel werd ge
kocht door Patrimonium
Ontwikkeling BV, die
/3.389.200 moest neertellen.
Deze BV is altijd bestuurd
geweest door Tjerk Elsinga
(de ex-voorzitter van PWS),
Aad Schouten (secretaris van
PWS), Dick Warnsar (de nog
steeds nauw bij de corporatie
betrokken ex-penningmees
ter van PWS) en David So-
linger (de huidige voorzitter,
die in tegenstelling tot het
dossier van. de Kamer van
Koophandel beweert al zo'n
twintig jaar bestuurslid van
PWS te zijn).
In '76 was PWS de enige
aandeelhouder van de BV.
Nadat de Stichting Patrimo
niums Bejaardenhuisvesting
(SPB) haar enige aandeel
van ƒ1.000 aan PWS had
overgedragen, bezat PWS
alle honderd aandelen.
De gemeente Rotterdam
heeft nooit een toezichthou
dende taak op de BV gekend.
Dus ook niet in '76.
Daardoor kon PWS het kan
toorpand toch kopen voor in
totaal bijna 7,6 miljoen gul
den.
Een BV is per definitie beslo
ten. En het feit, dat die BV
de andere helft van het kan
toorpand zou kopen, zou dus
geen goedkeuring van het
gemeentebestuur nodig heb
ben.
Het college van B en W
hoefde slechts akkoord te
gaan met het uittrekken van
4,2 miljoen voor het deel, dat
PWS zou kopen. Het ging in
derdaad akkoord.
Of het college toen al op de
hoogte was van de construc
tie, is nooit bekend gewor
den.
Ruggesteun tjc
Pas in juli '78 verschijnen in
een nota van het toenmalige
hoofd van de secretarie-afde
ling voor ruimtelijke orde-
ning, stadsvernieuwing en
volkshuisvesting, W.O. Tent
enigè opmerkingen.
Deze opmerkingen waren
hedoeld voor de wethouder
voor stadsvernieuwing, des
tijds drs. Jan van der Ploeg
(PvdA), die aan Tent had ge
vraagd om een ruggesteuntje
ter beantwoording van vra
gen van PvdA-raadslid Erik
Bakema.
Bat gebeurt wel vaker. Wet
houders kunnen onmogelijk
alles weten. De*secretarie-af-
delingen helpen wethouders
vaak met het beantwoorden
van vragen.
In de gemeenteraadsverga
dering van 13 juli '78 zou Ba
kema vragen stellen onder
meer over het kantoorpand
aan de Koningslaan. Uit de
-OP deze pagina afgedrukte
Secretaneafdellng Ruimtelijke Ordening, Stadsvernieuwing en Volkshuisvesting
Bureau: Vh Steller: W.O.Teirt
Datum:
12 juli 1978
RoSV.nr:
NOTA voor' Weth.Sv,
U deelde mede dat de 'heer Bakema vragen zou stellen hij de
behandeling van punt 24 van de raadsagenda voor morgenmiddag.
- 1. Hoe is de stand van zaken ten aanzien van de B.V.
Patrimonium;
2. Hoe is de relatie tussen de Stichting Patrimoniums
Bejaardenhuisvesting en deze B.Y.
5- Wie gaan nu precies gehuisvest worden in het kantoor
pand Koningslaan 119;
4. Gemeente kan geen geldlening garanderen t.b.v. een
B.V.;
1
Morgen komt in de Cie Sv. een nota van de afdeling over
de B.V. van. Patrimonium. Bij brief van 2lfeb.1978 deelde
Patrimonium mede, dat de B.V. zal worden opgeheven. De
lopende zaken moeten echter eerst nog worden afgerond.
Br is geen relatie tuzzen Stichting Patrimoniums Bejaarden-
huisvesting en de B.V, Persoonlijke relaties van het be
stuur zijn er natuurlijk wel. y
In het pand zijn. ondergebracht Patrimoniums Woningstichting,
Patrimoniums Bejaardenhuisvesting en de B.V.Patrimonium.
Inderdaad kan de gemeente geen geldlening garanderen van
een B.V. Dit gebeurt ook niet. Patrimoniums Woningstichting
en de B.V. hebben ieder een deel (appartementsgedeelte) van
het pand Koningslaan' gekocht. De koopsom voor aan Pa
trimoniums Woningstichting toebehorende gedeelte bedraagt
f4.400.000, Het voorstel is nu dit aankoopbedrag te
garanderen. Hiertegen is in de Cie Sv. en Pin. geen be
zwaar gemaakt. Wel is destijds bezwaar gemaakt tegen de
rente. Inmiddels is de rente verlaagd. Er is dan ook geen
enkele reden om deze garantie niet te verlenen.
Punt 24 van de raadsagenda is abusievelijk verkeerd gere
digeerd. Daar staat namelijk dat de Stichting Patrimoniums
Bejaardenhuisvesting de lening zal sluiten. Dit is een
vergissing van bureau Raad. In het volgende agenda
punt wordt namelijk wel een garantie gegeven aan de
Stichting Patrimoniums Bejaardehhuisveeting. In het
"besluit is de tenaamstelling juist opgenomen. De
lening wordt gesloten door patrimonium Woningstichting
wnd.hfdtRoSV
r
De 'nota' aan wethouder Van der Ploeg over nooit gestelde, althans genotuleerde, vragen
raadslid Bakema.
nota van Tent blijkt, dat hij
de wethouder een alles be
halve goede handleiding gaf
om Bakema juiste informatie
te kunnen geven.
Zo wist Tent bijvoorbeeld ie
schrijven, dat er geen relatie
tussen SPB en de BV was.
Die was er echter wel dege
lijk, zoals reeds vermeld in
de eerste twee afleveringen
over Patrimonium Ontwik
keling BV: SPB had geld
doorgeleend aan de BV. SPB
leende tenminste 2,4 miljoen
gulden van PWS om dat ver
volgens door te sluizen naar
de BV.
„In het bijzonder heb ik be
zwaren tegen het aan Patri
monium Ontwikkeling BV
doorgeleende rekening-cou
rant krediet per 31 december
1972 groot ƒ2.400.000,—, daar
het krediet voornamelijk ge
bruikt wordt voor de bouw
van voor verkoop bestemde
duurdere premie- en vrije-
sectorwoningen. Deze bouw
behoort niet tot de taak van
een toegelaten instelling", zo
stelde staatssecretaris Marcel
van Dam reeds op 16 april
'75 vast.
Toen Tent in juli '78 zijn
'nota' zou schrijven, had SPB
nog steeds een relatie met de
BV.
Afgerond
Onder 3. meldt Tent, dat in
het kantoorpand gevestigd
zijn PWS. SPB en de BV.
Dat laatste wekt de indruk,
dat een deel van het kan
toorpand werd bezet door
personeel van de BV. Maar
de BV heeft nooit personeel
in dienst gehad!
Het kan uiteraard niet de op
zet van Tent geweest zijn de
wethouder een zo vaag mo
gelijk concept-antwoord te
geven, maar onder 4. blijkt,
dat de ambtenaar er wel pro
blemen mee gehad heeft om
duidelijk te zijn. Los van
twee minder belangrijke, fei
telijke onjuistheden doet hij
in zijn 'nota' geen enkele
moeite de wethouder uit te
leggen, dat PWS feitelijk bij
na 7,6 miljoen betaalde. PWS
had 4,2 miljoen betaald, ter
wijl de BV 3,4 miljoen had
moeten neertellen.
Beide kochten een vrijwel
evengroot deel van het kan
toor. En beide werden be
stuurd door dezelfde perso
nen.
Dat deze personen ertoe had
den besloten het kantoor
pand 'mei behulp van de BV'
te kopen, mag opvallend ge
noemd worden. Want begin
januari '76 had Pieter van
Gemeren - ex-directeur,
thans adviseur van PWS, di
recteur van de BV, secretaris
van SPB, penningmeester
van de Stichting Christelijk
Bejaarden verzorgingscen
trum - bij een bespreking
met Van Dam nog verkon
digd, dat de BV zich alleen
neg maar bezig zou houden
met de bouw van premie
koopwoningen. De activitei
ten in de vrije sector zouden
worden afgerond.
Dat was Van Dam een pak
van het hart, want zo vertel
de de staatssecretaris op die
bespreking: ,.Het gaat im
mers om geld van de ge
meenschap."
Maar zes maanden later
op 29 juni '76 zou de BV
toch 1,4 miljoen gemeen
schapsgeld aanwenden voor
de aankoop van het 'halve'
kantoorpand aan de Ko
ningslaan.
De BV kocht die dag haar
deel voor 3,4 miljoen. De BV
stopte er zelf 1,4 miljoen in;
op 6 augustus '76 nam de
Friesch Groningsche Hypo
theekbank (FGH) een hypo
theek van de resterende 2
miljoen a 9,5 procent.
Kondor Groep
PWS wilde het kantoorpand
erg graag kopen.
Maar om wat voor kantoor
pand gaat het eigenlijk? En
wie waren de eigenaren?
Het kantoorpand aan de Ko
ningslaan was sinds *70 in
handen van de Rotterdamse
architecten P.W. van Dom
melen, J. Kroos en H.A,
Maaskant. Zij hadden in dat
jaar een deel van de grond,
waarop toen gebouwd werd,
verkocht aan 'Ingeniersbu-
reau Bou wn ij verheid-Kon-
dor Groep B.V.', thans geves
tigd in Leiden. Later zouden
de architecten en de Kondor
Groep het pand in vijf delen
(appartementsrechten) split
sen.
De architecten verwierven
twee appartementsrechten
van tezamen 503/1000-ste
deel. waarvoor zij een hypo
thecaire lening kregen van
het Bedrijfspensioenfonds
voor de Bouwnijverheid van
1,5 miljoen.
De Kondor Groep kreeg de
overige drie delen (497/1000)
en. eveneens een lening van
1,5 miljoen van het pensioen
fonds. Die leningen vervie
len in augustus '76, nadat
PWS en de BV 7,6 miljoen
betaalden voor het kantoor
pand.
PWS kocht het gedeelte van
de architecten. De BV kocht
van dé Kondor Groep.
Heineken Bouwbureau
Het kantoorpand aan de Ko
ningslaan heeft een opper
vlak van 2.963 vierkante me
ter. PWS betaalde in totaal
bijna 7,6 miljoen voor een
kantoorruimte van nog geen
drieduizend vierkante meter.
En dat in '76 toen de kan-
toorprijzen meer dan twintig
procent Jager lagen dan op
dit moment.
Ter vergelijking: woning
bouwvereniging De Combi
natie laat momenteel een
kantoor bouwen in Schie-
broek. Het kantoor-opper
vlak wordt 2.400 vierkante
meter en het kost De Combi
natie maximaal 4,5 miljoen,
inclusief alios.
Met andere woorden: het had
in '76 heel redelijk geweest,
wanneer de aankoop van het
gehele kantoorpand PWS die
door haar betaalde 4,2 mil
joen had gekost. Maar PWS
kocht slechts de duurste
helft. De BV kocht de an
dere helft van de Kondor
Groep voor 3,4 miljoen.
De BV zou het later gaan
verhuren aan De Combina
tie.
Na de liquidatie van de BV
werd PWS de nieuwe ver
huurder van De Combinatie,
die in afwachting van haar
verhuizing naar het veel
goedkopere pand in Schie-
broek nu nog ƒ35.000 per
maand blijft betalen voor
naar schatting 1.600 vierkan
te meter aan de Koningslaan.
VÓ05 juni '76 is het pand ver
huurd geweest aan Heineken
Bouwbureau. PWS-voorzit
ter Solinger werkt voor dit
bureau, dal in '76 verhuisde
naar zijn pas opgeleverde
nieuwe vestiging in Zoeter-
woude.
Zonder beraadslaging
Zoals de 'nota' van Tent sug
gereert, zou raadslid Bakema
op de dertiende juli '78 vra
gen stellen in de gemeente
raad.
Dat is echter niet gebeurd.
Zonder beraadslaging ert
zonder hoofdelijke stemming
wordt punt 24 aangenomen.
„Het voorstel tot het garan
deren van de betaling van
rente en aflossing van een
door de Stichting Patrimoni
ums Bejaardenhuisvesting te
sluiten geldlening voor de
aankoop van het kantoor
pand Koningslaan 119", zo
vermelden de notulen van
die vergadering kennelijk
ten onrechte, want hjer had
Het PWS-kantoorpand aan de Koningslaan,
PWS moeten staan (zie afge
drukte 'nota' van Tent, red.)
Mag de eerste transactie van
het kantoorpand van de
Kondor Groep naar de BV
vermeldenswaard zijn, de
tweede transactie is dat
evenzeer. Nadat Patrimoni
um Ontwikkeling BV op 15
september was geliquideerd,
nam PWS haar BV in liqui
datie' op 12 maart 1982 over.
Het kwam er op neer, dat
PWS de hele BV opkocht:
alle schulden, bezittingen,
rechten, verplichtingen.
Onder die bezittingen zat
ook het 'halve' kantoorpand.
PWS betaalde daarvoor met
goedkeuring van het college
van (loco) burgemeester en
wethouders het aanzienlijke
bedrag van 5,3 miljoen.
Een citaat uit de zoals ge
woonlijk ingewikkelde
notariële akte: „Gemeld be
drag van vijf miljoen drie
honderd duizend gulden
5.300.000,--) is samengesteld
Pieter van Gemeren: 'Over
drachtsbelasting vermijden'
Wethouder Jan van, der
Ploeg: '5,3 Miljoen goedge
keurd voor aankoop half kan
toorpand'
Raadslid Erik Bakema:
'Vragen, geen vragen...'
uit de door de stichting aan
de vennootschap bij haar
verkrijging van de betreffen
de onroerende goederen aan
de Koningslaan voorgescho
ten gelden, een door de stich
ting overgedragen hypothe
caire vordering ad één mil
joen zevenhonderd vijftien
duizend gulden (f 1.715.000,—
ten laste van de vennoot
schap, alsmede een door de
stichting ten behoeve van de
vennootschap gedane supple
tie op de waardevergoeding
van de betreffende onroe
rende goederen." Deze vor
dering staat voor de door
FGH genomen deels afge
loste hypotheek van twee
miljoen.
'Kunstmatig'
PWS betaalde een veel te
hoge prijs, afgewogen tegen
het in '82 geldende prijsni
veau van kantoorruimten.
Dat kwam de BV goed uit.
Die had namelijk nog aan
zienlijke schulden bij PWS
en SPB. Die schulden kon zij
niet meer terugbetalen. Des
te beter kwam het de BV uit
een hoge prijs voor het 'hal
ve' kantoorpand te vangen.
Want daarmee kon het een
groter gedeelte van de schul
den aan PWS en SPB aflos
sen.
PWS kwam het eigenlijk ook
niet zo slecht uit. Zij was im
mers de enige aandeelhouder
van de geliquideerde BV en
zou dus alle verliezen moe
ien lijden. Door veel 5,3
miljoen voor het kantoor
pand-deel te betalen, kon zij
het verliessaido op de Üqui-
daUebalans van de BV
'kunstmatig' laag houden.
Tegenover de buitenwereld
zou dat wellicht de indruk
kunnen wekken, dat het ver-
liessaldo nog best meevalt.
De verkoop van het pand
was zoals gezegd op 12 maart
'82 tot stand gekomen.
Slechts één dag daarvoor had
de gemeente notaris Marius
de Vos laten weten, dat het
college zijn benodigde
instemming hiermee had
verleend. Er was enige haas
tige spoed mee gemoeid,
want, zo wist Van Gemeren
het college begin februari '82
voor te leggen: „Ter vermij
ding van de overdrachtsbe
lasting van 6 (van 5,3 mij
loen, red.), t.w, ƒ318.000,—,
zal overname van het onroe
rend goed moeten plaatsvin
den vóór 13 maart 1982."
Overdrachtbelasting werd
zodoende niet betaald.
Het college stemde in.
Maar alléén met de aankoop
van het kamoorgedeelte.
De liquidatiebalans per 15
september en de balans per
31 december 1980 wilde het
college eerst nog inzien,
\roordat het ermee akkoord
zou kunnen gaan.
Wachten
Op dit moment zeggen .de
'zwijgende' bestuurders van
PWS, dat accountants nog
bezig zijn om de financiële
verslaglegging van de BV af
te ronden. Dat kan kloppen.
Maar des te merkwaardiger
is dan dat in genoemde koop*-
akte van 12 maart '82 hel
verliessaido van die liquida-
tiebalans reeds tot op de cent
nauwkeurig vermeld staaf.
Een citaat: „Comparanten
(PWS en de BV. red.) ver
klaarden, dat blijkens aange
hechte liquida tie ba lans per
vijftien september negen
tienhonderd een en tachtig
voor de vennootschap een
uiteindelijk verliessaido res
teert van zeven honderd ne
gen en negentig duizend een
honderd vier en vijftig guh
den en zes en dertig cent
(ƒ799.154,36) welk bedrag'de
slichting geheel voor haai'
rekening neemt." 'f.
Op het stadhuis zitten cie
vera ntwoordelij ke a m btcn a-
ren nog steeds te wachten,
totdat de liquidatie-balans
met paraaf van de accoun
tant door PWS wordt, opgïr-
stuurd. Dat terwij) in de
koopakte de nog met goedge
keurde liquidaliebalans
wordt overgenomen, opge
kocht door datzelfde PWS.
Mochten van accountantszij
de opmerkingen gemaakt
worden over dat verliessaido,
dan zal dat niet betekenen,
dat die 'op de zaken vooruil-
lopende* koopakte veranderd
kan worden.
Een verhoging van het vér-
liessaldo kan alleen in een
nieuwe koopakte worden ge
regeld. Maar zo'n koopakte
valt met meer te sluiten, om
dat de BV geen geld en geen
schuld meer heelt. Niet meer
bestaat.
„Comparanten (PWS en de
BV, red.) verklaarden, dat
het vermogen van de ven
nootschap geheel is geliqui
deerd."
Nasleep
Diezelfde koopakte vermeldt
trouwens ook, dat Pieter van
Gemeren nimmer problemen
zal krijgen met een eventue
le ongewenste nasleep van
de geliquideerde BV,
In de akte verklaren hijzelf
als directeur van Patrimo
nium Ontwikkeling BV 'in
liquidatie' en rar. Joseph
den Tenter uit naam vqp
PWS 'dat de stichting de
directie (Van Gemeren, red.)
van de vennootschap bij dér
zen uitdrukkelijk vrijwaart
voor alle aanspraken, welke
tegen die directie wegens dé
plaatsgehad hebbende veref
fening geldend gemaakt zou
den kunnen worden." - -
