'Weinig kans voor Bransons' Virgin Cola'
Grote winkelcentra verliezen terrein
i
Spelletjes bepalen
Nobelprijs economie
Vooral buurtwinkels profiteren van de 'zwervende' consument
VLM boekt snel succes met
luchtlijn naar Docklands
'Coöperaties doen boeren de das om'
Benzine een
cent duurder
Forse winst
Sara Lee/DE
DASAwil
nieuwe naam
PvdA: aandelen
voor werknemer
Bronnenbad met
sluiting bedreigd
Veel vraag naar
wintervakanties
Duitse metaal
eist zes procent
Schiphol wil
'Beek' niet
Ook goed
derde kwartaal
Rotterdam
Airport
Rotterdams Dagblad
Woensdag 12 oktober 191)4
Den Haag Na een aantal prijs
verlagingen verhoogt marktleider
Shell de benzineprijzen vanaf
morgen met een cent per liter. De
adviesprijs voor een liter super
plus loodvrij aan de zelftankpom»
wordt daardoor 1.93 gulden Euro
loodvrij gaat 1.87 gulden kosten
en gelode superbenzme 2,04 gul
den De prijzen van diesel, gas en
huisbrandolie blijven gelijk
Utrecht De overname van be
drijven in binnen- en buitenland
heeft fors bijgedragen aan de net-4"
towinst van het voedingsconcern''
Sara Lee/DE. het vroegere Douwe
Egberts. Het nettoresultaat na be
lastingen over het boekjaar 93/94
steeg met ƒ79 miljoen tot ƒ677
miljoen. De omzet ging met ƒ871
miljoen omhoog tot ƒ8,37 miljard
Ruim een kwart van de omzet
komt van de Nederlandse markt.
Munchen Deutsche Aerospace
(DASA;. meederheidsaandeei-
houder in Fokker, wil van naam
veranderen. Als de raad van be
stuur van Daimler-Benz {het moe
derbedrijf van DASA) ermee in
stemt. heet de Duitse vliegtuig
bouwer straks Daimler-Benz Ae
rospace. De reden van de naams
verandering is gelegen in het feit
dat DASA steeds mternationaler
opereert en ook intensief met bui
tenlandse partners, waaronder
Fokker, samenwerkt.
Den Haag De overheid moet
aandelenbezit van werknemers in
het eigen bedrijf fiscaal bevorde
ren. mits dat leidt tot meer zeg
genschap van die werknemers.
Als de werknemers bijvoorbeeld
vijf procent van de aandelen heb
ben, zouden zij een vertegenwoor
diger in de raad van commissaris
sen moeten krijgen. Dit plan heeft
PvdA-kamerlid Van der Ploeg gis
teren ontvouwd. Ook winstdelmg
zou voor de regeling in aanmer
king moeten komen, betoogde
Van der Ploeg.
Nieuweschans Bronnenbad
Fontana m Nieuweschans wordt
met sluiting bedreigd. Groot-aan
deelhouder Beheer Koop
Tjuchem onderneemt een laatste
reddingspoging en heeft de ruim
300 aandeelhouders opgeroepen
hun 870 aandelen te verkopen. In
dat geval kan het bedrijf verliezen
van het kuuroord fiscaal compen
seren met de winst in andere on
dernemingen van de holding.
Den Haag—Het aantal boekingen
voor het winterseizoen ligt mo
menteel 17 procent hoger dan m
dezelfde periode vorig jaar Vooral
de vliegreizen (plus 37 procent) en
de autoreizen (plus M procent)
zijn in trek. De bestemmingen
naar de Spaanse winterzon laten
een stijging zien van 56 procent
Ook Portugal (plus 34 procent)
doet het goed. aldus de ANVR.
Bonn 1G-Metall heeft een loon
eis van zes procent gesteld en
houdt tevens vast aan het m 1990
gesloten akkoord dat voorziet in
een verkorting van de werkweek
tot 35 uur De werkgevers heten
maandag weien dat zij in principe
niet meer willen betalen dan de
prijscompensatie. Bovendien wil
len zij uitstel van de toegezegde
arbeidstijdverkorting
Beek De directie van Schiphol
heeft er geen behoefte aan Maas
tricht Airport over te nemen Met
een jaarlijks verlies van zes mil
joen gulden is de Limburgse
luchthaven voor Schiphol geen
aantrekkelijke partij. Wel is het
nog steeds mogelijk dat Schiphol
een manager aan Maastricht Air-
port levert In maait van dit jaar
lekte uit dat Beek en Schiphol
overleg voerden over een inten
sieve. strategische samenwer
king. maar bij een vijfde baan
heeft Schiphol Maastricht niet no
dig als 'overloop-luchthaven'.
Rotterdam Nederlandse mer-
kendeskundigen geven de Britse
zakenman Richard Branson wei
nig kans met zijn plan om met
zijn eigen cola-merk Virgin de
concurrentie met Coca Cola en
Pepsi aan te gaan.
Dr. R. Riezenbos van de Erasmus
Universiteit Rotterdam en direc
teur B Hoogeweegen van Bates
Nederland voorspellen dat emd
deze eeuw per produkt hooguit
twee topmerken de slag overle
ven. De nummers drie en vier leg
gen het af tegen de huismerken
van de steeds machtiger worden
de supermarktketens.
Inbreken op die markt achten zij
onmogelijk, temeer daar Branson
helemaal niet over een distribu
tienetwerk geschikt. „Alleen de
sterkste merken overleven. En
Coca Cola behoort daar al sinds de
vorige eeuw toe," zeggen de des
kundigen. Zij zeiden dat gisteren
op het congres 'What's in a name'
over de waarde van merken, ge
houden door de Europese Studen
tenassociatie Aegee op de Eras
mus Universiteit in Rotterdam.
Richard Branson heeft in de afge
lopen 25 jaar naam en faam ge
maakt met zijn luchtvaartmaat
schappij Virgin Airlines en zijn
platenmaatschappij Virgin Re
cords. Hij spreekt nu van de
grootste uitdaging in zijn loop
baan. De consument betaalt vol
gens hem te veel voor Pepsi-Cola
en Coca-Cola. Zijn eigen cola
wordt zeker vijftien procent goed
koper.
De frisdrank wordt geproduceerd
m de Britse vestiging van het Ca
nadese concern Cott Corporation,
dat op zijn thuismarkt de Ameri
kaanse cola-giganten al aardig
wat blauwe plekken heeft be
zorgd. Cott trok eerder al in Groot-
Brittanme de aandacht door spe
ciaal voor de detailhandelsketen"
Sainsbury een cola-drank te pro
duceren. Het huismerk Sains-
bury's Classic Cola, geïntrodu
ceerd in april, was binnen enkele
weken goed voor 70 procent van
de cola-verkoop in de winkels van
het concern.
Branson lanceert zijn drankje
eind deze maand in eigen land en
daarna in de Verenigde Staten en
Japan. De rest van de wereld volgt
later. Hij verwacht binnen vijf
jaar een omzet te halen van mini
maal een miljard pond sterling
2,75 miljard). Hoe ambitieus zijn
plannen zijn, blijkt uit het feit dat
de totale cola-markt van alleen
Groot-Brittannié goed is voor een
omzet van omgerekend 1,75 mil
jard. Coca-Cola neemt daarvan
dertig procent voor zijn rekening
en Pepsi achttien procent. Bran
sons cola komt op de markt in
rood-witte blikjes en zal ook te
krijgen zijn in een light-yersie.
Maar daar ligt volgens de Neder
landse merker.deskundigen tege
lijk de zwakte van Branson.
„Marktleiders halen gemiddeld
achttien procent rendement op
hun investeringen, omdat ze van
wege hun kwaliteit duurder kun
nen zijn. De nummer twee haalt
hooguit drie procent. De nummer
drie heeft een marginaal bestaan
en de nummer vier lijdt verlies in
deze wereld," zegt Hoogeweegen.
„Daarom zullen in de komende
tijd ook veel merken verdwijnen.
De supermarktketens zullen hun
aandeel overnemen, omdat zij
over hun eigen distributienet
werk beschikken. Daar ligt het
succes van Sainsburv's Classic
Cola in Engeland dan ook. Dat is
door Branson niet na te doen.
Branson kan beter van start gaan
met nieuwe merken, die dicht bij
zijn kernactiviteiten zitten. Want
andere fabrikanten die hun vleu
gels te ver hebben uitgeslagen
hebben het altijd moeten bezu
ren. Levi's ging bankroet door
kostuums te maken, Mars gW
met Mars ijs een stap te ver en Bic
moest zijn goedkope parfum snel
weer van de markt halen; terwijl
Gilette met enkel scheermesjes
Lipton met alleen thee, CampbSi
met alleen kauwgum en Coca Co
la met alleen cola er voor altiid Bi-
ken te zijn." 4j
t
„De merknamen zijn voor zulfe
grote die de belangrijkste bezit
tingen. Als je ze moest kopen kost
Marlboro zeventig miljard gu].
den, Coca Cola zestig miljard gul.
den, Pepsi dertien miljard gulden
en Pampers tien miljard," zegt
Hoogeweegen.
Den Haag/Rotterdam De
grote winkelcentra in vrijwel
alle steden in Zuid-Holland
hebben opnieuw fors terrein
moeten prijsgeven aan de
kleinere winkelcentra. De
consument gaat voor de da
gelijkse produkten steeds
meer naar kleine (wijk)win-
kelgebieden. Voor de niet-da-
gelijkse produkten gaat hij
daarentegen meer 'zweiven',
in de stad zelf, of daarbuiten.
Hoewel Rotterdam-centrum on
betwist het belangrijkste winkel
gebied in de provincie is geble
ven, heeft het zwaar aan beteke
nis ingeboet voor kopers vanuit
de eigen regio, het Westland,
Delft en Ridderkerk. Maar ook de
omvangrijke winkelcentra in de
meeste middelgrote steden als
Vlaardingen en in satellietplaat
sen als Hoogvliet leveren markt
aandeel in.
De enige uitzonderingen zijn de
snel groeiende gemeenten Spij-
kenisse. Oud-Beijerland en Zoe-
termeer, waar de centra meer
mensen trokken. In Schiedam en
Ridderkerk bleef het in de centra
net zo druk.
Dat blijkt uit de eerste 'Winkelat
las' van Zuid-Holland die van
daag is overhandigd aan provin
ciaal gedeputeerde Gunther (Eco
nomische Zaken). De atlas vertelt
waar de Zuidhollanders hun
boodschappen doen en hoeveel
geld ze uitgeven.
Belangrijkste conclusie van het
koopstromenonderzoek is dat
kleinere winkelcentra hunpositie
versterken zonder dat het de gro
tere omzet kost. De 'grote jon
gens' leveren wel marktaandeel
in. Was het in 1988 nog zo dat 38,3
procent van de Zuidhollandse
boodschappen werd gedaan in
kleinere winkelcentra, nu zijn de
ze goed voor 49 procent van de
aankopen.
Volgens de onderzoekers wordt
de consument nog steeds mobie
ler „De koopstromen komen
steeds minder in de grotere cen
tra terecht, maar worden over vele
kleine uitgesmeerd. De winkel-
trouw aan de eigen centra voor
met-dagelijkse produkten neemt
af en de consument gaat steeds
meer zwerven," luidt de conclu
sie Volgens de onderzoekers
komt dat onder meer doordat gro
te centra steeds moeilijker met de
auto bereikbaar zijn. Voor de de
gelijkse produkten speelt de na
bijheid van de winkels een steeds
grotere rol.
Zo liep het marktaandeel van het
stadscentrum van Rotterdam in
de provincie Zuid-Holland terug
van 14.4 procent in 1978 tot 11.5 in
1988 en tot 9.1 procent m dit jaar.
Dit beeld gaat ook op voor Den
Haag, Dordrecht. Delft, Gouda.
Gonnchem. Alphen aan de Rijn
en Leiden Zoetermeer vormt de
enige uitzondering.
In de regio Rotterdam ontkomen
Zuidplein behield een vierde plae s, maar de winkeliers zagen klanten uit Goeree-Overflakkee en Hoeksche Waard naar Dordrecht'
gaan. Foto Jaap Rozema/Rotterdams Dagblad
Top-winkelcentra Zuid-Holland
Waar winkelen wij?
1 Rotterdam centrum
*1.250
milj.
2 Den Haag centrum
980
milj.
3 leiden centrum
450
mij].
4 Rotterdam Zuidplein
400
milj.
5 Dordrecht centrum
390
milj.
6 Gouda centrum
310
milj.
7 Zoetermeer Stadshart
280
milj.
8 Rijswijk In den Boogaard
260
milj.
9 Alphen a/d Rijn centrum
250
milj.
10 Delft centrum
240
milj.
11 Leldsendam Leldsenhage
240
milj.
12 Spijkenisse centrum
220
milj.
13 Rotterdam Oosterhof
200
milj.
14 Vlaardingen centrum
200
milj.
15 Gorinchem centrum
180
milj.
16 Schiedam centrum
130
milj.
17 Ridderkerkcentrum
120
milj.
18 Oud-Beijerland centrum
100
milj.
19 Rotterdam Boulevard Zuid
90
milj.
20 Hoogvliet Binnenban
80
milj.
21 Zwijndrecht centrum
73
milj.
•Omzet mm
guldens in
1994
Rotterdams Dagblad Bron Wmkelat'as Zuid Holland
plaatsen als Vlaardingen en
Hoogvliet met aan deze trend. Al
leen de winkelcentra m Oud-Beij-
erland-centrum. Spijkemsse-cen-
trum en Zoetermeer hebben hun
aandeel vergroot Dat valt moge-
Percentage her
komst winkelend
publiek in diverse
winkelcentra
Winkelgebied
Vlaardingen centrum
Schiedam centrum
Rotterdam centrum
R'dam Zuidplein
R'dam Oosterhof
Hoogvliet Binnenban
R'dam Keizerswaard
R'dam Boulevard Zuid
R'dam Spaanse Polder
R'dam Stadionweg
Ridderkerk centrum
Capelle Meubelboulevard
Dordrecht centrum
Zwijndrecht centrum
Sliedrecht
Spljkenlsse
Oud-Beijerland
lijk te verklaren uit het feit dat het
snel groeiende gemeenten zijn.
Van Capelle aan den IJssel zijn
geep cijfers bekend. In Schiedam-
centrum, Ridderkerk-centrum en
Zwijndrecht-centrum bleef het
Rotterdams Dagblad/Bron O&P
markaandeel van de grote winkel
centra gelijk.
Het stadscentrum van Rotterdam
is binnen de eigen regio minder
populair geworden. In 1978 deed
nog 41 procent van de mensen
aankopen in het hartje van de
stad, maar nu is dat nog maar 29
procent. De totale omzet steeg
desondanks wel. De koopstroom
verplaatste zich niet naar de grote
winkelcentra als Zuidplein, Oos
terhof en Boulevard-Zuid, want
die daalden net zo hard. Het aan
tal kopers uit het Westland en
Delft halveerde. Minder kopers
kwamen er ook uit Midden-Hol
land en Ridderkerk. De oriëntatie
van mensen uit Schiedam en
Vlaardingen op Rotterdam-cen
trum nam nauwelijks af en die
vanuit de Drechtsteden, de Al-
blasserwaard en de Hoeksche
Waard bleef stabiel. Vanuit Goe
ree-Overflakkee en Voome-Put-
ten nam de koopstroom naar Rot
terdam zelfs toe.
Zuidplein
Zuidplein behield in Zuid-Hol
land de vierde plaats in omzet en
marktaandeel, maar wordt bijna
voorbijgestreefd door Dordrecht.
Opvallend is dat Zuidplem min
der kopers uit Goeree-Overflak-
kee en de Hoeksche Waard kreeg,
terwijl Rotterdam-Centrum m dat
opzicht steeg of stabiel bleef.
Rotterdam-Oosterhof verloor ook
terrein en zakte van de twaalfde
naar de dertiende plaats. Gaar
dingen-centrum zakte van de
tiende naar de veertiende plaats
en de betekenis voor het Westland
en Delft is inmiddels nihil gewor
den.
Door Alexander Bakker
Rotterdam/Londen De Vlaamse
Luchttransport Maatschappij
(VLM) die sinds april van dit jaar
de lijndienst Rotterdam-Londen
City Airport onderhoudt, is bij
zonder succesvol. De afgelopen
zes maanden zijn op deze route
negentienduizend passagiers ver
voerd. VLM dat de dienst én de di
recteur van "het failliet gegane
Flexair heeft overgenomen, ver
wacht nog voor het eind van dit
jaar het break even point te berei
ken. Voor 1995 wordt zelfs op
winst gerekend.
Directeur C. C. L. Englebert van
VLM-Nederland kijkt niet op van
het succes. De voormalige eige
naar/directeur van Flexair noemt
het groeiend aantal passagiers
dan ook geen verrassing. „Met
Flexair moest ik al regelmatig
'nee' verkopen. Het passagiers
aanbod was er al," licht hij toe.
„De grotere Fokker F 50 waarmee
VLM de diensten uitvoert, zit
goed vol. Het extra comfort van
dit toestel trekt bovendien nog
meer reizigers." VLM denkt op
korte termijn jaarlijks zestigdui
zend passagiers op de lijn Rotter
dam-Londen te vervoeren.
VLM vliegt zowel vanuit Rotter
dam als vanuit Antwerpen vier
maal daags op werkdagen en een
maal op zondag naar Londen City
Airport, het kleine vliegveld in de
Docklands. Vanuit Antwerpen
vliegen wekelijks ook nog eens
honderd passagiers via dit Lon-
dense vliegveld door naar Liver
pool. Voor de dienst vanuit Roter-
dam heeft VLM nog geen exacte
cijfers, maar er wordt gerekendop
een groter aantal reizigers voor
deze in totaal twee uur en vijftien
minuten durende vlucht.
De treinstaking in Engeland heeft
volgens VLM-directeur Englebert
de populariteit van de lijn naar
Liverpool vergroot. VLM rekent
in de (naaste) toekomst op jaarba
sis vijftigduizend passagiers r.aar
Liverpool. Per 1 november aan
staande zal de frequentie van
twee retourvluchten per werkdag
worden verdubbeld. VLM gaat
vanaf volgende maand ook op za
terdag en zondag tweemaal daags
vanuit Antwerpen en Rotterdam
retourvluchten naar Londen City
Airport uitvoeren.
VLM is recent gestart met een ei
gen verkoopteam. Eerste berich
ten duiden op het aantrekken van
veel passagiers uit Amsterdam, 't
Gooi en de noordelijke provincies.
Directeur Englebert: „Vooral me
dewerkers van de banken kiezen
voor onze snelle verbinding bij de
City, het financiële centrum in
Londen."
Directeur Englebert verwacht bo
vendien dat binnenkort een van
de drie Fokker F 50 toestellen een
Nederlandse registratie kan krij
gen. Vier Nederlandse piloten ho
pen komend weekeinde hun op
leiding op dit toestel met goed ge
volg af te rondenDe drie vliegtui
gen hebben nu allen een Belgi
sche registratie.
De VLM-vluchten naar en van
Londen City Airport leveren vol
gens adjunct-directeur C. Orpha-
nou een aanzienlijke bijdrage aan
de enorme groei van het aantal
dat van deze kleine luchthaven
gebruik maakt. Voor dit jaar
wordt gerekend op een groei met
liefst 93 procent tot een totaal van
474.000 passagiers. Vorig jaar de
den ruim 245.000 reizigers dit
vliegveld in de Docklands aan
Volgens Orphanou start de Zwit
serse maatschappij Crossair een
lijndienst vanuit Genève, als uit
breiding van de diensten uit Zu
rich en Lugano. Orphanou ver
wacht dat Huil en Endihburg
spoedig aan het rijtje bestemming
kunnen worden toegevoegd. Mi
laan, Madrid, Stockholm en Rome
staan hoog op het verlanglijstje.
Het voornaamste succes van de
luchtlijnen van en naar Londen
City Airport wordt door VLM-d:-
recteur Englebert en vliegveld-di
recteur Orphanou toegeschreven
aan de snelle afhandeling op de
luchthaven en de snelle, korte
verbind .ngen met de Londense
binnenstad. Een eigen bus brengt
reizigers vanaf het vliegveld in
enkele minuten naar het presti
gieuze kantorencentrum Canary
Warf, vanwaar de Dockland Light
Railwail een ideale verbinding
vormt met de City. Per auto kan,
zeker na openstelling van de nieu
we Limehouse-verkeersweg, Lon-
den-ccntrum in twintig minuten
worden bereikt. De afhandeling
op het vliegveld is net als op Rot
terdam-Airport, een kwestie van
enkele minuten.
Rotterdam De stijging van
het aantal passagiers en de
hoevelheid vracht op Rotter
dam Airport heeft «ach ook in
het derde kwartaal van dit jaar
doorgezet. Ten opzichte van
het derde kwartaal 1993 nam
het aantal reizigers met der
tien procent toe, de hoeveel
heid vracht groeide met zeven
tien procent. Rotterdam Air-
port noteerde in de maand sep
tember bovendien een toena
me van het aantal charterpas
sagiers met liefst 58 procent.
De stijging van het'aantal pas;
sagiers werd gerealiseerd bij
een gelijk aantal vliegtuigbe
wegingen. Rotterdam Airport
rekent voor aan het eind van
dit jaar op een bescheiden
winst. Touroperator Holland
International zal na de succes
volle proef afgelopen zomer
ook in het winterseizoen vanaf
Rotterdam Airport vakantie
charters naar Las Palmas uit
voeren. Een nieuwe luchtlijn
dit winterseizoen is het Oos
tenrijke Altenrhein, vanwaar
eenvoudig diverse bestemmin
gen in het skigebied Vorari-
berg Kunnen worden bereikt.
Vervolg van voorpagina
Rotterdam De manier waarop
het Nederlandse landbouw-be-
dnjfsleven in elkaai zit. is een be
langrijke remmende facte; voor
deze belangrijke branche. De coö
peraties (zuivel en veilingen) zijn
te veel gericht op het uitbetalen
van de hoogste prijs aan de leden
Daardoor is er niet voldoende geld
beschikbaar voor investeringen
in de toekomst Op die manier
wordt de achterstand steeds gro
ter. stelt het Bntse onderzoeksbu
reau A. T. Kearney in het vernieti
gende rapport 'De markt gemist"''
Het is een opmerkelijke constate
ring. want de Nederlandse land
bouw is juist door die bundeling
van de boercnbelangen ook groot
gew oi den Het zijn de coöperaties
geweest die meer dan een eeuw-
lang een blok hebben kunnen
vormen tegen de handelaren. Vol
gens de onderzoekers nemen die
centrale organisaties nu echter
het zicht op de markt weg.
In de veilmgwereld is inmiddels
wel hol besef gegroeid dat het de
verkeerde kant op gaat Tot en
met 1992. toen de Nederlandse
tuinbouw een absoluut topjaar be
leefde met een omzet van meer
dan vier miljard gulden, was het
vertrouwen in de eigen organisa
tie onaantastbaar Maar toon in
1993 ongenadig de klad erin
kwam. werden veranderingen be
spreekbaar Er is nu een paleisre
volutie in vourbeietdmg De be
langrijkste groenteveilingen,
waaronder die in het Westland en
Barendrecht. zijn tn bespreking
over een fusie Als die nieuwe me-
ga-organisatie (omzet enkele mil
jarden per jaar) er komt. wordt het
Centraal Bureau Tuinbouwveilin
gen -dal volgens de onderzoe
kers volledig faalt- opgeblazen.
Minister Van Aartsen (Landbouw)
sprak in een eerste reactie van
..nog somberder conclusies dan
we venvacht hadden De minis
ter wil het rapport gebruiken voor
overleg met de agro-seetor om tot
„offensief beleid" te komen.
Het onderzoek geeft drie mogelij
ke oplossingen voor de proble
men. De agro-sector kan buikpro
ducent worden van een beperkt
aantal produkten met een lage
kwaliteit, de 'discount-formule'.
Die optie is niet aantrekkelijk,
omdat men dan voor de bodem
van de markt produceert, waar de
andere aanbieders ook nog hun
overschotten op dumpen.
Een buikproducent worden met
een beperkt aantal produkten van
hoge kwaliteit is een voortzetting
van het huidige beleid. Voor de
agro-sector betekent dat een ver
betering van de kwaliteit en beter
inspelen op de markt. Ten derde
is er de mogelijkheid een grote
verscheidenheid van kwalitatief
goede produkten aan te bieden.
Het slechte imago van vrijwel alle
Nederlandse produkten in het
buitenland maakt deze weg ech
ter moeilijk en langdurig.
Amsterdam De 'speltheorie' in
de economie is dit jaar voor het
eerst in de prijzen gevallen bij het
Nobel Comité in Stockholm. Drie
economen uit de Verenigde Sta
ten, Duitsland en Hongarije moe
ten de Nobelprijs voor de econo
mie delen voor het ontwikkelen
en vervolmaken van 'spelletjes'
waarmee het gedrag van bedrij
ven en hun managers te analyse
ren en te voorspellen valt. Vooral
het 'Evenwicht van Nash', van de
Amerikaan binnen het drietal, is
een sleutelbegrip geworden in de
ze vorm van toegepaste weten
schap.
Het winnende economentno be
staat uit John C. Hasranyi, die in
1920 werd geboren in Budapest en
tegenwoordig doceeit aan de Uni
versiteit van Berkeley in Califor-
nië. De Amerikaanse John F. Na
sh, geboren in 1928 in Bluefield in
de staat Virginia en als wiskundi
ge verbonden aan de Princeton
Universiteit. En tenslotte Rein-
hard Selten, in 1930 geboren in
het toenmalige Duitse Breslau,
het huidige Poolse Wroclaw, en
nu hoogleraar aan de Rheinische
Friedrich-Wilhelm-universiteit
van Bonn.
Het is ook voor het eerst in de ge
schiedenis dat drie economen de
prestigieuze prijs moeten delen.
Een prijswinnend duo was al een
vrij normale zaak geworden, on
der meer in 1990 en 1993. Maar
ook gedeeld door drie houden de
speltheoretici toch nog zo'n vijfe-
neenhalve ton aan de eer van hun
uitverkiezing over.
De Nobelprijs wordt op 10 decem
ber, de sterfdag van naamgever
Alfred Nobel (1833-1896), in Stock
holm uitgereikt. Vorig jaar ging
de prijs naar de Amerikanen Ro
bert Fogel en Douglas North voor
hun historisch economisch onder
zoek. In 1969 werd de prijs voor
het eerst uitgereikt aan de in juni
overleden Jan Tinbergen, de eni
ge Nederlander die de eer te beurt
viel, en de Noor R. Frisch.
In de dit jaar winnende speltheo
rie wordt bijvoorbeeld gekeken
naar de beslissing van een mana
ger wanneer hij al dan niet op de
hoogte is van de laatste stappen
van de concurrentie. In het even-
wichtsmodel van Nash zijn de
deelnemers volledig op de hoogte
van de strategie van de tegenstan
der. De methodes kunnen vervol
gens verder worden verfijnd, zo
als een verandering van de hele
marktsituatie en de reactie daar
op van de deelnemers. In sommi
ge gevallen worden ook letterlijk
spellen als schaak of poker be
trokken bij het bepalen van het
gedrag van de deelnemers.
De 'oudste' speltheoreticus in Ne
derland is dr. S.H. Tijs, bijzonder
hoogleraar aan de Katholieke
Universiteit Brabant. Volgens
Tijs is de speltheorie op dit mo
ment „hèt gereedschap voor de
theoretische economie". Een van
de meest recente publikaties over
het toepassen van de speltheorie
in economische onderhandelin
gen is van de hand van zijn Til-
burgse collega dr. E.E.C. van
Damme. Laatstgenoemde onder
wierp de onderhandelingen tus
sen de voormalige minister van
Economische Zaken, Andriessen.
en de viiegtuigfabnkanten Fok
ker en Dasa aan een dergelijk on
derzoek. De rol van Andriessen en
zijn ministerie kwam daar niet
erg gunstig uit naar voren.
Veel gebruikt wordt de theone
ook bij situaties van oligopolie in
een markt. In een oligopolie
wordt de markt beheerst door een
beperkt aantal spelers, zonder ebt
er van een kartel sprake is. Van de
producenten wordt dan. gevraagd
hoeveel en tegen welke prijs ze
zouden willen produceren. Dat le-
vert vervolgens een duidelijk
beeld op van de toekomstige
marktsituatie.
