14
Rajan Khosa: 'Kunst moet
leven, net als de bomen'
Beatrix inspireert
zestig kunstenaars
Onbekenden aan de ochtendkoffie
Kunst jr. Festival overstijgt grenzen
STRIPS &AMSSEN
WOORDENBOEKEN-ENZ.
WHY PAY MORE?
GRATIS TOEGANG
[3 DAGEN LANG
VOOR WEGG£EFPRUZEN\
Veelzijdige Therapy?
Spaanse house-act gooit
25.000 dollar naar publiek
mmuiiA
Janet Jackson te
groot voor Ahoy'
:T7T
DËJC
ICE
TT
RA
LE
0
HANDEL
Soms licht beschadigd óf met ezelsoor.
r Tijdelijk met groot voordeeli
Wees er tijdig bij,
want dit wordt echt
uniek en dan geldt
APRIL
10-21 UUR
APRIL
10-17 UUR
TEL. INFO: 030 $0 47 400_
rotterdam
Ratterdamf Dagblad
Donderdag23 april 1998
Door Barenda Grutterink
Den Haag—Als koningin Beatrix
weer eens incognito boodschap
pen doet in de Haagse binnen
stad kan 2e zichzelf zestig maal
uitbundig tegenkomen. In gale
rie Molenstraat in de gelijkna
mige straat zijn vanaf vrijdag
bijna allemaal nieuwe portret
ten van de vorstin te,zien. Ze
zyn vervaardigd door onder an
deren Herman Brood, Godelieve
Smulders, Phil Bloom, Jurre de
Haan, Wouter Slips, Ans Markus
en Manke Bok. De werken lo
pen enorm uiteen: van een ko
misch moment terwijl Beatrix in
Nieuw-Zeeland iemand een daar
gebruikelijk „neusje" geeft (An
ne Kittelmann) en een Marilyn
Monroe-achtig geheel met
bloem in het haar (Adriaan Don
ker) tot een zeer realistisch, na
denkend portret (Mary Groote
man). Ruud Lanfermeijer heeft
als enige Beatrix niet geschil
derd, maar zichzelf: „Ik wilde
iets juichends en ietsproieterigs
uitdrukken. Het volk, ik dus, dat
haar een hart onder de riem
steekt en zegt: niet lullen, maar
feesten."
Mooie vrouw
Het initiatief voor de thematen
toonstelling werd genomen door
Frans van der Beek, die rond
kerst aandacht trok met het pro
ject Koe Kunst in de Beurs in
Amsterdam. Van der Beek is een
fan van de koningin. Ze is niet
alleen een goede vorstin, zegt
hij: „Ze is in menig opzicht een
mooie vrouw. Op haar zestigste
is haar schoonheid Onaangetast
en wordt slechts geaccentueerd
door rijpheid en wijsheid." De
zestigste verjaardag van Beatrix
in januari van dit jaar bracht
Van der Beek op de gedachte
een tentoonstelling rand de vor
stin te maken. ^Het is een
kunstzinnig eerbetoon en het le
vert meteen dé grootste collectie
kunst met de koningin op die
ooit is bijeengebracht'V
Francises Kalmijn schildert al
tijd al koninginnen, dat vindt ze
een romantisch thema. „Be ech
te had ik nog nooit geschilderd.
Er was nooit een inleiding. Ik
vond het heel byzonder. Het is
wel moeilijk, omdat je haar niet
in levende lijve zief' Kalmijn
pakte de zaken meten groots
aan: ze pakte Juliana en Wilhel-
mina erbij. Terwijl Beatrix in
het midden koninklijk neer
daalt van een trap in haar Haag
se paleis, kijkt Juliana vanaf de
zuilengalerij op Soestdijk toe en
zit Wilhelmina aan de andere
kant achter de kastanjebomen,
„Die schilderde Wilhelmina zelf
zo graag," zegt Kalmijn.
Wgn
Floor de Bruijn Kops heeft min
de; romantische ideeën over ko
ninginnen. „Je zult het maar
zijn, altijd in de plooi. Eerst wil
de ik een maskerade schilderen,
met die bevroren glimlach die
Beatrix in het openbaar altijd
heeft. Maar ik heb me voorsteld
hoe ze er privé uitziet, met een
glaasje wyn, Wel heb ik haar op
dat schilderij toch die hoed ge
geven, dat is zo'n symbool." Op
een ander doek schilderde De
Bruijn Kops een vrolijke, jonge
Beatrix tussen de „appeltjes van
Oranje". Ze gaf dat werk dicht
regels mee van Helène Swart:
„En ik loop in de zon/langs het
blonde woud/en vul m'n ogen
met zonnegoud." De Bruijn
Kops: „Ek hoop dat Beatrix dat
toch ook af en toe kan beleven."
De kunstenares had van de
Rijksvoorlichtingsdienst foto's
gekregen van de koningin zon
der enige make up. Die zijn spe
ciaal voor kunstenaars gemaakt
Poseren doet Beatrix by zeer ho
ge uitzondering. De kunste
naars die zulke foto's lenen,
moeten tekenen dat ze ze aan
niemand tonen en dat ze ze bin
nen drie maanden terugsturen.
„Heel charmant dat ze die foto's
ter beschikking stelt. Eerst keek
ik. wel van die portretjes op,
maar als je goed kijkt zie je pas
wat een ontzettend aardig ge
zicht ze heeft"
Kitu G id wan
en Roshan
Bano in de
film 'Dance of
the Wind' Foto
GPD
Rechts de Beatrix van Adriaan Donker, linke krijgt het neus*
kusje mn Beatrix van Anke Kittelman een plaatsje rots es ou-
denaard«n/ANP
Door Rob de Kam
Rotterdam Hoever ga je in het
volgen van een leermeester?
Waar begint bij een kunstenaar de
eigen inbreng? Hoe verhoudt tra
ditie zich tot creatieve vernieu
wingsdrang? Over die vragen
gaat het in 'Dance of the Wind'.
Het zjjn vragen die de Indiase
filmregisseur Rajan Khosa per
soonlijk diep raken, als telg uit
een oud kunstzinnig geslacht.
„Mijn vader is kunstschilder,
mijn grootvader was het ook. Dus
ik ben in een traditie grootge
bracht, al ben ik dan geen schilder
maar filmmaker geworden, Ik
voel me wel een erfgenaam: aL ik
naar mijn vaders schilderijen
kijk, dan zie ik dezelfde verhalen,
maar dan in een andere vorm. Het
verbaast me eigenlijk, want ik doe
het niet bewust."
„Onze artistieke temperamenten
lijken ook erg op elkaar. Mijn va
der kan compleet bezeten raken
van wat hij doet. Als kind zag ik
hem schilderen als ik 's avonds
naar bed ging en als ik dan om
zes, zeven uur in de morgen weer
opstond, dan zat hij nog steeds
achter zjjn ezel. Ik werk zelf ook's
nachts. Ik ben wakker als de we-
Een Indiase zangeres verliest na de dood van baar moeder en lerares
haar stem en dat slaat de bodem onder haar bestaan weg. Dat is in het
kort hel verhaal van de Indiase film 'Dance of the Wind', waarin het
onderliggende thema de strijd tussen traditie en vernieuwing is. De
buterend filmmaker Rajan Khosa groeide op in India maar woont al
jaren in Engeland. „Een traditie is alleen goed en sterk wanneer die
voortdurend verandert."
reld slaapt en ik slaap als de we
reld wakker is. Dat soort van gek
te was normaal in ons gezin."
De heftige botsing tussen traditie
en vernieuwing, in de film ver
beeld door het stemverlies van de
hoofdpersoon die jarenlang in de
klassieke zangkunst is gedrild
door haar moeder, kent Khosa
ook-van dichtbij: „Ik heb zelf ook
dominante docenten gehad. Ik
ben groot geworden in de overtui
ging dat je je compleet aan je
meester moet overgeven. We
moesten als leerlingen alles doen,
tot het schoonmaken van het huis
en het repareren van hun meubi
lair aan toe. Dat alles om maar een
beetje wijsheid uit ze te peuren.
Aan de basis daarvan Ügt de in
mijn land diep gewortelde over
tuiging dat je wijsheid niet van
een schoolbord leert, maar dat die
gelegen is in een manier van le
ven, in de houding ten opzichte
van het bestaan. Je weet nooit
wanneer je leermeester iets bij
zonders gaat zeggen. Dus je zit er
bij en wacht of er iets komt."
Het is een traditie, waarin het
misbruik zit ingebakken, aldus
Khosa: „Het geeft de docenten
een enorm gevoel van macht, Al
leen heel verlicJite leermeesters
zijn in staat om daar goed mee om
te gaan. Deze film is denk ik ook
een poging om me van dit verle
den, van dit systeem te bevrijden.
Niet in de zin van uit de traditie
stappen, maar als een poging om
het systeem in mijn eigen leven te
integreren. Om er een nieuwe
vorm aan te geven."
Muziek
Traditie leeft in India, zo bena
drukt Khosa. „Maar een traditie is
alleen goed en sterk wanneer die
voortdurend verandert. Ik ben
niet geïnteresseerd in het conser
veren van tradities. Kunst moet
leven, net als de bomen, H<rt pro
bleem is dat we het nieuwe niet
vertrouwen. We zijn te sceptisch
of we beschikken niet over ge
noeg visie om te zien dat iets
nieuws tx>k ergens toe leidt. We
zien altijd alleen de onbekende
buitenkant en die jaagt ons angst
aan. Dat de 'drugsgebruikende,
nergens voor deugende jeugd van
onze tijd' ergens toe in staat is,
daar willen we niet aan. Maar ook
die jeugd zal een nieuwe eigen
kern ontdekken."
Khosa brengt die overtuiging in
'Dar.ce of the Wind' tot uitdruk
king door verschillende soorten
muziek naast elkaar te zetten. De
klassieke, van oorsprong religieu
ze Indiase muziek, naast een
vorm van locale amusementsmu
ziek en de volksmuziek. „Er is in
India zo'n enorme variëteit aan
muziek. In sommige gebieden
kun je zo maar op een 2000 jaar
oude traditie stuiten, even verder
kom je dan weer in een streek
waar de plaatselijke vorsten er
voor gezorgd hebben dat de mu
ziek zich voortdurend is blijven
ontwikkelen. Maar het is uitein
delijk allemaal één, daar ben ik
van overtuigd."
Venster3
DoorHan Geurts
Rotterdam Op een goede dag
zitten er volslagen onbekenden
aan de ochtendkoffie, de meubels
staan niet meer waar ze stonden
en overal ligt stof. Jawel, de ver
bouwing is begonnen, die tot doel
heeft dat alles beter wordt. In de
voorstelling 'De verbouwing' van
Carver is dat maar de vraag. Het
resultaat van de opknapbeurt zal
in elk geval niet zo'n huis zijn
waar je gezellig met een wijntje
samen bij de open haard kunt zit
ten. Hier en daar moet juist een
extra muurtje komen, zodat de
heer zijn vrouw niet altijd hoeft te
zien. Maar hoe lang en hoe hoog
moet dat muurtje dan zijn zodat
zij toch nog een gevoel van sa
menzijn overhoudt?
In geen tijd is het krakkemikkige
vertimmerwerk synoniem met de
relatie en dat is wat Career met
het bekende gevoel voor humor
haarfijn uitspeelt. Beppie Melis
sen is een begripvolle vrouw des
huizes die nog iets wil opbouwen.
Echtgenoot René Groothof neigt
meer naar afbouwen. En de bouw
vakkers zitten elkaar een beetje
te zieken, want ook daar botert
het niet. Dat alles in prachtige
herkenbare taferelen. De man
moedige pogingen om tot een
goed gesprek te komen met de on
bekenden, de standaardopmer
king over buitenlanders die op
drachtgevers altijd de kast op
jaagt, de vruchteloze pogingen
om uit te leggen waarom een be
paald kastje niet moet zitten waar
het zit. Van timmeren komt het
niet.
Carver kreeg verdiend de Prijs
van-de Kritiek 1997 voor het werk
tot nu toe, 'De verbouwing* is op
nieuw een geslaagde karikatuur
van een doodnormale situatie.
Wel blijven de mensen wat meer
aan de oppervlakte dan in sommi
ge eerdere voorstellingen. Je zou
nog iets dieper in hun hart willen
kijken.
'De verbouwing' van Carver. Ge
zien: gisteravond in de Rotter
damse Schouwburg (kleine zaal).
Herhalingen: t/m zaterdag
avond.
Door Joke Gerritsen
Den Bosch —Het vroegere Jeugd
theaterfestival Den Bosch heet al
weer een paar jaar Kunst jr. Festi
val. Een hartelijke vermenging
met andere kunstdisciplines
heeft het jeugdtheater uit zijn ou
de vormen doen kruipen, waarna
het meer dan vroeger een plaats
in het leven van alledag heeft in
genomen,
Mare Verstappen, sinds drie jaar
artistiek leider van het festival,
heeft aan dit proces het zijne bij
gedragen. Maar hy is iemand die
liever vraagtekens zet dan stellig
heden poneert. Intuïtie is voor
hem een belangrijk kompas.
'Kunst brengen is iets anders dan
mensen bezighouden," zegt hij,
„Ik vind datje de spanning steeds
opnieuw moet opzoeken, je pu
bliek moet blijven verrassen."
Verstappen wil geen entertain
ment brengen, althans niet in de
eerste plaats. Nieuwsgierigheid,
gepaard aan het heilig moeten dat
inspiratie heet, doet hem steeds
opnieuw stappen in het onbeken
de zetten. Zjjn voorliefde voor wat
hij zelf'eross-overs' noemt, grens-
overstijgende activiteiten, viel op
toen hij in 1993 tijdens Antwerpen
Culturele Hoofdstad op een aantal
strategische plekken in de stad -
zowel in theaters als op straat - op
merkelijke programma's organi
seerde. Hij is thans sinds twee
jaar ook artistiek leider van het
Antwerpse kunstencentrum Fil-
lanella dat met aanstekelijke pro
jecten voor kinderen en jongeren
het leven en de straat probeert te
rug te veroveren, of dat nu is met
een wedstrijd muziekmachines
bouwen of rnet een eigen theater
productie. Je ziet voorstellingen
soms op onverwachte locaties in
de stad opduiken.
In het Kunst jr. programma zit dit
jaar onder meer de performance
'Au Progrès' van Hans van den
Broeck, die in een leeg stadspand
speelt. Daarin zakt een bruids
paar met tafelgasten, inboedel en
al door de vloer van een etage om
een verdieping lager in een leeg
café te belanden. Het publiek
staat of zit buiten voor het raam
en ondergaat door de aaneenrij
ging van filmische impressies en
geluidseffecten de sensatie dat
heden, verleden en toekomst in
elkaar schuiven.
Op dans en beweging ligt dit jaar
een extra accent, vorig jaar was
dat op muziek. 'De straat op met
hedendaagse dans' is één van de
motto's van het gisteren begon
nen festival.
Leguanen
Eén van de onbetwiste hoogte
punten is de Nederlandse premiè
re van een stuk van de groep Ex
Nihiïo uit Marseille. Vier vrouwen
en één man voeren de toeschou
wer een bakstenen universum
binnen, waarin een hoofdrol
wordt vervuld door een muur
waar de vrouwen zich als legua
nen tegenaan klemmen. 2e sprin
gen en buitelen tegen het metsel
werk op, rollen over de grond en
spelen ritmisch met water in een
stijl die rijk is aan erotiek, maar
ook aan wreedheid en kracht.
„We wilden de traditie terughalen
dat je op zaterdag met je familie
eens lekker een dagje naar Den
Bosch kunt komen om daar dan
ook nog een paar heel bijzondere
straatprogramma's mee te pik
ken," zegt Verstappen, „en dat is
gelukt. We hebben drie gratis
voorstellingen waarvan deze pre
mière er één is. Maar ook by de
andere producties, zoals de cho
reografieën van Wim Kannekens,
uitgevoerd door twintig kinderen
op het Kerkplein, valt veel te bele
ven."
Op een tiental locaties, van Thea
ter a.d. Parade tot de Bank van
Leening. staat een respectabel rij
tje gerenommeerde dans- en thea
tergroepen geprogrammeerd,
maar er is ook een 'academietra
ject', waarin voorstellingen van
studenten van zes verschillende
kunstvakopleidingen in Neder-
.land en Vlaanderen aan bod ko
men. Er is zeer bewust plaats in
geruimd voor debuten en jonge
gezelschappen. Hoog genoteerd
staat bij Verstappen bijvoorbeeld
Het Filiaal met de voorstelling
'Een rustige zondag', waarin voet
ballers worden opgegeten, dames
uit het raam springen en reuzen
kleine hartjes hebben.
Wat is multiculturaliteit? Ook een
hot item in Kunst jr. Dat theater
en kunst zich met de maatschap
pij bezighouden spreekt voor Ver
stappen vanzelf, maar de tijd van
her politieke vormingstheater is
voorbijOok van een te nadrukke
lijke 'politieke correctheid' moet
hij weinig hebben. De nog groten
deels 'witte' samenstelling van
jeugdtheatergroepen is volgens
hem iets van voorbijgaande aard,
te wijten aan nog niet geslechte
taalbarrières:'In dansgroepen zie
je wèl een gemengde cast, het the
ater groeit daar binnenkort van
zelf naar toe. In dit festival danst
de groep Hush Hush Hush de voor
stelling Via' van de Marokkaanse
choreograaf Abdelaziz Sarrokh.
Die maakt gewoon een goed pro-
dukt zonder zich daarbij af te vra
gen of dat wel multicultureel in
orde is.'
In '96 en '97 presenteerde Kunst
jr. diverse projecten in asielzoe
kerscentra. Dit jaar staat onder
andere 'Het land in mij' van Fact
op het reguliere programma,
waarin de persoonlijke geschiede
nis van vluchtelingen, emigran
ten en landverhuizers wordt ver
haald.
Gereisd wordt er ook in de tijd:
Het theaterconcert 'Gaaphonger'
van de Zaanse groep De Kift is on
danks het barre onderwerp één
van de voorstellingen om warm
voor te lopen. Met hoempapa,
rock en poëzie wordt op een mee
slepende manier het vierhonderd
jaar oude verhaal van de overwin
tering van Willem Barentz op No
va Zembla verteld. Zeven man
nen op gitaar, slagwerk, tuba,
trombone, draailier en harmoni
um, brengen klappertandend een
nieuwe versie van een ijzig avon
tuur, speciaal voor het festival toe
gesneden op een jong publiek,
maar bovenal genietbaar voor ie
dereen.
Kunst jr. Festival Den Bosch;
nog tot en met 25 april Program
ma-informatie: 073-6155403/
6155815. Kaartreserveringen:
073-6125125.
artiest
Therapy?
a l b u
Semi
detached
labo
A&M Records/
Polydor
d u u
44:36 min,
De fans van het Ierse Therapy? wisten al zo'n beetje wat ze konden ver
wachten van het nieuwe album. De pittig gekruide single '(Welcome to
the)Church of noise' ging de opvolger van 'Infernal love' vooraf en zet
inderdaad de toon voor een krachtdadig setje rockliedjes. De inmiddels
tot kwartet uitgedijde band doet een verwoede poging hun suceessehijf
'Troubiegum' naar de kroon te steken. Dat lukt helaas niet, maar het van
power en excellerende gitaren bulkende album komt wel redelijk in de
buurt. De rock volgens Therapy? is vooral interessant omdat ze met hun
opvattingen nogal uiteenlopende stijlvormen met eikaar verenigen.
Neigt een lied als Tightrope walker' nadrukkelijk naar hard-rock, in
een nummer als 'Lonely, cryin', only' klinkt juist de luchtiger werkwijze
van hun landgenoten de Undertones door.
Therapy? schuwt ook Pearl Jam-achtige doem niet zoals mag blijken uit
'Bom to soon'. Temidden van de stortvloed aan vaak meteen al geda
teerd klinkende Britpop-schijven is de veelzijdige rock van deze Ieren
een verademing. Een cd van liet kaliber 'Troubiegum' zullen ze wellicht
nooit meer maken, maar de fans zullen met dit 'Semi-detached' onge
twijfeld meer dan tevreden zijn.
JoopBreedveld
Rijswijk De Spaanse house-act
Vengaboys zoekt een locatie in
Nederland om op te treden en
25.000 dollar in het publiek te
gooien. Dat meldt Zomba Record
Holding, de Nederlandse distribu
teur van hun cd's. Het is niet de
eerste keer dat de twee dj's samen
met een zangeres en dansers zo'n
stunt uithalen. In Barcelona de
den ze omlangs hetzelfde met
10.000 dollar waardoor een grote
chaos ontstond en de show maar
zestien minuten duurde. Toen
traden de boys op in de Baja
Beach Club. in Nederland zoeken
zc een 'bekend plein'.
Volgens H, Bannink van Zomba
smijten haar artiesten met geld
om de nieuwe cd Up and Down te
promoten. „Daarnaast willen ze
ook geld teruggeven aan de fans
die hen groot hebben gemaakt.
De steden Den Haag. Rotterdam
en Amsterdam maken de meeste
kans op zo'n optreden als de loka
le autoriteiten daar toestemming
voor geven."
Rotterdam Ahoy' krijgt geen
derde optreden van Janet Jack
son. De concerthal is te klein voor
het enorme aantal belangstellen
den voor haar Nederlandse repri
se. Jackson is daarom uitgeweken
naar het Gelredome. De datum 9
juni is dezelfde gebleven, kaartjes
voor Ahov' op die dag blijven gel
dig. Kaarthouders die niet naar
Gelderland willen of kunnen, krij
gen hun geld terug bij de voorver
koopadressen.
KWART
MILJOEN
BOEKENll
romans buterajuur
computer wetenschap
v 5% v i