Naïef in de politieke slangenkuil
D66'ers in de Rijnmond met angst en
beven het verkiezingsjaar tegemoet
°£M0CRATEn
jjjf^ J Zaterdag 15 november 1997 j
ZaterdagoZondag
hyftlf
Een keerpunt In de geschiedenis. Zo zag
D66-lefder Van Mierio In 1994 de verkie
zingsoverwinning van zijn partij. In de Ka
mer had de partij het nooit vertoonde ze
tel aantal van 24 gehaald. Op plaatselijk ni
veau werd D66 In veel gemeenten zomaar
de tweede partij. Het kon niet op.
Maar nog geen vier jaar later wacht 066
met angst en beven op een nieuw verkie
zingsjaar. Van een keerpunt is geen spra
ke geweest. Opiniepeilingen dulden op
flinke nederlagen tijdens de komende ge
meente-
raads- en
Kamerver
kiezingen.
D66 profi
teert niet
meevan
het geju
bel rond
het door zichzelf
'ontworpen'paarse kabinet.
Dat Is ook vervelend voor de vele vier jaar
geleden uitverkoren D66-pollttcl In de
Rijnmond. Zij bereikten In de afgelopen
vier jaar misschien wat minder dan ze ver
wachtten, maar worden nu wel erg hard af
gerekend op voor de kiezer niet tot de ver
beelding sprekende prestaties van de
kopstukken in Den Haag. Adrl ReIJnhout,
wethouder te Schiedam: „Je kan plaatse
lijk doon watje wil, maar 95 tot 99 procent
van het verkiezingsresultaat wordt be
paald door Den Haag. Dat Is weieens frus
trerend."
Een verhaal overeen partij, dlelandelljk én
plaatselijk het politieke straatgevecht
schuwt. „Ik zeg weieens tegen Kamerle
den: 'Wees wat assertieverr Maar dat vin
den ze niet netjes. Alsof het niet uiterst
fatsoenlijk Is als Je voor Je mening uit
komt."
Een verhaal over een maagd van In de der
tig-
VI Ar.
4J.j- ^,"1
v, f!.
Q/isssn
Staatssecre
taris Kohn-
stamm van
Binnenland
se Zaken,
met grote
stedenbeleid
In zijn porte
feuille, was
afgelopen
week op be
zoek in
Schiedam.
Wethouder
Reljnhout
(ook D66)
keek over zijn
schouder
mee. Foto Jaap
Rozema/Rotter-
dams Dagblad
van ontevreden PvdA- en WD-
kiezers. Soms kiezen die voor een
korte vrijage met de de D664ijst,
Om by volgende verkiezingen
weer terug te keren bij de oude
liefde.
Zo hangt het electorale lot van
D66 al jaren af van de verkiezings
resultaten van PvdA en WD- Ge
zien de populariteit van Bolke-
stein en Kok mogen de komende
verkiezingen door de D€6-sympa-
thïsanten inderdaad met vrees te
gemoet worden gezien. Want, zo
als hierboven al beweerd, het pro
gramma biedt ook al geen echte
aanleiding om niet op WD of
PvdA, maar op D66 te stemmen.
Troebel
Laat die bijzondere D66-mentali-
teit dan maar de reden zijn, roept
Ries Jansen uit. „Laat ze dan kie
zen voor een menselijke manier
van politiek bedrijven. Voor een
partij die op een genuanceerde
wijze naar de maatschappij kijkt,
niet beladen is met dogma's. Voor
een partij die de redelijkheid
zoekt —extremen uit de weg
gaat en die steeds met verstan
dige oplossingen een middenweg
weet te vinden. Bij die partij vind
je geen Bolkestein. Wij zijn niet
ongenuanceerd. Vissen in troebel
waterPff, daar doen wij niet
aan."
Ravestein: „Als je te uitgesproken
bent, stootje mensen af. Nu zijn
we tenminste extra interessant
voor de steeds groter wordende
groep zwevende kiezers. Nou, ze
zijn van harte welkom."
Dat wordt dus hopen. Hard ho
pen. Want het is maar afwachten
of zwevende kiezers in maart en
mei 1998 massaal voor D66 zullen
kiezen. Bij vorige verkiezingen
bleek dat in peilingen de aanhang
van WD en CDA nogal eens werd
onderschat. De verkiezingsresul
taten van D66 vielen doorgaans
wat slechter uit dan op grond van
peilingen venvacht werd.
In de Rijnmond houden de
D66'ers er de moed maar in. Jan
sen: „In de peilingen staan we op
zestien zetels. Dat is weinig. Maar
we moeten niet vergeten dat we
nog niet zo lang geleden, eind ja
ren '80, maar zes, zeven zetels
hadden."
Ravestein: „Vijftien jaar geleden
stonden we in de peilingen op een
zetel. Toen was het maar de vraag
of we die nog zouden halen en
vroegen we ons af of we nog wel
bestaansrecht hadden. Die situa
tie komt in ieder geval nooit meer
terug. Bovendien is de campagne
nog niet eens begonnen. In de
laatste maanden voor de verkie
zingen kan nog veel gebeuren."
Merkus: „Robert Long zong eens:
'Wie bang is voor morgen, Iran be
ter vandaag gaan hangen'. Daar
houd ik me nu maar aan vast"
Door Wessel Penning
Het zijn, vrat je noemt, vlotte men
sen. Toegankelijk, verre van we
reldvreemd, welbespraakt princi
pieel niet-piineipieel en door
gaans misschien wel wat meer in
teger dan andere politici. D66-po-
litici zijn gewoon aardig.
Dat is een nadeel als men zich op
houdt in het harde politieke be
drijf.
Francisca Ravestein, D66-fractie-
voorzitter in Rotterdam en kandi
daat voor de Tweede Kamer:
„D66-politid willen aardig gevon
den worden. Daarmee maken we
het onszelf weieens moeilijk."
Dr, Philip van Praag, politicoloog
aan de Universiteit van Amster
dam: „D86 is meer een mentali-
teitsparüj dan een programma-
nfirtij D66'ers willen op een fat
soenlijke manier politiek bedrij
ven, Om die reden zijn ze onvol
doende getraind in het politieke
handwerk. Ze laten zich nogal
eens de kaas van het brood eten.
Zijn te naïef in de Haagse slan
genkuil."
Ries Jansen, burgemeester te
Krimpen aan de IJssel, Rotter
dams wethouder in de jaren '80 en
voormalig D66-voorzitter, erkent
het probleem „We willen altijd ge
nuanceerd zijn. Prima, dat is onze
kracht. Maar het mag niet inhou
den dat je als een zacht ei door de
wereld stapt."
,Adri Reijnhout, D66-wethouder te
Schiedam: „In Schiedam doen we
het anders. We hebben een typi
sche Rijnmond-fractie. Zo van
'geen flauwekul'. Ikzelf ben ook
heel redelijk, maar heb ook een
groot rechtvaardigheidsgevoel en
mag graag assertief reageren. Dat
zouden meer van mijn partijgeno
ten moeten doen. Zeg ik ook wei
eens tegen Kamerleden. Maar
zulk gedrag vinden ze niet netjes.
Net alsof het uiterst onfatsoenlijk
is als je uitdrukkelijk voor je me
ning uitkomt."
Imagoprobleem
De les van Reijnhout is in politiek
Den Haag niet doorgekomen. D66
heeft op landelijk niveau een ima
goprobleem. De partij profiteert
niet mee van de successen van
het door haarzelf bedachte paarse
kabinet. Kok I liikt vooral van de
PvdA en de WD. Dat D66 ook
heeft meegeholpen aan het ge
waardeerde paarse beleid wordt
door de kiezers in het land nogal
eens over het hoofd gezien. D66 is
onzichtbaar in paars. D66-be-
Francisca Ravestein: „Wij moeten eens ophouden onzeker en
angstig te worden als anderen over o ns praten.FotoJaapRozema/Rot-
terdams Dagblad
windslieden als Wijers (minister
van Economische Zaken), Borst
(minister van Volksgezondheid)
en Kohnstamm (staatssecretaris
van Binnenlandse Zaken) worden
wel gewaardeerd, maar zij verge
ten de politieke successen op te
eisen.
Misschien zijn D66'ers wel te be
scheiden, te fatsoenlijk, te genu
anceerd, ja gewoon te aardig om
politiek te willen scoren. Kan zijn.
Maar al dat fatsoen waarmee in de
hedendaagse politiek niet zelden
wordt afgerekend, wekt wel ver
wondering. HR/De Tijd noemde
de partij al eens spottend 'een
maagd van in de dertig'.
Van Praag: „D66 is anders dan
WD en PvdA. D66 heeft geen ty
pes als Bolkestein of Wallage. D66
doet niet aan 'eentweetjes'. Is niet
getruct. Een voorbeeld? Als het
kabinet op het punt staat iets te
besluiten, zal Wallage bliksem
snel iets roepen over hetzelfde on
derwerp. Maakt het kabinet dan
uiteindelijk die beleidslijn we
reldkundig, dan lijkt het alsof
Wallage gescoord heeft. Zoiets
zou een D66'er niet doen."
Zo sneeuwen capabele D66'ers al'
en toe onder in het geweld van de
politiek. In Rotterdam bijvoor
beeld mag wethouder Den Ou
dendammer een slachtoffer wor
den genoemd van de gesiepen
volbloedpolitici Simons en Kom
brink, de twee PvdA-wethouders
in het college. Types als Kom
brink en Simons worden in Rot
terdamse D86-kringen verfoeid.
ners gehouden. Over de bestem
ming van toonaangevende pan
den bijvoorbeeld. En we zijn in
wijken gaan vergaderen. De op
komst was bedroevend. Maar
toch."
Gé Derksen: „Onze wethouder
heeft de Capelse financiën inzich
telijk gemaakt. Er zaten nogal wat
lijken in de kast. Die hebben we
eruit gehaald. De boel is nog niet
op orde, maar we kennen nu ten
minste de pijnpunten.
Ries Jansen: „We hebben gezorgd
voor een beter contact met de
Krimpense bevolking. Zijn wijk-
contactavonden gaan houden. Za
ten er gemiddeld wel honderd
mensen in de zaal."
Frustrerend
Reijnhout: „Maar ja. Je kan plaat
selijk doen wat je wil. Als je het
goed doet, levert dat een zetel ex
tra op. Doe je het slecht, kost het
je er een. Maar verder, voor 90 tot
95 procent, wordt het verkiezings
resultaat bepaald door de Haagse
politiek. Dat is uiterst frustre
rend."
Daarbij is het sowieso moeilijk
voor de plaatselijke afdelingen
van grote partijen om zich te pro
fileren met lokale onderwerpen.
Vooral niet als, zoals het komend
jaar, de raads- en de Kamerver
kiezingen zo dicht op elkaar lig
gen."
Desalniettemin zullen de regiona
le D66'ers zich binnen enkele
maanden weer enthousiast op de
campagne voor de gemeente
raadsverkiezingen storten. Met
enige moeite —niet heel veel
mensen leveren graag een bijdra
ge aan de plaatselijke politiek
zjjn de nieuwe kandidatenlijsten
reeds samengesteld. Binnenkort
zullen in de wijken de eerste zaal
tjes op doordeweekse avonden
worden gevuld met campagne-
voerende politici, die stuk voor
stuk betwijfelen of deze exercities
extra stemmen opleveren.
Ze worden vergadertijgers ge
noemd. Of politieke dieren, die,
als 't naar hun mening nodig is, in
staat zijn collega-politici te intimi
deren.
Van Praag: „D66-politici hebben
moeite overeind te blijven in de
bestuurlijke praktijk. Ze hebben
nooit leren knokken."
Haverkist
Gé Derksen, sinds jaar en dag
raadslid in Capelle aan den I Jssel,
vraagt zich weieens af of D86 zich
zelf niet te kort doet. „Misschien
moeten we wat vaker als een bok
op de haverkist springen."
Maar de meeste D66-politici pie
keren niet eens over een andere
houding. Het fatsoen, de nuance
die ingaat tegen het door de partij
zo verfoeide zwartwit denken. Het
zijn begrippen die heilig zijn. Dat
die opstelling in het politieke ge
weld wel eens fataal is, het zij zo.
Cees Merkus, wethouder in
Zwijndreeht: „Bij ons is populis
me er niet bij. Ik lig daar ook niet
wakker van. Het gaat om het doel
dat je wilt hereiken. De manier
waarop is minder belangrijk."
Ries Jansen: „Wij zijn geen partij
van betweters. Het ügt in het ka
rakter van onze partij om recht te
doen aan minder
heidsopvattin-
gen en om met
paradoxen te
leven,"
En Franeiska
Ravestein kan
zich zelfs een
beetje opwinden
over al dat 'na
velstaren'. Ze
spreekt zichzelf en
de ruim dertienduizend andere
D66 -leden streng toe. „We moeten
ons eens wat minder aantrekken
van wat anderen over ons zeggen
en niet angstig en onzeker wor
den als weer eens over ons ge
praat wordt. We moeten gewoon
voor ons beleid staan en uitgaan
van een andere manier van poli
tiek bedrijven. Anders onder
scheiden we ons niet meer. Onze
houding mag dan soms onze
zwakte zijn, het is vooral onze
kracht."
Op fatsoenlijke wijze politiek be
drijven, 't is een loffelijk streven.
Maar er is ook een keerzy de. Voor
de zoveelste keej in hel 31-jarig
bestaan dreigt na een periode
waarin de partij meeregeerde een
flinke verkiezingsnederlaag voor
D56. Weer wreekt zich dat de par
tij in dertig jaar een betrekkelijk
smalle basis in het electoraat
heeft opgebouwd. En weer lijdt de
partij onder het gegeven dat ze
meer dan de meeste andere par
tijen afhankelijk is van de po
pulaireit van de lijsttrekker.
De peilingen geven vooralsnog
aan d&t het nieuwe boegbeeld Els
Borst 'in het land* minder leeft
dan Hans van Mierio, die jaren
lang een garantie was voor electo
raal succes. Vooralsnog duiden de
polls op een terugval van 24 naar
16 zetels.
Van Praag: „Dat zou een flinke te
rugval zijn. Maar de partij boekte
nu eenmaal altijd als oppositie
partij haar grootste winsten en als
regeringspartij
verliezen. Het
valt deze keer
nog mee. Ooit
werd de par
ty nog bijna
wegge
vaagd. De
worsteling
van D66
met het
electoraal mis
fortuin is van alle tijden."
Sneu
Verliezen went nooit. Daarom
wordt het verkiezingsjaar 1998
door D66-sympathisanten in de
Rijnmond met enig angst en be
ven tegemoet gezien, 't Is een
beetje sneu voor de enthousiaste
D66-politici, die het, vinden ze, in
de afgelopen vier jaar toch niet zo
slecht gedaan hebben. Ga maar
na.
Cees Merkus: ,Alle partijen in
Zwijndreeht hebben nu opeens in
hun programma's staan dat er ex
tra geld voor het openbaar ver
voer moet komen. Hebben wjj ja
ren voor gepleit. 'Cees, zet je i
voor het openbaar vervoer', zei
een partijgenoot vier jaargeleden.
Want anderen doen het niet1."
Adri Reynhout: „We hebben in
Schiedam enquêtes onder bewo-
ruj om recni ie
v
II" —.11a 4
De nieuwe
lijsttrekker
Borst, met
Hans van
Mierio, de
gaande man
(opderugge-
zien) Archieffoto
Rotterdams Dag
blad
De goedwillende regionale B66-
politici hoeven vanuit Den Haag
in de komende maanden overi
gens weinig steun te verwachten,
zegt Van Praag. De politicoloog
ziet niet direct met welke landelij
ke items D66 de negatieve trend
in de peilingen van dit moment
nog zou kunnen ombuigen. „Be
constateer een groot probleem
voor D66," zegt Van Praag. „Het
verkiezingsprogramma spreekt
niet aan. Ik zie geen positieve
prikkels, die mensen alsnog voor
D66 zullen laten kiezen. Het refe
rendum? Daar krijg je een kiezer
niet echt warm voor."
De politicoloog spreekt van ge
miste kansen. „Op milieugebied
is D66 erg vaag gebleven. Dat
item had uitgebouwd moeten wor
den. En waarom wordt het sociaal-
liberale denken varï een zeer ge
waardeerde minister als Wijers
niet wat meer uitgedragen. Wijers
pleit voor een gemoderniseerde
economie, die gebruik maakt van
de laatste technologische kennis.
Zulke denkbeelden droeg de par
tij onder partijleider Terlouw ook
ooit vol overtuiging uit. Daar
bleek het electoraat gevoelig
voor."
Niets
Vaagheid wordt de partij al jaren
verweten. Ooit overwogen D66-
campagnemakers de verkiezings
leuze 'D66 staat voor niets' te ge
bruiken. De criticasters lachten
zich een hoedje. En de D66-
campaigners zagen verschrikt af
van hun voornemen.
Vaak wordt D66 gezien als een 're
delijk alternatief. Een partij met
genuanceerde standpunten, wars
van zwart-wit denken. Een partij
die constant op zoek is naar een
fatsoenlijk compromis.
Die op zich lovenswaardige op
stelling heeft van de partij de ide
ale 'tweede keus-partij' gemaakt.
D66 is door de jaren heen een ge
liefd toevluchtsoord geworden
