Waterweg
15
Levensideaal van dokter Nolet wordt gesloopt
Paus greep in: zusters bleven
I
Modieuze jacks
met groot draagcomfort
Meer kans,
meer geld, bij
genda
De Heilige Koe
Circus slaat tenten op
Katholiek Schiedam ziet weer een stukje historie verdwijnen
'Kom bij mij dienen'
srnm
in de Staatsloterij
Rotterdams Dagblad
Woensdag 18 mei 1994
Nou dat weer. Gaan. er in de spits meer treinen tussen Rotterdam en -
<- Vlaardingen rijden, zeurt het Vlaardings gemeentebesla':i' dat de
spoorbomen vaker dicht zullen zijn. Niet acht, maar zest:- Vcerper
uur gaan de bomen ter weerszijde van de Oude Haven naar oeneden,
heeft het college uitgerekend. „Dat heeft de nodige consequenties
voor de doorstroming van het verkeer,"
Nee maar, bij de bakker en dokter wachten we netjes op onze beurt;
bij het Arbeidsbureau, GAK en de Sociale Dienst trekken we een
nummertje; we staan voor het NS-loket geduldig in de rij en we krui
pen in de file naar het strand. Er wordt wat gewacht in Nederland,
daar helpt geen moedertje lief aan, maar wachten in Vlaardingen:
dat kan natuurlijk niet.
Aan wie zouden we deze klaagzang te danken hebben? Ik denk aan
de WD, die sinds de gemeenteraadsverkiezingen op het collegeplu
che zit. Aftrekken en delen hebben de liberalen nooit goed onder de
knie gekregen op de lagere school, maar optellen en vermenigvuldi
gen kunnen ze is de beste. Dus zij zullen wel hebben uitgerekend
wat voor Catastrofale Gevolgen een 7,5-minutendienst heeft voor de
autorijdende achterban, die liever met zijn vette derrière in de Heili
ge Koe zit dan in de trein.
Want, geloof mij: de VVD heeft een januskop. Met de mond belijden
de liberalen bevordering van het openbaar vervoer, maar als het au
tomobiel een strobreed in de weg wordt gelegd, gaat er een boze brief
naar de Nederlandse Spoorwegen. Dan schreeuwen ze moord en
brand over files en wachttijden en. maken ze zich ineens druk over
buslijn 52, waar ze zelf nog nooit in gezeten hebben.
En ik voorspel: dit is pas het begin. Het in de jaren tachtig zo moei
zaam bevochten verkeerscirculatieplan willen ze stukje bij beetje af
breken. Zo zullen we het nog beleven dat de busbanen in Holy en
Ambacht open gaan voor auto's, de afsluiting van het Emaus onge
daan wordt gemaakt en het kruispunt Afrol/Gedempte Biersloot
weer geheel in de oude staat wordt teruggebracht.
De Heilige Koeiedrijver gaat gouden tijden tegemoet in Vlaardin
gen.
DICK VAN DER LÜGT
Circus Renz komt naar Schiedam. De achtste gene
ratie van de oorspronkelijke grondlegger. Ernst Ja
cob Renz, slaat vrijdag haar tenten op aan de Maas
boulevard. De circusfamilie geeft tot en met zondag
vier voorstellingen. Een ereplaats is ingeruimd voor
het paard, maar ook talrijke andere diersoorten zoals
Schotse Hooglandrunderen, pony's, duiven en vier
Indische olifanten laten zich bewonderen. Verder
staan op het programma een fakir, trapeziste, koord
danseres en grondacrobaten. Vrijdag 19.30 uur, za
terdag 15.00 en 19.30 uur, zondag 14.00 uur.
Koningin Wilhelmina was het die ruim zestig jaar ge
leden Clara Lourens en Henk Lansbergen in contact
bracht met elkaar. De twee onmoetten elkaar op het
feest in Den Haag dat ter gelegenheid van de veertig
ste verjaardag van de toenmalige koningin werd ge
geven. De jonge Vlaardinger zag wel wat in de knap
pe Sehiedamse en zij in hem, dus zo is het gekomen.
Henk was kok, Clara diende in de huishouding. Na
,cenkele jaren verkering vroeg Henk zijn meissie of zij
„niet bij hém kon komen dienen. Ze kan er nu nog
smakelijk om lachen. Zeker in de beginjaren van
'hun huwelijk heeft het jonge stel het met breed ge
had. Klagen hoor je ze echter nooit, die twee. „We
hebben gelukkig eikaar nog en we zijn allebei nog
redelijk gezond, dus wat valt er te mopperen? Ook
wonen we sinds kort in een prachtig paviljoen in
Huize Frankeland. Ik kan me niet beter wensen."
Henken Clara
Lansbergen,
na zestig jaar
samenzijn
gelukkig in
Huize Franke
land. Foto Roel
Dijkstra
Driekwart eeuw geleden bloeide
in Schiedam het rijke roomse le
ven. De stad telde drie grote ka
tholieke kerken, een paar kloos
ters, een katholieke begraaf
plaats, een katholiek weeshuis
en er waren scholen waar paters
in habijt voor de klas stonden. In
1928 kreeg Schiedam ook nog
eens een katholiek ziekenhuis
met nonnen als verpleegsters,
want de verzorgende handen
van 'neutrale' zusters werden
niet vertrouwd.
Anno 1994 zijn er nog maar wei
nig sporen over van die katholie
ke cultuur. De laatste 'witte pa
ters' verlieten een paar jaar ge
leden de stad; hun klooster werd
afgebroken. Het klooster van de
zusters dominicanessen staat
nagenoeg leeg, één kerk is ver
kocht, een andere afgebroken en
de eigen begraafplaats is niet
meer in gebruik. Binnenkort
gaat ook het Noletziekenhuis te
gen de grond. Inclusief de kapel
waar missen werden opgedra
gen voor de overledenen en nieu
we wereldbewoners werden ver
welkomd met doop- en wijwater.
Door Peter de Lange
Schiedam - Dokter E.J.M. Nolet
was niet alleen een bekwame arts,
hij had ook verstand van specule
ren. Bij zijn dood in 1913 bleek
dat hij op de beurs een fortuin
had vergaard. ïn zijn testament
betoonde de Sehiedamse 'armen-
dokter' en voormalig directeur
van het stadsziekenhuis zich
even*ruimhartig als hij bij zijn le
ven was geweest. De katholieke
gemeenschap mocht zijn kapitaal
verdelen.
Het weeshuis kreeg een paar dui
zend gulden, en zo waren er nog
wat instellingen die een leuk
sommetje ontvingen. Maar de
grootste mep was bestemd voor
dokters ideaal; een katholiek zie
kenhuis. Ongeveer drie ton aan
aandelen in Russische spoorwe
gen moesten de bouw mogelijk
maken.
Het bedrag was ruimschoots vol
doende om dat doel te verwezen
lijken, maar de tijd zat niet mee.
"Europa" stond aan" de vooravond
van een verwoestende oorlog en
onder invloed daarvan schoten, de
De kraamaf-
delingin het
voormalige
Nolet-zieken-
huis. Ook de
baby's wer
den ver
pleegd door
liefdezusters.
Foto familie Van
Veizen/repro Roet
Dijkstra
De toegangsdeur, nu dichtgeplankt. Het pand gaat tegen de
vlakte. De tegels boven de deur krijgen, net als enkele andere;
rekwisieten, een plaats in de Nolet-hal in het Schieland Zieken
huis. Foto Roel Dijkstra
prijzen omhoog. De Russische re
volutie in 1917 maakte Nolets
spoorwegaandelen in één klap na
genoeg waardeloos. Zijn fortuin
smolt weg als sneeuw voor de zon,
wat overbleef was een modaal
spaartegoedje.
Maar dat ziekenhuis, oordeelden
de katholieke notabelen van de
Vereeniging voor Roomse Zie
kenverpleging in Schiedam,
moest en zou er komen. Ze iegden
de statuten ter goedkeuring voor
aan de bisschop van Haarlem en
schreven collectes uit onder de
bevolking. Met kwartjes en dui
zendjes werd langzaam maar ze
ker een nieuw kapitaal opge
bouwd, en de plaatselijke katho
lieke'middenstand zorgde voor
giften in natura, zoals bestek en
een klok. In 1927 was het einde-
Alja presenteert u
de zomercollectie
leuke, sportieve zo
merjacks van het
Europese topmerk
"Fuchs Schmltt".
Het grote draag-
comfort zit 'ai in
"Sympatex", een
onzichtbaar toege
past kllmaatmem-
braan. "Sympatex"
is niet alleen per
fect tegen regen en
wind, maar zorgt
ook voor optimaal
ademende kleding.
Ideaal natuurlijk
mee op
reis te nemen. Zelfs
in de kleinste kof
fer is er een plaats-
je voor. Maten 38
t/m48
MODEHUIS
Broasvest 109-li3,3IU EE SCHIEDAM,Tel; 010-«0399
Ook op maandagmiddag en donderdagavond geopend.
Koek van Holland
P, Vervenne
Prins Hendrikstraat 265
01747-82516
Schiedam
De Blokshop
Groenelaan 103
tel. 010-2730720
Schiedam
Tabaksshop De Bot
winkelcentrum Hof van Spaland 6
tel. 010-4714083
Schiedam
Sigarenmagazijn Het Hoekje
Boerhaavelaan 80
tel. 010-4265513
Schiedam Tabaksspeciaalzaak Ton Jaarsma
Borodinlaon 58
tel. 010-4703768
Schiedam Tabaksspecicalzaak B. P. H. Janse
Broersvest 8a
tel. 010-4268804
Schiedam
St. Liduinastraat 55
tel. 010-4267613
Tabaksshop Jacqueline
Schiedam
P.K.O.Iaan 144
tel. 010-4155016
Primera Joop van Schijndel
Schiedam Tabaksspeciaalzaak Nico Smitshoek
P. J. Troelstralaan 31
tel. 010-4703037
Vlaardingen
Liesveld 161
tel. 010-4349911
Sigarenhandei Berco
Vlaardingen
De Loper 82
tel. 010-4742997
Tabaksspeciaalzaak
Nico Smitshoek
lijk zover: de eerste steen kon
worden gelegd. Een jaar later
ging het Noletziekenhuis open.
Zelfopoffering
Ongeveer tien jaar eerder had, no
ta bene op een steenworp afstand
van de bouwlokatie ten zuiden
van de Laurens Knappertlaan (te
genwoordig de Burgemeester
Knappertlaan), het nieuwe ge
meenteziekenhuis zijn deuren
geopend. Het verving het oude
stadsziekenhuis in de binnen
stad, dat al jaren veel te klein was.
Het gemeentebestuur kende de
plannen van de Vereeniging al in
1913 en had daarom geprobeerd
de katholiekert-ie^bewegen tot de -
bouw van eeri gemeenschappelijk
ziekenhuis. Twee verpleeginrich
tingen zo vlak bij elkaar, dat werd
toch een beetje teveel van het
goede gevonden.
Maar dit voorstel werd afgewe
zen. De roomsen stonden op ver
pleging met een eigen signatuur.
Argument: „Vooral in de laatste
ogenblikken des levens voelt de
Katholiek zich in een katholiek
ziekenhuis, waar mensen arbei
den die alles doen uit zelfopoffe
rende liefde, tevreden en op zijn
plaats Ook het voor die tijd revo
lutionaire idee van burgemeester
Brants om desnoods een 'alge
meen' ziekenhuis te bouwen
waarin de katholieken het voor
het zeggen zouden krijgen werd
van tafel geveegd.
Dat de katholieke zuil bezig was
een eigen gezondheidszorg op te
richten, viel bij een andere zuil,
die van de socialisten, in slechte
aarde. Het dagblad Voorwaarts
vroeg zich in een kritisch artikel
af of er nu ook een katholiek TBC-
bureau zou komen en een katho
lieke zuigelingenzorg. Die ver
snippering zou wel eens grote na
delen kunnen hebben voor de to
tale gezondheidzorg.
Dat in het Nolet gratis arbeid
werd verricht (door de dominica
nessen uit Voorschoten en de lief
dezusters van de congregatie van
de H. Carolus Borromeus- uit
Maastricht) zat de socialisten ook
niet lekker. Historicus Hans van
der Sloot geeft de Voorwaarts in
dat opzicht groot gelijk. In een ju-
bileumboek(over de gezondheids
zorg in Schiedam schreef van der
Sloot: „Vooral m de eerste jaren
van het bestaan hebben de non
nen het ziekenhuis letterlijk
draaiend gehouden, soms onder
de meest barre omstandigheden."
De nonnetjes kregen weliswaar
geen salaris, maar helemaal voor
niets hebben ze toch niet ge
werkt. De Nolet-stichting (zoals
de Vereeniging voor Roomse Zie
kenverpleging in de wandelgan
gen wordt, genoemd) kreeg bij de
fusie van het Gemeente- en het
Noletziekenhuis in 1981',énkele
-miljoenen guldens onder-zijn be~
steeds meer op een 'neutraal' zie
kenhuis te lijken.
De ontwikkelingen in de gezond
heidszorg leidden begin jaren ze
ventig tot de conclusie dat het op
den duur ondoenlijk zou zijn in
Schiedam twee apart functione
rende ziekenhuizen te handha
ven. De eerste die dit vaststelde,
was geneesheer-directeur Kunze,
die samen met toenmalig burge
meester Roelfsema een rapport
uitbracht waarin de mogelijkheid
tot fusie werd besproken. Maar
pas zeven jaar later, na lange en
taaie onderhandelingen, werd de
- samenwerking'tussen Nolet- en
.Gemeenteziekenhuis een feit.
-,-,Natuurlijk maakt een katholiek
heer, "als "compensatië^vdór ~'dê K zièkènhuïs zo vlakbij een alge
door de nonnen uitgespaarde
loonkosten. De rente van dat ka
pitaal wordt besteed aan gezond
heidsprojecten in binnen- en bui
tenland, vertelt stichtingsvoorzit
ter AA.L. Stegmann.
De zusters waren ontegenzegge
lijk bekwaam en ook zeer begaan
met het lot van de verpleegden.
Stegmann: „Op de een of andere
manier hadden ze een toegevoeg
de waarde die gewone verpleeg
sters misten. Althans, dat zeiden
veel patiënten." Een beroemd
verhaal is dat van de zorg waar
mee een te vroeg geboren baby
van vijf maanden werd omringd.
Bij gebrek aan een couveuse had
het kind nauwelijks overlevings
kansen, Twee zusters ontfermden
zich over de baby; ze legden hem
in het kastje waarin de luiers
warm werden gehouden en hiel
den het kind dag en nacht in de
gaten. Dankzij die intensieve zorg
bleef de baby in leven.
Lekenzusters
In 1940 deed de eerste 'lekenzus
ter' haar intrede in de Nolet. Zij
was een dochter van directeur
Geerdes en werd tewerk gesteld
op de kinderafdeling. Daarmee
was de instroom van burgerperso
neel op gang gekomen. Gaande
weg werden ook meer patiënten
van niet-katholieke huize opge
nomen. Onder invloed van de
ontkerkelijking begon de Nolet
meen ziekenhuis nu een vreemde
indruk," zegt Stegmann, terug
kijkend op het betrekkelijk korte
bestaan van dokter Nolets ideaal.
„Maar tegen de achtergrond van
die tijd was het heel begrijpelijk.
Zo'n veertig procent van de
Schiedammers was in Nolets tijd
katholiek. Dat die een eigen ge
zondheidszorg nastreefden valt te
billijken."
Nu, een kleine zeventig jaar later,
worden in het Schieland Zieken
huis mensen van alle gezindten
verpleegd. Het bestuur van de
Nolet-stichting, vertelt Steg
mann, heeft zich met het oog op
die veelkleurige gebruikersgroep
wel eens afgevraagd of er naast de
pastor, de dominee en de huma
nistische vormingsvrouw met
ook een islamitische vertrou
wensman zou moeten worden
aangesteld. „Want goed be
schouwd hebben natuurlijk alle
geloofsgemeenschappen recht op
een eigen vertegenwoordiger."
Voor dit artikel werd gebruik ge
maakt van
1) het in 1978 verschenen boek
'Het verhaal van een vijftigjari
ge, bijdragen tot de geschiedenis
van de gezondsheidszorg in
Schiedam', door Ch.A. Poll, G.
v.d. Feijst en H, v.d. Sloot.
2) de notulen van bestuursverga
deringen van de Nolet-stichting
(periode 1913-1956).
«j dresi
Schiedam - Op 29 juni 1955
kwam het bestuur van de' Nolet-
stichting in een spoedvergade
ring bijeen. Aanleiding was een
'uiterst somber schrijven' van
bet Moederhuis van de congre
gatie van H. Carolus Borromeus
uit Maastricht, waarin werd aan
gekondigd dat de liefdezusters
hun werk in het ziekenhuis het
volgende jaar zouden staken. De
congregatie had dringende ver
plichtingen aan de rooms-katho-
lieke Universiteitskliniek in Nij
megen en zag zich genoodzaakt
haar zusters uit Schiedam terug
te trekken.
De brief uit Maastricht veroor
zaakte grote onrust onder de be
stuursledenvan het Sehiedamse
ziekenhuis. Verlies van de non
nen, die zowel in de verpleging
als in de huishoudelijke dienst
werkten, zou een regelrechte
ramp betekenen. Vervangers
van. een andere congregatie wa
ren op zo korte termijn onmoge
lijk te vinden, en het ziekenhuis
laten overschakelen op leken
zusters werd als een gevaarlijk
avontuur beschouwd Daar
kwam nog bij dat het ziekenhuis
net op het punt stond een nieu
we vleugel aan de Stadhouder
slaan in gebruik te nemen. Hoe
moest de zaak gaan draaien zon
der bekwame verpleegsters?
Het bestuur besloot uitstel te
vragen aan de Moeder Overste in
Maastricht, en ondertussen de
bisschop van Haariem te verzoe
ken een bemiddelingspoging te
wagen. Maar deze slaagde er niet
in de 'zustér van de onder de bo
gen' op andere gedachten te
brengen. Ook de bisschepen van
Rotterdam en Roermond kregen
nul op het rekest. Een ingrijpen
van de nuntius te Den Haag
bracht tijdelijk uitkomst, maar
uit Maastricht bleven berichten
binnenkomen dat de circa 40
zusters in het Noletziekenhuis
hun langste tij d er op hadden zit
ten.
Wending
De zaak nam pas in 1956 een,
wending ten goede voor het zie
kenhuis dankzij een solistische
actie van mevrouw Van Velzen-
Zoetmulder, de moeder van de
toenmalige voorzitter van het
bestuur. Zij stelde een brief op
aan de Paus en liet die door een
leraar Frans nauwgezet vertalen.
De brief ging naar Rome, en daar
werd door het Vaticaan een pater
Franciscaan benoemd om de
zaak uit te zoeken. Op grond van
dit onderzoek besloot de Paus de
zusters uit Maastricht te somme
ren in Schiedam te blijven.
Mevrouw Van Velzen is inmid
dels overleden, maar haar
schoondochter herinnert zich de
brief aan de Paus nog als de dag
van gisteren, „Ja, dat was wel
een bijzondere situatie. Voor ons
tenminste, want mijn schoon
moeder vond zoiets heel gewoon.
Die stapte op iedereen af, als zij
het ergens niet mee eens was. Ze
is ook wel eens bij minister-pre
sident Drees geweest om zich te
beklagen over de manier waarop
kettinghonden werden behan
deld. Ze was ook zeer begaan
methetlot van dieren, Drees was
trouwens ontvankelijk voor haar
argumenten, want er is later een
wet op de kettinghonden geko
men."
Woensdag 18 mei
SCHIEDAM
Teerstoof. Apollo Toneel, 20.00>j
VLAARDINGEN
Rode Kruïsgebouw. Uitleg over hel
Nationaal Informatiebureau,
20.00U.
ROTTERDAM -
Bibliotheektheater. Gnmasfestivaf,
20.00ik,Luxor Theater. Het Groot
Niet Te Vermijden-Dans/Show Or
kest, 20.150' Popular joop van der
Zoon's Circustheater, 20.30u. Rot
terdamse Schouwburg Nitvana.
20.15u. Intencrs, 20.30u. Lanta
ren/Venster. One, 20.30u The
Act. Jam sessie, 22.00u. Conser
vatorium. Concert studenten com
positie, 20.00u. Groove Garden.
Grooveband 1,22.30u. Sorborme.
Off the record, 22.00u. De Twijfe
laar. DesgarGaga, 23.00uZaal De
linie. Ives Ensemble, 20.30u.
Donderdag 19 mei
SCHIEDAM
Teerstoof. Apollo Toneel, 20.00u.
Filmhuis. The fugitive, 21.30u.
VLAARDINGEN
Stadsgehoorzaal. The house oftbe
spirits (film), 14.00u en 20.3(Kjr
Westiandseweg 258. Opening Ar
cheologisch Historisch Museum
Hoogstad, 15,OOu. Grote Kerk."
Lunchconcert, 12.45u.
ROTTERDAM
StLaurenskerk. Middagpauze-
concert, 12.45u,
ROTTERDAM
Alhambra Riksbioscoop: 'The
Fugitive' (12) dag. 11.45-2.15-
4,45-7.15-9.45. Alhambra 2:
'Free Willy' (al) dag. 1.15-4-6.45.
'The remains of the day' (al) dag. 9
Calypso 1: 'Shortcuts' (16) dag.2-
8. Calypso-2: 'Shadowtands' (al)
dag. 1.15-4-6.45-9.30. Calypso-
3: 'In the name of the father' (12)
dag. 1.15-4-6.45-9.30. Cinerama
1: The Pelican Brief' (12) dag. 1.15-
5-8,30. Cinerama 2: 'Philadelphia'
(al) dag. 1.15-4-6.45-9.30. Cine
rama 3: 'On Deadly Ground' (16)
dag. 1.15-4-6.45-9.30. Cinerama
4: 'Mrs. Doubtfire' (el) dag. 1.15-4-
6.45-9.30. Cinerama 5: 'Wayne's
World 2' (a!) dag. 1.15-9.30. "Juras
sic Park' (al) dag. 4-6.45. Corso:
'Schmdler's List' (12) dag. 2-8. (max
Theater: 'Blue Planet' (al) do.t/mzo.
2-4-8. 'Sharks' (al) do.t/m zo. 12.
'Mountain Gonlla' (al) do.t/m zo
1.15-7. 'Speed Picture Holland'
(al) do.t/m zo. 9. Lantaren/Venster
1: Temptation of a Monk' (16)
dag.8-10.15. Lantaren/Venster 2:
'The War Room' wo.t/m zo. 7.30.
'Starting Place' wo. 7.30 'Der Amen-
kamscher Freund' wo. 9.30. 'Ucht-
nmg over water' wo. 9.30. 'Uccelli
che vanno' do, 9.30. Lantaren/
Venster 3: 'In weiter Feme, so nah'
(16} dag. 8. Lantaren/Venster 4:
'Bad Boy Bubby' (16) dag. 8 Tne
Puppetmaster' (16) dag. 10.15. Li-
mière 1; 'Intersection' (12) dag
1.15-4-6.45-9.30. Lumière 2:
'Cool Runnings' (ai) dag. 1.15-4-
6.45-9.30. Lumière 3: 'Sister Act2'
(al) dag. 6.45-9.30. Lumière 4:
The Rat' (16) dag. 1.15-4-6.45-
9.30. Rex: 'Play Pen' (18) dag.vanaf
12 doorl.voorstelling. Thalia: 'Na
ked gun 331/3 The final insult' (al)
dag. 1.15-4-6.45-9.30.