21
Haitink en RPhO gaan samen door
Verbluffend voyeurisme bij 'So Long'
Bezielde prenten van Corneille die vandaag meer wil behagen
Holland Art Fair
krijgt gestalte
Charlie Chaplin terug
in biografische film
CD van de dag
Curiosa van Horowitz
Produkties
voor werkloze
artiesten
Louvre opent
tientallen
nieuwe zalen
Monument voor
de Tachtigers
Rotterdams Dagblad
Woensdag 16 december 1992
Rotterdam - Voor honderdt
achtig werkzoekende podium
kunstenaars worden drie
grootschalige theaterproduc
ties op touw gezet. Het project
bestaat uit een musical, een
opera en een toneel/muziek
theater. die in het theatersei
zoen '93/*94 in een groot aantal
concertzalen en sehouwbur-
gen worden opgevoerd.
De initiatiefnemer is het Re
gionaal Bureau Arbeidsvoor
ziening het Gooi en Vecht
streek (RBA), die in samen
werking met Stichting Kunst
werk donderdag de werving
van artiesten start. Voor het
project is 4,3 miljoen gulden
uitgetrokken.
De Stichting Kunstwerk ver
zorgt het artistieke gedeelte
van de voorstellingen. Direc
teur Bart de Groot (tot voor
kort theaterproducent bij Joop
van den Ende), denkt dat er
een vraag leeft bij het publiek
naar grote produkties, gezien
het-sueces van onder andere
de musical Cats. Hij ïs ook van
mening dat er veel talent bü de
RBA's staat ingeschreven. De
audities starten in februari. In
aanmerking komen dansers,
zangers, acteurs en musici die
minstens een jaar ingeschre-
ven staan bij de arbeidsbu
reaus.
Parijs - Het Louvre in Parijs
heeft er dinsdag 39 nieuwe zalen
bijgekregen. Daardoor kunnen
honderden schilderijen van Fran
se meesters opnieuw worden be
keken. Ook zijn honderdvijftig
werken die tot dusver in de klui
zen van het museum lagen, nu
tentoongesteld. President Mitter
rand verrichtte dinsdag de ope
ning van de Galerie Sully die zich
in een gerenoveerd gedeelte aan
het Cour Carrée, het binnenplein,
van het Louvre bevindt. Het nieu
we gedeelte van Frankrijks groot
ste museum wordt vrijdag voor
het publiek opengesteld. In de 39
nieuwe zalen hangen schilderijen
uit de 17e tot de 19e eeuw - waar
onder meesterwerken van Pous-
'"sin, Lorrain, Delacroix en Corot.
Bezoekers kunnen in de zalen in
totaal zevenhonderd schilderijen
en honderd tekeningen, alle van
Franse schilders, bewonderen.
Door Aad van der Vc-n
Rotterdam - Hoe de met span- L
mng afgewachte hereniging van f
Bernard Haitink met het Concert
gebouworkest zal uitpakken - in
februari 1993 staan er enkele con
certen op het programma - moet
de toekomst leren. In Rotterdam
is in elk geval de euforie weer op
gestoken, nu Haitink wederom,
na het geweldige succes van zijn
Mahler-concerten in mei 1990,
voor het RPhO staat.
Nog voordat het eerste van de ze
ven concerten werd gegeven kon
al weer een afspraak worden ge
maakt voor een gastdirectie van
Haitink bij het Rotterdamse or
kest in het volgende seizoen. In
december 1993 dirigeert hij het
RPhO één maal in Rotterdam en
twee maal in Amsterdam in wer
ken van Webem ('Passacaglia'),
Mahler (Adagio uit de Tiende
symfonie) en Brahms (Vierde
symfonie).
Gisteravond speelden de musici
Tsjaikovski's 'Pathétique' of hun
leven er van af hing. In Stravins
ky's balletmuziek 'Le baiser de la
fée' daarentegen verliep de sa
menwerking tussen Haitink en
het orkest wat stroef. Technisch
ging daar ook heel veel mis.
Op zichzelf was het een heel aar
dig idee Stravinsky's merkwaar
dige Tsjaikovski-pastiche - want
dat is 'Le baiser de la fée' - te kop
pelen aan de echtê Tsjaikovski.
Het probleem van 'De kus van de
fee' is alleen: moet die partituur
worden gespeeld op de manier
van Stravinsky of Tsjaikovski?
De afstand tussen die twee werel
den, die in dit stuk soms op zo'n
vermakelijke, enigszins treiteri
ge, somè ook op zo'n poëtische
Haitink is niet stil blijven staan- Archieffoto Arie Wapenaar
manier zijn samengebracht, is
voor de vertolker groot. Haitink
en het orkest kwamen er niet he
lemaal uit. Het geheel klonk wat
aarzelend.
In de ware Tsjaikovski van de 'Pa
thétique' waren er geen obstakels
meer. Dirigent en orkest zijn met
dat werk vertrouwd en leken
elkaar voortdurend tot grotere in
tensiteit aan te zetten. De ontwik
keling in het eerste Allegro was
adembenemend en het marsach
tige derde deel bezat een schitte
ring die men zelden hoort. Tegen
over al die opwinding stonden de
verheven sierlijkheid van het
tweede deel en de tomeloze tra
giek van de finale, waarin de com
ponist zijn eigen requiem heeft
vorm gegeven.
Sentimentaliteit bezat deze uit
voering geenszins, wel de passie
die kan ontstaan wanneer musici
een optreden als een bijzondere
gebeurtenis ervaren. Van dat laat
ste kon zeker worden gesproken.
Vanzelfsprekend was dat overi
gens niet. Haitink was vroeger,
luister naar zijn opnamen uit de
jaren zeventig, eerder een gewe
tensvol dan een opwindend Tsjai-
kovski-vertolker. Waaruit blijkt
dat hij ook in dit repertoire niet is
stil blijven staan.
Rotterdams Philharmonisch Or
kest o.l.v. Bernard Haitink. 'Le
baiser de Ia fée' van Stravinsky
en Symfonie nr. 6 ('Pathétique')
van Tsjaikovski. Gisteravond, in
De Doelen. Herhalingen: 18 de
cember in Amsterdam (Concert
gebouw.) en 20 december in Rot
terdam (De Doelen). Radio-uit
zending: 20 december, Radio 4,
vanaf 14-15. Televisie-uitzen
ding: 1 januari, Nederland 3,
vanaf 23.15.
Door Han Geurts
Amsterdam - In het Oosterpark
in Amsterdam wordt vrijdag het
beeld 'Monument voor de Tachti
gers' van de schrijver en beeld
houwer Jan Wolkers onthuld. De
officiële plechtigheid zal worden
verricht door de Amsterdamse
wethouder van kunst en cultuur
E. Bakkeren de voorzitter van het
Dagelijks Bestuur van het stads
deel Oost, J. Koningh. Jan Wol
kers zal bij de gelegenheid een
gedicht voorlezen, evenals Rem-
co Campert en Gerrit Kouwenaar,
De schrijver Enno Endt zal iets
over de Tachtigers vertellen.
Den Haag - Er zijn weieens van
die deuren waar je langs loopt,
waarachter je allerlei rare gelui
den hoort. Wat zouden die men
sen toch aan het doen zijn daar
binnen? In 'So Long, Farewell,
Auf Wiederseh'n, Goodbye' zien
we een oude vrijster in een proces
van sociale aftakeling betrapt tij
dens haar dagelijkse bezigheden.
Met eindeloos geredder en huis
houdelijke karweitjes probeert zij
de kerstavond door te komen. Als
het helemaal teveel en te een
zaam wordt, zingt en speelt zij in
d'r eentje stukken na uit haar lie
velingsmusical, 'The sound of
music'. Die dialogen zijn de enige
tekst in de verder woordloze voor
stelling, door het RO Theater in
reprise genomen bij gelegenheid
van een televisieregistratie die,
jawel, dit jaar op kerstavond
wordt uitgezonden.
'So long' is een juweel van acteer-
en zangkunst van Sylvia Poorta.
Zij is de oude vrijster tot in het
kleinste detail. In een mini woon/
slaapkamertje, volgestouwd met
meubeltjes, souvenirs en een
kerstboom, kijken we mee in het
droefgeestige bestaan van een le
vend meubelstuk, dat de af
standsbediening van de tv han-
Sylvia Poorta als oude vrijster in 'So Long.. Foto: Lec van Velzen
teert alsof het een gevaarlijk wa
pen is, haar panty's nog uittrekt
met handschoenen tegen de lad
ders, kopjes en borden heen en
weer schuift tussen de afwas, de
eettafel en de opbergkast, alle
maal handelingen die geen enkel
ander doel hebben dan de tijd te
doen voorbijgaan, die vooral op
deze feestavond erg langzaam
gaat.
Die ongelooflijke levensechtheid
brengt regelmatig zuchten van
wanhoop en herkenning te weeg
in de zaal. Het is knap hoe Poorta
met al dat geredder het publiek
meeneemt in de denkwereld van
haar personage. Emoties verglij
den achter haar oogleden met de
precisie van een fileermes. Zo
fijnmazig zit ook het stuk in
elkaar. Als een gewijd liedje als
'Kindeke teer' op de radio teveel
emoties losmaakt over wat er in
haar leven niet van is mogen ko
men, schakelt Poorta over op een
fragment uit de geliefde musical.
Het borstonderzoek voor het
slapengaan gebeurt heel routi
neus, onverlet de doodsdrift die
even later nog even de kop op
steekt wanneer het noodzakelijke
slaappilletje onverhoeds de ge
dachte oproept aan de mogelijk
heid van een overdosis.
Het enige twijfelachtige punt aan
dit toneelminiatuur is uiteraard
de vraag naar de zin van al dit
voyeurisme. Het diepgewortelde
mededogen waarmee Poorta haar
personage gestalte geeft, is daar
op een verbluffend mooi ant
woord.
'So long, farewell, auf wiederse
h'n, goodbye...' van het F.Ö Thea
ter. Regie: Peter Sonneveld. Met:
Sylvia Poorta. Gezien: gister
avond in Korzo (Den Haag). Her
halingen: o.a. vanavond (Korzo),
28 t/m 30 dec. cn 1-2 jan, in de
Rotterdamse Schouwburg. Op
televisie: kerstavond om 21.55,
Ned. 1.
Door Dolf Welling
Schiedam - Prenten van Corneil-
■Sr*le hebben kleuren die klinken als
J hobo-tonen en die je proeft als
bessensap. Op de tentoonstelling
in Schiedam - een keuze uit zijn
grafiek met een honderdtal bla-
den van 1948 tot 1975 - wordt de
sfeer gaandeweg steeds opgewek-
I ter. Rond 1950 kan het zwarte,
driftige lijnenschrift nog iets
scherps en grimmigs hebben. ïn
1958 verstrikt het zich in zichzelf
en het verduistert de kleuren,
waaronder een schrijnend rood.
In de jaren zeventig daarentegen
zijn er grote, figuratieve vormen
en welluidend samenkiinkende
vlakken rood, geel, groen en
blauw.
Zo is het nadien voortgegaan,
vooral met grote zeefdrukken in
grote oplagen. Dezelfde figuratie
is nu vrijwel onbeperkt leverbaar
in de vorm van uitgezaagde re
liëfs, van kussens, dassen en sie
raden. Corneille bedient de bur
ger zoals in vroeger eeuwen vor
sten bediend werden door Le
Brun en andere meesters. De
ruime verbreiding van Corneille's
sexvreugdige vrouw-en-vogelthe-
i ma is een verworvenheid van de
I democratisering via de techniek
j en de commercie. Maar tussen de
prenten op de tentoonstelling en
i die welke nu in warenhuizen te
koop zijn bestaat wel een essenti-
j eel verschil.
Corneille is, zoals men in
^L-Schiedam kan zien, niet minder
•7 graficus dan schilder. Van het be
gin af aan heeft hij zowel linole
umsneden gemaakt als litho's en
etsen. Sommige bladen werkte
hij op met aquarel. Hij bracht ei
genhandig de voorstelling op de
steen en in de etsplaat aan en
soms heeft hij ook zelf gedrukt.
In 1962 maakte hij - blijkens de
onlangs bij Meulenhoff versche
nen catalogus van alle prenten iot
1975 - zijn eerste zeefdruk. Nu hij
een veel gevraagd 'artikel' is ge
worden, zet hij echter dikwijls
zijn handtekening onder zeef
drukken die feitelijk superieure -
en naar verhouding zeer dure - re
producties zijn, vervaardigd naar
een al bestaand werk, een gou
ache. In het jongste museumblad
'Vitrine' noemen Piet Clement en
Ton van Dijk - organisatoren van
de expositie 'Grafiek nu' (tot en
met 10 januari in het Singermu-
seum) - deze methode 'geknoei'.
Bronnen
In de prachtige oeuvre-cataiogus
schrijft de kunsthistoricus Gra
ham Birtwistle over de bronnen
waaruit Corneille inspiratie heeft
geput. In ziin begintijd keerde hij
zich af van de modernistische
kunst die volgens hem en zijn ex
perimenterende collega's vooral
een verstandelijk vormenspel
was geworden. Hij zag meer in ir
rationele werken van surrealisten
als Paul Klee en Miró. Vervolgens
ontdekte hij zijn Afrika, terwij! hij
later nog vele verre landen be
zocht. De Jaski Art Gallery te Am
sterdam heeft door Van Spijk te
Venlo een heerlijk boek laten ver-
Het café' van Jan Goedhart. Foto Bob Goedewaagen
zorgen waarvoor de schilder zelf
korte, poëtische teksten heeft ge
schreven bij zijn 'Bevoorrechte
gebieden' zoals Andalusië, Kreta,
Senegal, Taiwan, Kenia en Haïti.
Hij bezit vele honderden Afri
kaanse maskers en beelden die
hij niet waardeert als volkenkun
dige documenten maar omdat ze
kennelijk de uitdrukking zijn van
een niet-verstandelijk geestelijk
leven. Het Museon in Den Haag
houdt tot eind januari een exposi
tie over zijn collectie Afrikaanse
kunst waar ook een boek over is
verschenen.
Het modernisme berustte in aan
leg op een levensvisie. Vandaag
kunnen we de abstracte Piet
Mondriaan en de toegepaste Piet
Zwart (van de Bruinzeelkeukens)
heiaas alleen nog maar benijden
om hun geloof in een op handen
zijnde betere wereld. Dat optimis
me maakte hun werk sober en
sterk. Naoorlogse experimente
len zoals Corneille stelden hun
spontane uitingen tegenover die
van modernisten. Ondanks hun
stormloop begon in de jaren daar
na de formalistische inteelt in de
beeldende kunst pas goed. Totdat
het illusieloze post-modernisme
brak met de vooruitgangsidee die
Mondriaan en anderen had be
zield.
Vandaag aanvaarden vele kunste
naars - in navolging van veel geci
teerde filosofen - het menselijke
bestaan als ondoorgrondelijk zo
niet zinloos. In de kunst komt dat
tot uiting met werken die een her
senloos behagen willen wekken -
zoals die van Jef Koons, nu in het
Stedelijk Museum te Amsterdam.
Corneille, die in Afrika kunst
vond met een existentiële nood
zakelijkheid, ontkomt in zijn he
dendaagse werk niet aan de be
haagzucht. Wal zijn grafiek be
treft ziet men nu in Schiedam een
keus uit het beste deel. Gelijktij
dig toont het museum een groot
overzicht van het grafische werk
van Corneille's collega Pierre
Alechinsky.
Met drie nieuwe boeken en drie
museum-exposities kan Corneil
le, die onlangs een geestelijke cri
sis heeft overwonnen, het wel
weer even stellen.
Goedhart
Dat in februari van het vorig jaar
de Rotterdamse schilder Jan
Goedhart is overleden kan kran
tenlezers ontgaan 2ijn. Er is na
melijk geen aandacht aan ge
schonken. Een bescheiden ten
toonstelling in het CBK geeft nu
een indruk van zijn werk dat tra
ditioneel is maar van hoge kwali
teit. Met aquarellen heeft hij
soms het niveau van de grootsten
in deze techniek gehaald.
Prenten van Corneille tot 1975.
Schiedams Museum. Di t/m za
11-17, zon- en feestd. 12.30-17 t/m
31 januari. Toegang gratis. Oeu-
vrecatalogus 149, 'Corneille, het
oog van de zomer' (Uitg. Van
Spijk, Venlo/Jaski Amsterdam)
139. Jan Goedhart, CBK, Nw Bin
nenweg 75. Di t/m vr. 12-17, vr.
ook 19-21, za 10-17 t/m 7 jan.
Londen - Een filmbiografie van
Charlie Chaplin die zestig mil
joen gulden heeft gekost, gaat
vandaag in Londen in première.
Le rolprent van Sir Richard At-
tenborough is al bekritiseerd
door recensenten die menen dat
de zwerver met bolhoed die
Chaplin uitvond, gewoon niet
meer zo leuk is. De verhalende
film over Chaplin, gemaakt door
Attenborough die eerder
'Gandhi' en 'Cry Freedom' regis
seerde, krijgt een gala-première
in Chaplins geboortestad Lon
den, die wordt bijgewoond door
koningin Elizabeth en prins
Philip.
Chaplin stond al op vijfjarige
leeftijd op de planken in vaude
ville-shows alvorens naar Holly
wood te gaan. ïn meer dan zestig
jaar maakte hij als acteur, schrij
ver en regisseur meesterstuk
ken, als 'Modern Times', 'The
Great Dictator' en 'The Kid'.
Critici zeiden dat Attenborough
met zijn eerbetoon een onge
makkelijk evenwicht houdt tus
sen aanbidding van de Holly-
wood-k-gende én het roeren in
een privé-leven van een verlei-,
der van jonge meisjes. Chaplin
trad vier maal in het huwelijk en
had elf kinderen, Na te zijn be
schuldigd van communistische
activiteit werd hij in 1952 uitge-
wezen uit de Verenigde Staten
en vestigde hij zich als multimil
jonair in Zwitserland, waar hij
in 1988 stierf.
Critici in Londen zeggen dat
hoewel er twee jaar aan is ge
werkt, de film eigenlijk saai is,
en alleen wordt gered door een.
schitterende prestatie van Ro
bert Downey jr. in de titelrol
Critici tippen Downey, die voor
de rol de beroemde Dustin Hoff
man en Robin Williams ver
sloeg, nu voor een Oscar-nomi
natie. Downey, een Amerikaan,
leerde voor de rol Chaplins
vroege Cockney-accent en links
handig tennis en viool te spelen.
Utrecht - De belangstelling voor
de Holland Art Fair is boven ver
wachting goed. De organisator, de
Jaarbeurs in Utrecht, verwacht
dat een kleine vijftig galerieën
zich zullen melden als deelne
mer. In ieder geval is al besloten
om de beurs niet in de expozaal
van het Beatrixgebouw te hou
den, maar in de Marijkehal. De
eerste Holland Art Fair wordt ge
houden van 10 t/m 14 juni.
Het al eerder aangekondigde ini
tiatief van de Jaarbeurs om naast
de al bestaande kunstbeurzen er
nog een te organiseren ontmoette
aanvankelijk nogal wat tegen
werpingen: was er in Nederland
nu wel behoefte aan nog een
beurs naast de PAN in Amster
dam, de European Art Fair in
Maastricht en de KunstRai? Uit
de aanmeldingen en reacties leidt
drs Jim van der Meer Mobr,
groepsmanager beurzen en een
van de initiatiefnemers van de
Utrechtse kunstbeurs, af dat die
behoefte er is. „Deze beurs richt
zich op de (Nederlandse) kunst
uit de periode van ongeveer 1900
tot heden. Wij leggen de nadruk
op de traditie, meer dan op het
vernieuwende. Dat laatste is spe
cifiek het terrein van de
KunstRai. Maastricht en de PAN
zijn vooral oude kunst-beurzen.
Utrecht vult een gat in de markt."
Dat er tussen Utrecht en de
KunstRai weinig concurrentie
valt te verwachten komt tot uiting
in het feit, dat Holland Art Fair en
KunstRai hebben besloten juni
1993 tot 'kunstmaand' uit te roe
pen. „Beide beurzen vullen
elkaar prachtig aan," aldus
KunstRai-directeur drs. Eric Hcr-
mida. „Op deze manier wordt de
(buitenlandse) bezoeker in Ne
derland een compleet cultureel
programma aangeboden: Holland
Festival, KunstRai en Holland
Art Fair." Dat kan nog versterkt
worden als de plannen om het
Centraal Museum in Utrecht bij
de Holland Art Fair te betrekken
doorgaan. Zoals het er nu naar
uitziet zal in die periode in het
Centraal Museum de tentoonstel
ling 'Ket gedroomde land' te zien
zijn.
De Holland Art Fair werkt in te
genstelling tot de KunstRai niet
met een ballotagecommissie. Dat
is volgens de organisatie niet no-
dig.
De Holland Art Fair richt zich op
een breed publiek. Dat omvat
enerzijds de geïnteresseerde par
ticulier, die voor bedragen vhnaf
zo'n 400 gulden terecht kan, maar
ook het bedrijfsleven en de kunst
adviesbureaus. Om de beurs nog
extra aantrekkelijk te maken spe
len de organisatoren met de ge
dachte ook een soort centrale ten
toonstelling te organiseren.
De KunstRai heeft voor het ko
mend jaar juist afgezien van een
centrale tentoonstelling. Direc
teur Hermida heeft nu het plan
om op de KunstRai '93 een serie
solo-tentoonstellingen in te rich
ten, waarin de deelnemende gale
rieën de gelegenheid krijgen om
een kunstenaar speciaal te pre
senteren.
Titel: Disc
overed
Treasures
Artiest: Vladi
mir Horowitz
Label: Sony
Vlamidir Horowitz had de gewoonte meer op te nemen dan hij voor een
nieuwe uitgave nodig had. Wat te veel was, belandde in het archief van
de platenmaatschappij. Er bleek in de loop der jaren zoveel verzameld,
dat Sony het plan opvatte deze verborgen schatten alsnog op de markt
te brengen. Horowitz in Concert is zo'n geluidsdrager met nooit eerder
gepubliceerde live-opnamen. Nu is er ook een cd verschenen met stu
dio-opnamen, Discovered Treasures, met registraties uit de periode
1962-1972, toen Horowitz onder exclusief contract stond bij Columbia/
CBS.
De titel van deze cd had niet beter gekozen kunnen worden. De achttien
pianostukken die erop zijn verzameld geven een fascinerend beeld van
een belangrijke periode uit de carrière van een van de grootste pianis
ten van deze eeuw. Wat Horowitz aanraakt, verandert ook op deze cd in
goud. Of het nu de kristalhelder gespeelde sonates van Scarlatti zijn, de
muzikantesk uitgevoerde delen vier Clementi-sonates van Clementi of
de Koraalprelude Ich ruf zu Dir, Herr Jesu Christ van Bach in de bewer
king van Busoni, die ingetogen, met omfloerste touché tot klinken
wordt gebracht. En er zijn ook echte curiosa bij, zoals een kort piano
stuk van Medtner, een door Horowitz zeer gewaardeerd componist van
Russische origine cn de Etude in As uit Trois Nouvells Etudes van Cho
pin. Horowitz speelde deze etude publiekelijk slechts één keer, tijdens
de repetitie van het befaamde recital in de Camegie-Hall in 1965, het
eerste openbare concert van de pianist na een afwezigheid van twaalf
jaar. De veelzijdigheid van Horowitz komt echter het meest tot zijn
recht in de Prelude in Des. opus 28 no. 3 van Chopin, waarin de pianist al
zijn artistieke registers opentrekt. In dit met gevoel voor dramatiek op
gebouwd kiankjuweel ontvouwt zich het meesterschap van de Russi
sche pianist in al zijn f jcetten. (J.F.)
