18
'Desnoods twee man in één cel'
Defensie schraapt
bezuinig ng van 375
miljoen bij elkaar
K
Van Aartsen wil af van
hectiek rond Suriname
Cellentekort is het meest acuut bij jeugd- en tbs-instellingen.
Ontwikkelingshulp scherp toetsen
Hoofdpunten
Geweld krijgt
voorrang bij OM
Wet aanpassen
door komst euro
De Grave 'Niet
te veel sterren'
Imago Defensie
moet verbeteren
'Rechtswinkel'
arme landen
Peper steggelt niet meer
over aantallen agenten
'Justitie ligt op koers'
:^*aauuk*%\
V0MCTV°^
Rotterdams Dagblad
Dinsdag 15 september 1998
Defensie
•Tot 2003 moeten nog 2S47 ba
nen verdwijnen.
'Vredesoperaties kosten vol
gend jaar 270 miljoen gulden
op een totale begroting van 14
miljard.
Justitie
•De begroting is met 7,7 mil
jard gulden tweeënhalf keer zo
groot als tien jaar geleden.
•Er komt één loket voor bur
gers en bedrijven om informa
tie te krijgen over vergunnin
gen, toestemmingen en subsi
diemogelijkheden.
•Het wetsvoorstel verkeers-
aansprakelijkheid, waarin zou
worden vastgelegd dat een
voetganger of fietser nooit
schuld heeft aan een ongeval
met een auto, wordt uitgesteld.
Buitenlandse Zaken
•Binnen Europa richt Den
Haag zich niet meer bij voor
keur op de Frans-Duitse as,
maar kiest het per dossier zijn
medestanders.
Ontwikkelingssamenwerking
•Minder landen krijgen hulp.
•In instellingen als de Wereld
bank en de Verenigde Naties,
waar Nederland veel geld aan
bijdraagt, laat de regering haar
stem luider horen.
Het Openbaar Ministerie richt
zich de komende jaren vooral op
geweldsdelicten, mensensmokkel
en georganiseerde en financiële
criminaliteit. Het college van pro
cureurs-generaal heeft een richt
lijn opgesteld voor het OM en de
politie om aangiften van zeden
misdrijven zorgvuldiger te behan
delen. Kinderporno wordt hard
aangepakt, ook op Internet.
De introductie van de euro als be
taalmiddel vergt een van de groot
ste wetgevingsoperaties in de Ne
derlandse geschiedenis. Voor 1 ja
nuari 2002 moet de overheid na
melijk alle guldensbedragen in de
nationale wetten en regels omzet
ten in eurobedragen, aldus minis
ter Korthals van Justitie.
Sterren, balken, lover en keurige
grijze pakken -149 generaals,
vlagofficieren en hoge ambtena
ren lijkt een enorm aantal, maar
volgens minister De Grave is De
fensie met deze personeelsop-
bouw zeker niet topzwaar. Iedere
Prinsjesdag weer werpt de vraag
zich op of dat niet een beetje min
der kan. „Die 149 maken 0,26 pro
eent van de totale defensieorgani
satie uit," schetst De Grave in een
poging eventuele verdere discus
sie te smoren. Wel moet hij erken
nen dat in vergelijking tot tien
jaar geleden de topsterkte is toe
genomen. „Om precies te zijn met
0,07 procent..." De behoefte aan
goed topkader neemt niet af. Veel
Nederlandse militairen bekleden
posities binnen internationale or
ganisaties (NAVO, VN). Voor die
nineties moet je hifik wat Sliepen
hebben, aldus de minister.
Minister van Defensie De Grave
zit er mee in zijn maag: het belab
berde imago en de aangetaste in
tegriteit van de krijgsmacht door
de 'open zenuw5 Srebrenica. In de
eerste week van zjjn aantreden
moest hij al een onderzoek laten
instellen naar mogelijke strafbare
feiten gepleegd door Dutchbat-
ters. Ook heeft hij de Noord-Hol
landse commissaris van de konin
gin Van Kemenade gevraagd te
onderzoeken of het departement
in diverse zaken wel integer te
werk is gegaan, „Dat is nogal wat
als je dat in je eerste week moet
doen," zegt De Grave. Hij erkent
dat het imago van Defensie flink
te wensen overlaat. Maar, zegt hij,
„ik vind het nog te vroeg voor een
totale analyse. Maar van de urgen
tie van het probleem ben ik me
goed bewust."
Arme landen die in het internatio
nale handelsverkeer nog geen
vuist kunnen maken, hebben
recht op een rechtswinkel die ge
schillen in het handelsrecht kan
beslechten. Minister Herfkens
van Ontwikkelingssamenwer
king heeft daarvoor in haar begro
ting voor 1999 geld uitgetrokken.
Het kantoor van de rechtswinkel
zou volgens haar het best in Gene
ve kunnen komen.
Den HaagMinister Korthals van Justitie sluit niet uit dat bij
een tekort aan cellen twee gevangenen in één cel worden ge
plaatst. Hij zei bij de presentatie van zijn begroting deze om
streden maatregel, waarover enkele jaren geleden veel is ge
discussieerd, niet uit te sluiten. „Beter twee boeven in één cel
dan één op straat,"' stelt de bewindsman.
Korthals verwacht dat de behoef
te aan gevangeniscellen blijft toe
nemen ondanks het al jaren du
rende bouwprogramma. Aan het
eind van volgend jaar zijn er naar
verwachting bijna 14.000 cellen
beschikbaar, waarvan 1750 voor
jongeren en 1050 voor tbs-cliën
ten. De druk blijft volgens de mi
nister onverminderd groot door
de toename van ernstige vormen
van criminaliteit, vooral onder
jongeren. Het cellentekort is het
meest acuut bij justitiële jeugdin
richtingen en tbs-instellingen..
Justitie krijgt van het kabinet een
bedrag oplopend tot 170 miljoen
in 2002 voor de'bouvvvan cellen en
jeugd- en tbs-plaatsen. Een ande
re maatregel is het bevorderen
van alternatieve straffen zoals
elektronisch huisarrest en werk
straffen.
Een extra probleem voor Korthals
is dat hij deze kabinetsperiode
uitgerekend op het gevangenis
wezen 115 miljoen moet bezuini
gen. Dit is afgesproken in het re
geerakkoord. Korthals verwacht
die bezuiniging te kunnen reali
seren door Versobering' van het
dagelijks leven in de gevangenis
sen (langer op de cel blijven) en
verbetering van doelmatigheid
(minder personeel). Maar in de be
groting valt te lezen dat dit een
moeilijk haalbare zaak wordt ge
acht. In de gevangenissen neemt
het percentage gestoorden en ver
slaafden nog steeds toe en deze
categorie heeft juist meer aan
dacht nodig. Korthals noemt de
bezuinigingsoperatie dan ook
'moeilijk'.
Onder anderen verkeersovertre-
ders krijgen te maken met hogere
boetes. Daarvoor is al een bedrag
ingeboekt van 60 miljoen gulden
extra door een verhoging van
boetes en transacties met tien
procent. Korthals verwacht dat
meer politie op straat op de korte
termijn ook meer boetes oplevert.
De komende regeerperiode staan
voor Korthals en zijn staatssecre
taris Cohen vooral in het teken
van een betere kwaliteit van het
bestuur en de wetgeving. Snellere
besluitvorming, snellere procedu
res zonder allerlei uitzonderin
gen. en een rechter die niet nog
eens de besluitvorming van het
bestuur overdoet, is hier onder
meer het streven.
De bewindslieden willen in Ne
derland geen claimcultuur',
waarin de burger voor elk wisse
wasje naar de rechter stapt. Daar
om gaat Justitie alternatieve vor
men van geschillenbeslechting
bevorderen. Dat kan bijvoorbeeld
door een bemiddelaar partijen
buiten de rechter om tot elkaar la
ten te brengen.
Korthals noemt een veilige sa
menleving één van de speerpun
tenvan het kabinetsbeleid. Politie
en justitie hebben in dit kader 750
miljoen gulden extra gekregen
voor uitbreiding van het aantal
agenten en versterking van het
justitieapparaat.
Korthals wil vooral prioriteit ge
ven aan de aanpak van de jeugd
criminaliteit. In het bijzonder die
onder allochtonejongeren. Came
ra's en een beperking van het ge
bruik van alcohol en drugs moe
ten het geweld op straat een halt
toe roepen. Ook spijbelen op
school wordt aangepakt. Verder
krijgt de justitiële hulpverlening
(gezinsvoogdij en kinderbescher
ming) tientallen miljoenen extra.
Met het vertragen en uitstellen
van materieelinvesteringen bij de
landmacht, de marine en de lucht
macht sprokkelt Defensie de 375
miljoen gulden bij elkaar die het
volgens het regeerakkoord moet
bezuinigen. Minister De Grave
komt begin volgend jaar in een
voorbereidende nota met een aan
zet hoe hij de gewenste besparin
gen (jaarlijks 375 miljoen) daarna
wil bereiken.
Bij het afremmen van de investe
ringen gaat het cm naar verhou
ding onbelangrijke projecten
waarbij De Grave pijnlijke keuzes
(vervanging van de F16, de afstoot
van nieuwe fregatten) vermijdt.
Hij schuift voorlopig de proble
men voor zich uit.
Definitieve plannen zijn niet voor
2000 te verwachten, wanneer De
Grave een nieuwe Defensienota
presenteert. Daarin neemt hij de
nieuwe veiligheidsanalyse (het
strategische concept) mee die de
NAVO in april '99 wil afronden.
De minister stelt dat de 'inciden
tele maatregelen' voor het komen
de begrotingsjaar de slagkracht
Vredesmis- van de krijgsmacht niet aantas-
sles worden ten. Hy kondigt echter aan dat de
steeds be- bezuinigingsafspraken van
langrijker Paars II hem in de komende De-
voor Defen- fensienota dwingen tot funda-
sle. On- mentele keuzes, zoals het afstoten
danks de van taken,
bezulnlgln- Naast de traditionele verdediging
gen wfl de van het (NAVO-)grondgebied
minister richt Defensie zich op vredesope-
viervandie raties. Verhoudingsgewijs wordt
missies te- die taak de komende jaren steeds
gelijkertijd belangrijker, omdat Defensie on-
kunnen uit- danks de bezuinigingen wil blij-
voeren. Foto ven deelnemen aan maximaal
Jasper juinerv vier vredesmissies tegelijk op ba-
anp taljonsniveau (zeven- tot achthon
derd mensen).
Personeel
De werving van nieuw personeel
blijft problematisch, vooral door
de huidige krapte op de arbeids
markt. Tekorten dreigen voor
technische, gevechts- en ge
vechtsondersteunende functies.
In hoeverre de dit jaar genomen
maatregelen vruchten afwerpen,
wordt pas in de loop van'99 duide
lijk.
Aan de andere kant moeten tot
2003 nog ruim 2800 volledige ba
nen verdwijnen, waarbij De Grave
gedwongen ontslagen zoveel mo
gelijk wil voorkomen. Die inkrim
ping is by de Prioriteitennota in
1993 afgesproken, Bij het burger
personeel gaat dat steeds moeiza
mer. onder andere omdat de ou-
derenregelïngen volledig zijn be
nut, waardoor het natuurlijk ver
loop stokt.
Het millenniumprobleem kost
Defensie zeker 635 miljoen gul
den. Binnen de gehele organisatie
raken op 1 januari 2009 mogelijk
ruim 200.000 computers onbruik
baar. Het wegwerken van het pro
bleem gaat moeilijk, omdat leve
ranciers mondjesmaat of zelfs he
lemaal geen informatie verstrek
ken.
Minister Van Aartsen (Buitenlandse Za
ken) peinst er niet over om zijn beleid te la
ten domineren door de moeizame betrek
kingen met Suriname en de kwestie-Bou-
terse. In een toelichting op zijn begroting
benadrukte hij in zijn benadering van Suri
name de voorkeur te zullen geven aan
'Realpolitik'.
„Suriname is niet het centrum van het Ne
derlands buitenlands beleid," concludeert
Van Aartsen. De Nederlandse wens om
oud-legerleider Bouterse voor het gerecht
te krijgen, beïnvloedt te veel de onderlinge
betrekkingen, iets waaraan volgens de be
windsman overigens Paramaribo het meest
schuldig is. Van Aartsen wil een praktische
en nuchtere koers varen. „We moeten van
die Suriname-hectiek af."
Den Haag zal dan ook geen verdere initia
tieven nemen voor een top tussen premier
Kok en de Surinaamse president Wijden-
bosch. Vooral de laatste wil dat graag, maar
volgens Van Aartsen heeft zo'n ontmoeting
alleen zin als er een duidelijk gesprekson
derwerp is. en dat geeft Paramaribo mo
menteel niet aan. Minister Herfkens (Ont
wikkelingssamenwerking) deelt die me
ning en voelt zich niet geroepen haar Suri
naamse collega te vragen hun halfjaarlijkse
overleg te hervatten. Paramaribo schortte
dat vorig jaar op, omdat het niet met Pronk,
maar met Kok zaken wilde doen.
Pragmatischer
Van Aartsen maakte duidelijk over de ge
hele linie een pragmatischer beleid te wil
len voeren dan zijn voorganger Van Mierlo.
„Idealisme gestuurd door realisme," noemt
hij dat. Dat betekent onder andere dat bin
nen de Europese Unie Nederland niet auto
matisch aansehurkt bij de opvattingen van
traditionele bondgenoten, maar kiest voor
wisselende coalities. „Het resultaat telt en
per dossier moetje kijken wie je medestan
ders zijn," stelt Van Aartsen.
De relatie met de Verenigde Staten blijft
voor hem onverminderd belangrijk. Van
Aartsen is er van overtuigd dat Washington
onontbeerlijk is voor handhaving van stabi
liteit in Europa, zoals op de Balkan is geble
ken. „Dat gaat niet zonderde VS."
Hij is met Herfkens van plan in de verschil
lende internationale organisaties (EU,
NAVO, VN) de Nedeilandse stem duidelijk
te laten horen. „Van ons zul je niet horen
dat we maar een klein landje zijn. Neder
land moet met enige zelfverzekerdheid in
de wereld staan en zich niet in een hoekje
laten drukken."
Ook moet de band met de Nederlandse bur
ger worden aangehaald, vooral omdat
steeds meer mensen van de diensten van
BZ gebruik maken (ambassades, consula
ten). „Het buitenlands beleid is van ons al
lemaal. BZ wil midden in de Nederlandse
samenleving staan." Dat betekent even
eens dat Nederlanders die in buitenlandse
gevangenis«?pn verblijven (circa 1600) meer
dan vroeger kunnen rekenen op steun van
de buitenlandse posten en door hen georga
niseerde vrijwilligersorganisaties.
Maar ook het asielbeleid kan op meer steun
van het departement rekenen. Van Aartsen
wil met name de ambtsberichten over de
veiligheid van landen en personen beter,
snelleren efficiënter maken.
Nederland gaat zijn hulp aan arme landen
scherper toetsen aan de eigen inspannin
gen van die landen. Staten die een janboel
blijven maken van hun bestuur, de demo
cratisering en mensenrechten kunnen in
de toekomst rekenen op vermindering van
de hulp of worden van de hulplijst afge
voerd, Dat geldt eveneens voor regeringen
die te weinig werk maken van de armoede
bestrijding in eigen land of de corruptie
maar laten floreren.
De nieuwe minister van Ontwikkelingssa
menwerking Herfkens wil de komende ja
ren effectiever gaan werken. Het verleden
heeft geleerd dat het rendement op ontwik
kelingshulp het grootst is in landen die se
rieus werk maken van behoorlijk bestuur
en beleid.
Onbeheersbaar
Herfkens wil haar budget ook niet langer
uitsmeren over een eindeloze rij landen en
ontwikkelingsthema's. Onder haar voor
ganger Pronk dijde het aantal hulpontvan-
gende landen uit tot meer dan tachtig. Het
aantal thema's heeft niemand nog in kaart
kunnen brengen, Voor de nieuwe PvdA-mi-
nister is deze situatie onbeheersbaar. Zij
wil zich richten op de allerarmsten en op de
landen waar hulp helpt.
Naast aandacht voor de effectiviteit in ei
gen huis richt Herfkens zich ook op een be
tere afstemming met andere departemen
ten en de Europese lidstaten. Hulpinspan
ningen moeten niet teniet worden gedaan
door handelsmaatregelen in eigen land of
in een andere EU-lidstaat.
Daarbij past ook een actievere benadering
van de multilaterale instellingen die zich
bezig houden met de ontwikkeling van ar
me landen. Ons land behoort tot de belang
rijkste donoren van organisaties zoals de
Wereldbank, regionale ontwikkelingsban
ken en de Verenigde Naties. Die positie
moet Nederland gebruiken om een effectie
ver beleid van deze instellingen te bewerk
stelligen.
Voor Herfkens is hierbij van belang dat ont
wikkelingslanden nadrukkelijker worden
gehoord. Zij wil ook werk maken van een
betere bescherming van armere landen te
gen de gevolgen van het 'rondklotsend
grootkapitaal'. „We leven in een 'global vil
lage' maar een dorpsraad ontbreekt waar de
regeringen van ontwikkelingslanden de so
ciaal-economische gevolgen van handelsaf
spraken en de kapitaalstromen voor bur
gers en bedrijfstakken kunnen bespre
ken."
Voor 1999 beschikt de minister over circa
6,8 miljard gulden voor ontwikkelingshulp
en nog eens 2,5 miljard (verdeeld over
meerdere ministeries) voor activiteiten die
daar omheen hangen, zoals vredesopera
ties, economische samenwerking en ex
port- en investeringsbevordering.
Indonesië
Een tegenvaller voor Herfkens is de ver
plichting uit het regeerakkoord om ruim
130 miljoen gulden bij te dragen aan de
schuldenverlichting van Indonesië. Het
zelfde geldt voor de plicht om de opvang
van asielzoekers met een A-status het eer
ste jaar te bekostigen. Herfkens becijfert
die kostenpost op 244 miljoen per jaar.
Als het aan Van Aartsen en Herfkens ligt
komt er een einde aan de strijd die hun
voorgangers Van Mierlo en Pronk uitvoch
ten over wi' >p bepaalde punten van bui
tenlands bi .d de eerste viool speelt. „Wij
zullen het uepartement als twee-eenheid
aansturen om zo de coördinerende rol van
Buitenlandse Zaken duidelijk te maken."
Peper: TNat mij betreft moeten we
af van de discussie over meer,
meer, meer.'
Foto Toussalnt Wuiters/ANP
Minister Peper van Binnenlandse Zaken hoopt dat
hem het jaarlijkse gesteggel over de exacte politie
sterkte bespaard blijft. Volgens de bewindsman ver
hult de woordenstrijd waar het werkelijk om gaat.
zorgen dat Nederland veiliger
wordt. ..De pleidooien voor
meer 'blauw op straat zijn
mooi. maar wat zeggen ze nou
helemaal?" zegt Peper. „Moe
ten er vijfduizend agenten bij
zoals het regeerakkoord voor
schrijft. of tienduizend? Het
houdt maar niet op. Wat mij
betreft moeten we af van de
discussie over meer. meer.
meer. Het gaat boven alles om
de kwaliteit." Voorde uitbrei
ding en versterking van poli
tie en justitie trekt het kabi
net 750 mihoen gulden uit.
Minister Peper vindt het 'een
misvatting' dal hij eerdaags de alleenheerschappij
over de politie krijgt. „In het regeerakkoord is alleen
afgesproken dat het beheer over de politie naar Bin
nenlandse Zaken gaat. Maar de gezagsuitoefening
blijft gewoon in handen van de minister van Justitie.
Er is dus geen revolutie. We houden straks alleen wat
dmgen beter uit elkaar." zegt een gedecideerde Pe
per.
Tot de wetswijziging een feit is. zijn zowel de minis
ter van Binnenlandse Zaken als diens Justitie-eolle-
ga verantwoordelijk voor het beheer. De wet schrijft
in meer dan veertig situaties overleg voor. Dit is niet
alleen tijdrovend, maar werkt ook conflicten in de
hand. Over betrekkelijk simpele zaken als de aan
schaf van nieuwe dienstwapens en detachering van
personeel zijn in het verleden heuse 'stammentwis
ten' tussen de departementen ontstaan.
De kritiek dat Binnenlandse Zaken en Justitie (nog)
nauwelijks vat hebben op de gedecentraliseerde
korpsen, kan Peper niet goed plaatsen. „Ik ben geen
centralist die als een grote roerganger de politie gaat
besturen," zegt Peper. „Ik heb ook absoluut geen zin
om me met elk wissewasje te gaan bemoeien. Politie
werk speelt zich voornamelijk af op straat. Daar ge
beurt het en daar weten ze ook het best hoe ze op de
ontwikkelingen moeten inspelen."
De veiligheid in de buurten kan volgens Peper ook
worden vergroot door andere werkwijzen te introdu
ceren. „We moeten af van de klaagcultuur. Bij de po
litie valt nog heel wat te verhapstukken, denk alleen
maar aan efficiëntere werkwijzen."
Dat de democratische controle van de regiokorpsen
te wensen overlaat, wil Peper niet ontkennen, maar
hij voegt er in één adem aan toe dat de Nederlandse
burgers 'niet van gisteren zijn' en de gemeenteraden
veel meer invloed op het beleid zouden kunnen heb
ben als ze dat willen. „Uit ervaring weet ik dat de po
litie door de mensen in de buurten en de wijken meer
dan behoorlijk wordt gecontroleerd. Die laten echt
geen zaken over hun kant gaan. Ik moet er gelyk aan
toevoegen dat de gemeenteraden waaraan de korps
beheerders (de burgemeesters) verantwoording moe
ten afleggen, die beheerders het hemd van het lijf
mogen vragen. Maar dat moeten ze dan wel doen."
De nieuwe minister van Justitie, Benk Korthals,
heeft niet de ambitie het roer op het door schandalen
getroffen departement radicaal om te gooien: „Justi
tie is een deugdelijk schip, heeft een betrouwbare be
manning en behoeft geen grote koersverandering."
De woorden van Korthals zijn opvallend, omdat hij in
zijn voormalige rol als WD-Kamerlid zeer kritisch
was over hel beleid van zijn voorganger D66-minister
Sorgdrager. Maar nu hij zelf de scepter zwaait, vindt
hij 'radicale veranderingen' niet nodig. Het door ve
len (ook door Sorgdrager) gekenschetste diepgewor
telde wantrouwen op het ministerie heeft hij niet
aangetroffen, zegt Korthals. Evenmin is hem iets ge
bleken van wantrouwen tussen het Openbaar Minis
terie en het departement.
Wel gaat hij werken aan versterking van het gezag
van het Openbaar Ministerie bij de bestrijding van
de criminaliteit. Ook moet Justitie bij het grote pu
bliek meer vertrouwen wekken.
Jozias.van Aartsen (VVD)
Minister "van Buitenlandse Zaken
De Pleter Stastok van Paars-1,
onverstoorbaar.
Lijkt geboren voor de Buitenlandse
Dienst, moest echter eerst door de g
varkensmest om er te komen. 2«
Van Aartsen drijft altijd zijrrztn eé
door. Dat is ook zijn zwakte. vj,
Kreeg tot nu toe nauwelijks
weerwerk. Alleen van zijn vrouw -
bekend als 'Hillary' van Aartsen - tevens
zijn officieuze adviseur. Verwachtingen
zijn hooggespannen.
GPD/notl«fdam» DagbUKVKvWflS
Frank de Grave (VVD)
Minister van Defensie
^^ANDE*i/y^
De vleesgeworden redelijkheid, zo oMEr*
stond De Grave ooit omschreven.
De WD'er houdt graag iedereen te l Ni-
vriend: regeren met of zonder CDA
en D66, alles Is mogelijk. Op
Defensie krijgt de voormalige
staatssecretaris van sociale zaken
het nog moeilijk. Bezuinigingen,
Srebrenica...
Maar De Grave is niet bang besluiten
te nemen, ze'fs de verkeeide.
^GPO/Rottvrdwn* DtgbWKvW RS
Benk Korthals (VVD)
Minister van Justitie
Voorzichtig, stil en bij tijd en wijle
snoeihard.
Was jarenlang de tweede man van
de WD-fractie en kreeg plots echte c?
regeerambities. Zaagde in de
tussentijd vol overgave aan de
stoelpoten van voorganger ct
Sorgdrager en mag nu laten zien yj
dat hij het beter kan. Moet rekening
houden met koekje van eigen deeg van
Democraten. Zwaarste klus: de breuk met
het Openbaar Ministerie herstellen.
OPD/nottefdwni D»gbl#<tKvW RS
o9
t
