Koossfprpstra: In ons li jk
plant m groeten'
Kunstlint slingert zich door historisch Schiedam
-
JraiiS?;. T- O
y.r
Rotterdams Dagblad
Zaterdag 15 november 1997
Bijlage van het Rotterdams Dagblad
De titel was er eerder dan hetstuk: 'Het neerstorten
van de Hindenburg en wat daarna gebeurde'.
Schrijver/regisseur KoosTerpstra bedacht hem
ongeveeranderhalfjaargeleden.„Hoe gaatzoiets?
Je moet een titel hebben, want er moet wat in de
programmaboekjes voor het volgend seizoen
komen te staan. En er moeten publiciteitsfoto's
komen.-Qokal hebje nog geen enkel idee over het
nieuwe stukdatje gaat maken, laat staan datje een
letter op papier hebt. Maar dat kolossale luchtschip
van twee-en-een-half voetbalveld langhad me altijd
al gepakt. En datzo'n ding, dat alleen doorz'n
afmetingen al onverwoestbaar leek, toch zomaar in
vlammen opkan gaan omnen een paar minuten."
De tekst van Terpstra gaat over mensen die elkaar
afstoten en aantrekken. Aan de toeschouwer is het
om nog een relatie te leggen met de ondergang van
het luchtschip in de aanloop naar de Tweede
Wereldoorlog. Als handvaten reikt Terpstra
toespelingen aan op de mislukking van de
menshe'd, hetmense!ijktekort,deonmenselijkheid
van de maatschappij.
Door Peter van Eykelenburg
Maandagavond, een doorloop in de
Rotterdamse Schouwburg, zonder
publiek. Ook om de techniek, met
licht en geluid, nog meer uitgeba
lanceerd te krijgen. De spelers zijn
los, giechelen volop, hebben plezier
met elkaar maar zijn intussen bloed
serieus op zoek naar de ideale posi
ties in hun spel. De vrijdagavond
daarvoor hebben ze de voorstelling
al een keer in Roosendaal gespeeld,
mét publiek. Daar kwam een oude
man kijken, hij had in 1937 zelf de
Hindenburg nog zien vliegen. Om
die reden kwam hij naar de voorstel
ling van het nieuwe stuk dat Terp
stra maakt met het RO Theater.
In de Rotterdamse Schouwburg
banjert Terpstra wat door de zaal,
gaat af en toe ergens anders zitten,
maar let razendscherp op, „Okay
jongens, maak er wat moois van,
maak ons aan het lachen," spoort hij
twee acteurs aan die juist opkomen
voor een volgende scène. Of: „Her-
Veerie van
Overloop
en Henriet-
te Strout
Italiaant
jes, blok
jes én dan
sen,
Foto Leo van
Velzert
man, hebje wel goed gekeken?"
Regisseur en spelers blijken hun ei
gen toneeltaaltje te hebben ontwik
keld, waarvan ze de betekenis nau
welijks kunnen uitleggen. Ze gaan
er niettemin van uit dat ze elkaar
daarmee blindelings verstaan.
„Nu er vol tegenaan, Italiaans!",
spoort Terpstra aan. Of: „Maak een
blokje!"
„Een blokje, ja, weet ik niet," zegt
Terpstra. „Herman Gilis deed op
een gegeven moment een groep van
vijf zinnetjes of zo heel goed achter
elkaar, dat noemde ik een blokje, zo
maar, Later nep ik dat nog een keer.
Maar toen toen dacht Herman weer
dat het mij om iets anders ging."
En dat Italiaanse waartoe Terpstra -
zijn spelers telkenmale aanspoort?
„Dat is ook zoiets wat we niet duide
lijk omschreven hebben. Dat het op
dat moment even wat losser moet in
elk geval, sneller." Tijdens de door-
Koos Terp-
^tra:'Mjjn
leven Is te
belangrijk
om het
'overhel
Theateijj^
hebben/.,f-4
Foto Jaap
Rozemah
Rotterdams
Dagblad
loop in de Rotterdamse Schouwburg
ergert hoofdrolspeler Joost Prinsen
zich op zeker moment aan het giebe
len van z'n collega's, onzichtbaar in
de coulissen. „Kom op, 'n Italiaant-
je, Joost," klinkt de aanmoediging
van Koos Terpstra. „Ja, hier op het
toneel wel, maar niet daar," wijst
Prinsen knorrig vanaf het toneel
naar achter z'n rug.
Na dergelijke regie-interrupties
pakken de spelers hun deel in het
stuk weer onmiddellijk en vloeiend
op. Ze liggen wel regelmatig blauw
van het lachen om eikaars spontane
vindingen. In de slotscène, als actri
ce Linda van Dyck toch echt zojuist
doodgeschoten is, ligt haar lichaam
nog schuddebuikend van de lach op
het toneel. Ook vanachter de zijgor
dijnen klinkt tijdens deze laatste re
petitie het gebulder volop. Dat was
vrijdagavond in Roosendaal wel an
ders, in aanwezigheid van een half
volle zaal met leden van amateurto
neelverenigingen. Toen kende ie
dereen z'n tekst gewoon en was er
minder ruimte voor lol en improvi
saties.
De regisseur is niet zuinig met lof
tuitingen. „Heel mooi, Veerle,"
(Veerle van Overloop, red.) en „Heel
mooi, Lin," (Linda van Dyck, red.).
Terpstra: „Complimentjes uitdelen
hoort ook tot mijn werk," Maar ook
klinkt, als twee acteurs een beetje
staan te hakkelen: „Nou, dat was in
derdaad heel slecht." En meerdere
malen tegen spelers die zich naar
het idee van Terpstra te veel laten
meeslepen door diens heftige be
doelingen en daardoor te zeer los ko
men van hun tekst: „Een beetje op
passen met al die godverdommes,
jongens."
De regisseur is ook maar een mens,
die dingen ontgaan. Dat Veerle van
Overloop hem in de Schouwburg
midden in een heftige scène na een
spelaanwijzing toevoegt: „Jij moet
je hek houden j' is Terpstra een dag
later al weer vergeten. „Kan best, ik
heb het niet eens gehoord. Veerle en
ik kennen elkaar al een jaar of vier
en samen zijn we door behoorlijk
wat heengegaan de afgelopen jaren
bij het RO Theater. In deze voorstel
ling zijn we met z'n allen juist opval
lend zachtzinnig met elkaar, vind ik.
Je kunt er iets van zeggen als het
fout gaat en je kunt er iets van zeg
gen als het goed gaat. Mijn streven
is om aan de spelers vooral te bena
drukken wat góed gaat in het ma
ken van een voorstelling. Natuurlijk
moet je in de eindfase, vlak voor de
première, wel eens even flink de
puntjes op de i zetten."
Die Hindenburg, dat enorme lucht
schip en de ondergang ervan in
1937, zette Terpstra aan tot dit stuk.
Dankbaar maakt hij gebruik van het
feit dat dit een van de eerste grote
op film vastgelegde rampen was. Op
groot doek krijgt het toneelpubliek
die indrukwekkende beelden nu te
zien.
Dat beeld had Terpstra nog niet in
z'n kop toen hij aan het stuk begon
te schrijven. „Ik denk nooit in beel
den. Ik ben bezig m'n eigen gedach
ten helder te knjgen. Ik wil het op
het toneel in ieder geval niet al te
mooi maken, met decors en prachti
ge kostumering. Want dat is niet
waar het om gaat Maar ik begin dit
stuk wel met die zeppelin. Iedereen
heeft die dingen vroeger gezien.
Vraag maar aan je vader of moeder.
Als nu op een rustige zomeravond
een ballon over komt drijven, kijkt
iedereen toch ook? En vergelijk het
niet met zo'n moderne reclamezep
pelin van een meter of twintig. De
Hindenburg was meer dan tien keer
;o lang! En een prachtige vorm, heel
u gemaakt was-ie ook. Het gaat
de enorme scheiding tussen
fige idealen die zo'n lucht-
itraalt en het moment van
ervan. Die discrepantie
1 ;en ook in hun leven."
.e idealen die je hebt
;aan. Daarvoor heb
tburg een mooi
manier waarop
komt is
t associëren
'""et op papier
&eel verder
stadium.-Jé gaat-eenJanÊe weg. Je
laat duizend^di^apo^^komen,
tot die uiteind^^i^kristalliseren
in een stuk.1 Eëh' tMée^ifcyvaarin
het publiek totSnteres-
seerd kan blijv?n,om<iat;,
nend is, omdat je..$l$öU
afloopt. Als schrijver.yam:
ik geen beter beeld bedetiken' dan
dit: je gooit de relëiïtjdqesyafréen
puzzel zo precieshè,lucht ir/'dat ze
bij het neerkomen op devlóer exact
in elkaar passen."5-H;
„Dit stuk gaat over de idealen die je
hebt, de opdonder die je krijgt en de
periode dat je wacht tot je weer1 ver-
der kan. Littekens dichtnaaien ,en-
hup! De dood geeft leven.'Wé wor
den straks opgevreten door beesten
en in ons lijk zullen planten groeien.''
Dat is een mooi beeld en in-feite is
het ook tijdens het leven al zo. Ik
ben het vertrouwen én het verraad,
zegt God in mijn stuk. De droom en
de ramp, de schoonheid én de ont
ploffing van de zeppelm. Voor jehet
weet lig je zelf ook tegen de grond,
gebeurt jou wat ook de Hindenburg
overkwam. Hang het maar gewoon
op aan je eigen leven. Als het goed
met je gaat, weetje bijna zeker: shit,
ik moet uitkijken, want nu zal het
wel een keer fout gaan."
Dc verleiding is groot in deze uit
spraken een verwijzing te zien naar
de pijnlijke recente geschiedenis bij
het RO Theater. Terpstra en diens
collega Peter de Baan werden als ar
tistiek leiders van het toneelge-
schap ontslagen omdat ze het onder
ling niet eens konden worden over
de toneelkoers. De Baan vond dat
Terpstra hem geflikt had. Terpstia
vond dat het bestuur en zakelijk di
recteur Berendse -xdletjes ge
speeld hadden.
De regisseur wimpelt resoluut der
gelijke vergelijkingen af. „Mijn le
ven is te belangrijk om het over het
RO te hebben. Sc aoe dit seizoen nog
de drie regies waartoe ik me ver
plicht had. Dat is mjjn verantwoor
delijkheid en ik heb de ruimte om
die drie stukken te doen met men
sen met wie ik geen last heb. Dit
wordt zelfs een van de meer lekkere
voorstellingen die ik met het RO ge
daan heb. Ik werk nu met een uiter
mate positieve groep. Alles gaat in
openheid, er zijn geen onderhuidse
gevechten. En ik ga zeker niet over
straat liggen rollen met wie dan ook.
Dat interesseert me wat minder."
RO Theater, William Boothlaan
Rotterdam, try outs tot en met 24
november. Première 25 november.
Van 15 tot en met 30 november presenteren meer
dan 70 kunstenaars uit het hele land hun werkinde
meest markante panden van Schiedams histori
sche binnenstad. Wat vroeger nog een kleine kunst
beurs was is uitgegroeid tot een stadsbrede mani
festatie onder de noemer Kunstlint. Onderdelen
zijneen veiling, een literair café, theater, film,
maar hoofdpunt is de Kunstroute die langs 36 pan
den voert.
Door Mirjam Blaauw
„Het Kunstlint is een Schiedamse
culturele manifestatie die deuren
opent en grenzen verlegt." Aan het
woord is Louis Looij schelder, kun
stenaar en een van de organisato
ren.
„De gedachte achter het Kunstlint is
dat het laagdrempelig en gratis is/
We willen kunst aantrekkelijk ma-/
ken voor inwoners van Schiedam en
omgeving, de overheid en het be:
drijfsleven."
Terwijl mede-organisator Monique
Suttorp aan een overvol bureau
druk aan het telefoneren is, vertelt
Looijsehelder: „De deelnemers aan
de Kunstbeurs zijn Schiedamse
kunstenaars van oud tot jong. Som
migen zijn net van de academie af.
De Schiedammers mochten kunste
naars uitzoeken naast wie ze tijdens
een tentoonstelling wilden han
gen."
Niet alleen kan er naar kunst wor
den gekeken, de Kunstbeurs wil de
mensen ook stimuleren kunst te ko
pen, bijvoorbeeld door de Kunstvei
ling in Spijs Dranksalon 't Paard
in de Hoogstraat. Kunstenaar Ruud
Ramsaier speelt daar voor veiling
meester en brengt kunstwerken
vanaf een paar honderd gulden aan
de man.
„Voorgaande jaren zaten we in het
Stedelijk Museum, maar dat was dit
jaar met beschikbaar. We moesten
toen kiezen om het óf kleinschaliger
te doen óf groter. Dus hebben we
maar besloten om het meteen goed
te doen en groots aan te pakken.
Duurden de vorige kunstbeurzen
nog een weekeinde, dit jaar is het al
verlengd naar drie."
Ook wordt dit jaar de VSB-prijs uit
gereikt. Bezoekers hoeven niet
meer te doen dan de naam van hun
favoriete deelnemer aan het Kunst
lint te vermelden op een enquêtefor
mulier. „Je maakt dan kans op een
prijs van tweeduizend gulden om di
rect aan kunsj te besteden. Ze hoe-
vengeen kunst te kopen van degene
die ze hebben opgegeven."
Verder bestaat de Kunstbeurs uit
een Literair Café in de Korenbeurs,
waar ook'de presentatie plaatsvindt
vaii de bundel 'Helder', Looijsehel
der: „En dat is nog niet alles. Kyan
Thijse leespeen anti-macho column
voor, Willem van Hest leest frag
menten voor uit zijn dagboek van
een beeldend kunstenaar, dat vol
gend jaar wordt uitgegeven. Hy
houdt al tien jaar een dagboek bij
over zijn leven als kunstenaar."
Hans Rikken speelt in 'Het Theater'
een gedesillusioneerde Samuel
Beckett die terugkijkt op zijn leven
•in een rommelig atelier met een
overvloed aan lege flessen.
Het Fiïmlint is dit jaar voor de eer
ste keer georganiseerd in het nog
niet' voltooide Theater-a/d Schie.
„Hét gaat in dit Filmlint om de-op--
drachtfilm, de voorloper van de
speelfilm," legt Si/,terp uit. „Deze
werd door de overheid gemaakt om
mensen iets duidelijk te maken en
had dus altijd een specifieke doel
groep. Die filmpjes waren altijd op
voedkundig. Hiervoor werd veel
Monique
Suttorp en
Louis Looij
sehelder:
Toen het
Stedelijk
Museum
niet mee
kon doen
stonden
we voorde
keus om
het kleiner
of groter
aan te pak
ken. We
kozen voor
het laat
ste'.
Foto Roel
Dijkstra
geld uitgetrokken. De films die tij
dens het Fdmlint te zien zijn, zijn
films die artistiek gezien met kop en
schouders boven de rest uitsteken,
ook in die tijd. Een mooi voorbeeld
van een opdrachtfilm is de 'doe 't
zelf-film van de overheid. Neder
land had net een vrije zaterdag ge
kregen en moest de vrije tyd na
tuurlijk nutüg besleden, dus kwam
de overheid met zo'n film."
De Kunstbeurs begon ooit klein en
was verliesgevend. Dankzij spon
sors is de zevende editie nu groeten
budget-neutraal. Looijsehelder:
„Het is een traditie geworden om
het voorafgaand aan Sinterklaas te
doen. Toevallig is de opening van de
Kunstbeurs deze keer op dezelfde
dag als de aankomst van de Sint."
Kunstroute
In Pand Pauius, de permanente ten
toonstellingsruimte ran de Stich
ting Kunstwerkt, zijn Veel sdiilde-
rijen te vinden, maar verreweg de
meeste deelnemers zitten aan de
Lange Haven. Het eerste pand op de
route is de Korenbeurs, voormalig
onderkomen van de thuiszorg. Op
Frits Klop
pers; gips/
brons. Foto
de begane grond is zaterdag de fees
telijke opening door wethouder var»
cultuur van Schiedam, LA Haf
kamp. In de vele kamers boven stel
len tientallen kunstenaars hun werk
tentoon.
Een oud klapbruggetje voert naar
de overkant van de haven, naar de
Gekroonde Brandersketel. Op de
bovenste verdieping van dit jene
vermuseum is ruimte gemaakt voor
kunst. Een vage vislucht in het pand
aan Lange Haven 44 geeft een ver
moeden van de voormalige functie
ervan. En inderdaad: in de "Makreel
Rookerij' werden in vroeger tijden
vissen gerookt.
Niet alleen de grote panden als de
voormalige bibliotheek en het Ste
delijk Museum openen hun deuren,
ook verschillende kleine galeries,
architectenbureaus en ateliers ver
lenen hun medewerking. Een cho
colaterie biedt plaats aan een beeld,
een edelsmid haalt de kunst in huis
en de benedenverdieping van
What's up, werkplaats van een hoe-
denontwerpster, is leeggeruimd.
De Grote Kerk in de Lange Kerk
straat wordt het toneel voor onder
andere Theo Gootjes. De door hem
getekende afbeeldingen van het ou
de testament liggen daarop grote ta
fels uitgestald. A met al neemt het
lopen van de hele Kunstroute onge
veer een halve dag in beslag.
De feestelijke opening van de
Kunstbeurs is 15 november om
14.30 uur. Tot en met 30 november
kan de Kunstroute gelopen wor
den. Op vertoon van een uitnodi
ging (af te halen bij VV7-
Schiedam) zijn alle voorstellingen
gratis te bezoeken. Reserveren
voor het Fiïmlint en het Theater;
4733000. Reserveren voor het Film
huis: 2467467.
