4
'Tbs niet afschaffen, wel strenger optreden'
Na 600 jaar herleeft middeleeuwse
zeilvaart op het IJsselmeer
Hïü
Familie bezorgd over
verdwenen zakenman
in Saudi-Arabië
;1
Zorg om
zwervende
verslaafde
Aanpak vroege
schoolverlaten
Vergoeding voor
klappen politie
Brand verwoest
keukenzaak
Zeelandbrug
afgesloten
Asielzoekers in
studentenhuis
Foute studie
gezondheid
Hoogleraar Kortmann pleit
voor verandering wetgeving
'Langdurige
bestrijding
processierups
blijft nodig'
Bemhard: „Ik
ben realist en
idealist genoeg"
Rotterdams Dagblad
Ié as? W-I
Pr
Ih l
Vrijdag 26 juni 1998
AmsterdamStichting De Regen
boog in Amsterdam maakt zich
zorgen om de opvang van vaak
langdurig verslaafden die rond
zwerven, Volgens de stichting
neemt de druk op opvangcentra
toe en is uitbreiding van voorzie
ningen noodzaak. De Regenboog
heeft twee aanloopcentra in het
centrum van Amsterdam waar
verslaafden kunnen douchen,
kleding ruilen en een maaltijd
krijgen. Het gemiddeld aantal da
gelijkse bezoekers is gestegen
van 80 in 1996 tot 116 vorig jaar.
Den HaagDe Tweede Kamer wil
dat het volgende kabinet snel
komt met een alomvattend plan
om het voortijdig schoolverlaten
aan te pakken. Alle leden van de
onderwijscommissie hebben de
missionair minister Ritzen giste
ren per brief dringend verzocht
deze wens over te brengen aan
zijn opvolger. De nieuwe onder
wijsminister moet ook andere de
partementen betrekken by de be
strijding van dit maatschappelij
ke probleem, vinden de Kamerle
den.
Amsterdam Twee demonstran
ten die tijdens de ondertekening
van het Verdrag van Amsterdam
in oktober klappen kregen van
politieagenten in burger, krijgen
van de gemeente Amsterdam
schadevergoeding uitgekeerd.
Tijdens de ondertekening demon
streerden tweehonderd actievoer
ders op de Dam, waarna een van
hen bewusteloos werd geslagen
door een zogenoemde stille. De
tweede klager kreeg een klap in
haar gezicht. De hoogte van de
vergoeding is nog niet vastge
steld. De Commissie voor de Poli
tiemachten achtte het bezwaar
van het tweetal over het politieop
treden gegrond.
Sittard Een felle brand heeft
gisteravond het keukenbedrijf
Hom in Sittard in de as gelegd.
Van het bedrijf op het industrie
terrein Bergerweg staan alleen de
buitenmuren nog overeind. De
schade loopt volgens de politie in
de miljoenen guldens. De oorzaak
is onbekend.
Goes De Zeelandbrug is in de
nachten van 6 op 7, en van 7 op 8
juli van middernacht tot vijf uur 's
ochtends gestremd voor alle ge
motoriseerd verkeer. Gedurende
die uren wordt aan de laagwerker
van de Zeelandbrug gewerkt. De
ze is nodig voor onderhoud en
conservering van de buiten- en
onderzijde van de brug. Ook wor
den de rij-ijzers, de overgangen
tussen de brugdelen, vernieuwd.
Het verkeer wordt via informatie
borden omgeleid via de storm
vloedkering. Ambulances kun
nen in noodsituaties wel de brug
gebruiken.
Kampen Burgemeester Klee-
- mans van Kampen wil de Tweede
Kamer inschakelen om te voorko-
men dat zestig asielzoekers wor
den ondergebracht in een studen
tenhuis in zijn gemeente. Het
pand is eigendom van woning
bouwvereniging Kampen. Deze
organisatie wil het pand afstoten
aan een particulier. Die wil het op
zijn beurt verhuren voor opvang
van vluchtelingen. Omdat de ge
meente de verhuur niet kan te
genhouden, wendt hij zich tot de
politiek in Den Haag.
Nijmegen Het onderzoek naar
de verspreiding van kankerver
wekkende stoffen in Nijmegen-
West dat de provincie Gelderland
en de gemeente in 1997 hebben la
ten doen, deugt niet. De conclusie
dat de luchtkwaliteitsnorm in het
gebied niet overschreden wordt,
is onbetrouwbaar. Dat stellen
twee ondeizoekeis van de Weten
schapswinkel van de Katholieke
Universiteit in Nijmegen. Zij her
haalden het gezondheidsonder
zoek op verzoek van de bewoners,
die niet tevreden waren over de
eerste uitslag.
Door Judith Flier
Den Haag Afschaffen van de Terbeschikkingstelling (Tbs)
zou eeuwig zonde zijn. Maar zoals het nu gaat met de dwang
verpleging voor psychisch gestoorde criminelen, kan het echt
niet langer. Hoe moet het verder met het paradepaardje van
Justitie? Hoogleraar en psychiater Frank Kortmann vindt een
strengere wetgeving voor de tbs een goed alternatief.
Op z'n vroegst volgende maand sie van afschaffen is te voorbarig
komt een ambtelijke werkgroep
met een rapportage en advies
voor het (nieuwe) kabinet over de
toekomst van de tbs. Met verba
zing reageerden de leden van de
groep dan ook op het uitgelekte
bericht als zou al zijn besloten lot
opheffing van de maatregel. Wel
is inmiddels bekend dat de infor
mateurs kijken naar bezuini-
gingsmogelijkheden op dit ter
rein.
Kortmann is lid van de werk
groep. Daarnaast maakt hij deel
uit van de Centrale Raad voor de
Strafrechtstoepassing, die de uit
voering van de tbs controleert en
daarover advies uitbrengt aan de
minister van Justitie. „Ik kan niet
ontkennen dat de tbs-instellingen
al jarenlang met ernstige proble
men kampen."
Het aantal tbs-gestelden dat na
een gevangenisstraf een dwang
verpleging voor onbepaalde tijd
moet ondergaan, stijgt enorm.
Sinds 1985 is sprake van een ver
dubbeling, het aantal ligt nu op
bijna 1100. Binnen tbs-klinieken
zijn 800 plaatsen beschikbaar. Dat
betekent dat een aanzienlijk aan
tal op de wachtlijst staat. Eind vo
rig jaar werd een wet van kracht
waarin staat dat de overheid een
schadevergoeding moet betalen
aan tbs-gestelden die langer dan
een halfjaar moeten wachten. De
gemiddelde wachttijd is nu een
jaar. Kortmann: „Maar de condu-
en hoogstwaarschijnlijk niet eens
aan de orde. Waar wij naar kijken
zijn mogelijkheden om de tbs-
maatregel efficiënter te laten ver
lopen."
De belangrijkste oorzaken van
het capaciteitsprobleem zijn de
lange duur van de behandeling,
gemiddeld zeven jaar, en het lage
aantal 'genezen' tbs-ers dat terug
keert in de maatschappij. „In het
kort komt het hierop neer: tbs-ge*
stelden zitten te lang op te dure
plaatsen en daar moet verande
ring in komen," aldus een woord
voerder van Justitie. Kortmann:
Alleen maar bijbouwen en uit
breiden, zoals tot nu toe is gedaan,
is geen oplossing voor de lange
termijn. De duur van de tbs moet
worden verkort, maar dat doe je
niét één-twee-drie."
Als mogelijke oplossing draagt de
hoogleraar een verandering in de
wetgeving aan, speciaal voor de
categorie psychisch gestoorde cri
minelen. „In de jaren zeventig
werd in de wet het zelfbeschik
kingsrecht van de patiënt ver
sterkt. Dat houdt in dat mensen
behandeling kunnen weigeren.
De autoriteit van de psychiater
daalde en veel vormen van dwang
werden taboe. Die omwenteling is
voor een heleboel mensen gunstig
geweest. Maar de categorie tbs-
gestelden zou bij een strakke
structuur en dwang juist wel ge
baat kunnen zijn."
Kortmann: „Aleen maar bijbouwen en uitbreiden is geen oplossing voor de lange termijn." FotoGerLMffen/GPO
Met het kunnen afdwingen van
behandeling en strenge regels en
sancties zouden reguliere psychi
atrische ziekenhuizen volgens
Kortmann in staat zijn na ontslag
uit een tbs-kliniek de patiënt ver
der te behandelen en begeleiden.
Een tbs-instelling is dan geen ver
gaarbak meer voor hopeloze ge
vallen waar de maatschappij niets
mee kan.
Kortmann was zeven jaar lang tot
1993 directeur van een gerefor
meerde psychiatrische kliniek in
Wolfheze, waar in de jaren vijftig
en zestig zeer strenge regels gol
den. Weigerde iemand mee te
doen aan het programma, dan
ging hij voor straf'in de separeer',
ofwel werd hij alleen gezet. „De
algemene psychiatrische zieken
huizen zeggen dat ze moeilijk
kunnen omgaan met zwaar ge
stoorde delinquenten, en dat is
ook logisch binnen de huidige
wetgeving. Met een zeer agressie
ve patiënt is het moeilijk een goed
gesprek te voeren. Het zou mak
kelijker kunnen zijn als je stren
ger kon optreden. In Wolfheze
konden ze dertig jaar geleden al
beter met deze categorie uit de
voeten."
Een tweede mogelijke oplossing
om de doorstroom van psychisch
gestoorde criminelen te bevorde
ren ziet Kortmann in de vraag of
binnen de tbs-instellingen wel op
timaal van medische midcielen
gebruik wordt gemaakt „D^bio-
logische kant van de psychiatrie
raakt meer in zwang. Niet alles is
met alleen praten op te lösséh.
Binnen de tbs-instellingen wordt
heel verschillend gedacht en om
gegaan met bijvoorbeeld rem
mende middelen op seksuele aan
drang. Ais die middelen helpen,
zouden patiënten misschien snel
ler uit de tbs kunnen, Daar moet
een gericht beleid voor komen."
Of zijn visie een klankbord vindt
in de werkgroep die voor de rest
uit louter ambtenaren bestaat,
kan Kortmann niet zeggen. Hoe
het in de toekomst verder zal gaan
met de tbs-maatregel is ook voor
de leden van de groep een vraag
teken. „Het doel moet in ieder ge
val zijn om tbs-gestelden zo snel
mogelijk terug te krijgen in de
maatschappij. De instelling is in
principe geen verblijfskliniek,
maar een behandeikliniek."
Na zes eeuwen zal er weer een kogge varen op het IJsselmeer. Foto Jacob MeitsservANP
KampenMet heel bijzondere ge
voelens zullen twaalf mannen
morgen op het IJsselmeer het zeil
hijsen op hun schip. Zij zijn zich
er zeer van bewust dat ze na 600
jaar de middeleeuwse zeilvaart op
de voormalige Zuiderzee laten
herleven. Vrijdag zal namelijk
voor het eerst na zes eeuwen een
kogge zeilen op de historische wa
teren van weleer.
Eén van de twaalf zeilers is Gerald
de Weerdt (50), conservator van
het museum het Behouden Huys
op Terschelling. Hij is één van de
initiatiefnemers achter de stich
ting De Kamper Kogge, de organi
satie die het schip uiterst nauw
keurig heeft laten nabouwen aan
de hand van een wrak uit de 13e
eeuw. Voor de bouw en uiteinde
lijk de eerste zeiltocht met het
schip legde De Weerdt acht jaar
geleden de kiem toen hy nog ver
bonden was aan het toenmalige
museum van scheepsarcheologie
in Kelclliaven.
„De kogge," zo legt De Weerdt uit,
„was voor de middeleeuwse
mens, wat de computer is voor de
hedendaagse. Het was een van be
langrijkste technische innovaties
die de samenleving van toen net
zo drastisch heeft veranderd, als
de computer de onze. De kogge is
één van de bewijzen dat er in de
Middeleeuwen grensverleggende
zaken hebben plaatsgehad, dat de
Middeleeuwen allesbehalve een
duistere tijd was, zoals wij meest
al zeggen, maar een bruisende
tijd met scherpdenkende men
sen."
De kogge was revolutionair, om
dat het schip voor het eerst in de
geschiedenis uitgebreide interna
tionale handel mogelijk maakte.
„Met de schepen tot aan de tijd
van de kogge kon men hooguit
wat rondscharrelen vlak onder de
kust. Ze konden maar weinig
vracht meenemen. De handel was
vooral aangewezen c;j vervoer
over land. Met kar en paard over
slechte wegen, belaagd door
struikrovers, met dagen lang op
onthoud bij de tollen in de steden
onderweg. De koggeachtige sche
pen brachten daarin verandering.
Die konden wel vijftig tot tachtig
ton vracht meenemen en ze voe
ren op zee."
De kogge is met steun van onder
andere de Europese Unie en de
gemeente Kampen als replica her
bouwd van een nabij Nykerk ge
vonden wrak Dat schip, ongeveer
22 meter lang en 6,5 meter breed,
was nog voor 85 procent herken
baar, zodat de scheepsarcheolo-
gen in Ketelhaven voor het eerst
een zeer natuurgetrouwe naboot
sing van het schip op papier kon
den zetten.
„De middeleeuwers bouwden hun
schepen namelijk op het oog. De
vroegste bouwbesehrijvingen van
schepen dateren van 1671. De pri
mitieve schilderkunst biedt ook
nauwelijks aanknopingspunten
omdat de afbeeldingen vaak sym
bolisch waren. Mensen werden
vaak veel te groot in verhouding
tot het schip afgebeeld, omdat die
mensen in de voorstelling het be
langrijkstewaren."
Bewust kozen De Weerdt en zijn
mede-initiatiefnemers voor Kam
pen als bouw- en ligplaats voor de
kogge. De Hanzestad aan de mon
ding van de IJssel in de vroegere
Zuiderzee was in dc Middeleeu
wen veruit de belangrijkste ha
ven- en handelsstad van Europa.
„Kampen kun je de Europoort
van de Middeleeuwen noemen,"
trekt De Weerdt een vergelijking
met het huidige Rotterdamse ha
vengebied. „Kampen was het cen
trum van de toenmalige handels
vaart met koggen tusser. de Balti-
sche staten, Noordoost-Duitsland
en Denemarken enerzijds en Mid
den-Europa aan de andere kant."
De bouw van historische schepen
biedt niet zo veel geheimen meer,
het zeilen ermee is echter nog een
volledig duistere aangelegenheid,
De ene, ongeveer twintig meter
hoge mast van de Kamper kogge
voert een razeil van maximaal 110
vierkante meter. Dat zeil kan bij
zwaar weer gereefd (verkleind)
worden tot ongeveer de helft van
die oppervlakte.
„We zyn heel benieuwd hoe het
schip zal zeilen, hoe goedje ermee
kunt opwerken tegen de wind.
Hoe de zeilvaart werkelijk in die
tijd plaatshad, is een gat in de
kennis over de geschiedenis van
de grootschalige commerciële
handelsvaart. Door met de kogge
tc gaan zeilen, zullen we daar
meer van gaan begrijpen."
De eerste proeftocht op het IJssel
meer is nog maar het begin; de
Noordzee met ruw water en flinke
wind lokken als ultieme uitda
ging.
Door Jelie Boonstra
Merknesse/Ryaad - „Mijn broer
Wim is een hele rustige jongen.
Iemand die geen vlieg kwaad
doet Al met al woont hy nu zes
jaar in Saudi-Arabië. Kortom; hij
kent dezeden en gebruiken. Het
is iemand waar je eigenlijk niets
op aan te merken kunt hebben."
Juist daarom is het voor familie,
vrienden en verdere achterban
in Nederland absoluut een raad
sel waarom Wim den Hartog(35)
vorige week zonder uitleg door
de Saudische politie in Riyad is
opgepakt Z'n vrouw kreeg te
horen dat hy binnen een uur wel
weer thuis zou zyn. Maar inmid
dels is anderhalve week verstre
ken en nog is de zakenman uit
Marknesse (in de Noordoostpol
der) niet teruggekeerd. Sterker
nog: niemand weet precies waar
hij is gebleven.
De autoriteiten weigeren elke
vraag te beantwoorden. Zelfs ge
zanten van de Nederlandse am
bassade zijn tot nu toe conse
quent afgescheept Het is zelfs
gissen op welke beschuldiging
Den Hartog eigenlijk door de po
litie is ingerekend. De echtgeno
te van Den Hartog wordt geen
contact met haar man toege
staan. Zy wacht met haar drie
jonge kinderen, van wie dejong-
ste in Riyad is geboren, gespan
nen af wat er verder gaat gebeu-
ren.
„We maken ons grote zorgen,"
zegt broer Dirk, die gisteren op
zijn fruitteelbedrijf in Marknes
se het comité Tree Wim' in het
lieven riep. Niet eens zozeer ran
geld bij elkaar te brengen voor
juridische bijstand. „Het gaat
ons er meer om dat de druk
wordt opgevoerd. Dat er reacties
komen, dat mensen zich gaan
roeren. Misschien kan dat Wim
helpen." Den Hartog zou met z'n
familie volgende week net naar
Marknesse komen, „Dat is zo de
gewoonte. Elke zomer komen ze
een maand of twee over naar Ne
derland."
Activiteiten
Wim den Hartog besloot een jaar
of acht geleden zijn heil in Sau
di-Arabië te zoeken. Eerst om
komkommers en tomaten aan
de man te brengen, die daar in
kassen worden gekweekt, eeft
logisch verlengstuk van z'n acti
viteiten als agrarisch onderne
mer in de polder. Tussendoor
woonde hy kortstondig nog
even in Nederland, maar sinds
twee jaar is Riyad weer een per
manente residentie geworden.
Sinds kort werkt hij bij een fir
ma die CD's met klassieke mu
ziek importeert - een hele ande
re stiel
De familie Den Hartog heeft in
middels ook hulp gekregen van
de stichting Open Doors in Er-
melo, die christenen of kerken
bijstaat in landen waar de gods
dienstvrijheid in het gedrang is.
Volgens de stichting stond Den
Hartog in Riyad bekend als 'en
thousiast christen'. Of dat aspect
aan zijn arrestatie heeft bijge
dragen, durft wqprjlvoerder
Ruud van EyTen -van Open
Doors niet te zeggen; "„Dat zou
gissen zijn, ook wij kennen de
precieze reden van de aanhou
ding niet. Maar we weten wel dat
christenen in Saudi-Arabië in
grote problemen kunnen ko
men. Zelfs Nederlandstalige by-
bels in reisbagage worden door
de Arabieren al in beslag geno
men."
Christen
Dirk den Hartog denkt evenwel
dat zijn broer precies weet wat
hij zich wel en niet kan permit
teren in Saudi-Arabië met z'n
strenge islamitische wetten.
„Myn broer is een gelovig chris
ten, net als ik. Het enige verschil
is dat hij er misschien wat meer
over praat." Maar het thuisfront
in Marknesse kan zich niet voor
stellen dat hij luidruchtig propa
ganda voor het christendom zou
hebben bedreven of zelfs lectuur
heeft verspreid. Wim leidde in
de Saudische hoofdstad tot nu
toe een onopvallend bestaan en
er is geen reden aan te nemen
dat hy die levenswijze nu op
eens zou hebben veranderd. In
middels neemtde politieke druk
toe om de gearresteerde Neder
lander actiever een helpende
hand toe te steken. De eerste Ka
mervragen over de zaak zijn in
middels gesteld.
Fruitteler Den Hartog: „En dins
dag zyn we zelf naar Den Haag
gereisd om persoonlijk met mi
nister Hans van Mierlo te spre
ken. Een goedgesprek.Hij heeft
beloofd dat Buitenlandse Zaken
zijn uiterste best zal doen. Dat
geloof ik ook. Inmiddels zyn we
elke dag keurig door het minis
terie op de hoogte gehouden. Op
korte termijn zal er niet veel
schot in zitten, want op vrijdag
en zaterdag ligt het leven in
Riyad nagenoeg stil: te vergelij
ken met het weekeinde hier."
Breda Gemeenten waar de ei-
kenprocessierups is gesignaleerd
moeten nog minstens een maand
doorgaan met de bestrijding.
Doen ze dat niet, dan is de kans
groot dat de plaag volgend jaar
weer net zo groot is als in 1996.
Dat stelt drs. H, Jans van het Pro
vinciaal Bureau Medische Milieu
kunde in Breda. Hij coördineert
de bestrydingscampagne.
Twee jaar geleden hebben ruim
164.000 mensen in Zuid-Neder
land op een of andere manier last
gehad van de rups. Vorig jaar wa
ren dat er nog maar 54.000. Het
aantal rupsen was ten opzichte
van 1996 met vijftig tot tachtig
procent gedaald. Het vermoeden
bestond dat de plaag daarmee
over zijn hoogtepunt was. Dit jaar
blijken er echter veel meer rup
sen te zijn dan was verwacht.
Elke rups is goed voor vele dui
zenden brandhaartjes. Die veroor
zaken heftige irritaties aan huid,
ogen en luchtwegen. In sommige
gevallen kunnen ze zelfs blijvend
letse! veroorzaken. De wind kan
de haartjes over grote afstanden
verspreiden. Ook blijven er grote
aantallen achter in de nesten. De
brandharen blijven vijf tot zes
jaar actief.
De grootste concentraties komen
momenteel voor in de omgeving
van Zundert, Oisterwijk, Some
ren en Laarbeek. Op sommige
plaatsen zijn de bomen waarin de
beestjes nestelen helemaal kaal
gevreten. De rupsen worden be
streden door ze weg te branden en
vervolgens op te zuigen in een wa
terton. De inhoud daarvan wordt
vervolgens gestort in speciaal
daarvoor gegraven kuilen.
De vermindering van het aantal
rupsen vorig jaar is volgens de
Piantenziektenkundige Dienst in
Wageningen te danken aan een
combinatie van massale bestrij
ding, een toename van de natuur
lijke vijanden van de rups en de
weersomstandigheden in de zo
mer van 1996. De zomer van vorig
jaar was juist uitstekend voor de
vlinders, die alle kans hebben ge
had hun eitjes te leggen. Toen die
dit voorjaar uitkwamen, waren de
omstandigheden andermaal
goed. Er was volop voedsel, waar
door vrijwel alle beestjes in leven
zijn gebleven.
Amsterdam Prins Bernhard, die
maandag 87 wordt, heeft gisteren
in Amsterdam de jaarlijkse Zilve
ren Anjers uitgereikt aan vyf
mensen die zich verdienstelijk
hebben gemaakt op het gebied
van de cultuur en de natuur. „Ik
ben oud genoeg om te denken:
hoeveel Anjers kan ik nog uitrei
ken? Maar ik ben jong genoeg om
te zeggen: vooral geen eindpunt!
Het levenswerk gaat immers door
tot na de levensweg," aldus de
prins.
„Ik ben gelukkig realist genoeg
om grenzen en obstakels le ken
nen; ik ben idealist genoeg om
steeds het doel in het vizier te
houden. En in deze geest wil ik
opnieuw, en graag, de Zilveren
Anjers overhandigen."
De laureaten waren J. Voerman
voor het behoud van historisch
rollend materieel, J. Steemers
voor zyn stimulerende rol in de
orgelcultuur, E, Voges voor zyn
inzet voor de monumenten op Cu
rasao, A, Vos voor de wederop
bouw van de synagoge van Mid
delburg en het nog lopende her
stel van de Portugees-Israëliti
sche begraafplaats in de Zeeuwse
hoofdstad en J. Zwier voor zijn in
zet op het gebied van natuurstu
die en-behoud.
De dragers van een Zilveren An
jer zijn vaak plotseling in het
werk gerold waarvoor zij de on
derscheiding hebben gekregen,
vertelde de prins. „Eerst onder
gaan ze het als een aardigheidje.
Ze weten nog niet dat zij op weg
zijn naar idealisme. Ze denken
vrijblijvend rond te wandelen.
Dat intussen hun tweede ik, hun
betere ik, hen bij de hand heeft
genomen om hen naar een levens
doel te voeren, merken zij pas als
het te laat is. Dan zitten ze al in
het bestuur."
„Dan moeten ze al fondsen 'wer
ven. Want haast alle dragers van
de Zilveren Anjer zijn enorme be
delaars, al is het tegen wil en
dank. Zij zijn redacteuren, rond
leiders, onderhandelaars, manus
jes van alles. Op een receptie
staan ze niet met een glaasje te
stralen, ze denken: ha, de direc
teur van de spaarbank, die heb ik
nèt nodig voor myn volgende
idee!"
Prins Bemhard werd tijdens de
prijsuitreiking in de Burgerzaal
van het Paleis op de Dam verge
zeld door koningin Beatrix.
