Nederlandse boeren helpen collega's
in Rusland en Oezbekistan
t
Jelle Zijlstra pleit voor
overdekte rijwielpaden
Apple in de lift met nieuwe iMac
Steeds groter deel van de omzet van Cebeco-Handelsraad komt uit het buitenland
Nederlandse
supers het
goedkoopst
Rotterdams Dagblad
Maandag 24 augustus 11198
09m
De Apple fabriek ïn Elk Grove, Caüfornië produceert 24 uur per dag nieuwe iMac computers. Foto
Door Marie-Louise Thissen
Rotterdam Industrieel ontwer
per Jelle Zijlstra (32) werkt aan
een moderne versie van het fiet-
senplan. Ex-provo Luud Schim-
melpennink had in de jaren zestig
ooit de primeur. Hij bedacht en
bouwde een overdekte ligfiets.
Toen hij de fiets uiteindelijk door
de stad zag rijden vond Zijlstra
dat er iets aan het ontwerp niet
klopte.Ik heb er eens goed naar
gekeken. Het karretje rondom de
fiets was technisch te complex, te
massief, te vierkant in verhou
ding met de rest. Trouwens de
prijs van drieduizend gulden is
beslist te hoog."
De fiets laat Zijlstra niet los. „Het
is een prachtig vervoermiddel. De
constructie met de ketting is heel
simpel en functioneel. Fietsen is
en blijft het meest milieubewuste
vervoermiddel dat er bestaat." In
de Breitnerstraat in Rotterdam
zijn onlangs twee fietshangaars.
die hij ontworpen heeft, geplaatst.
De gemeente heelt er nog eens
vier besteld. Op de parkeerplek
voor een halve auto, biedt zijn
hangar ruimte voor de stalling
van vijf fietsen.
Walletjes
Hij is erg geïnteresseerd in alles
wat met vervoer en met mobiliteit
te maken heeft. Hij doceert dit
vak ook aan de Academie voor in
dustriële vormgeving in Eindho
ven. Zelf afgestudeerd aan de
Technische Universiteit in DoJft
heeft hij een typische techneuten
opleiding gehad. „Het was een
pao» opleiding, cigcr.üjfe he; on-
dere uiterste van wat er nu in
Eindhoven wordt gedoceerd: er
wordt erg naar het artistieke,
meer individuele van het ontwer
pen gekeken. In Delft at je van ve
le walletjes. Je verdiepte je in de
samenstelling van staal, maar ook
in ergonomie, wiskunde en be
drijfskunde. Er werd zelfs geleerd
hoe je aan een draaibank moest
werken. Het vak vormgeving
bleef daarentegen wat onderbe
licht. Achteraf ben ik blij dal ik
het hele brede scala in Delft heb
geleerd."
Centimeters
In Eindhoven geeft hij zijn stu
denten nu het proces van het ont
werpen door. „Er wordt weinig
aan het puur ambachtelijke van
het vak gedaan. Een werkplaats
met draaibanken en frezen is er
wel, maar het wordt aan de stu
denten zelf overgelaten of ze zich
die vaardigheden willen eigen
maken of niet. Soms stoort het me
als ik zie dat een student zijn exa
menwerkstuk gemaakt heeft in
centimeters, terwijl dit in milli
meters behoort te zijn. Als je bij
een opdrachtgever komt en hij
ziet dat, wordt hij niet serieus ge
nomen. Dat is nu eenmaal zo, dat
maak ik in de praktijk regelmatig
mee."
Zijlstra werkt als het nodig is voor
een project vaak samen met ande
re ontwerpbureau's, zoals Lijn 5.
Dit project bij gelegenheid van
het 200 jarig bestaan van Rijkswa
terstaat bestond uit de samenstel
ling van een boek. een cd-rom.
een serie informatiepalen en een
paar tribunes. De tribunes, het
werk van Zijlstra. staan nu in Lo-
bith en in Hoek van Holland. An
dere opdrachtgevers zijn de PTT,
waarvoor hij samen met Bureau
Dunbar Telecenters heeft ontwor
pen in de postkantoren en natuur
lijk de fabrikanten van fietsen Ga
zelle en Tinion
Zijlstra verwacht dat er in de toe
komst nog meer dan nu behoefte
komt aan industriële vormgevers.
..In de afgelopen twintig jaar was
een product goed of slecht. Nu is
het zo dat elk merk, elk product
zijn eigen doelgroep heeft. Zelfs
voor een auto als Skoda is er een
maal drie koeien. De melk wordt
elke dag te voet of achterop de
fiets naar de centrale meikon 1-
vangst gebracht. Bij het eerste lo
ket levert de boer de melk m en
wordt er een monster van geno
men. bïj loket twee ontvangt de
boer zijn geld en bij loket drie kan
hij veevoer voor zijn koeien ko
pen."
Wanneer de melk is ingezameld,
wordt die dezelfde dag nog naar
een moderne zuivelfabriek ge
bracht en verwerkt. ..Op die ma
nier kan een Indiase boer met
veertig, vijftig gulden per maand
zijn gezin onderhouden." schat
Adema. „In India starten wij bin
nenkort met een groentenproject.
Wij leveren de zaden voor de
doelgroep. Elk bedrijf heeft ont
werpers nodig om na te gaan hoe
het zich het beste in de markt kan
onderscheiden. Ieder merk zoekt
zijn doelgroep. Een vormgever is
nodig om te bekijken wat past er
nu bij een merk, welke identiteit.
Neem nou de Swateh-auto's, die
worden ter plekke in elkaar gezet
naar de wensen van de koper. Dat
heeft een heel andere benadering
dan een Mercedes of BMW."
Zijlstra maakt sinds 1993 deel uit
van een groep collega's (02 Ne
derland), die een bijdrage wil le
veren aan de ontwikkeling van
milieuproblemen. Hoe ga je om
met de aanwezige grondstoffen?
Zijlstra: „Wij zijn begonnen met
kunststof. Waar moet je op letten?
Wat is milieuvriendelijker: een
koffiemok of plastic bekertje?
Kunststof had een negatief ima
go, toch heeft het ook voordelen.
Een auto van kunststof bijvoor
beeld is kilo's lichter. Wij hebben
geprobeerd deze meningen te nu
anceren."
Goedkoper
Hij js ervan overtuigd de bevol
king in het westen makkelijk
twintig keer goedkoper om kan
gaan met zijn grondstoffen. Dat
betekent dat een auto twintig
keer zuiniger kan zijn, dus twin
tig keer minder energie hoeft te
verbruiken. Dat betekent een uit
daging om leuke producten te
ontwikkelen. Zijlstra heeft erva
ren dat "groene" produkten niet
verkopen. „Maar als je in het ka
der van nieuwe ontwikkelingen
handiger, sneller en ook nog mi
lieuvriendelijker producten of
diensten kunt bedenken, dan
slaat het bij het publiek wel aan,"
Hij geeft een voo: luvld: een auto
verhuurbedrijf als 'green wheels'
biedt gemak, comfort en vervoer
op tijden dat de klant het nodig
heeft.
Wat het vervoer betreft, vindt Zijl-
groenten en de benodigde machi
nes om het land te bewerken. Wij
leren de boeren hoe ze ermee
moeten werken. Als /.e voor hel
eerst oogsten, zijn ze vaak ver
baasd en blij. Zon grote op
brengst hadden ze niet verwacht.
Maar /over is het nog met. het
duurt een lijd waarin veel energie
van onze mensen wordt ge-
vraagt!"
De Cebecu-dochters Delta Daily
Food en Aviko zijn internationaal
de snelste groeiers Beide bed rij
ven beschikken al over vele la-
brie ken onder andere met de part
ners ter plaatse in de Verenigde
Staten en Canada. Aviko heeft
zich ontwikkeld tot een van de
vier grootste fritesspecialisten in
de were ld Een ct >nt rad niet diver
se restaurant ketens, die een snel
le hap verzorgen in de VS. om
voorgebakken frites te leveren
maakte het noodzakelijk om tor
piekke te produecren Export van
uit Nederland zou veel te om
slachtig en te kostbaar /yn Cebe-
eo kon bovendien voldoende
Am en kaan.se aard appel t el er s vin
den om de productie van de fntes-
fabriek ïe kunnen garanderen.
Aviko bouwt in Duitsland een
nieuwe fabriek om de vele super
markten, die de fabrikant als
klant heeft van diepgevroren
voorgebakken frites te kunnen
voorzien.
Delta Daily Food produceert
maaltijden voor luchtvaart maat
schappij en maar maakt ook knnt-
en-k laar-maal tijden voor diverse
supermarktketens. Aardappelen,
groenten en vlees zijn afkomstig
van de aangesloten boeren en te
lers. Friki. de pluimveespecialist
exporteert als onderdeel van Ce-
beco vooral naar landen in Euro
pa. Ook het Duitse bedrijf in
vleeswaren Sickendick is een be
langrijkeexporteur. Volgens Ade
ma exporteren de Cebeeo-bednj-
ven vooral naar landen in Europa,
zoals Duitsland, Belg ie en Frank
rijk.
Hij legt er de nadruk op dat de
aangesloten bedrijven ketenbe
waking toepassen. Dat wil zeggen
(lal alle varkens, kippen en koei
en van een paspoort worden voor
zien. Van elk dier wordt de af
stamming bijgehouden, maar ook
de voeding, het eventuele ziekte
verloop en de verschillende groei-
fasen. Dit gebeurt om zoveel mo
gelijk ziekten te voorkomen of lie
ver zoveel mogelijk uit te bannen.
Sinds 1990 groeit de export van
Cebeco naar Oost-Europa. Neder
landse boeren, die niet voldoende
land hebben om hun kinderen
een toekomst te verzekeren, emi
greren naar landen als het voor
malige Oost-D uitsla nd. Polen en
Frankrijk. Zij blijven als het even
kan lid van hun landbouwcoöpe
ratie en ontvangen zo het zaai
goed, het veevoer en de benodig
de machines ook in hun nieuwe
vaderland.
Adema: ,.De Nederlandse boeren
zijn ondernemend. De afstanden
worden kleiner, een afstand van
tien, twaalf uur wordt niet meer
als een bezwaar beschouwd. Met
de komst van zaken als e-mail ver
andert de wereld steeds meer in
een dorp".
Door Erie Borsje
Rotterdam De aandeelhouders
van computerfabrikant Apple
kunnen tegenwoordig weer la
chen. De koers van het aandeel
Apple is de laatste paar maanden
in waarde verdubbeld, na een
langdurige periode van kwakke
len, onheilstijdingen over dalen
de omzetten en naar huis ge
stuurde managers. Ket succes
van de Apple G3 Powermac heeft
al voor positieve resultaten ge
zorgd; de introductie van de
iMac afgelopen week in de Ver
enigde Staten zou er wel eens
voor kunnen zorgen dat Apple
definitief weer de weg omhocg
heeft teruggevonden.
Bijzonder
Met de iMac, een computer die
vooral bedoeld is voor de begin
nende Internetter, hoopt Apple
weer een belangrijke positie in
te nemen op de consumenten
markt. Tijdens de eerste bepre
kingen van het ontwerpteam
werd het idee geopperd dat de
iMac iets weg moest hebben van
de computer die de futuristische
cartoonfamfiie Jetson zou ge
bruiken. En dat lijkt gelukt: het
wonderschone design van de
iMac valt direct op. Een door
zichtige azuurblauwe beeidbuis-
kast waarin alle hardware is ver
werkt, een doorzichtige muis en
con ergonomisch toetsenbord
maken de iMac tot een zeer bij
zonder ogende computer.
Contrast
Een groter contrast met de saaie,
grijze of beige windows pes iijkt
haast niet mogelijk. Pikant de
tail: de iMac beschikt niet meer
over een fioppv-drive, Alle be
standsuitwisselingen zullen
daarom via het Internet moeten
verlopen. Een eigenwijze keuze
die typerend is voor de altijd wat
tegendraadse houding van Ap
ple in de computerindustrie.
Ook de systeemspecificaties zijn
indrukwekkend: op de website
van Apple wordt trots gemeld
dat de iMac maar liefst veertig
procent sneller is dan een Penti
um II4GQMHZ PC, Voeg daarbij
de ingebouwde ethernet/
lOOkaart en een 56KB modem,
een prijs van ongeveer 2600 gul
den en het kan haast niet anders
of de iMac moet wereldwijd een
succes worden.
De introductie van de iMac gaat
in de Verenigde Stalen gepaard
mol een enorm reclamcoffensicf
dat zo'n slordige tweehonderd
miljoen gulden gaat kosten.
Speerpunt in de campagne zal
de vergelijking zijn tussen de
'ingewikkelde' Windows-PC's en
de gemakkelijk' te bedienen
iMac. Steve Jobs, de terugge
keerde Apple topman van het
eerste uur: „We lanceren deze
campagne omdat we de wereld
willen laten weten dat de iMac
de computer is voor al die m iljoe-
nen mensen die makkelijk, snel
en betaalbaar het Internet op
willen."
De financiële top van Apple
heeft becijferd dat er zo'n vijf tot
tien miljoen potentiële compu
terkopers zijn. Vaak is toegang
tot Internet de belangrijkste re
den om tot aanschaf van een
computer over te gaan. Daarom
zal de marketing van de iMac
vooral gericht zijn op de gemak
kelijke manier waarop de iMac
op het Internet aan te sluiten is.
De verwachting is dat nog dit
jaar ongeveer 800.000 iMac's zui
len worden verkocht.
Geduld
Om aan de te verwachten vraag
te voldoen, draait de Apple fa
briek in Elk Grove, Caüfornië 24
uur per dag. Nederlandse klan
ten zullen nog even geduld moe
ten hebben: de iMac zal eind sep
tember in ons land arriveren.
Wie zijn nieuwsgierigheid niet
kan bedwingen en de iMac al
vast wil zien, kan een aardig
Quicklime filmpje op de website
van Apple oproepen
De Amerikaanse advertentie
campagne (f tfttnfc therefore
iMac) is ook op www.apple.com
aanwezig.
Londen/Rotterdam Winkelen in
Nederlandse supermarkten blijkt
het goedkoopst van Europa te
zijn. Wie in Nederland zijn bood
schappen altijd bij Albert Heijn
doet. zal de schrik van zijn leven
krygen bij de kassa van een grote
Britse supermarkt
Een onderzoek van de Britse
krant Sunday Times laat zien dat
een karretje met 22 artikelen - va
riërend van aardappelen tot zalm -
in ons land ruim dertig pond
(ruim honderd gulden) goedkoper
is dan de 82.05 pond (ongeveer 270
gulden) die bij de Britse super
marktgigant Sainsbury's op de
bon staat. Dat is een verschil van
37,5 procent.
Ook in vergelijking met andere
Europese landen en de Verenigde
Staten zijn de winkels van de Brit
se 'grote vier' - Sainsbury's, Tes-
co, Safway en Asda - erg duur, zo
blijkt uit het onderzoek. Veel van
de meest gangbare artikelen zün
zeker 40 procent duurder.
Het Britse Office of Fair Trading
(OFT) is vorige maand een onder
zoek begonnen naar de toene
mende winsten van de super
marktreuzen nadat de agrarische
sector had geklaagd. De boeren
zeggen dat de lagere prijzen die
zij krijgen niet vertaald worden in
goedkopere boodschappen. Uit
het onderzoek moet blijken of de
aanhoudende winstgroei van de
grote vier (een stijging tot 400 pro
cent in de afgelopen tien jaar bij
Tesco) niet op een onbehoorlijke
manier tot stand komt.
Consumentenorganisaties zijn
woedend over de hoge prijzen die
de supermarkten hanteren terwijl
zij hun marktaandeel nog steeds
vergroten. „Het winkelend pu
bliek zal geschokt reageren op de
prijsvergelijking," zei Mark Pur-
dy van de Consumers Association,
frekenen was het goedkoopst bij
de Nederlandse keten Albert
Heijn, die in ons land in onderzoe
ken nog niet eens als de voorde
ligste uit de bus rolt.
Door Marie-Louise Thissen
Rotterdam In Oezbekistan werd mei hulp van de landbouw
coöperatie Cebeco Handelsraad uit Rotterdam een zuivelfa
briek geopend om als start de melk van achthonderd koeien
te verwerken. In Rusland tekende Cebeco een contract met
het Amerikaanse Pepsico en een Russische partner om voor
een gloednieuwe fritesfabriek de teelt van aardappelen en de
opslag te regelen, In India werd samen met drie Indiërs een
bedrijf opgericht om te zien aan welk zaaizaad, maar ook aan
welke fabrieken of projecten de boeren behoefte hebben.
Al deze initiatieven zijn uiteenlo- ze kennis van landbouwgewassen
pende projecten van de Neder
landse voedingscoöperatie, waar
van de concemtop in Rotterdam
zit. Een steeds groter deel van de
omzet van Cebeco komt uit het
buitenland. Twintig jaar geleden
was dit nog slechts tien procent,
tien jaar geleden steeg dit percen
tage naar twintig procent. In het
afgelopen jaar was al de helft van
de volledige omzet van 5.5 mil
jard afkomstig uit het buitenland.
Hoofddirecteur drs. Wytze Adema
(55) schat dat het aandeel uit het
buitenland alleen maar groeit.
„Internationalisatie is een nor
maal verschijnsel voor een be
drijf," zegt hij, „ook voor een land
bouwcoöperatie. Het is logisch als
je na verloop van tijd eens over de
grenzen kijkt. Concurrenten,
vooral in voedingsmiddelen, wor
den groter en omvangrijker, bui
tenlandse bedrijven kom je tegen
op je thuismarkt. Wil je blijven
meetellen, dan is het zaak als be
drijf mee te groeien. Sommige
van onze bedrijven zijn al zo groot
dat ze niet Nederland als hun
thuismarkt beschouwen, maar
Europa."
Eeuw
Cebeco Handelsraad bestaat vol
gend jaar een eeuw. De 40.000
aangesloten boeren en tuinders
zijn verdeeld in 29 regionale co-
operaties, die op hun beurt weer
lid zijn van Cebeco met zijn ruim
honderd werkmaatschappijen, In
al die jaren is de nodige kennis
vergaard als het gaat om het telen
van betere rassen aardappelen en
groenten, het verzorgen van kip
pen, varkens en koeien en het
produceren van allerlei consu
mentenproducten.
Die kennis wordt in ontwikke
lingslanden in praktijk gebracht.
Adema vertelt dat de zuivelfa
briek in Oezbekistan en de eigen
kantoren in Kazachstan, Rusland
en China evenzovele internatio
nale projecten zijn. „Wij geven on-
door aan anderen. Wij helpen bij
de modernisering van de land
bouw. In de meeste ontwikke
lingslanden is de situatie in de
landbouw te vergelijken met Ne
derland in de jaren vijftig. Ik
schat dat ze zeker tien, vijftien
jaar nodig hebben om hetzelfde
peil te behalen als die van de boe
ren in Nederland. Soms worden
Nederlandse boeren een tijdje uit
gezonden om collega's van een
Russische kolebos bij te staan.
Die contacten worden over en
weer zeer op prijs gesteld." zegt
Adema.
In landen als China is de coöpera
tie nog niet zo ver. „Onze mensen
van het kantoor in Peking zijn on
ze oren en ogen. Zij proberen te
ontdekken waar het land het
meest behoefte aan heeft. Vanuit
ons kantoor in Peking wordt voor
zichtig gebouwd aan een netwerk.
Het heeft geen zin om in China
een fritesfabriek te bouwen, ter
wijl de boeren ter plekke niet in
staat zijn die kwaliteit aardappe
len te telen, die nodig zijn om te
verwerken tot frites. Dat zou kapi
taalvernietiging zijn, dat doen we
dus niet."
Adema legt uit dat bij al deze in
ternationale projecten het finan
ciële risico zoveel mogelijk wordt
afgedekt, doordat financiers als
de Nederlandse Investeringsbank
of lokale banken mede garant
staan voor de risico's. „Nee, an
ders beginnen wij niet aan een
project."
In India is Cebeco nog geen jaar
bezig, maar daar staan al een paar
projecten op stapel. Adema:
Soms moet je er de hele infra
structuur nog opzetten." Als voor
beeld noemt hij een zuivelproject
zoals dat over een reeks van jaren
tot stand kwam. In het gebied ten
noorden van New Delhi is een
centrale melkontvangst ingericht
voor de miljoenen boeren uit de
duizend dorpen in de verre omge
ving. Elke boer heeft één tot maxi-
Drs. Wytze Adema van Cebeco-Handelsraad; „In de meeste ont
wikkelingslanden is de situatie van de landbouw te vergelijken
met Nederland in de jaren vijftig." Foto Jaap nozema/RotterdamsPagbisd
Jelle Zijistra poseert bij zijn ontwerp de fietshangaar:,, De fiets is een prachtig vervoermiddel. De constructie met de ketting is heel
Simpel en functioneel." Foto Cees Kuiper/Rotterdams DagWad
stra dat wij in Nederland aan
symptoombestrijding doen. Hoe
meer autowegen er gebouwd wor
den hoe meer files er zullen ont
staan. Hij haalt een Amerikaan
aan, die heeft uitgerekend dat de
mensen gemiddeld een uur en
tien minuten van hun werk wo
nen. Dat was rond de eeuwwisse
ling een huis in de directe omge
ving van de fabriek. In hel begin
van deze eeuw kwam de fiets ais
vervoersmiddel op en gingen de
mensen maximaal vijftien tot
twintig kilometer van hun werk
wonen. Nu is de auto als vervoer
middel populair en wonen de
mensen, vijftig, zestig kilometer
ver van hun werk.
Dus meer autowegen zullen de fi
les niet oplossen, meent Zijlstra.
Ook heeft hij er een hard hoofd in
dat met de hoge snelheidstrein de
mensen niet dichter bij huis maar
verder weg gaan wonen. „Ik hoor
mensen nu al praten dat ze toch
vaker een weekend naar Parijs
willen. De TGV brengt hen er in
dik drie uur heen. dan blij ft cr nog
voldoende tijd over om te winke
len." Hij vindt dit een zorgwek
kende situatie. Hoe hoger de in-
komejujiihcKu.i, mul- am.lki de
vervoermiddelen. Als de Ameri
kaan gelijk heeft dan zal met de
komst van de hoge snelheidstrein
de mensen opnieuw verder weg
van hun werk gaan wonen.
De oplossing van fileproblemen
en overbevolkte autowegen zoekt
Zijlstra in het anders inrichten
van je dagelijkse leven. Waarom
een auto en geen fiets als ver
voersmiddel?,, Het is een mooie
machine, die je met spierkracht
aandrijft," Zijistra wordt lyrisch.
„De machine is schoon met een
ketting als meest efficiënte on
derdeel. Maar er zullen, willen in
de stad nog meer mensen de fiets
nemen, een aantal basisvoorzie
ningen moeten komen. Als je bij
het Centraal Station je fiets aan
een paal vast maakt, dan word je
door de spoorwegpolitie als een
crimineel benadert. Meneer, er
zijn fietsrekken. Ja, maar die zijn
allemaal vol."
Zijlstra pleit voor overdekte fiets
paden in de stad, en geen fietspa
den, die op een bepaald moment
doodlopen. Hij denkt aan een spe
ciale overdekte fietsbaan op palen
tussen Rotterdam en Delft met
hier en daar een rustplaats in de
vorm van een grand café of een
busstation. Hij laat een schets
zien. zoals hij het voor zich ziet.
Mensen, die comfortabel uit de re
gen en de wind met een gelijkma
tig gangetje fietsen.
„Ik ben ervan overtuigd dat bij
een vernieuwde waardering voor
de fiets de aanleg van overdekte
fietspaden niet eens zo duur
wordt gevonden. Snelwegen kos
ten inclusief een behoorlijke ge
luidswal meerdere miljoenen per
kilometer, een overdekt fietspad
is stukken goedkoper."
