16
De wrake
bijstand
Frivool en hiërarchisch
samen in Origin
Rechthoek
u f
Bk 3 5c
Subsidiegids
wijst burger
de weg
Rotterdams Dagblad
jisc- r. «8%
K. vr:
Woensdag 15 mei 1998
Forse terugvorderingen, zware
straffen zelfs. Wie een uitkering
beeft moet meer dan ooit
bedacht zijn op de wrake der
bijstand. Wee de vader die zijn
zoon helpt bij zijn hobby.
Door Dick Hofland
Rotterdam Janme Veen leed
aan kanker. Ze woonde alleen en
haar ouders besloten hun dochter
in huis te nemen in de tijd dat ze
regelmatig werd bestraald en che-
mo-kuren moest ondergaan. Toen
alle ellende achter de rug was,
kregen de ouders van Jannie een
bnef van de sociale dienst. Ze
moesten tienduizenden guldens
terugbetalen.
Vader en moeder Veen hadden
een bijstandsuitkering, evenals
hun dochter. Toen de ouders be
sloten voor hun dochter te gaan
zorgen, hadden zij dat moeten
melden aan de sociale dienst.
Maar hun hoofd stond naar ande
re zaken. Daardoor hebben ze vol
gens de gemeente al die tijd ten
onrechte twee uitkeringen gehad.
Het geld dat ze daardoor te veel
zouden hebben gekregen, wil de
sociale dienst terug hebben. De
ouders zijn geschokt en hebben
een advocaat ingeschakeld.
Gemeenten maken soms rare
sprongen sinds ze door de over
heid zijn verplicht nauwlettend te
controleren of uitkeringen te
recht zijn verleend en deze zono
dig terug te vorderen. Bovendien
zijn per 1 januari dit jaar aan ge
meenten nieuwe instructies gege
ven die zijn bedoeld om meer
mensen aan het werk te krijgen,
maar ook ingrijpende financiële
gevolgen voor de gemeenten heb
ben. Ze moeten tien procent van
de bijstandsuitkeringen zelf beta
len en het rijk vergoedt boven
dien niet langer vanzelfsprekend
alle ovenge kosten.
Als niet aangetoond kan worden
dat een uitkering terecht is ver
strekt, draait de gemeente volle
dig voor de kosten op. Aangezien
de declaraties vooraf worden in
gediend op basis van schattingen
en gemeenten daarvoor een bud
get krijgen, kan het gebeuren dat
ze achteraf geld moeten terugbe
talen. Zo kreeg Amsterdam kort
geleden te horen dat het twintig
miljoen gulden moet terugstorten
op de rekening van Sociale Za
ken. Gemeenten, die altijd ver
plicht zijn bijstand te verlenen, is
er dus alles aan gelegen om scher
per dan ooit te controleren.
Dat merkte ook het gezin B.,
waarvan zoon Henk als grote hob
by heeft het opknappen van speel
automaten. Hij doet dat in zijn
vrije tijd en verkoopt ze aan lief
hebbers, voor inkoopprijs plus
materiaalkosten. Zijn vader helpt
hem daar af en toe bij; hij is werk
loos en heeft een bijstandsuitke
ring. De gemeente kwam dit op
het spoor en oordeelde dat de va
der het minimumloon van zijn
zoon had kunnen bedingen.
Omdat hij dat met had gedaan zou
hij ten onrechte een volledige uit
kering hebben gekregen. De so
ciale dienst rekende uit hoe lang
dat had geduurd en vorderde tien
duizenden guldens terug. De va
der weigerde te betalen, nam een
advocaat in de arm en won de
zaak. Het gezin B. had voor niets
maandenlang in de rats gezeten.
Klikken
De tijd is voorgoed voorbij dat er,
zoals in de jaren zeventig, amper
werd omgekeken naar de bij
stand. Of beter: dat misbruik van
uitkeringen werd getolereerd
Wie hedentendage een bijstands
uitkering heeft, behoort tot de
meest gecontroleerde Neder
landers. Elke maand moeten er
formulieren worden ingevuld
over inkomsten, sollicitaties,
woonsituatie, vakantie, zieken
huisopname, noem maar op. Ge
middeld eens m de acht maanden
komt er dan nog een gesprek op
het kantoor van de sociale dienst.
Bij het minste of geringste ver
moeden dat er ook maar een cent
te veel wordt uitgekeerd, sprin
gen de meeste gemeentelijke so
ciale diensten er meteen bovenop.
Soms worden zaken aangebracht
door medeburgers; omwonenden
die als verklikker optreden. Maar
de meeste zaken komen aan het
licht doordat de bestanden van
belastingdienst en sociale dienst
aan elkaar zijn gekoppeld. Bij de
uitdraai van het sofmummer is
daardoor direct te zien of iemand
heeft bijverdiend en of de gege
vens kloppen die de betrokkene
zelf heeft verstrekt. Op den duur
worden ook andere bestanden, zo
als die van zorgverzekeraars, met
die van de sociale diensten gekop
peld.
De maatregelen zijn nodig omdat
misbruik van uitkeringen nog al
tijd niet eenvoudig is aan te to
nen. Vooral samenlevingsfraude
is vrijwel nooit te bewijzen zolang
de beschuldigden blijven ontken
nen. De Hoge Raad heeft in haar
jurisprudentie vastgelegd dat
rechters dit soort zaken niet mo
gen toewijzen als samenleving
niet keihard bewezen kan wor
den. De indruk bestaat echter dat
rechters deze regels minder strak
zijn gaan hanteren dan voorheen.
Gemeenten worden meer dan
vroeger in het gelijk gesteld.
Straf
Samenlevingsfraude wordt ook
zwaarder gestraft dan vergelijk
bare fraude met de belastingen.
Zwaarder dan 'dood door schuld',
zwaarder dan de meeste vormen
van lichamelijk geweld en aan
zienlijk zwaarder dan vandalis
me. Die straffen worden uitge
sproken door de rechtbank, die
moet oordelen of er valsheid in ge
schrifte is gepleegd. Daarnaast
bepaalt de kantonrechter of het te
verhalen bedrag moet worden be
taald.
De rechtbank van Utrecht (in dit
geval de politierechter) heeft on
langs een man tot zeven weken
onvoorwaardelijke gevangenis
straf veroordeeld omdat hij de so
ciale dienst voor 28.000 gulden
had opgelicht. Die straf kan wor
den ,omgezet in negentig uur
dienstverlening.
Frits T. en Fanny B. werden, door
een andere rechtbank, nog veel
harder aangepakt. Zo'n vijf jaar
lang woonden ze samen, maar
vertelden dat niet aan de sociale
dienst. Daardoor hielden ze ieder
hun uitkering en kregen ze maan
delijks veel meer geld dan waar ze
recht 'op hadden. Door de jaren
heen fraudeerden ze op die ma
nier voor ongeveer 10Ö.Ö0Ö gul
den. Dat bedrag moeten ze nu te
rugbetalen en voor de fraude zijn
ze veroordeeld tot een jaar on
voorwaardelijke gevangenisstraf.
Het duo voelt zich niet alleen ge
straft als zware criminelen, maar
niemand kan ze uitleggen waar
om Gerrit van der Valk zijn gigan
tische belastingfraude kan afko
pen,
Twee maten
„Bijstandsfraude is altijd zwaar
der gestraft dan belastingfraude.
Er wordt met twee maten geme
ten," zegt Saskia Noorman-Den
Uyl. Ze was jarenlang directeur
van de sociale dienst in Leiden en
is nu Kamerlid voor de PvdA, met
als specialisatie sociale zekerheid.
Ze heeft zich recent onder meer
ingezet om de vervolging van
fraude met bijstand gelijk te scha
kelen met belastingfraude. De
Eerste Kamer is zojuist akkoord
gegaan met een wetsvoorstel
waarin de voorwaarden daarvoor
zijn geregeld.
Tot nu toe was het gebruikelijk
dat belastingfraude pas feitelijk
vanaf 50.000 gulden tot een
rechtszaak leidde. Bij steunfrau-
de moet al vanaf 6.000 gulden een
proces verbaal worden opge
maakt. Bovendien kon een lichte
belastingfraude wel worden afge
daan met een administratieve
sanctie (boete) maar bijstands
fraude niet. Nu kan dat gaan ver
anderen. Noorman wn graag zien
dat de grens voor aangifte van bij
standsfraude omhoog gaat,
„Ik wil er echter geen enkel mis
verstand over laten bestaan dat
misbruik van uitkeringen niet ge
doogd kan worden," zegt ze. „Wie
samenwoont, maar dat niet op
geeft, heeft daardoor een mko-
lllustratie Edim van Sirenen
men dat 140 procent boven de
laagste CAO-schalen ligt. Dat
krijg je gratis en voor niets, en
daarmee doe je heel veel werken
den onrecht. Als je de bijstand
voor een ton hebt opgelicht, moet
je die ton terugbetalen. Dat is nor
maal, dat bedrag ben je de ge
meenschap verschuldigd en dat
beschouw ik niet als straf. Daar
naast kun je nog een sanctie op
leggen: een boete en/of een ge
vangenisstraf. Daar zijn vuistre
gelsvoor."
En die ongelukkige ouders die
hun doodzieke dochter een tijdje
in huis hebben genomen? Saskia
Noorman. „In dat soort zaken, die
volgens mij incidenten zijn, reken
ik op onze rechters, die ik als zeer
humaan beschouw." De ouders
kunnen vermoedelijk met succes
aanvoeren dat ze in een noodsitu
atie verkeerden, waardoor ze niet
hebben voldaan aan hun wettelij
ke informatieplicht. De kans is
groot, dat de rechter dat 'redelijk
en billijk' zal vinden en de terug
vordering verlaagt of geheel af
wijst.
Den Haag Maar weinig mensen
zijn bekend met de talloze subsi
diepotjes waar gewone consu
menten een voordeeltje mee kun
nen halen. En zijn ze wel op de
hoogte van het bestaan van een
bepaalde subsidie, dan weten ze
vaak met waar ze terecht kunnen.
Dit zegt de Consumentenbond
naar aanleiding van de vragen die
het daarover krijgt.
De onbekendheid van en over
subsidiemogelijkheden bij parti
culieren was voor de Consumen
tenbond en het Nibud reden om
gezamenlijk de Consumenten-
subsidiegids uit te brengen. Veel
mensen denken ten onrechte dat
de financiële tegemoetkomingen
alleen voor de laagste inkomens
gelden en lopen zo overheidsgeld
mis.
Een goed voorbeeld daar van is de
huursubsidie. Die wordt door een
derde van de huurders die daar
wei recht op hebben niet aange
vraagd Wat vaak niet bekend is,
js dat gezinnen met kinderen jon
ger dan 18 jaar sinds vorig jaar
een toeslag op de huursubsidie
kunnen krijgen. Die toeslag kan
per jaar enkele honderden gul
dens bedragen en is ingevoerd om
de verlaging van de kinderbijslag
op te vangen.
De meeste toeslagen, zoals wo
ningsubsidies, kinderbijslag, ge-
handicaptenvoorziemngen, bij
zondere bijstand en voorzienin
gen voor kinderopvang, moeten
bij de gemeente worden aange
vraagd. Maar uit de vragen aan de
Consumentenbond en het Nibud
blijkt dat gemeenten weinig be
kendheid geven aan die regelin
gen. „Als mensen er al achter ko
men dat ze recht hebben op een
bepaalde tegemoetkoming, dan is
dat vaak toeval," zegt een woord-
voerdster van het Nibud.
Door Erik van der Struijs
Utrecht Drie, vier weken gele
den was het dieptepunt. „Dat zie
je bij elke fusie. Veel mensen ra
ken op een gegeven moment ver
lamd, weten even niet meer wat
ze moeten doen. Ik heb het idee
dat we die periode nu achter de
rug hebben. We zijn door het dal.
Vanaf nu gaat het alleen maar be
ter".
Henk Cohen (52), chief executive
officer bij het automatiseringsbe
drijf Origin, kijkt met tevreden
heid terug op de afgelopen vier
maanden. „Het gaat waanzinnig
snel, maar gelukkig heel goed.
Fuseren is een van de moeilijkste
dingen die er zijn. Zeker als het
gaat om mensenbedrijven, zoals
BSO/Origin en Philips C&P. Voeg
je twee fabrieken samen, dan heb
je het over machines, productieca
paciteit. Bij ons zit al het kapitaal
in mensen. Vinden zij hun draai
niet, dan kun je een succesvolle
integratie vergeten".
Vooraf voorzagen buitenstaan
ders demodige problemen bij het
vinden van één bedrijfscultuur.
Het frivole BSO, waar creativiteit
en zelf verantwoordelijkheid ne
men hoog in het vaandel staat, on
der één dak met het stijve, hiërar
chisch georganiseerde C&P: dat
leek een garantie voor talrijke
conflicten.
Vele bloemen
Cohen: „Die geluiden heb ik ook
gehoord. Maar mensen die dat
denken, zien over het hoofd dat
de verschillen tussen beide be
drijven helemaal niet zo groot
zijn Philips werkt inderdaad hi
ërarchischer, dat klopt. Tegelij
kertijd is het ook een concern,
waar bedrijven en individuele
werknemers ruimte krijgen om
zich te ontplooien. Iemand in de
Philips-familie heeft eens gezegd:
ons bedrjjf is een veld waar vele
bloemen kunnen bloeien. Er zit
een groot vrijheidsideaal bij Phi
lips. Dat wordt vaak over het
hoofd gezien."
Het eerste jaarverslag van Origin
laat volgens hem perfect zien hoe
goed de beide bedrijven samen
kunnen. „Er zitten heel veel
speelse elementen in. Misschien
wat minder dan mensen van het
oude BSO gewend waren (het be
drijf maakte ooit een jaarverslag
voor kinaeren), maar voor men
sen van C&P gaat het heel ver. Zij
wisten niet wat hen overkwam
toen ze de eerste ontwerpen za
gen. Sommigen hadden het ge
voel dat hun hersens werden
doorgeblazen, werkelijk waar".
Ook in het nieuwe logo van Origin
(een kiezel) lijken de verschillen
de achtergronden van BSO en C
&P terug te keren. Enerzijds is de
steen hard en onverwoestbaar,
anderszijds is elke kiezel uniek
en door de natuur gevormd. Co-
hen: „Een steen is ook iets wat je
graag by je hebt. Wie tijdens een
wandeling een mooie kiezel ziet,
raapt hem op en steekt 'm in zijn
zak. Daar denkt je niet bij na, dat
gaat puur gevoelsmatig".
Met een omzet van bijna twee mil
jard gulden en 11.000 medewer
kers in 27 landen speelt Origin
sinds januari in de Champions
League van de IT-bedrijven, Dat
moet ook, wil de onderneming
haar ambities waar kunnen ma
ken: multinationale bedrijven
waar ook ter wereld een compleet
pakket kunnen aanbieden, varië
rend van standaard software tot
wereldomspannende netwerken.
Cohen: „Het is een trend dat be-
Topman
Henk Cohen
reist alle ves
tigingen af
om om zijn fu-
sieverhaal te
vertellen.
Bedrijfsfoto Origin/
Sjaak Ramakers
drijven steeds meer deel gaan uit
maken van een netwerk. Er zijn
bijna geen niet-internationale be
drijven meer. Zelfs de bakker op
de hoek zal zich op een gegeven
moment bij een keten aansluiten.
Het is echter ondoenlijk om al die
bedrijven vanuit één punt aan te
sturen. In Rotterdam kun je nu
eenmaal moeilijk bepalen wat het
beste afwasimddel is voor de
Zuid-Koreaanse markt Dat moet
je aan de mensen in het land over
laten."
Het nieuwe Origin houdt om die
reden vast aan het credo van het
oude BSO (en haar oprichter
Eckart Wintzen); zoveel mogelijk
verantwoordelijkheid voor de
mensen op 'de werkvloer'. En:
korte lijnen tussen het manage
ment en de medewerkers. Ook fy
siek. Zo trekt al het personeel van
de holding na de zomer in bij ves
tigingen van Origin Nederland.
De huidige hoofdkantoren (onder
meer in de Utrechtse wijk Riins-
weerd) staan al te huur.
Zijn eigen rol m het fusieproces
lijkt volgens Cohen nog het meest
op die van een hofnar. „Je zit er
bovenop. De fouten die gemaakt
worden, zijn jouw fouten. En je
moet overal je verhaal vertellen,
netzoals een nar. Mensen motive
ren per brief of memo werkt nu
eenmaal niet. Je moet er zelf naar
toe, ervoor gaan met je hele body.
De komende maanden zullen we
met het centrale management
ook alle vestigingen in de wereld
aandoen Ontzettend veel werk
Maar volgens mij wel de enige
manier om de fusie te doen sla
gen".
Onder redactie van Peter Louwerse
In de rubriek Rechthoek behandelt het Rotterdams Dagblad juridi
sche consumenten-kwesties. Problemen op het gebied van kopen, hu
ren, echtscheiding, ontslag, Ionen en uitkeringen, verzekeringen en
dergelijke worden beantwoord door onze deskundigen. Lezers kun
nen vragen opsturen naar het Rotterdams Dagblad, Rubriek Recht
hoek, Postbus 2999,3000 CZ Rotterdam.
Is de huisbaas aansprakelijk?
In de flat waann wij wonen heeft de huisbaas alle houten kozijnen ver
vangen door kunststof Nadat alles gereed was bleek dat er nogal wat
schade was aangericht We hebben meutu behang moeten laten aanbren
gen en een schilder laten komen. Totale kosten 2000 gulden De h uisbaas
heeft van te voren een bedrag van 250 gulden beloo/d, en daarmee heeft de
huurdersvereniging ingestemd. Wat kunnen wij nog doen
Het is in uw geval misgegaan in de voorfase Als de
huurdersveremging akkoord is gegaan met het be
drag van 250 gulden, is het nu moeilijk daar op terug
te komen Dit is wel anders als uw schade inderdaad
zo veel hoger is dan het toegezegde bedrag
Wy raden u aan eerst bij de huisbaas aan te dringen
op een hogere vergoeding U moet dan wel kunnen
aantonen dat u inderdaad veel schade heeft geleden
Als de huisbaas voet by stuk houdt, kunt u als uiters
te middel de gang naar de rechter maken, maar dat
zal een loterij worden. Een dure Iotery bovendien
Het lijkt verstandiger een klacht tn te dienen bij de
klachtencommissie van de woningcorporatie
Recht op fooi
Tot voorkort werkte ik bij een restaurant. Na een onenigheid met mijn
baas heb tk ontslag genomen Maar de fooi over de laatste maand heb ik
met gehad Heb ik recht op myn aandeel in de /ooienpot'
Fooi is geen loon. Het is een financiële waardering
van de klant voor de bejegening door het personeel
Het komt daarom toe aan het personeel en met aan
de werkgever U hebt er gewoon recht op over de pe
riode dat u hebt gewerkt. De vraag is nu by wie u
moet zijn. In sommige bedry ven beheert de werkge
ver de fooienpot. Dan moet u by uw baas zyn. Maar
vaak zorgt een personeelslid voor het beheer Dan
moet u zich tot uw ex-collega wenden. U hebt er hoe
dan ook recht op.
Niet-bestelde spullen
Ik heb een conflict met een postorderbedrijf. Zij hebben by mij een pakket
met kleding laten afleveren met een icaarde van 500 gulden Ik heb dar
echter nooit besteld, ik hoef de kleding niet, en ik unl dus ook met betalen
Afaar het postorderbedrijf schermt met een bestelbon waarop mijn naam
en adres staan ingevuld. Ik heb echter nooit mijn handtekening voor die
spullen gezet Waarschijnlijk is hier een grapjas aan het werk. Moet ik
voor die kleding betalen9 Het pakket is afgeleverd bi; de buren die het na
mens mij in ontvangst hebben genomen.
Het postorderbedrijf zal moeten bewijzen dat u de
verplichting tot aankoop van de kleding bent aange
gaan. Dat zal vermoedelijk niet lukken, omdat er
geen handtekening staat op het bestelformulier. Het
bedrijf zou wél kunnen proberen aan de hand vah
grafologisch onderzoek te bewijzen dat u de bon hebt
ingevuld. Zo ver gaan postorderbedrijven doorgaans
met bij het innen van 500 gulden,
De rechter heeft in een soortgelijk geval een postor
derbedrijf in het ongeiyk gesteld. In dat geval was
niet geheel duidelijk wie het pakket in ontvangst had
genomen. De rechter overwoog dat het bedrijf - door
een niet-ondertekende bestelbon te accepteren - be
wust het risico tot onduidelijkheden heeft genomen
Voor dat risico moet het postorderbedrijf opdraaien.
BTW over bouwgrond
Op 5 augustus 1987 heb ik van een gemeente 360 vierkante meter bouw
grond gekocht waarover ik 18,5 procent BTW betaalde. In november 1991
heb tk de B TW terug gevraagd op grond van een arrest van de Hoge Raad
dte bepaalde dat er einde moet komen aan de gewoonte van gemeenten
BTW te keffen overmet-bouwnjpe grond. De gemeente schreef mij dat tk
niets terugkrijg omdat de grond samen met twee omliggende kavels ivór
het ondertekenen van de notariële akte is opgehoogd en voorzien van no
tering. Hoe zit dat nu?
De Hoge Raad heeft in het Sint-Oedënrode-arrest ge
oordeeld dat op niet-bouwrijpe grond het tarief van
de overdrachtsbelasting (fiprocent) van toepassing is
en niet het tarief van de BTW (18,5 procent). De vraag
is nu of hier sprake is van bouwrijpe grond. Grondei
genaren waren hoopvol gestemd na het vonnis van
de Almelose rechtbank die in 1992 bepaalde dat het
aanbrengen van straten, riolering en kabels nog met
betekent dat de grond bouwrijp is. Maar sinds het
Markerink-arrest is de overheid mmder gul voor de
burger: als er ook maar iets is gedaan aan de grond,
mag er BTW worden geheven. In uw geval heeft de
gemeente nogal "wat werk verricht om de grond
bouwrijp te maken. De BTW-heffing lijkt daarom on
ontkoombaar.
Straks is alle onduidelijkheid hierover trouwens ver
leden tijd. De Eerste Kamer behandelt een wetsvoor
stel waarin de BTW van toepassing wordt verklaard
op alle percelen met de bestemming 'bouwgrond'.
Na jaren toch verhaal op ex
Mijn vrouw en ik zijn acht jaar geleden uit elkaar gegaan. Pas nu gaat
de gemeentelijke sociale dienst gebruikmaken van haar wettelijk ver
haalsrecht. Ik vind dat dit erg laat ts Heeft de sociale dienst nu haar
rechten verspeeld?
Nee, gemeenten die jarenlang hebben nagelaten de
ex-echtgenoot een rekening te sturen voor de by-
stand die aan zijn ex-partner is verleend na schei
ding, komen daar goed mee weg. Een ex-echtgenoot
die pas na tien jaar een verhaalsnota kreeg van de ge
meente kon aan dat lange tij cisverloop tot in hoogste
instantie, de Hoge Raad, geen enkel recht ontlenen
om onder betaling uit te komen.
De Hoge Raad heeft inmiddels in twee van dergelijke
gevallen arrest gewezen. De raad vindt dat al by de
totstandkoming van de wet is voorzien dat het jaren
zou kunnen duren voordat de gemeente daadwerke
lijk gebruik zou kunnen maken van zijn recht (later
plicht) de bijstand geheel of gedeeltelijk terug te vra
gen van de gewezen partner.
