De nalatenschap
van dr.J.J.P.Oud
Aak Annigje nu ook in 'n boek
ROTTERDAM
21
GEGETEN EN GEDRONKEN
The Chicken Boat
MARITIEM
KIEFHOEK:
Ttff
Tachtig jaar oud schip gerestaureerd
2ö terdag
29 oktober 1988
Rotterdams Nieuwsblad
Kotterdam telt meer dan
honderd buurten. Bekende,
maar ook verborgen plekjes,
soms niet gTOter dan één
straatje. Oude en nieuwe
huizen, de historie, de win
kels en de buurtbewoners.
Even 'buurten' in Rotter
dam.
Wie het over Kiefhoek heeft, noemt in één adem de naam van dr. Jacobus Jo
hannes Pieter Oud, de in 1963 overleden stadsarchitect van de gemeente Rot
terdam. Oud heeft ons een aantal bijzondere bouwwerken nagelaten: een wo
ningblok in Hoek van Holland (1924), bet Witte Dorp (1924), woningen in Blij-
dorp (1931), de spaarbank aan de Botersloot (1942-50), het kantoor van de Le
vensverzekering Mij. Utrecht aan de Coolsingel (1954-'61) en de woningen in
Kiefhoek. Ook was hij de ontwerper van café De Unie aan de vroegere Cool-
vest, maar dit bouwwerk werd tijdens het bombardement van mei 1940 ver
woest.
Om het bijzondere aan Kiefhoek
te kunnen ontdekken, moet men
zich verplaatsen in de gang van
zaken in de jaren twintig, toen er
in de sociale woningbouw nog
werd gebouwd volgens het prin
cipe vóór-tussen-achter. Zoals in
het Oude Westen, bijvoorbeeld,
waar huizenblokken met drie,
vier en zelfs vijf verdiepingen
heel normaal waren. Arbeiders
woningen dus, zonder licht en
lucht.
Maar toen kwam architect
dr. J.J.P. Oud. Op zijn tekentafel
ontwierp hij, overeenkomstig de
revolutionaire ideeen van de
Nieuwe Zakelijkheid, een heel
ander soort arbeiderswoningen.
Oud gaf de woningen een vóór-
en achtertuintje én een schuur
tje. En hij liet licht en lucht de
woningen binnendringen. In to
taal bedacht hij voor Kiefhoek
293 van deze eengezinswonin
gen.
Oppervlakte
Het meest opmerkelijke aan de
woningen in Kiefhoek is de ge
ringe oppervlakte: nog geen 28
m2 per woning, naar de huidige
normen net voldoende voor een
tweekamerwoning. Oud benutte
echter elke vierkante meter, elk
detail werd zorgvuldig uitge
kiend. Zo ook de stedebot,'vkun-
dige opzet van de buurt, want
hoewel er sprake is van beslo
tenheid, biedt de büurt toen een
open aanblik.
Oud ging er vanuit, dat indivi
duele kunst zijn plaats moest af-
st_ an aan het universele. Kunst
en architectuur moesten niet
langer leiden tot prestigieuze
kunstwerken voor de enkeling,
maar resulteren in massapro
ductie met als doel: goede wo
ningen maken voor velen.
Om zijn denkbeelden bekend
heid te geven werd er een tijd-
schrift uitgegeven, 'De Stijl',
waarin de architecten Oud, Wils
en Van 't Hoff thema's behan
delden die betrekking hadden
op de taken van de 'nieuwe' ar
chitectuur. Ook de schilders Van
Doesburg, Mondriaan, Van der
Leek, Huszar, dichter Kok en
beeldhouwer Vantongerloo
maakten deel uit van 'De Stijl'.
De uit die tijd daterende Kief
hoek (l924-'2?) geldt dan ook als
een voorbeeld van de Nieuwe
Zakelijkheid en geniet nog
steeds belangstelling uit bïnnen-
en buitenland. Hoewel het pro
ject door het ontbreken van
een paalfundering— scheefs
tand en scheurvorming ver
toont, is Kiefhoek rijksmonu
ment geworden. Andere voor
beelden van de Nieuwe Zake
lijkheid zijn te zien in steden als
Berlijn, Stuttgart, Frankfurt,
Wenen en Budapest.
Museum-woning
Daarom ook ontwierp het archi
tectenbureau Wytze Patijn een
plan, waarin één woning in
2e Kiefhoekstraat.
Buurpraatje.
Het Hendrik Idoplein en de 2e Kiefhoekstraat, kenmerkend voor het bouwen' van dr J.J.P. Oud.
Hendrik Idoplein
v-™
Heerjansweg.
Kiefhoek de oorspronkelijke
staat 2al behouden en als mu
seumwoning wordt ingericht.
En als Kiefhoek gerenoveerd
wordt, zal getracht worden de
oorspronkelijke opzet van de
buurt te behouden.
De aandacht van Wytze Patijn
gaat ir» eerste instantie uit naar
Eemstein.
de nu dichtgetimmerde wonin
gen aan het Hendrik Idoplein.
Hier komt ook de museumwo
ning, waarin de bezoekers in de
toekomst zullen kunnen zien
hoe Oud ooit bouwde, dus een
woning met uitklapbare strijk
plank, kolenbergi nkje, door-
en een douche in een
nisje onder de trap. Een bijzon
derheid is dat deze 'extra's' in de
jaren twintig uit bezuinigingso
verwegingen moesten worden
weggelaten. De gevel blijft in
tact en krijgt weer de typische
Oud-kleuren grijs, geel, wit,
rood en blauw.
Zo zal een uniek woningbouw-
Achtertuintjes.
project uit de jaren twintig be
houden blijven. Want Kiefhoek
(genoemd naar het dorpje Kijf
hoek v/h Heer Danielskerc in de
Zwijndrechtse Waard) is een op
merkelijke buurt in Bloemhof.
Ingeklemd tussen de Lange Hil-
leweg, Hillevliet, Groene Hille-
dijk en de Sandelingstraat biedt
Groote bindstraat.
de buurt een bijna 'dorpse' aan
blik. De straten zijn er genoemd
naar gehuchten en dorpen uit de
Zwïjndrechtse Waard. De oudste
straat, de Zwijndrechtsestraat,
dateert al van 1905, terwijl het
Groote Lindtplein en het Hen
drik Idoplein in 1923 werden
aangelegd.
En in deze buurt, compleet met
een in de zelfde stijl gebouwde
Nieuw Apostolische Kerk (1929),
staan de woningen van
dr. J.J.P. Oud, als één groot mo
nument uit de jaren twintig én
als een reactie op de in die jaren
gangbare manier van bouwen...
ADRES: Maasboulevard 3, Schiedam (tel: 4734466)
DE KAART: Voorgerechten (12) van ƒ4,— tot ƒ12,50; hoofdge
rechten (meer dan 20) van ƒ12,50 tot ƒ22,50. Op de kaart
snacks, omeletten, kindermenu's en een vegeratisch menu.
ONZE BESTELLING: Kuikenborstfilet met asperges, kippele-
vers op toast, kippen van het zwaard.
Na ons bezoek aan The
Chicken Boat hebben Sop
hie en ik vanwege de reke
ning, onderweg naar huis
een discussie gevoerd of de
prijs/kwaliteitsverhouding
nu juist hoog danwel extra
laag zou moeten uitvallen.
Immers, hoe vaak moet
men niet te veel betalen
voor een maaltijd of diner,
in dit geval was ae prijs zéér
billijk, terwijl de kwaliteit
tamelijk hoog was. Strikt
genomen was van een goede
prijs/kwaliteitsverhouding
eigenlijk geen sprake.
The Chicken Boat is gevestigd
in wat nog niet zo lang geleden
De Stuurhut was. In het 'echte'
stuurhuis aan de Maasboule
vard in Schiedam, met uitzicht
op de Nieuwe Waterweg, zijn
nu gerechten en hapjes te koop
van diverse soorten, als het
maar 'van de kip' komt. Met
anderewoorden, van gepo
cheerde eieren, omeletten en
kipkroketten tot halve en hele
haantjes en kippen aan het spit
en alles er tussen in, tot en met
advocaat met slagroom.
Punthoedjes
„Leuk voor een feestje met niet
al te kleine kinderen", consta
teerde Sophie meteen toen we
aan stuurboordzijde (voor land
rotten: dat is rechts) binnen
kwamen in een eenvoudige,
doch gezellige entourage, met
scheepsmodellen en een echt
ouderwets petroleumgestookt
toplicht.
Even kreeg ik het te kwaad
van die opmerking. Niets is in
mijn herinnering—onze doch
ter is die leeftijd tang ont
groeid—moeilijker dan Vrolijk
te blijven op een kinderpartijtje
met geschreeuw en gejengel,
compleet met een papieren
punthoedje met knellend elas
tiekje onder de kin,brrrr...
Hoewel, ik herinner me een
kinderfeest van de toenmalige
werkgever van Sophie, dat een
echt feest is geworden. Aan de
bar kon ik een paar andere va-
ders/slechtoffers tonen hoe
men op zwoele zomeravonden
een carajillo schenkt op het
Plaza Mayor in Salamanca (de
mooiste stad ter wereld, maar
dit terzijde): Een grote koffie
kop, zo eén voorde koff te-met-
melk, wordt voor de helft ge
vuld met sterke koffie, zoals
espresso. De kop wordt bijge
vuld met een Spaanse brandy
als Veterano en dat wordt aan
gestoken. Als het mengsel is
'ingedikt' roert men de vlam
metjes uit en dient het drankje
ongegeneerd naar binnen te
worden geslurpt. Hoe eerder
men gaat roeren, hoe meer al
cohol in het brouwsel over
blijft, begrijpt u.
Welnu, het is een buitenge
woon lollige dag geworden.
Helaas kan ik u niet vertellen
of en zo ja, hoe wij zijn thuisge
komen....
Verbazing
Terug naar de kippenboot. Na
rijp beraad besloot Sophie tot
kuikenborstfilet met asperges,
hoewel ze natuurlijk ook wel
wist, dat ze in deze tijd van het
jaar onmogelijk vers kunnen
zijn. De verbazing was echter
van Sophies gezicht te lezen,
toen het gerecht was gebracht:
„Buitengewoon", bracht ze uit,
doelend op het mengsel van
stukjes kuikenborst met piep
kleine schijfjes asperges en
mayonaise in een bedje van sla
en versierd met een paar hele
asperges.
Mijn kippelevers deden er nau
welijks voor onder, een paar
flinke exemplaren, goed ge
bakken, met wat gefruite ui en
een paar schijfjes paprika in
drie verschillende kleuren op
een precies goed geroosterde
boterham. Eenvoudig, maar
heel smakelijk.
Met de hoofdgerechten —Sop
hie en ik kozen beiden voor
'kip aan het zwaard', zij het met
verschillende sauzenwas het
minder. De haantjes, niet echt
tot volle wasdom gekomen
voordat men ze de nekjes om
draaide, hingen gegrild en in
vier stukken aan barbecuepen-
nen, die op hun beurt waren
gehangen boven een schaaltje
brandende likeur. Een heel
leuk gezicht, dat wel, maar aan
de smaak van de haantjes zal
het niks hebben bijgedragen.
Bovendien was het vuurtje snel
gedoofd door het vet, dat van
het vlees droop. Niettemin heb
ben we heel informeel alles
van het bót gekloven.
Bijgeleverd werden een welge
vuld schoteltje salade, frietjes
en twee sauzen, die in pittig
heid wedijverden: de Portuge
se was mogelijk nog heter dan
de pikante.
Wij kozen een witte vin du
pays Vaucluse, uit de buurt van
die door wielrenners zo ge
vreesde Mont Ventoux, De Cö-
tes du Ventoux is op volgens
kenners arbitraire gronden
van Cótes du Rhóne afgeschei
den en onderscheidt zich vol
gens hen alleen maar van de
'grote' Cótes, omdat de druiven
twee weken later rijp zijn door,
het hoogteverschil. In elk geval
was de Vaucluse van The Chic
ken Boat een prima droge wit
te.
De bediening is vlot en net ais
de hele sfeer in de zaak een
voudig, informeel en gezellig.
Wie niets om kip geeft, heefter
niets te zoeken, anderen kun
nen voor een goed maal tegen
een schappelijk prijsje terecht.
En laten we dat maar zo hou
den.
De Punlen:
Voorgerecht: 8 (telt dubbel: 16);
hoofdgerecht 7,5 (telt dubbel
15); bediening 6; wijn: 8; koffie:
6; prijs/kwaliteit: 9 (telt dubbel:
18); sfeer 7; totaal 76 punten,
goed voor een plaatsje in de
ÊUhtop.
1Het Waoer» van Heinenoordas
fla
3. De Blaasbaias.s
De Watert oren
83
5. In den Rustwat
a?
6. Le Miraaean
Belo Horizont©.
80
DeSlotketder
80
80
10. 't Swarte Sctiaep
79
17. The Chicken Ooat
76
redactie:
Bram Oosterwijk
tel. 405.65.17
Annigje was zijn vrouw en de
Kampense binnenschipper
G. Hutten gaf die naam ook
aan de Hasselter-aak die hij
voor 5200 gulden in 1908 bij
een werfje in zijn woonplaats
liet bouwen. Tachtig jaar la
ter heet het bijna 23 meter
lange stalen schip nog steeds
zo; nu als bet pronkstuk van
de collectie historische bin
nenschepen van het Mari
tiem Museum 'Prins Hen
drik'.
Dat bezit bestaat uit acht zeil
schepen, één motor- en één
sleepschip en dankzij de deze
maand opgerichte Stichting Bui
tenmuseum die met vijwilii-
gers en met geld van zowel
bedrijfsleven als gemeentelijke
overheid wil gaan werkenis
er meer zekerheid gekomen om
trent het behoud van dit soort
schepen. De kraak Lena uit 1878
is de oudste van het stel mu
seumschepen.
De Hasselter-aak, die ooit 108
ton kon laden, isop de woning
in het achterschip nain de
oorspronkelijke staat gerestau
reerd, En dat is zelfs zó goed ge
daan dat cultuur-minister Eelco
Brinkman bij de opening van het
museum in 1986 vertelde dat hij
het scheepsrestauratiewerk zo
als dat in Rotterdam wordt ge
pleegd. als een voorbeeld zag
van hóé die karweien eigenlijk
altijd zouden moeten worden
uitgevoerd. Brinkman stelde 0
30,000 gulden beschikbaar voor g
een boek over scheepsrestaura-
tie en bet museum koos daar
voor de Annigje; deze week is
het boek in een oplage van 4000
stuks bij Unieboek verschenen.
'Scheepsrestauratie' (met veel
foto's en alle gebruikte werkte-
kingen) is geschreven door
Henk Dessens, John Springer en
Bart Vermeer; met z'n drieén
vormden zij ook de Werkgroep
Restauratie Museum vloot, die de
verantwoording had voor de res
tauratie van de aak.
Henk Dessens, conservator bij
'Prins Hendrik', is bijzonder te
vreden over de manier waarop
het allemaal is gegaan met de
Annigje, die hij een uniek schip
noemt. „Er zijn in ons land onge
veer 500 oude binnenschepen
die door particulieren zijn geres
taureerd en ook nog eens zo'n
250 opgeknapte schepen die voor
commerciële doeleinden wor
den gebruikt In bijna al die ge
vallen zijn er concessies gedaan.
Een motor erin bijvoorbeeld, een
accommodatie die verbouwd is.
Maar deze aak is volstrekt au
thentiek".
Achteronder
Het enige dat er nog aan man
keert, is een opgeknapt achter
onder: de bekrompen, onder-
Henk Dessens
aan boord van de
in de Leuvehaven
liggende Annigje.
dekse ruimte waarin de schipper
en zijn gezin op een paar vier
kante meter hebben geleefd.
Voorin het schip bevinden zich
nog twee kooien, waarin de
zoons hebben geslapen. Meestal
werden jongens, als ze twaalf
jaar waren geworden, uitbesteed
aan een andere schipper, om de
kost te verdienen.
Vorig jaar was er vanwege de
overheids-bezuimgingen geen
geld meer om dat achteronder
ook aan te pakken en daarom is
er nog nauwelijks iets gedaan
aan de bedsteden, de vloer, de
kastjes aan de wanden en al het
andere; het originele kolenfor-
nuisje en de ouderwetse hekjes-
kachel staan er nog. Er is goede
hoop dat het in de nieuwe con
stellatie rond de buitenmuseum-
collectie straks toch kan. worden
gerestaureerd.
De Hasselter-aak is gerestau
reerd in de staat zoals het
scheepje in 1927 voer, op basis
van een foto uit dat jaar. Het cas
co werd onder handen genomen
op het historische werfje 'Ko
ningspoort' aan de Oudehaven
in Rotterdam; het onderzoek- en
tekenwerk werd op het museum
gedaan en de uitvoering van
vele karweien werd uitbesteed
aan deskundige ambachtslieden
zoals smeden, blokmakers en
seheepstuigers; van hen blijken
er trouwens nog heel wat te zijn.
Er is tot nu toe zo'n 180.000 gul
den in de aak gestoken; geld dat
grotendeels van het ministerie
van economische zaken is geko
men, uit een fonds dat bestemd
was voor de verbetering van de
toeristische infrastructuur van
de stad,
De historie van het schip is voor
een belangrijk deel verteld door
Marinus Hutten, zoon van de
eerste schipper. Zijn vader was
nog geen dertig jaar oud toen hij
de Annigje liet bouwen. Huttens
vrouw stierf kort na het in de
vaart komen van de aak; hij her
trouwde later. Met de Annigje
vervoerde hij in de beginperiode
hooi, dat van het Kamper-eiland
kwam. Kort na 1908 ging hii
over op turf, die hij in Frieslana
kocht en via de Zuiderzee en de
XJssel naar Zutphen voer, om het
daar zelf te verkopen, 's Zomers
transporteerde de aak in Gro
ningen en Drente ook wel zand
en grint.
Hutten senior heeft dit werk tot
1945 "gedaan; de laatste acht jaar
voer hij met hulp van een lö pk
sterk, 'opduwertje', maar daar
vóór uitsluitend onder zeil; extra
kracht werd soms ook geleverd
door lopen aan de jaaglijn, Na de
oorlog heeft Marinus samen met
zijn moeder nog een jaar geva
ren, maar toen hij werk aan de
wal vond, werd de aak stilge
legd. Tot 1960 heeft Marinus (hij
is inmiddels overleden) het schip
nog als woning gebruikt. In 1969
werd de Annigje verkocht aan
een Amsterdamse handelaar, die
het doorverkocht aan de Stich
ting Openlucht Binnenvaartmu-
seum in Rotterdam. Twaalf jaar
geleden werd de aak overgedra
gen aan het maritiem museum,
dat in 85 met de restauratie kon
beginnen.
Vorig jaar heeft een aantal mu
seum-medewerkers met de An
nigje een trip naar Meppel ge
maakt, om turf te halen; er is
toen vooral gebruik gemaakt
van het grootzeil en de fok. Eni
ge weken geleden is de aak. in
het kader van een binnenvaart-
evenement heen en weer ge
sleept naar Gouda.
De aak ligt dus niet alleen stil,
maar is duidelijk ook een mu
seumschip dat ai en toe vóórt.
