14
KUNSÏÏTV]
Westduitse schrijvers
zonder leiding
IE
i
B
d
NOS-bestuur
stemt in met
bezuinigingen
De onstuitbare
opmars van
Youp van 9t Hek
«Égf
1
"Les unet
les autres
dubbelop
'Geluidssadisten
in Weense metro
Fonds voor de
Nederlandse
film opgericht
ffi
Sl
i
Rotterdams Nieuwsblad
zaterdag
26 november 1983
Mr. Erik Jurgens...afs~
tand van kritiek...
Hilversum De kans dat
het aantal omroepmustci
drastisch wordt verkleind
en als gevolg daarvan één
van NOS-orkesten moet
verdwijnen is groter ge
worden. Het NOS-bestuur
heeft gisteren in meerder
heid ingestemd met de
door minister Brinkman
(wvc) opgelegde bezuini
gingen van bijna 28 mil
joen gulden op de omroep
begroting 1984.
De raad van beheer (het
dagelijks bestuur) van de
NOS heeft het bestuur toe
gezegd de bezuinigingen
opnieuw aan de orde te
stellen als blijkt dat ge
dwongen ontslagen onver
mijdelijk zijn of dat een
van de omroeporkesten
moet worden opgeheven.
Als gevolg van de bezuini
gingen zullen ïn 1984- bij
de NOS op zijn minst tus
sen de 100 en de 150 ar
beidsplaatsen verloren
gaan. Een voorstel uit het
NOS-bestuur om bij voor
baat gedwongen ontslagen
en opheffing van een or
kest buiten de bezuinigin
gen te houden werd met
elf tegen zeven stemmen
verworpen.
Een deel van de culturele
leden en de kroonleden in
het NOS-bestuur maakte
gisteren bezwaar tegen de
bezuiniging bij de Divisie
Uitvoerende Kunstenaars
(DUK), waar maximaal 56
arbeidsplaatsen bij de ko
ren en orkesten verdwij
nen. Zij ztjn bang dat daar
door een geheel orkest
gaat verdwijnen. De Baad
van Beheer wees verschil
lende voorstellen om deze
bezuiniging uit te stellen,
van de hand. Ten opzichte
van de andere bedrijfson
derdelen en de omroepen
zou dat zeer onevenwich
tig beleid zijn, aldus NOS-
-voorzitter tnr. Erik Jur-
gens.
Jurgens nam ook afstand
van de kritiek van de On
dernemingsraad van de
NOS dat de Raad van Be
heer te makkelijk en te
snel met de bezuinigingen
zou hebben ingestemd. Uit
contacten met minister
Brinkman is echter geble
ken dat hij van geen wij
ken wilde weten. Boven
dien is de toegezegde
zendtijduitbreiding van 20
uur in 1984 afhankelijk
gesteld van het verwezen
lijken van de bezuinigin
gen, aldus Jurgens.
'Ik wil alleen maar het
zout in de wonde wrijven'
Amsterdam Neem nou dat kleine, nieuwe, niet zo
gezellige theatertje De Nieuwe Slof in Beverwijk. Ruim
honderdvijftig abonnementhouders uit deze door staal-
gigant Hoogovens geïntimideerde stad houden de eer
ste minuten van de show behoorlijk geschrokken de
adem in. Buiten is het nul graden en stinkt het behoor
lijk, binnen staat Youp van 't Hek bekketrekkend de
ene wrange grap na de andere te lanceren.
„Ik voel mij John Wayne vóór
z'n dood en nagsynchroniseerd
in het Duits". En: „Wij zijn
thuis niet zo dol op het blad
Tussen de rails'. Mijn broer is
er tussen geëindigd. Hij had
h^t paard van Anton Ebbe ge
leend en als je nou weet hoe
Ebbe's paard op bomen rea
geert...". En over het drankge
bruik in ons land: „Het duurt
niet lang meer of heel Neder
land krijgt een eigen glasbak
voor de deur". Zijn spreektem
po ligt tenminste gelijk aan dat
van Freek de Jonge. En het
wordt meteen al pijnlijk dui
delijk dat deze bezoekers
slechts zijn gekomen om hun
abonnement te verzilveren.
Youp hebben zij niét uitgeko
zen, hij zit helaas in het pak
ket.
Zijn grappen over het huwe
lijk („die zwijgende echtparen
in de bistro die samen al heel
wat Gouda-kaarsen naar bene
den hebben gekeken), gezin,
religie, burgerlijkheid, worden
nerveus giechelend geconsu
meerd. Youp serveert ze via
de figuur van Johan van
Breukelen, die, zo wil het ver
haal, op 15 november na be
zoek aan een café op het Leid-
seplein, spoorloos verdween.
De andere dag ontmoeten we
hem in zo'n Amsterdams café
op datzelfde Leidseplein. Hij
zegt: „Ik heb het erger meege
maakt. Oh God, veel erger. Ik
heb gestaan in een zaal waar
de deur van de wc achter me
op het podium was; ze liepen
af en aan. En eergisteren, in
Hoorn, riep er een mevrouw
vanaf haar plaats dat ze haar
geld terug wilde. Nou had ik
)er ongeluk geld op zak en ik
leb het haar gegeven. De aan
leiding was dat ik haar van
een goedkope plaats naar een
dure had zien verhuizen en ik
daar wat van had gezegd. Ik
zei voor de grap: dat heb ik ge
zien, dat zeg Ik in de pauze te-
jen de directeur",
improviseren is een sterke
kant van Youp. In Beverwijk
hekelde hij het cultuurbeleid
van Brinkman en eindigde
met: „Als dat zo doorgaat kun
nen ze van dit theater mis
schien een schoenenzaak ma
ken", daarmee verwijzend
naar de naam (De Nieuwe
Slof) van het theater. In de
loop der tijd zijn er op die ma
nier veel grappen ontstaan, die
hij, al of niet aangepast, in zijn
programma heeft gehouden.
Zoals de grap over gerefor
meerden. Die begint met: „Het
was in de tijd dat er in Neder
land nog meer gereformeer
den dan homosexuelen waren.
Nou heb ik niks tegen gerefor
meerden—zolang ze het maar
niet praktizeren en dat zeg ik
uit liefde voor mijn gerefor
meerde medemens Het is de
letterlijke tekst (lees voor ge
reformeerden homosexuelen)
die Meindert Leerling eens te
gen Sonja Barend sprak.
Galbitter
Bij Youp van 't Hek kan er
luid gelachen worden, maar
wee u voor zijn ondertoon,
want die is galbitter. Veel
hoop voor de toekomst heeft
de cabaretier niet te bieden.
Hij: „Ik heb redenen genoeg
om te zeggen: dit leven is hele
maal niks. Laatst nog kwam ik
bij vrienden. Er was één stoel
leeg. Hij komt niet meer terug,
zeiden ze, hij heeft longkan
ker. Leven, wat is dat dan?
Een tijd geleden ging er een
kennis van me dood. Hij werd
naar beneden gedragen, op
een brancard, zeiltje erover, en
beneden, op de gracht, stonden
auto's in een rij achter de lijk-
auto te wachten. De eerste
vier auto's konden nog zien
wat er aan de hand was, maar
de vijfde niet meer en die toe
terde en die dacht: godver
domme, staan ze weer op hun
gemak te laaien. Bizar. Ik heb
een vriend. Is aan één oog
blind, ziet met het andere
slecht. Op een feestje zit er ie
mand met iets van hard plastic
te spelen, er springt een stukje
van af en schiet zo, vijf meter
verder, precies in zijn goeie
oog. Blind! Als er een God is,
dan wil ik wel even weten hoe
hij in hemelsnaam zoiets
krankzinnigs regisseert. Déér
vertel ik over, via grappen. De
mensen lachen zich een deuk,
maar ik vind wel dat grappen
ergens over moeten gaan. Je
moet na afloop kunnen vertel
len waaróm je hebt moeten la
chen".
Veel aandacht krijgt in zijn
programma de knellende band
tussen ouders en hun kinde
ren. „Wat kinderen allemaal
niet nalaten vanwege hun ou-
Een grap van cabaretier
Youp van 't Hek in zijn
programma 'Man ver
mist". Aan de orde is on
der meer het thema
werkloosheid. En de
chip, de door velen aan
gevoerde oorzaak van
veel ellende. „Als ze bij
Calvé vinden dat de
chips de pinda's in kun
nen pakken, moeten ze
dat gewoon doen. Maar
nü pakken de pinda's de
chips in, en ja, dan krijg
je Janmaat op je nek".
En over automatisering
en discipline: „Ik ken
pons-typistes die elke
dag gatenkaas op hun
brood doen omdat ze
niet uit het ritme willen
raken".
Youp dus. In 1954 in
Naarden geboren. Als ca
baretier autodidact.
Schreef in de loop der ja
ren een groot aantal pro
gramma's voor Cabaret
Nar, de groep die hij in
1973 oprichtte. Trekt nu
met pianist Hans van
Gelder maar zonder
Aletta van Nes door het
land met 'Man vermist*
(met o.m. 'Lenen lenen,
betalen betalen' waar
mee hij onlangs grote in
druk maakte in Aad van
den Heuvels 'Alles is an
ders show'). Debuteerde
enkele dagen geleden op
de platenmarkt met de
curieuze Eerste Officiële
Nederlandse Echtschei
dingselpee. Op de bin
nenhoes staat: „Deze
plaat heb ik gemaakt
om heel rijk van te wor
den, daar hij in ieder ge
zin twee keer kan wor
den verkocht!". Roept te
gen het eind van zijn
theaterprogramma een
paar keer hartstochte
lijk uit: „Het leven is ab
soluut helemaal niks",
en dat blijkt hij, bij na
vraag, ook inderdaad te
menen. Want: „Je kunt
nog zo veel hebben, een
mooie auto, een luxe
huis, geld, alles. Maar je
eindigt met een week
endtas in een verpleegte
huis".
Een gesprek met een
héél veel belovende som
bere clown.
Claude Lelouch (links) geeft acteur Robert Hossein aanwijzingen tijdens de opnamen van
'Les uns et les autres'.
Hilversum De Franse speelfilm 'Les uns et les autres' van
Claude Lelouch, die begin 1982 in première ging, wordt vol
gend jaar door de TROS als serie èn als speelfilm uitgezon
den.
Volgens een TROS-woordvoerster zijn de uitzenddata nog
niet vastgesteld. Het is de bedoeling dat eerst de serie wordt
uitgezonden, die is samengesteld uit de eigenlijke hoofdfilm
en restanten, en daarna als nachtfilm de oorspronkelij
ke bioscoopfilm.
'Les uns et les autres', die destijds voor alle leeftijden werd
goedgekeurd, is een poëtische film met Robert Hossein, Ge-
raldine Chaplin en James Caan in de hoofdrollen. In bijna
drie uur wordt de geschiedenis vertelt van vier families in
vi|r decennia.
Wenen De burgers van We
nen, minnaars van de muziek
van Mozart, Beethoven en de
Straussenredetwisten over
een plan om hen op de perrons
van de ondergrondse of ze wil
len of niet op te schepen met
lichte muziek.
De directie van de hoofdstede
lijke metro voerde de perron-
muziek vorige week in voor
een proeftijd van drie maan
den van 's morgens zes tot 's
avonds tien. If et programma
van Radio Wenen werd daar
voor overgenomen.
Het dagblad Die Presse noem
de de metrodirectie 'geluidssa
disten' die of koptelefoons zou
den moeten invoeren zoals in
lijn vliegtuigen, of er het zwij
gen toe doen.
Het idee herinnerde de krant
aan een totalitaire greep op
het maatschappelijk leven en
het openbare-omroepsysteem
in China. „Maar zelfs daar
ging men niet zover".
Een aantal burgers is een ac
tie-comité aan het ormen om
het plan de grond in te boren
omdat het zou indruisen tegen
de hinderwet.
Den Haag In Den Haag is
fisteren het fonds voor de Ne-
erlandse film opgericht. Het
fonds gaat naast het reeds be
staande Produktiefonds finan
ciële bijdragen verstrekken
aan filmproducenten voor het
maken van kunstzinnige films.
De zogenoemde WVC-films
werden tot nu toe rechtstreeks
gesubsidieerd door het minis
terie van WVC op advies van
de Raad voor de Kunst. Het
fonds gaat vanaf 1 ianuari 1984
de aanvragen behandelen.
Over de aanvragen wordt be
slist door een bestuur van zes
personen, benoemd door de
minister van WVC, van wie
drie leden zijn voorgedragen
door instellingen op filmge
bied.
Youp van 't Hek; „Het systeem, dat zijn wij met z'n allen
ders. En waar ouders zich alle
maal mee bemoeien! Ik kom
uit een katholiek gezin. Ge
lukkig erg liberaal. Mij is nooit
iets opgedrongen. Maar hoe
gaat het bij veel anderen? Ja,
zegt vader, maak eerst de
school maar af. Ja, zegt vader
vervolgens, en doe nu ook nog
maar een technische opleiding.
Enfin, en dan komt de dienst
tijd, er wordt verloofd en dan
is het gebeurd. Weg mooie
plannen. Zitten ze met wok-
kels en een buik voor de te-
vee".
Wim Kan
De avond na het overlijden
van Wim Kan zei hij in een
spontane reactie: Zo, en nu is
het dus Wim Kón. Hij:
„Doodse stilte. Dus ik weer:
misschien is die grap over
twee weken pas leuk. En ja
hoor, twee weken later was ie
leuk, want er werd toen wel
gelachen. Vreemd toch. Laatst
hield een man me aan op
straat, het goot van de regen,
en hij zei: we zijn bij u ge
weest, de eerste keer dat we
uitgingen na de dood van onze
zoon. We hebben niet hardop
gelachen, maar we hebben wel
vreselijk genoten. Wat bleek
nou, die man zat op de eerste
rij en ik heb in die scène over
heroïnespuiten tegen hém
staan schreeuwen, met die zo
genaamde naald in m'n arm.
En maar roepen: ja ja, zoge
naamd suikerziekte, nè. Maar
wist ik véél dat zijn zoon zich
had doodgespoten. Toch had
den die man en vrouw het be
grepen. Ze moeten de wan
hoop van me gevoeld hebben,
want ik hèb die scene inder
tijd, met een afschuwelijke er
varing achter de rug, in wan
hoop geschreven".
De Eerste Officiële Nederland
se Echtscheidingselpee, die on
langs is verschenen, bevat een
ander 'geliefd' thema van
Youp: echtscheiden. Hij neemt
het op die plaat op voor de de
kinderen, die niet,zelden de
grootste slachtoffers van een
echtelijke breuk worden. Su
bliem is de conférence, waarin
hij als een dolgedraaide Theo
Koomen verslag doet van een -
door vijftienduizend toeschou
wers bijgewoonde wedstrijd bij
een kleuterschool in Amster
dam-Zuid. Telkens wordt er
door de leerkrachten een kleu
ter losgelaten, die dan door elk
van de gescheiden ouders naar
zich toe wordt gelokt Toege
stane lokmiddelen zijn speel
goed, waterijsjes, allerhande
schone beloften, maar er vin
den vooral ook grove overtre
dingen plaats, zoals een jonge
tje waaraan te hard wordt ge
trokken en uiteindelijk
scheurt.
Advokaten
Youp: „Je krijgt er wat van.
Overal om je heen hoor je het.
En dan blijkt vaak dat het al
zo lang tussen die twee hele
maal niks meer was. Praten
doen ze via advokaten, de ge
meenschap zit nog enkel m de
goederen en ze hadden het
toch zo onroerend goed. Ze<
hebben samen gevochten, sa-":
men gestreden, vele stiltes vol-
geruzied, elkaar gezocht of
juist gemeden en hebben zien
gebeuren wat ze eigenlijk niet
willen. Kijk es, ik wil geen
mens pijn doen. ïk wil alleen
het zout in de wonde wrijven.';
Wat je met die wond uiteinde
lijk doet, moet je zelf weten.'.
Doe je er een pleister om, hak
je die vinger er meteen af, het
is me allemaal om het even. Ik
heb een hekel aan geforceerd
cabaret, aan .cabaret dat een-
taboe zoekt en vervolgens he-
kelt. Het ti!0ê"t echt zin heb
ben, zoals indertijd dat kan
ker-onderwerp van Don Qui-
door Peter van der Hoest -
shocking („haal uw geld maar
van de giro, het is met u ge-
beurd"), dat was baanbrekend
werk. De mensen lachen wel
om mij, maar ik weet dat ik- r
ook iets los maak".
Ten aanzien van interviews en
de vele aanvragen om in tele
visieprogramma's te figureren
is Youp uiterst selectief. Zijn
jongste conflict op dat punt
geldt Veronica. Hij wees een
verzoek om in het praatpro-,
gramma van Tineke te komen,
van de hand.
„Het is de omroep Verpnica,
hè. Ik vertrouw ze niet Het is -
die sfeer van...ja, van de poen.;,
Die staat me tegen. Ze vertel-*
len daar de mensen niks. Daar
is het alleen maar van 'hé, hal-.*
lo, u hebt duizend gulden ge-
wonnen, hoi hoi*. Ze hebben-.-
me een paar maanden geleden,
gevraagd of ik mee wilde wer
ken aan het programma 'Hol
landers'. Ik vroeg: wie doen er
aan mee? Nou, Wil Luikinga,,
en Alexander Curly, vertelden
ze. Wil Luikinga! Als ik die
naam alleen al hoor krijg ik
eczeem op m'n brilleglazen..
En dan gaat de democratie bij,">
Veronica zóver dat ze je bellen
en zeggen: we hebben je wel -
gevraagd om te komen in ons
programma 'Count Down!1
Café', maar dat kun je nu welf»
vergeten als je niet in 'Tineke! O
komt".
Het succes overvalt hem, zegC'J
hij. Weet er eigenlijk geen»!*
raad mee. „Toen het met Nar)'}
niet zo goed ging, stond ik waf
eenzaam in de bar in een hoekig
een pilsje te drinken. Zagen zesji
me niet staan. Nu vragen ze
te eten thuis. Het maakt
oplettend, wantrouwig. Ver-'IV
wacht niks van de mensen„'<!
hoor. Toen Herman van Veen'**
op zijn bek ging in New York,
riepen ze: zie je nou wel. En i
toen Wim Kan z'n laatste ou-1
dejaarseonférence tóch liet
doorgaan, werd hij afgemaakt.
Na zo ontzettend veel goeie;.";,
voorgaande afleveringen! Dat'
Is ook Nederland. Toon Her-
mans. We hebben ons kapot" 1
gelachen om die man. Zoals hij'
in zijn eentje dat enorme podi-
urn van Carré vulde! Nu zeg-" i
gen we: waardeloos. Het leven-
is echt helemaal niks. Waarom" I
stort er iemand gif in een
woonwijk? Waarom wordt dat!
niet ïn ons land als de ergste;
moord gezien? En waarom be-"
gint die man, die het heeft ge
daan, niet in zijn hoofd vrese-
lijk te huilen? Het is het sy
steem. En het systeem, dat zijn
wij met z'n allen".
18
18
19,
19.
20.
20.
22
23
i 23,
13.1
17 J
mi
m-
is.;
20.1
20.'
20.'
20.'
22.!
23.'
Omstreden Bernt
Engelmann treedt
af
Bonn De Westduitse
schrijversbond zit zonder
bestuur. Deze week be
sloot Bernt Engelmann
af te treden en het ze
venkoppige bestuur
volgde hem. De achter
grond voor deze onver
wachte stap is de persoon
Engelmann, een omstre
den figuur, die als schrij
ver, agitator, meer een
actievoerder was dan de
leider van een belangen
organisatie voor West
duitse schrijvers, wat de
schrijversbond ook moet
zijn.
Er was al langer kritiek op
Engelmann, die grote be
kendheid kreeg met zijn
zwartboeken over Franz
Jozef Strauss, omdat hij de
schrijversbond gebruikte
als zijn persoonlijke druk
middel en legitimatie voor
zijn acties. Hij schuwde niet
om meteen met scherpe
protesten te reageren ïn
naam van de Westduitse
schrijvers. Toen hij echter
ook reageerde op de rede
van Manès Sperber, die tij
dens de Frankfurter Buch-
door onze correspondent
mr. Bert Tigchelaar In Bonn
messe de vredesprijs uitge
reikt kreeg, brak een storm
van protesten los onder de
schrijvers. Bernt Engel
mann eiste namelijk al
weer uit naam van alle
schrijvers dat Sperber de
prijs zou teruggeven. In de
ogen van Engelmann ver
diende Sperber de prijs niet
omdat deze en dat bleek
ook uit zijn laudatio het
absoluut niet met de. vre
desbeweging eens kon zijn.
Deze actie van Bernt Engel
mann ging ook veel linkse
schrijvers toch wat te ver.
Vijftig prominente schrij
vers in de Bondsrepubliek,
waarbij Heinrich Böll, Gtin-
ter Grass en Siegfried Lenz,
lieten het volgende weten:
Bernt Engelmann heeft van
ons geen enkel mandaat om
als voorzitter van de schrij
versbond standjes uit te de
len aan collega-schrijvers
en zeker mag hij geen
'denkverbod' opleggen aan
een schrijver".
Te ver
Het monddood willen ma
ken van een collega-schrij
ver ging te ver. Openlijk
kwamen de schrijvers in
opstand tegen Engelmann,
die er echter niet aan dacht
om af te treden. Tot voor
kort zei hij nog steeds: „Ik
ben in de lente van 1983
met grote meerderheid van
stemmen herkozen. Toch
was toen al duidelijk dat
het actionistische optreden
van voorzitter Engelmann
door veel schrijvers niet
werd gepruimd. Een aantal
was al uit de schrijversbond
gestapt, zoals Reiner Kunze,
Horst Eienek en anderen.
De schrijversbond was on
der leiding van Engelmann
geworden tot een club van
'Apparaischiks' en het ac
tievoeren stond hoger in
het vaandel dan de belan
genbehartiging van de
schrijvers". Men hoeft niet
zo ver te gaan als een
schrijver in het dagblad
'Div Welt', een Springer-
krait, die Engelmann en
zijn communistische kaders
als een onderdeel van de uit
Moskou gestuurde vredes
beweging beschouwde, om
in te zien dat een schrij
versbond, zeker in West-
Duitsland, zich geen voor
zitter kan permitteren die
de vrijheid van meningsui
ting als een selectief begrip
beschouwt. -
hU
IJss
I VAF
i Muz
133,
Lam
23.0
Hl
RVL
15.3:
toen
RPF
de
1B.5
Sam
21.31
men
Ref!<
gdb.
i
3
l—r
