12
'Incest is het grote cliché van deze tijd'
Dans met een duif
wordt solo voor duif
Deftones bijna even
vriendelijk als heftig
Ebony Band verklankt
revolutie zeer treffend
Country over grenzen
Extra activiteiten in
Mauritshuis voor
jarige koningin
Bauhaus Dessau
eert Mart Stam
Britse schilder
Pasmore overleden
Rotterdams Dagblad
Maandag 26 januan 1998
Wanneer een Canadese school
bus in een ravijn stort en tal van
inzittenden verongelukken, pro
beert een advocaat de getroffen
ouders te verleiden tot het voe
ren van een gezamenlijk proces
tegen de - volgens hem - nalatige
autoriteiten. De ouders raken
verdeeld, totdat een van de jeug
dige overlevenden met eeu op
merkelijke stap het proces op
zijn kop zet Dat is in het kort de
inhoud van The Sweet Hereaf
ter, het drama over schuld, boete
en verdriet waarmee de Canade-
séregisseur Atom Egoyan vorig
jaar de juryprijs op het festival
van Cannes veroverde: „Het be
grip 'verlossing' is cruciaal voor
me. het idee dat er een handeling
bestaat die een personage
kracht en verlichting kan ge
ven."
Door Rob de Kam
RotterdamThe Sweet Hereafter
is een knap geconstrueerd drama
dat door de tijd heen en weer
springt zonder dat je daar als kij
ker ook maar een moment moeite
mee hebt. Het is een film die dui
delijke verwantschap vertoont
met de door vervreemding en dis
communicatie beheerste eerdere
films van Egoyan (Family Vie
wing, Speaking Parts), maar die
tegelijkertijd vrijer, losser en
minder bedacht overkomt.
De"Britse acteur Ian Holm speelt
deiadvocaat die komt roeren in de
pijn van het door een busongeluk
getroffen Canadese dorpje. Maar
hij doet dat niet, zoals je zou ver
wachten, voor het geldelijk gewin.
Hij heeft een eigen agenda, gedic
teerd door het tragische lot van
zyn dochter, die weliswaar niet
dood is, maar door haar drugsver
slaving feitelijk voor hem verlo
ren is.
De komst van de advocaat ver
deelt het dorp: sommige ouders
zien in hem een engel der wrake,
anderen een mogelijkheid om op
zijn minst wat geld uit de tragedie
te slepen. Zonder het zelf door te
hebben rakelt de advocaat ook al
lerlei 1 verborgen intieme relaties
op die door-de busramp juist ab
rupt Tiéëindigd walm Zoals die
tussen een weduwnaar en een ge-
trouwdè vroUWjbn'die ttésëri een
vader en zijn dochter. Dat meisje,
Nicole, heeft de ramp overleefd -
zij het als invalidfi-A-en.fhrceert
uiteindelijk de beslissende zet in
het even jngënieuze dra
ma. Via eeiHeraónhèn getuigen
verklaring1 slaagt zy erin de advo
caat de voet dwars te zetten en te
gelijk haar eigen zelfrespect terug
te winnen.
Een half woord bljjkt genoeg om
Acteurs Ian Holm en Sarah Polley zijn vader en dochter maar ook eikaars minnaars in de FilmfestivalfUm The Sweet Thereafter'. Foto
GPO
de zorgvuldig formulerende
Egoyan van wal te doen steken:
„Wat me bij The Sweet Hereafter
inspireerde, was niet zozeer het
verhaal over het ongeluk van die
kinderen. Dat vormt slechts het
decor. Waar het mij om gaat is de
opmerkelijke rol die verhalen in
de film spelen. De manier waarop
mensen een behoefte aan verha
len creëren, hoe ze verhalen nodig
hebben om hun plaats in de we
reld te bepalen. De advocaat pro
beert een verhaal aan de dorpsge
meenschap op te dringen. Hij
zegt'Dit en dit is er
kan'onthullêSj";
het gevoel dat lufönf-
met een essentiële waarheid
zijn eigen leven, nainelyK'het www
lies van zijn dochter." v
Nicole, de overlevendé" va^dé.
busramp, worstelt in de'wboraen*
van Egoyan met een ander 'ver
haal': „Een verhaal dat ze zich
heeft laten opdringen door haar
vader." Dit 'verhaal', een incestu
euze relatie, wordt door de vader
afgebroken na het ongeluk waar
bij Nicole in een rolstoel belandt.
Egoyan: „De vader ontkent het
verhaal zelfs en dat maakt Nicole
woedend. Nie
dè aan hun verhaal kan maken.
Het meest ontroerende moment
van de film is voor mlfdë'scëne-'
waarin Nicole gevraagd wordt te.
getuigen om de aanklacht van de
advocaat met betrekking tot het
ongeval rond te maken. Plotseling
dringt dan het besef tot haar door
dat ze het verhaal naar zich toe
kan trekken. Ze beseft opeens dat
zoiets je macht geeft. Het begrip
Verlossing' is cruciaal voor me,
het idee dat er een handeling be
staat die een personage kracht en
verlichting kan geven. Voor Nico
le is dit zo'n handeling."
Instemming
„Incest is voor mij overigens het
grote cliché van deze tijd. Het lijkt
wel alsof het in elke nieuwe film
en roman als het zwarte schaap
wordt opgevoerd. En dan ook al
tijd op dezelfde manier vanuit
het perspectief van het slachtoffer
en na afloop van de gebeurtenis,
op het moment dat iemand het
verleden onder ogen heeft gezien
en boos is. En dat draagt niet bij
[3<?vét*h§e het kon gebeu-
jjWn plaatsvin-
dtm-TnndatHiet-steehtpffer, het
voor te
opvoeder zoiets' doet Er moet bij
het slachtoffer één of andere vorm
van instemming zijn, gecreëerd
door geweld of door psychologi
sche druk, of, zoals in dit geval,
door romantische gevoelens."
„Wat me boeit is dat mensen na
het zien van de film aan mij vra
gen of ik suggereer dat incest met
wederzijdse instemming plaats
vindt. Ja, natuurlijk is dat zo, 'any
incest is consentiaT, Tot het mo
ment dat het kind de waarheid
vertelt of iemand het ontdekt.
Hoe die instemming tot stand
komt, dat is waar het om draait
Wat ik wilde, was incest tonen
vanuit de optiek van het jonge
meisje op het moment dat zij het
meemaakt. Daarom is het heel
tweeslachtig. "There is a creepy
romance about it' Eerst denk je
dat die man haar vriendje is. Als
ze even later samen in een schuur
Uggen, weet je nog steeds niet ze
ker wat je ziet. Je voelt eerder een
sfeer dan dat je' details ziet Enje
weet niet hoe hun verhouding
precies in elkaar steekt
mijn eigen ervaring met een der-
gelijke zaak is dat precies waü$
het om draait."
„Bij het creëren van een filmtaal
wil ik raken aan de ervaring van
mensen. Niet aan de gebeurtenis
sen zelf, maar aan hoe mensen die
hebben ervaren. Zoals by het on
geluk met de bus, die naar bene
den stort en door het ijs zakt. We
zien niet de gebeurtenis op zich,
maar we zien hoe écn van de ou
ders er getuige van is."
Gezin
Het incestverhaal in The Sweet
Hereafter is maar één voorbeeld
van de belangstelling die Egoyan
in al zijn films aan de dag legt
voor verstoorde gezins- en fami
lieverhoudingen. „Het gezin is
voor my een groep mensen waar
mee je een relatie hebt die zowel
persoonlijk is, als ook traditioneel
bepaald. Mij fascineert de span
ning tussen die twee. Er zijn ge
zinnen die in puur tradittonele
vorm bestaan en er zyn gezinnen
die erin lijken te zijn geslaagd om
de archetypes af te breken en met
elkaar als individuen om te gaan.
Beide vormen zyn heel zeldzaam,
de meeste mensen zitten er er
gens tussenin. De manier waarop
mensen die twee in balans probe
ren te houdendat fascineert me.
„Binnen elk gezin bestaat een
verzameling herinneringen, ver
halen en mythologieën. In myn
vroege films was ik geobsedeerd
door de vraag hoe moderne tech
nologieën als video die herinne
ring creëren en vastleggen. Het
ging my om het hele proces van
archivering, de behoefte om on2e
eigen geschiedenissen te bevesti
gen door het ereeren van bewijs
materiaal. En verder is het gezin
natuurlijk ook interessant als de
kleinste maatschappelijke een
heid: elk onderzoek naar het func
tioneren van het gezin is tegelijk
een onderzoek naar het functio
neren van de samenleving."
Hoe die samenleving omgaat met
verdriet en verlies, was een van de
dingen die Egoyan wilde onder
zoeken in The Sweet Hereafter.
„Verlies roept allerlei emoties op:
mensen voelen zich geschokt, ge
deprimeerd, ze voelen ongeloof.
Maar de emotie die uiteindelijk
verandering in gang zet is natuur
lijk boosheid. Boosheid is een sti
mulerende manier om met ver
driet om te gaan. Nicole voelt ver
driet over de oneerlijkheid en de
zwakte van haar vader. Misschien
wel het meest schokkend is dat ze
verdriet heeft over het verlies van
de relatie met haar vader. Omdat
ik niet geloof dat ze rich .al op een
punt bevindt dat ze beseft dat die
incestueuze relatie 'sthadelijk
was. Dat zal pas later komen. Ais
het ongeluk'niét was" gebeurd,
dan had de relatie met haar vader
gewoon voortgeduurd. Dat is ver
ontrustend, maar wel een reali
teit."
The Sweet Hereafter draait op
het Filmfestival Rotterdam op
donderdag 29 jan. in Luxor, za
terdag 31 jan. in Pathé 1 en zater
dag 7 febr. in PatfaéS
Door Martin Bijkerk
Steunend op de ellebogen en on
derarmen ligt 'n man op zijn rug
en met het hoofd in de nek kijkt
hri ons ondersteboven aan. Met
zijn hoofd tracht hij zich te oriën-
te#?n, maar hij moet iedere keer
het- gezicht uit een kramp los
schudden met woest briesende
wangen, Iedere poging tot bewe
ging levert ook al onmachtige tre-
moren, en het duurt dus wel even
voor we de danser rechtop staand
kunnen herkennen. Het is Emïlio
Greco, de Italiaanse danser/cho
reograaf, die voornamelijk be
kendheid geniet als danser bij Jan
Fabre. Hij is gehuld in een flin
terdun doorzichtig wetlook minij-
urkje dat aan zijn lijf kleeft als
een ruimzittend condoom. Om
hem heen reiken de rood fluwelen
gordijnenen bijna tot in de toneel-
nok. wat bepaald dimensie geeft
aan de titel van zijn danssolo, ROS-
SO-i
Rosso is het tweede deel van zijn
danssolo's-trilogie Fra cervello en
raovimento, ofwel tussen herse
nen en beweging. Een trilogie die
het motto 'Martini time!' mee-
Den Haag Het Mauritshuis in
Den Haag viert de zestigste ver
jaardag van koningin Beatrix met
'extra activiteiten. In het kader
van de tentoonstelling Vorstelijk
Verzameld houdt het museum op
31 januari in de Gouden Zaal gra
tis lezingen over Fredenk Hen
drik en Amalia van Solms. Verder
krijgt iedere zestigste bezoeker
op die dag gratis een waardevolle
catalogus van de expositie,
's Middags wordt muziek ge
maakt zoals die ooit klonk aan het
hof van stadhouder Hendrik, die
350jaar geleden overleed Dit jaar
is het 350 jaar geleden dat de Vre
de van Munster werd getekend.
kreeg omdat Rosso werd vooraf
gegaan door Bianco en zal worden
opgevolgd door Extra Dry, Luchti
ge titels voor danskunstig zware
kost, want in deze trilogie behan
delt en onderzoekt Greco de span
ningen die er, als het om bewegen
gaat, zijn tussen lichaam en geest.
Na het maadelijk wit van Bianco
is het in Rosso de beurt aan de in
stincten. En dan met name de be
wegingsinstincten die ver voorbij
de normale motoriek gaan.
De ledematen fladderen, zwaaien
en schudden in het rond. Ver
terd en nieuwsgierig slaat dc a
ser zjjn handen gade die boven
zijn hoofd een merkwaardige con
versatie uit lijken te voeren, als
een poppenspeler die zo opgaat in
zyn spel dat hij niet merkt dat hij
zijn handpoppen is vergeten aan
te doen. In de loop van Rosso lykt
het onderzoek zich te splitsen in
thema's als schokken, vloeien,
zoeken naar evenwicht, of weidse
gebaren. Maar de danser lijkt ner
gens te komen tot een bewegins-
stijl waarin instinct, geest en li
chaam integreren tot een consis
tent geheel. De danstheatrale ont
wikkeling stokt, en dat doet de
aandacht van de toeschouwer ver
slappen.
Maar dankzij een schitterend uit
gedacht lichtplan zyn er mooie
beelden te bewonderen. Door bij
voorbeeld groen licht op rood flu
weel te zetten verandert de stof in
brons met groen uitgeslagen vlek
ken in de vleug. Halverwege Ros
so krijgt de toeschouwer een klei
ne witte duif in een hoek van het
toneel in de smiezen die zich won
derbaarlijk gedeisd houdt. Zo'n
beest op het toneel eist niettemin
aiie aanaachi voor zien op en ook
Greco ontkomt niet aan die thea-
terwet Dieren spelen geen bijrol
len, maar stelen per definitie de
show.
Rosso -fra cervello en movimen-
to, deel 2, door en met Emüio
Greco. Gezien in Lantaren/Ven
ster, 21 januari. Daar nog tot en
met 24 januari, tevens 21 februa
ri (Dansplatform).
Aanvoerder Chino Moreno zingt gewoon door terwijl z'n Nighttown-aanhang hem op handen draagt Foto Rob Verhorat
Door Louis Du Moulin
Rotterdam Over Madonna's
muzikale intuïtie hoeft echt nie
mand zich zorgen te maken. La
Ciccone mag dan zelf al geruime
tijd niet meer prominent op de in
ternationale hitparades zijn voor
gekomen, haar zorgvuldig gese
lecteerde protégés scoren intus
sen dat het een lieve lust is. Na
Alanis Morissette en The Prodigy
(weliswaar alleen m Amerika op
haar label Maverick) heeft The
Maienai Giri vrij plotseling in
Deftones een nieuwe commercië
le klapper in handen. De eerste
twee cluboptredens van de avon
tuurlijke metalformatie uit Sacra
mento dit weekeinde in ons land
zijn dan ook ongetwijfeld de laat
ste geweest: voor een volgend
concertbezoek zal al gauw Ahoy'
worden geboekt dan wel een voor
name plek op de Pinkpop-affiche
worden ingeruimd.
Zowel vrijdagavond in Paradiso
(afgeladen) als zaterdagavond in
Nighttown (bijna uitverkocht)
ging het er bij Deftones hoogst-
heftig aan toe. Deels omdat een
handvol televisiecamera's ston
den te MiuUeli (voul met iiatne
VPRO's 'Lola da Musica" van vrij
dag 6 februari). Maar toch vooral
omdat de Californïsche herrie-
band duidelijk bevangen is door
de sensatie van de eerste succes-
roes, die is veroorzaakt door het
afgelopen najaar verschenen
tweede album 'Around The Fur'.
Vandaar bijvoorbeeld de nieuws
gierigheid en overvriendeiijkheid
van met name zanger Chino Mo
reno richting pubhek, dat door
hem (althans in Rotterdam) by
het stagediven nogal eens tot
meer overleg moest worden ge
maand. Wat overigens weer con
trasteerde met zijn eigen gewaag
de cüLdptidcs als up Landen ge
dragen brulboei door de zaal,
waarbij hij een van z'n gesponsor
de schoenen tijdelijk kwijtraakte.
Franjeloze, hartverscheurende gi
taarrock gekoppeld aan kwetsba
re, zij het lang niet altijd begrijpe
lijke teksten, daarmee spreekt
Deftones zeker in eigen land de
generatie aan die de hele grunge-
golf (net) heeft gemist. Zo ver
waarloosbaar als de inbreng van
dj Frank Delgado (inmiddels en
tot nader order tot vijfde bandlid
opgewaardeerd) op hef podium is,
zo belangrijk is de rol van front
man Moreno, die met zijn intense
zang alle stoere snarertacrobatiek
van Stef Carpenter (gitaar) en Chi
Cheng (bas) desgewenst volledig
naar de achtergrond drukt. Zyn
geweldige stemmingswisselingen
het ene moment een en al woe
de, dan opeens weer dromerig
zijn veelal interessanter dan de
instrumentale omlijsting cLe ge
regeld associaties oproept met
Faith No More, Sepultura en zelfs
Led Zeppelin.
Deftones in Nighttown. Met Chi
no Moreno (zang), Stef Carpen
ter (gitaar), Chi Cheng (bas), Abe
Cunningham (bas) en dj Frank
Delgado. Voorprogramma: Will
Haven. Bijgewoond: zaterdag
avond
Door Willem Jan Keizer
Rotterdam Hoboïsten gelden bin
nen een orkest als de bezige baas
jes, als goede organisatoren. Zo is
voormaïig hoboïst van het Rotter
dams Philharmonisch Orkest
Bart Schncemann nu artistiek lei
der by het Nederlands Blazers
Ensemble en stuwt diens collega
bij het Koninklijk Concertgebouw
Orkest, Werner Herbers, zijn Ebo
ny Band vooruit. Dit ensemble
speelde gisteravond in de serie
'Kamermuziek van de 20e eeuw'
in de Jumaanse zaal van de Doe
len en was dus eindelijk eens in
Rotterdam te beluisteren. Vanaf
de eerste noot maakten zy dusde-
iyk welk een gemis dit is geweest.
Werncr Herbers - hy dirigeert, hij
speelt mei mee heeft vee! arche
ologisch onderzoek verricht naar
muziek uit de eerste decennia van
deze eeuw; hoe meer 'Entartet'.
hoe beter het hem bevalt. Zo stel
de hy programma's samen rond
revolutionaire strijdliederen uit
de Spaanse en Mexicaanse bur
geroorlogen (muziek van onder
meer Silverstre Revueltas op tek
sten van Lorca), de dwarsliggers
van het Bauhaus en met muziek
van componisten die volgens het
Na2i-bewmd in Duitsland "Entar-
tete Musik' schreven en derhalve
moesten vluchten óf m de concen-
tratiekampen omkwamen.
Gisteravond viel de Ebony Band
te beluisteren in muziek van Kurt
Weill, Hanns Eisler en tijd- en
geestgenoten. Het feit dat Eisler
honderd jaar geleden werd gebo
ren was vorige week op tv al aan
leiding om Gisela May van haar
unieke specialisme te laten getui
gen - zij geldt tot op de dag van
vandaag ais de grootste vertolker
van het vocale werk van beide
componisten. Deze muziek is po
pulair als nooit tevoren, ondanks
de soms pijnlijke tekstuele mis
kleunen in socialistische richting.
De Ebony Band bracht een com
pleet tijdsdocument Geopend
werd met een granieten uitvoe
ring van Eisleris 'Die letzte
Nacht'. In een paar luttele minu
ten raasden revolutie, Glenn Mil
ler, Tin Pan Alley en een dolge
draaide caroussel voorbij. De
'Twee Jazzolettes' van de Hon
gaar Mótyés Seiber gierden er in
zelfde vaart achteraan. Zelden zal
een Hongaar zich hebben laten
beïnvloeden door muziek van bui
ten zijn eigen cultuur, doch Sei
ber maakte het wel erg bont Hij
goochelde in zijn 'Jazzolettes* met
dodecafonie, jazz en diverse Zuid-
amerikaanse dansvormen.
Rodolfo (Rudolph) Holzmann was
een tot Peruviaan genaturaliseer-
de Duitser. Ook hy vond jazz inte
ressant en ook hij kon ophoepelen
uit nazi-Duitsland. Diens 'Suite a
tre temas* uit 1933 is een ware ont
dekking. Ook hier vliegen in lut
tele minuten vele muzikale idee-
en langs: een samengebald brok
energie wordt abrupt gevolgd
door een deel met lyrische trom-
petlynen ondersteund door een
doorlopend piano-ritme, om sub
tiel - prrp! - te eindigen. Een tus
sengevoegde hommage aan I'üsler
ontpopte zich als een ware tear
jerker in goede zin en werd
prompt gevoiga door twee Vniei-
haltungmusiken' uit de eerste or
kestsuite van Eisler zelf. Vooral
het tweede kraait oproer, en ge
heel in de geest van de de infor
mele stemming slingerde pianist
Gerard Bouwhuis de gebruikte
pagina's van zijn partij het podi
um op - geen tijd om om te slaan.
Van hetzelfde torenhoge niveau
was de suite uit de 'Dreigrosche-
noper' - introductie overbodig, en
het deprimerende 'Vom Tod im
Wald', beide van Weill. Al deze
muziek ontstond in een tijd waar
in Europa op een vulkaan danste.
Berlyn gistte en schuimde van
het aankomend oproer en de we
reld kennelijk de andere kant
wenste uit te kijken om maar niet
de werkelykheid onder ogen te
komen.
Zelden heb ik de periode van het
interbellum zo treffend verklankt
horen worden als gisteravond bij
de Ebony Band.
Jumaanse zaal De Doelen; Ebo
ny Band o,tv. Wemer Herbers
m.m.v. Harry van der Kamp-bas.
Werken van Weill, Eisler, Seiber
en Holzmann. Gehoord: gister
avond
Dessau—Het Bauhaus in Dessau
eert tot 22 maart de Nederlandse
architect Mart Stam (1899-1986)
met een expositie van maquettes
en schetsen. Stam was éen van de
gastdocenten aan het Bauhaus,
de hogeschool voor architectuur
en toegepaste kunsten m Weiman
Stam kreeg vooral bekendheid als
meubelontwerper met zijn buis-
stoei van staal, waarvoor hij het
ontwerp maakte en die dankzij
Mies van der Rohe in 1926 in pro
ductie werd genomen. Zijn stoel
was het klassieke model van de
20e eeuw.
Op de tentoonstelling in het
Bauhaus zijn vooral maquettes
van door Stam ontworpen huizen
te zien. Stam trad in 1928 aan als
gastdocent in Dessau,,oadathy ja
renlang het aanbod had afgewe
zen de architectuurafdeling te
gaan leiden. Hij vond bouwen ei
genlijk belangrijker dan Iesge-
LondenDe Britse schilder Victo-
re Pasmore is op 89-jarige leeftijd
overleden op Malta. Volgens zyn
agent stierf hij vredig in zyn
slaap. Pasmore was een van de be
kendste abstracte schilders in
Groot-Brittannië. Na de Tweede
Wereldoorlog brak hy met de figu
ratieve kunst. Zijn schilderwer
ken, bestaande uit 2achte, vaak
blauwe en groene massa's verbon
den met dunne lijntjes en onder
broken met kleine kleurige cir
kels, doen denken aan werken
van Matisse.
Pasmore was ook een controver
sieel figu;7 wiens werken soms
aanleiding waren tot fel oplopen
de ruzies. Zijn Appollo Paviljoen,
een abstract betonnen werfaleid-
de tot een oorlog tussen de Eng
lish Heritage, die het in zyrTlyst
wilde opnemen als een belangrijk
intertiationaa] meesterwerk. cn
de lokale bevolking die hetjom
schreef als een „slijmerige oude
brug" en eiste dat het werd afge
broken,
«rtlast
Robbie Fulks
I b u
'South Mouth'
I b I
Bloodshot
Records
d u u
40:49 min.
Het beste bewy s dat Robbie Fulks een broertje dood heeft aan saaie, tra
ditionele countrymuziek komt aan liet eind van zyn tweede album voor
bij. Het nummer 'Fuck this town' is bedoeld als afrekening met het zelf
ingenomen country-bolwerk Nashville. Maar daarvoor hadden we al op
de meest uiteenlopende manieren gemerkt dat Fulks gruwt van de vaak
enge begrenzingen van dit genre.
Samen met de formidabele barhand The Skeletons en Tom Brumlev fin
een grijs verleden steelgitarist bij Buck Owens)verkent Fulks een breed
country-terrein. Op 'I told her lies' knipoogt hij nadrukkelijk naar Hank
Williams en 'Heart, I wish you were here1 lijkt zo weggelopen uit de lied
jesbundel van de Everiy Brothers. Maar 'South mouth' is vooral een al
bum vol humoristische tekstinvallen, vrolykhe'd met een verborgen
traan en niet al te serieus te nemen boosheid. Zonder al te veel af te wij
ken van het country-idioom weet Fulks z'n liedjes toch erg fris neer te
zeten. En om z'n veelzijdigheid te onderstrepen wijzen we tenslotte nog
op 'Forgotten but not gone' dat in alles Roy Orbison in topvorm ademt.
JoopBreedveld
