14
KUNST/RTV
Louis van Gasteren
wint Gouden Kalf
Ruim een miljoen
tv-kijkers gaan
'over de grens'
Prijs voorleste lange filmbuitèn de nominaties om
Oktober
Jazz
maand
versobert
Bachkoor Holland van
IVbarden naar Leiden
Haitink
met
sublieme
Berlioz
Schrijver Moorehead overleden.
Freek de Jonge veelzeggend zonder woorden
BRT populair bij kinderen
Centrum
partij in
'Capitool'
Pieter Varekamp chef bij AVRO
Rotterdams Nieuwsblad
zaterdag
1 oktober 19S3
Utrecht 'Hans, het leven
voor dé dood' van Louis van
Gasteren heeft de grote prijs
van de Nederlandse Filmda
gen gewonnen- De film
kreeg het Gouden Kalf voor
de beste Nederlandse lange
film toegekend van een spe
ciale jury, die was ingesteld
nadat de echte jury de film
'De oplossing" had voorge
dragen. Deze film ge
maakt in opdracht van de
Anne Frankstichting was
echter volgens de reglemen
ten geen speelfilm omdat hij
niet in bioseoop-roulatie zal
komen.
'Hans, het leven voor de
dood' zat niet bij de drie no
minaties die de oorspronke
lijke jury had uitgekozen.
De speciale jupr noemt de
film „een bericht aan de
overlevenden, met grote am
bachtelijkheid gemaakt tot
een boeiende en uitgewogen
compositie, waardoor een
groeiend bioscooppubliek
wordt bereikt".
Van Gasterens werkstuk
werd ook bekroond met de
persprijs.
Het Gouden Kalf voor de
beste regie ging naar Dick
Maas voor diens prestatie
met 'De lift". Carolïen van
den Berg werd naar aanlei
ding van haar rol in "Vroe
ger kon je lachen' tot beste
actrice uitgeroepen, de Vla
ming Vic Moeremans ('De
vlaschaard') tot beste acteur
en George Sluizer ('Tepito
si') tot beste scenarist.
JRegisseuze Annette Apon
kreeg een Gouden Kalf voor
haar gehele filmwerk, „om
dat ze probeert de gevaarlij
ke scheiding tussen 'kunst
film* en 'publieksfilm' te
overbruggen", aldus de jury.
De Cultuurprijs van het fes
tival werd toegekend aan
Bert Haanstra. De jury;
„Enigszins besmuikt, want
deze internationaal veelvul
dig gelauwerde filmmaker
is nimmer een nationale
prijs van enige allure toege
kend in al die jaren dat hij
zo gedreven actief is".
De prijs voor de beste korte
film tenslotte, ging naar
Emïel van Moerkerken voor
'Volgend jaar in Holysloot',
die voor de beste documen
taire naar Gerrit van der
Eist ('De kick').
Louis van Gasteren (links) oogstte voor zijn 'Hans, het leven na de dood zowel de grote prijs
als de persprijs van de Nederlandse filmdagen. Dick Maas (midden) werd bekroond voor de
beste regie, Carolien van den Berg voor de beste vrouwelijke hoofdrol.
Amsterdam Zou het écht
toeval zijn dat de Oktober
Jazzmaand steeds van start
gaat als de klokken weer een
uur zijn teruggedraaid en de
dagen donkerder worden? Het
begint er op te lijken van niet.
Sinds de eerste aflevering in
oktober 1974 heelt de Oktober
Jazzmaand een initiatief
van de Stichting Jazz in Ne
derland tot doel gehad om
een maandlang de schijnwer-
door
Willem Bruring
pers te richten op de jazz en
geïmproviseerde muziek in
ons land. Om door middel van
een landelijke publiciteit en
ebn verhoogde concertaktivi-
tefit de aandacht te trekken
van een breed publiek en -
vooral van subsidiegevende
overheden. Een opzet waar
mee 'dit jaarlijkse jazz-feuille-
ton tot nu toe weinig gelukkig
is geweest. Sterker nog: in
plaats van- het ontsluiten van
subsidiekranen kon nauwelijks
voorkomen worden dat de fi
nanciële situatie in veel jazz-
centra verslechterde en dat
ooit gerenommeerde podia
door falewd beleid van plaatse
lijke overheden van de con-
certlijsten dreigen te verdwij
nen. Een nogal dramatische
ontwikkeling dus. En boven
dien een verschijnsel waarvan
de Oktober Jazzmaand zélf de
etalage aan het worden is,
want oktober verschilt, afge
zien van die collectieve publi
citeit, al jarenlang nauwelijks
meer van een doorsnee jazz
maand.
Die verdergaande krachteloos
heid en versobering vond zelfs
zijn neerslag in hei openings
festijn, dat gisteravond in het
Amsterdamse BIM-Huis werd
gehouden. Was een dergelijk
evenement in het verleden
nog aanleiding tot klinkende
concerten of premières van
bijzondere projecten, ditmaal
wisten de organisatoren niet
méér de bedenken dan vier
concerten door voornamelijk
Amsterdamse formaties en een
als mosterd na de maaitijd ko
mende en dus volstrekt over
bodige perspresentatie van
twee nieuwe jazzboeken: 'Jazz-
portretten' van Bert Vuijsje en
bel tweede Jozzjaarboek.
Een weinig opzienbarende
start derhalve, die eerder de
indruk geeft van een gelaten
zucht dan van een schreeuw
om aandacht. Die echter wél
op een van de overige 31 da
gen geslaakt zal moeten wor-
Ben Webster...eerbetoon...
den, wil de Oktober Jazz
maand nog enige zin hebben.'
Vanavond bijvoorbeeld, als
een sextet Nederlandse musici
aangevuld met de Deense
saxofonist Jesper Thilo in het
Amsterdamse BIM-Huis een
eerbetoon brengt aan de tien
jaar geledep overleden Ben
Webster, of morgen, op de
'Loevendie in West'-dag (De
Meervsfarc, Amsterdam), wan
neer -diverse ensembles werk
van Theo Loevendie zullen la
ten horen.
Opmerkelijke Nederlandse
concerten zijn verder te be
luisteren wederom in Amster
dam waar^het Nederlands Bla
zers Ensemble composities van
jazzmusici zal laten klinken
(21 oktober) en in Nijmegen,
dat met het 'No Dje2'-festival
raakvlakken tussen geïmpro
viseerde muziek en 'new
wave' presenteert.
Amerikaanse
Wat betreft het Amerikaanse
aandeel aan de Oktober Jazz
maand is er een uitgebreide
toernee van tenorsaxofonist
Clifford Jordan (onder meer
16 oktober in Den Haag, Thea
ter Pepijn) en worden in de
hoofdstad eenmalige concerten
rond het duo Lee Konitz/Ha
rold Danko (14 oktober), de
'Jazz Doctors' Frank Lowe en
Billy Bang (22 oktober) en het
piano-fenomeen Keith Jarrett
(23 oktober) georganiseerd
Hoogtepunt zou overigens best
het kwartet van pianist Leo
Cuypers kunnen worden, die
met zijn nieuwe suite 'His
Masters Noise and The Lady's
Answer' rondtoert en daarbij
onder meer Delft (Waagthea-
ter,'20 oktober), Leiden (Hot
House, 22 oktober) en Rotter
dam (Dizzy, 30 oktober) aan
doet.
In Amsterdam wordt de Okto
ber Jazzmaand officieel afge
sloten op 30 oktober in De
Meervaart, waar achtereenvol
gens het David Murray Octet.
OAAO met Elton Dean en het
Joanne Brackeen/Clint Hous
ton duo aantreden. ïn Rotter
dam heeft oktober echter ge
woon 31 dagen en treden
Brackeen en Houston op de
31e op in De Doelen.
Den Haag De zangers en
zangeressen, die enkele
maanden geleden besloten
zich los te maken van de
Nederlandse Bachvereni-
ging uit protest tegen de
plannen van het stichtings
bestuur, gaan verder onder
de naam Bachkoor Hol
land, Het koor zal zijn ge
durende twintig jaar in d^
Grote Kérk van Naarden
opgebouwde uitvoerings
traditie voortzetten in de
Leidse Pieterskerk.
Daar zullen in dit seizoen on
der leiding van Charles de
Wolff, vaste dirigent van het
koor, enkele Bach-uitvoerin-
gen worden gegeven: op II no
vember de Hohe Messe, op 20
december het complete Weih-
naehtsoratorium en op zowel
19 als 20 april de Matthaus-
Passion.
Het Bachkoor Holland zingt
dit seizoen de Hohe Messe ook
in het festival van Lille. On-
-handelingen zijn gaande
<'v »r concerten in het eerstvol-
-.de Edinburgh Festival en
~».*r een uitvoering van de
Matthhus-Passion in New
York in 1985.
Londen Op 73-jarige leeftijd is de Australisch/Engelse schrij
ver-Alan Moorehead overleden. Moorehead schreef aanvanke-
lijk boeken gebaseerd op zijn ervaringen als oorlogscorrespon
dent (o.a. 'Mediterranean front'). Later wendde hij zich tot de
literatuur en maakte naam met 'Gallipoli' en 'Cooper's creek'.
Hij kreeg ook bekendheid als een van de eerste milieu-activis
ten.
Vier talenten op weg
naar één illusionist
'De Illusionist': Tragikomedie
over twee broers. Regie: Jos
Stelling. Scenario aamen met
Freek de Jonge. Camera: Theo
van de Sande. Montage: Rtmko
Haanstra. Muziek: Willem Breu-
kar. Medespelenden: Freek de
Jonge, Jim van der Woude, Ca-
trien Wollhuizen, Craïg Eu-
banks, Carel Lapère, Gerrie van
der Klei e.a. Vertoningaduur: 90
minuten. Vanaf 6 oktober in 38
Nederlandse bioscopen.
Utrecht Als de zaalich-
ten in de bioscoop weer
aangaan na Jos Stellings
vijfde bioscoopfilm 'De il
lusionist1^ ontwaak je als
uit een vreemde droom.
Het gaat ook zeker om
één van de merkwaardig
ste films, die in dö grote
stroom van Nederlandse
films in september op ons
publiek zijn losgekten.
Vier talenten van totaal ,-;r-
schillend karakter hebben 7- :h
voor 'De illusionist' -■•ge-
door
piet Ruivenkamp
sloofd. En dat nog wel in een
film, die één vloek als feitelij
ke dialoog telt.
Daar is in de eerste plaats re
gisseur Jos Stelling, die zieh
als selfmade man buiten de ge
baande paden heeft ontwik
keld sinds hij met liefhebbers
ruim tien jaar geleden* aan
'Mariken van Nieuweghen' be
gon.
Maar mischien moet nog meer
credit worden gegeven aan
Freek de Jonge, de cabaretier,
die zich sterk voor film is gaan
interesseren. Na het lezen van
een raad van Hitchcock kwam
hij op het idee om voor de ca
mera geen woord meer te zeg
gen. Hij schreef met Stelling
het scenario, dat naar motie
ven uit zijn shows nadrukke
lijk zijn stempel draagt, Freek
zonder woorden, waarmee de
theatersolist zijn meest gevatte
wapen uit handen geeft.
Op het tweede plan. maar niet
wezenlijk minder belangrijk,
is er Nederlands meest geta
lenteerde cameraman, Theo
van de Sande, en componist
Willem Breuker, die de ruimte
mocht invullen van de dia-
loogstilte. Een die deze op
dracht imposant en kleurrijk
vervult.
Rijmpje
Blijven nog die vier verschil
lende karakters in 'De illusio
nist'. Men gaat denken aan hei
rijmpje van 'Vier oude wijven,
die konden elkaar niet krij
gen'. Toch draaien de vier
wieken onmiskenbaar om één
as, maar ze vinden elkaar niet.
In de film niet volledig. Als
men daaruit concludeert dat
hij dus is mislukt, moet dat
met kracht worden tegenge
sproken. Daarvoor is dit vro
lijk-tragische verhaal te over
laden met rijke, zeer genietba
re elementen. Die zeker in de
talrijke komische elementen
perfect zijn gesneden door
Riinko Haanstra. Het is dus
maar, dat men niet op het ver
keerde been de bioscoop bin
nenstapt. Stellings film is an
ders.
De Utrechtse filmer ïs zichzelf
trouw gebleven in zijn manier
van Jtijken. die men vooral in
zijn 'middeleeuwse' films heeft
aangetroffen- De regisseur is
in de eerste plaats schilderend
geïnteresseerd, hij touwt tafe
reeltjes van een soms prikke
lende oorspronkelijkheid en
laat die fotografisch vastleggen
onder verschilende invalshoe
ken. Maar een stuwende dra
matiek in het verhaalverloop
zal men bij Stelling tevergeefs
zoeken. Daar moet men dan
ook van afstappen om hem te
appreciëren. Het is vergelijk
baar met wat in de schilder
kunst de naïeven doen als zij
van de wetten van het per
spectief afzien. En wie zal wil
len ontkennen, dat hun schil-
-
derijen charme missen?
Freek de Jonge mocht zeggen
waar 'De illusionist' over ging,
maar ïn zijn heel eigen film
ische benadering bleel Stelling
onvermurwbaar. Vandaar dat
het in de lange produktietijd
vooral zakelijk gespannen
heeft tussen de Groningse do
mineeszoon en het zuidelijk
geaarde middenstanderskind.
Botsende inzichten, die bij de
Een strenge molenaars
vrouw (Cauisn Wolhuizen),,
opa en zoor» Freek op weg
door het Friese land In 'De il
lusionist'.
verschillen ook inspirerend
moeten hebben gewerkt in het
eindresultaat.
Dat handelt over een mole-
Hilversum Ruim één en een
kwart miljoen Nederlanders
kijken geregeld naar de bui
tenlandse televisiestations. Het
kijktijd-aandeel van deze sta
tions is over het hele land ge
meten, dus ook in gebieden
waar ze niet te ontvangen zijn,
11 (1 115.000 kijkers van
12 jaar en ouder).
In provincies waar vijf of
meer 'vreemde netten" kunnen
worden ontvangen is het kijk
tijd-aandeel 16%: een daling
ten opzichte van 1982 toen
21 werd gemeten.
Dit blijkt uit een enquête, die
is gehouden door de dienst
kijk- en luisteronderzoek van
de NOS.
Taalproblemen zijn voor veel
mensen een reden om niet
naar anderstalige zenders te
kijken. Velen zeiden ook ge
noeg te hebben aan Nederland
1 en 2. Degenen die wel kijken
noemen als reden de speel
films en shows op Duitsland
en de Umprogrammering en
de sport op de BRT.
De meeste programma's op de
buitenlandse netten, gemeten
over het hele land, haalden in
het tijdvak 20.00 24.00 min
der dan 1 Alleen de pro
gramma's op de Nederlandsta
lige zender BRT TV 1 haalden
een hoger gemiddelde.
Uitzonderingen: de Duitse pro
gramma's 'Straften von San
Francisco' en 'Der Al te' (6.9
en de Belgische reeks 'CHiPs'
(8%, ofwel bijna een miljoen
kijkers).
De buitenlandse middagpro
gramma's voor de kinderen
werden aanzienlijk beter be
keken. Het kijktijd-aandeel lag
op 32 De BRT scoorde uit
zonderlijk hoog: 17.4% keek
naar de tekenfilmserie 'De
Smurfen'. Een kwart van de
kinderen van 3 tot 11 jaar
volgde per week de kinderpro-
gcamma's op de Duitse tv en
een derde die op de BRT.
naarsgezin met twee broers,
Freek speelt degeen, die na
een goochelvoorstelling in het
dorpshuis wordt verleid tot de
showbusiness. Zijn broer haalt
die ambities niet en wordt na
een wrokkige aanval op Freek
door de molenaar en zijn
vrouw naar een inrichting ge
stuurd. De levensloop van de
twee blijft men volgen, hun
vallen en opstaan met krank
zinnige grappen en verwarrin
gen komt over als een onwe
zenlijk mengsel van ontroe
ring en groteske.
Een zeker dualisme in de te
genstelling Stelling-De Jonge
is het duidelijkst in de benade
ring van het theaterelement,
waarover de cynische cabare
tier meer nuchterheid pleegt
uit te stralen dan Stelling, die
bereid is daar sentimenteel
een gouden randje om te plak
ken.
Fenomeen
Van de vier deelnemende ta
lenten heeft Theo van de San
de
het waarschijnlijk het moei
lijkste gehad: om in een lange
periode de continuïteit te
handhaven. Meer dan in de
bewegingen kon hij zich in de
belichting uitleven.
'De illusionist* toont een mys
terieus fenomeen vol met de
zwarte humor, door Freek
neergezet in een land, dat er
uit ziet als een reeks rare gen
restukjes. De uitdaging om het
zonder dialogen te doen zal
onvoorbereide Freek-fans mis
schien teleurstellen. Maar er is
voor het oog ruime compensa
tie.
Freek, die in Jim van der
Woude een talentvolle com-
paan vindt als komiek, roert
in zijn struikelingen vooral het
thema van de verloren on
schuld aan. Achter 2ijn dikke
brilleglazen ïs hij in de eerste
plaats de verbijsterde ver
schoppeling, een variatie op al
die voorgangers uit de stomme
film met name, waaraan 'De
illusionist' een ode is. Wil men
weten, waar Stellings prestatie
ais film hel meest aan doet
denken, dan komt men nog
het dichtst bij de Fransman
Jacques Tati. Met op verschil
lende afstand als diertjes drib
belende mensen.
Concertgebouw, Amsterdam:
'La damnation de Faust' van
Berlioz door het Concertge
bouworkest o.l.v. Bernard Hai
tink, m.m.v. het Koor van het
Concertgebouworkest, Maria
Ewing {sopraan), Neil Roaans-
hein (tenor), Jules Bastin (bas)
en Lieuwe Visser (bariton).
Herhalingen: morgenmiddag,
woensdagavond en donderdag
avond. Rechtstreekse radio-uit
zending morgenmiddag (Hilv.4,
14.15 uur).
Hilversum In tv-program-
ma 'Het Capitool' zal morgen
middag (Ned. 1, 12.0012.45)
worden gediscussieerd over de
politieke strijd tegen "de Cen
trumpartij. Deelnemers aan
het gesprek, onder leiding van
W_ L. Brugsma, zijn:
VVD-voorzitter Kamminga,
de historicus Von der Dunk,
de pastoraal werker Ter Haar
en de oud-hoofdredacteur
Sandberg van Het Parool.
Amsterdam Tedere dirigent
die op zich neemt een werk
van Berlioz uit te voeren heeft
als belangrijkste opgave het
transformeren van net triviale
in het sublieme. Voorbeelden
te over in de 'dramatische le
gende' 'La damnation de
Faust': wat is het bidprentjes-
achtige slot slap en zoetelijk na
het kabaal van de hellevaart
van Faust en wat is die helle
vaart zelf eigenlijk een na'ief
gehuppel, ondanks de griezel
effecten van de vreemd knor
rende blazers.
Hoe dan ook, Berlioz moet se
rieus genomen worden. Er zijn
teveel dirigenten, die hem als
door
Aad van der Ven
excuus gebruiken om met een
orkest te showen. Haitink be
hoort daar, zoals bekend mag
worden verondersteld, niet
toe. Het heeft zelfs lange tijd
geduurd voordat hij zich bij de
meest exuberante componist
van de Franse romantiek thuis
voelde. Hij zette af en toe een
ouverture van Berlioz op het
programma, maar daarbij bleef
het.
Tot hij vorig jaar tot iedere
verbazing met nota bene de
Wiener Philharmoniker
voor Berlioz niet bepaald het
meest voor de hand liggende
ensemble een heel fraaie
plaatopname van de 'Sympho-
nie fantastique' maakte. En nu
een serie uitvoeringen van 'La
damnation de Faust' gisterr
avond de eerste waarin
Haitink zich ontpopt als de
Berlioz-dirigent bij uitne^
mendhetd.
Wie een zo populair onderdeel
als het 'Menuet des follets' op
deze manier kan dirigeren;
met een simpele handbewe
ging, met een perfecte timing
met al die spanningsvolle rus
ten tussen de noten, moet in
derdaad in staat worden ge
acht al het triviale bij Berlioz
in het sublieme te transforme
ren.
Wat Haitink ook goed ligt is
de naïeve demonie, de Jeroen
Boseh-achtige kant van Ber
lioz. De grimmigheid tegen-,
over de natuurlyriek, de kin-;
derlijke charme tegenover de!
pompeuze pracht (Hongaarse
mars): de suggestieve realise
ring van al die contrasten in
één van de minst samenhan-
fende maar meest fascineren-
e partituren van Berlioz, met
een schitterend spelend Con
certgebouworkest en zeer ge
ïnspireerd meewerkende solis
ten maakte deze uitvoering tot
een wel zeer indrukwekkende
gebeurtenis.
Mede door het magnifiek spe
lende Concertgebouworkest,
een indrukwekkend koor en
zeer geïnspireerde solisten die
van hun rollen werkelijk alles
maakten, van wie er alleen
twee (Maria Ewïng en Neil
Rosenshein) qua stemtype niet
zo voor deze partijen geschikt
zijn. Maar dat was dan ook het
enige minpunt.
~T ^eier Varekamp is met ingang van 1 oktober bij
de AVHO-televisïe benoemd tot hoofd van de afdeling sport en
documentaires. De 4I-jarige Varekamp werkt sinds 1968 bij de
V KU, aanvankelijk als regisseur/producer, daarna als verslag7
gever bij Televizier Magazine. Hij vervult de vacature die was
ontstaan na het vertrek van Bob Bremer.
Een nieuw gezicht bij de AVRO wordt Catharine Keyl, die per 1
januari verslaggeefster en presentatrice wordt bij Televizier Ma-
gazl"e- Zij werkte eerder acht jaar bij NCRV's aetualiieitenru-
bnek Hier en Nu'.
f
