13
Bergers ontmantelen
Schiedams trots
theo de graal
prri»»*""1"'
Het geteisterde leven van molen De Walvisch
Witte pluim over Zwart-Nazareth
Optocht van
De Klinker
Lezing over
Antoni Gaudi
Expositie foto's
en aquarellen
Knoppen kijken in
Staelduinse bos
Voorstelling
in de Hoekstee
Omstanders:
'We gaan de
molen gewoon
weer
opbouwen'
Radio Schiedam
draait op verzoek
Drie Koornbloemen neemt
werk van De Walvisch over
rWfc.
MONTUREN va 45,
^aa,v^u,,99,
(Wfaf* paneel wmP1*-
goedeoj^fcië" \LldANVO\
brillen/contactlenze.. v
Rotterdams Dagblad
Donderdag 15 februari 1996
Een merkwaardige, eenzame mistflard hing vier uur 's nachts over
de BK-laan, ter hoogte van het Juüanapark. Wei dertig meter breed.
Ik remde af en activeerde mijn neusvleugels. De mist was geen mist.
Het bleek rook te zijn. Een onheilspellende brandgeur viel over het
slapende westen van Schiedam. Op dat moment had Reinier
Scheeres het westen reeds verlaten; de gealarmeerde burgemeester
stond aangeslagen op de Westvest, aan de rand van het oude stads
centrum, waar één van Europa's grootste graanmolens aan een hoog
oplaaiend vuur ten prooi viel
Let op de contrasten. Een bevroren Nieuwe Haven, daaruit oprijzend
een monument in vlammen. IJs en hitte. Het silhouet van wit uitge
slagen boomtakken in een donkere nacht. Licht en donker. De
nieuwbouw van De Havenbogen tegenover een plotselinge ruine.
Jongen oud. Verrijzenis en verval. De rode haan kraait boven Zwart-
Nazareth. Het decor zou een impuls kunnen betekenen voor de an
sichtkaartenindustrie, ware het niet dat een bedroefde massa som
berde over deze rampspoed voor het toeristische stedeschoon. Het is
niet op deze wijze dat Schiedam met zijn molenbezit in *Van gewest
tot gewest' wil komen.
Wie gisteren hoorde dat De Walvisch was uitgebrand, zag voor zich de
oude molenstomp van De Palmboom, een stomp die decennia lang
het verval van de Brandersbuurt symboliseerde en van zichzelf haast
monumentaal aanzien genoot Met inzet van het bedrijfsleven en de
gemeente is het gelukt De Palmboom weder op te bouwen. Zo zal het
ook nu, desnoods met behulp van alle Schiedammers, lukken om De
Walvisch opnieuw te restaureren, met als geluk bij een ongeluk dat
de molen tegen brandschade verzekerd is.
De ambitieuze architectuurplannen met de omgeving-Westmolen
straat en de wederopbouw van De Walvisch kunnen gezamenlijk de
beeldvorming versterken van een dynamische stad die zichzelf bij de
kop pakt. In alle nuchterheid komt dat het imago van de Jeneverstad
ten goede. Maar helaas, de fik in De Walvisch geeft een volkomen
overbodig extra argument om de bijnaam Brandersstad af te schaf
fen.
KOR KEGEL
Redactie
Waterweg:
Jeile
Gunneweg
Menno
Haddeman
Ben van
Haren
Daniêfle
Hermans
Jan
Rozendaal
Care! van
der Velden
De leerlingen van openbare basisschool De Klinker
trekken morgen met een grote optocht door de stra
ten van Schiedam. Deze loopt van de Warmoezemer-
straat tot het Bachplein. Aan deze optocht wordt me
dewerking verleend door stadsprins Leonardus van
de Rietzeilers. Voor de kinderen van groep 1,2 en 3
wordt er carnaval gevierd in De Blauwe Brug. De
overige 300 camavalvierders zullen hun 'zotte tocht'
om 13.15 uur starten.
Vlaardingen
De Vrye Academie houdt vrijdag 23 februari een le
zing uit een reeks over Spaanse kunst en cultuur.
De lezing wordt gehouden door drs Silvia Hagers en
staat in het teken van de Spaanse architect Gaudi.
In de lezing worden onder meer kunstwerken be
handeld van Gaudi die m Barcelona terug te vinden
zijn. Kaarten voor de voordracht zijn verkrijgbaar
bij de Vrije Academie m het Hollandtagebouw aan
de Qosthavenkade 42. Ze kosten vijf gulden.
Westhaven
plaats 22
3131BT
Vlaardingen
Postbus4008
3130 KA
Vlaardingen
Telefoon
2340055
Telefax
4349754
Sportredac
tie:
Sander Son-
nemans
Telefoon
2340055
4004310
In de wandelgangen van de Koningshof zijn tot begin april aquarellen te
bezichtigen van Cor Hoogendijk, De expositie bestaat voornamelijk uit
landschappen die in d-1 natuur zijn ontstaan. Naast deze expositie zijn er
ook foto's van Ton Visser te zien. Deze foto's vertonen vele verschillende
kanten over alles wat Visser bezighoudt in zijn vrije tyd.
De vereniging Vrienden van het Staelduinse Bos houdt dinsdag 20 fe
bruari een wandeltocht door het Staelduinse Bos. Het thema van deze
wandeling is 'kijken naar knoppen'. De wandeling start om 10.00 uur
vanaf bezoekerscentrum d'Oude Koestal en duurt ongeveer anderhalf
uur. De kosten voor deze wandeling bedragen drie gulden voor niet-le-
den. Kinderen van 4 tot 12 jaar zijn ƒ1,50 kwijt.
Hoek van Holland
In wijkcentrum de Hoekstee is op woensdag 21 februari de kindervoor
stelling Puntje en Anton te zien. De show is afgeleid van het boek van de
Duitse schrijver Erich Kastner. De voorstelling is toegankelijk voor kin
deren vanaf 0 jaar. Ook volwassenen kunnen een kijkje komen nemen.
De voorstelling begint om 14.00 uur en de toegang bedraagt vijf gulden.
Schiedam Schiedam rouwt. Molen De Walvisch is niet meer.
Met groot respect voor de overledene werd gisteren
Schiedams trots ontdaan van zijn reusachtige bakens. Als bij
een begrafenis stonden tientallen belangstellenden, in de ijzi
ge kou, treurig te kijken naar de ontmanteling van het boeg
beeld van de stad. Voorzichtig en uiterst nauwkeurig takelde
een enorme hijskraan rond zeven uur 's avonds het wieken-
kruis van het dak van de molen. Met de vlaggen in de andere
molens op halfstok, nam Schiedam afscheid van één van 's
werelds grootste stenen stellingmolens.
De hele middag zijn de bergers en
de brandweer van Schiedam be
zig geweest met de voorbereidin
gen voor de ontmanteling van de
molen. De felle brand, die in de
nacht van dinsdag op woensdag
in De Walvisch woedde, heeft de
molen zo beschadigd dat het niet
verantwoord is de wieken te laten
hangen.
Uit voorzorg heeft de brandweer
gisternacht al de bewoners van de
zestien omliggende woningen ge-
evacueerd. „De molen staat op in
storten. Daarbij komt dat het ont
mantelen een ingewikkelde ope
ratie is," vertelt brandweercom
mandant A. van Leeuwen, „De ri
sico's zijn te groot om de mensen
in hun huis te laten zitten. Wan
neer er tijdens de werkzaamhe
den iets fout gaat, lopen de bewo
ners veel te veel gevaar."
Wiekenkruis
Om het tonnen wegende wieken
kruis van het dak van de molen te
lichten heeft het bergingsbedrijf
drie grote hijskranen ingezet Het
probleem tijdens het ontmantelen
is dat het plaatijzeren wieken
kruis met een gietijzeren stang
aan het staartstuk van de molen
verbonden zit. Dit staartstuk, dat
dient als contragewicht, hangt
vervaarlijk in de buurt van de
woonhuizen.
Vanuit een ijzeren kooi bekijken
medewerkers van het bergingsbe
drijf op dertig meter hoogte hoe
de ontmanteling het best kan
plaatsvinden. Na kort overleg
wordt besloten het wiekenkruis
en het staartstuk apart van elkaar
in touwen te hangen. Vervolgens
moet de verbinding tussen beide
delen worden doorgezaagd,
omdat het niet mogelijk is de wie
ken en het staartstuk - bij elkaar
zo'n tienduizend kilogram- in
één keer van het dak te lichten.
Inmiddels zijn tuinmannen van
de gemeente Schiedam begonnen
aan het wegzagen van takken aan
de bomen naast de molen. De
bomen moeten worden gekapt om
plaats te maken voor de ruim
Een kijkje in
de verwoeste
romp van de
molen. Foto Roei
Dijkstra
twintig meter lange weken.
Rond zeven uur, iets later dan ge
pland, hangen zowel het wieken
kruis als het staartstuk in twee
enorme kranen. Heel langzaam
trekt één van de kranen het wie
kenkruis los van de molen. Vol
ontzag staat een handjevol
Schiedamse brandweerlieden te
kijken naar de nauwkeurigheid
waarmee de bergers de molen van
zijn wieken ontdoen. „Dit is vak
werk hoor," klinkt het.
Binnen enkele minuten ligt het
kruis, naast de molen op de grond.
De toeschouwers slaken een
zucht van verlichting. „Dit had
goed mis kunnen gaan," zegt een
man op leeftijd. „Voor hetzelfde
geld was dat gevaarte op een van
die woonhuizen terechtgeko
men." De opgeluchte stemming
maakt echter weer snel plaats
voor treurnis „Waarom moet dit
monument nou zo aan zijn einde
komen. Ik kan het gewoon met
geloven."
Terwijl de belangstellenden hun
verdnet uiten beginnen de ber
gers aan het tweede gedeelte van
de ontmanteling. Uiterst precies
wordt het staartstuk van het bo
venste gedeelte van de molen ge
zaagd. Als na een uurtje ook het
staartstuk los is, oogt de molen
kaal en lijkt hij in de verste verte
niet meer op het imposante bouw
werk van weleer.
Acht uur nadat de ontmantelings
operatie begon is het werk ge
klaard. De geevaeueerde bewo
ners worden ingelicht en kunnen
terugkeren naar hun huis. Som
migen hebben bij vrienden of fa
milie de nacht doorgebracht. An
deren zijn ingegaan op het aan
bod van de gemeente en hebben
in het Novotel geslapen.
Onder het handjevol nog aanwezi
ge belangstellenden heerst aan
het eind van de avond toch niet al
leen maar treurnis. „We gaan de
molen gewoon weer opbouwen,"
zegt een van hen. „Ik weet zeker
dat iedere Schiedammer een duit
in het zakje wil doen voor de we
deropbouw van de Walvisch."
Schiedam Net niet de grootste
molen van de wereld, dat is al ja
ren het lot van De Walvisch met
haar zeer hoge conische romp. De
33 meter hoge bakstenen stelling
molen treft na dinsdagnacht een
nieuwe tegenslag: door de ver
woestende brand is wellicht ook
de oudste gietijzeren molenas van
het land verloren gegaan. Deze as
stamde uit 1840.
De geschiedenis van De Walvisch
kent meer tegenslagen: flinke
stormschade aan de binnenroe in
1924 en een uitslaande brand op 9
december 1938 waarbij alle vier
onder kap gelegen verdiepingen
geheel door het vuur worden ver
nield. Steeds weer wist de molen
haar oude glorie te herstellen,
door de inzet van vele molenlief
hebbers en donateurs. Of dat dit
keer ook gebeurt, moet nog blij
ken. Maar burgemeester
Scheeres heeft al toegezegd dat
hij de schamele resten van het
roemrijke molenverleden van
Schiedam hoe dan ook wil behou
den.
Liefst twintig molens omkransten
in vroeger tijden de stadsvesten
van Schiedam. Ze maalden het
graan voor de moutwijnbranderij
en. Met de teloorgang van de jene
verindustrie, gingen ook dc mo
lens één voor één tegen de vlakte.
Op vijf na, waaronder ook De Wal
visch.
Het monument aan de Westvest
stamt uit 1794. De gevelsteen aan
de buitenmuur herinnert nog aan
deze tijd. 'Op den 18 juny 1794 is
door Anthomus Nolet de eerste
steen van dezen molen gelegd',
staat er in rode krulletters ge
schreven op de relief gevelsteen
met walvis.
Het initiatief voor de bouw van de
molen werd op 16 december 1793
genomen door enkele plaatselijke
koornwijnbranders, die verlegen
zaten om een eigen koormvmd-
molen. Het stadsbestuur gaf op 24
februari 1794 haar goedkeuring
aan het pLn en koos als locatie de
Westvest, voor de Walvischstccg.
De molen heeft dus zijn naam van
de steeg en niet omgekeerd.
De Walvisch werd gedreven door
een soort vennootschap, de parti
cipanten in de molen. Zij vroegen
tezamen de bouw aan, bouwden
de molen op gemeenschappelijke
kosten en voerden gezamenlijk
het bedrijf onder leiding van een
boekhouder en een aantal com
missarissen. De bednjfscapaciteit
was gesteld op 26 portin, dat wil
zeggen dat zoveel koren gemaald
kon worden als nodig was voor 26
ketels of enkelvoudige brande
wijn- ofjeneverstokerijen.
Toen in de negentiende eeuw de
stoomkorenmolen een machtige
concurrent werd van de windko-
renmolen en daarna ook het ou
derwetse brandersbedrijf zo goed
als geheel ten onder ging, was de
ondergang van veel windkoren-
molens een feit. De Walvisch ver
dween echter nooit uit het stads
beeld, mede door de inzet van de
Vereeniging de Hollandsche Mo
len uit Amsterdam. Deze vereni
ging kocht de molen aan, restau
reerde 'm begin jaren zeventig en
bracht 'm opnieuw in bedrijf.
Vanaf 1950 vertoefde het gezin
Van Dnel Kluit op de molen. Va
der Gerrit nam de molen in ge
bruik naast molen De Noord aan
het Oostplem m Rotterdam, die in
1954 afbrandde.
Het gezin woonde tot 1977 op de
benedenverdieping, waar na hun
verhuizing het winkeltje de
Driekleur Grutterij verscheen.
Hier verkochten vader en zoon
Van Driel Kluit hun succesvolle
bakmrxen, die zij zelf samenstel
den volgens eigen receptuur. De
mixen vonden gretig aftrek bij
zowel particulieren als ambachte
lijke bakkers.
Tijdens de viering van het 2C3-ja-
ng bestaan van De Walvisch be
sloot de Stichting Sehiedamse
Molens, de nieuwe eigenaar van
De Walvisch, tot een ingrijpende
renovatie van het monument. Vi
tale onderdelen waren aan ver
vanging toe, met name de binnen-
roede en het staartwerk verkeer
den in slechte staat. De molen
draaide nog wel, maar de wind
sterkte werd angstvallig in de ga
ten gehouden en uit veiligheids
overwegingen waren de molenzei
len al van twee wieken afgeno
men.
Met steun van vele sponsors, on
der wie distillateur Nolet, het VSB
Fonds Schiedam/Vlaardingen en
het Anjerfonds Zuid-Holland, kon
de restauratie worden gereali
seerd. Het vier jaar durende pro
ject heeft vierhonderdduizend
gulden gekost, maar daarmee kon
twee maanden geleden de au
thentieke brandersmolen wel
weer in bedrijf worden genome»
Lang heeft de gemeenschap er
niet van kunnen genieten. De
Walvisch is niet meer.
Schiedam Radio Schiedam
draait vanaf zaterdagochtend tien
uur platen op verzoek. Particulie
ren en bedrijven kunnen tegen
een vergoeding muziek van hun
favoriete artiest aanvragen. De
opbrengst is bestemd voor de we
deropbouw van De Walvisch.
„Wij hopen op deze manier een
kleine bijdrage te kunnen leveren
aan de afschuwelijke brand," al
dus programmaleider Jan Willem
de Boer. ïn de studio aan de Korte
Haven 127, naast de jeugdbiblio
theek, staat een grote, verzegelde
melkbus waarin in ruil voor een
favoriete plaat op de radio geld
kan worden gestort. Een mini
mum is niet gesteld aan de dona
tie voor de actie, die tot zondag
18.00 uur loopt.
De Boer: „Het gaat niet alleen om
grote bedragen van bedrijven.
Een kind dat een gulden uit z'n
portemonnee haalt is netzo leuk.
We hopen het op deze manier voor
de mensen makkelijker te maken
om zaterdag tijdens het winkelen
even wat los geld, een paar
piekies en een knakie, te storten."
De bus wordt zondagavond over
handigd aan de Stichting
Schiedamse Molens.
VOEL JU JE THUIS SN HET LEERLINGWEZEN. Heb je een VBO- of MAVO-d-ploma of enkele jaren
HAVO en ben je geïnteresseerd m de metaal- en/of elektrotechniek' En wil je direct aan de slag'
Pak nu de kans om meteen de praktijk re volgen Stuur de bon tn en je ontvangt alle informatie
Een goed begin voor iedereen tussen de 16 en 27 jaar
Naam
Postcode/Woonplaats
Telefoon
Opleiding
Stuur de bon. in een envelop op naar SMO-Rijnde'ta, Antwoordnummer 55q 2980 VE Barendrecht
LEREN EN WERKEN IN DE METAAL- OF ELEKTROTECHNIEK? BEL (OISO) 6198 50.
Schiedam De molenaars Ger
rit en Leen-Arie Driel Kluit van
De Walvisch kunnen op korte
termijn hun werkzaamheden
voortzetten op molen De Drie
Koornbloemen aan de Vellevest
Dat heeft de Stichting
Schiedamse Molens met de door
de brand gedupeerde onderne
mers a/gesproken. Gemiddeld
maalden vader en zoon Driel
Kluit wekelijks enkele tonnen
graan op de wind. Het meel van
de molen wordt onder meer ge
leverd aan tientallen bakkers uit
de wijde omgeving.
De vijf grote molens in de
Schiedamse binnenstad zijn ei
gendom van Stichting
Schiedamse Molens. Het mole
naarsgeslacht Driel Kluit ver
diende sinds 1954 haar brood op
De Walvisch, nadat de vroegere
molen van de familie aan het
Oostplein in Rotterdam in een
vlammenzee verloren was ge
gaan. De molenaars kunnen
dankzij het aanbod van de stich
ting nu gebruik maken van de
vrij beschikbare produktieeapa-
citeit in de Drie Koornbloemen
„De Drie Koornbloemen is goed
maalvaardig, maar hij draait tot
nu toe in de praktijk slechts voor
de prins," zegt directeur Jos
Gunneweg. „De maalsteen is
prima in orde. De molen wordt
bij festiviteiten bemand door de
vrijwillige molenaar Frans
Kroon. Met hem is afgesproken
dat er de komende tijd tarwe
wordt gemalen in de molen."
De Stichting Schiedamse Mo
lens werkt ook naarstig aan een
oplossing voor de andere poot
onder het molenaarsbedrijf van
de familie Driel Kluit. Op de be
gane grond van de dertig meter
hoge molen runde de familie
grutterij De Driekleur. Ook dit
bedrijfsonderdeel brandde to
taal uit. Naast een breed assorti
ment aan bakkersprodukten
werden hier onder meer schar
releieren verkocht. Kort na de
onlangs uitgevoerde restauratie
trok het bedrijfje de laatste tijd
al weer heel wat klanten.
De Driekleur kan volgens direc
teur Gunneweg van de molen
stichting ook een tijdelijk onder
komen vinden in de Drie Koorn
bloemen. De begane grond van
deze uit 1770 stammende molen
aan het kruispunt Vlaardinger-
straat/Nieuwe Damiaan kan voi-
gens hem snel worden ingericht
voor de grutterij. Wanneer het
winkeltje de deuren heropent,
dusft hij echter nog niet te zeg
gen. „We zijn volop bezig met de
nasleep van de brand. Ook verle
nen we morele steun en bijstand
aan onze huurders."
Sponsor
De grote brand in De Walvisch
heeft de stichting jaren terugge
worpen in haar werk, dat zich
richt op het herstel in volle glo
rie van de vijf Schiedamse mo
lens. Het werk begon in 1982,
toen de molens na veertig jaar
verwaarlozing in een deplorabe
le toestand verkeerden. Van de
Palmboom resteerde zelfs niet
meer dan een stompje. Deze mo
len aan de Noordvest was in 1903
uitgebrand.
Tot afgelopen dinsdag zag de
tussenbalans er redelijk gunstig
uit. Molen De Palmboom werd
herbouwd en molen De Noord.
De Drie Koornbloemen en De
Walvisch waren behoorlijk opge
lapt. Over drie maanden start
bovendien een groot restauratie
project aan De Vrijheid, dat 2,5
ton gaat kosten. Voorafgaande
aan de brand dacht de Stichting
Schiedamse Molens nog vijf ton
nodig te hebben om rond de
eeuwwisseling haar einddoel te
bereiken: het in perfecte staat
brengen en houden van de vijf
Schiedamse molens.
De verwoestende vlammmenzee
in De Walvisch schopte dit tijds-
schema en de begroting danig in
de war. „Ook wij zijn behoorlijk
teneergeslagen," 2egt een
woordvoerder van deVSB-bank,
die juist afgelopen weekeinde
bekend maakte dat de financiële
instelling de komende jaren als
hoofdsponsor van de molen
stichting optreedt. Droeg de
bank in de afgelopen vier jaar
reeds 570.Ö0Ö gulden bij aan het
herstel van de molens, de ko
mende jaren zou de knip voor
275.000 gulden worden getrok
ken.
De bank hoopt, dat de verzeke
ring de door de brand veroor
zaakte schade aan De Walvisch
dekt. „Maar ais dat niet het ge
val is, dan is het denkbaar dat
wij met een extra donatie over
de brug komen," steekt de
woordvoerder van de VSB de ge
dupeerde molenstichting alvast
een hart onder de riem. „We zijn
tenslotte niet voor niets hoofd
sponsor."
Mornia3' v-a-
KOMPLgJjoorv^f
ofdtcMh"'3 nCj
pt bifocale 9lazen
WINKELCENTRUM OOSTERHOF - ROTTERDAM - TEL 010-4558955
WINKELCENTRUM DE TERP - CAPELLE -TEL. 010-4513544
WINKELCENTRUM DE SCHOLVER - CAPELLE - TEL. 010-4580168
PEPPELWEG 131 - ROTTERDAM - TEL. 010-4188465
OOK GEVESTIGD IN ALPHEN A/D RIJN EN DELFT
