12 Dropouts: de stad als jungle Fascinerend rijke Hamlet Jan Roeland onthecht en verpuurt dagelijkse dingen Dreigend beslag op schilderijen Rob Scholte Veel braafs uit Toronto f a m Film'metKatja in première in Rotterdam Rotterdams Dagblad Dinsdag 5 januari 1999 Byna drieënhalfuur' r Shakespeare met de spanning vaq- een thriller en een Hamlet diëverbazenddichtbij enherken- baarwpidt: Johan Doesburgs ver- sie^Tan^Shakespeare's tragedie -van dewaak.fuit 1601-1602) met - in'de höofdroTGijs Schotten van Aschat bij' het Nationale Toneel: een "Hamlet' met allure. - ïn een dónker decor zet regisseur Domburg 'Hamlet' neer als een 'film-notf: een Denemarken on- r dei^tioogsparming,: een besmet land meet het geheim van een ko- ningsrhobrd/reen hofkliek die zich iaat manipuleren en een van- dé moord opzyn v^der onweten de-pms wiens kroon aan zijn neus'is voorbij gegaan en die van méet af -aan vol achterdocht zit Wanneer de geest van zijn vader hem openbaart dat hij door zijn broer Claudius is vermoord, staat deze Hamlet voor existentiële keuzes. Hij zal de moord moeten bewijzen als een oer-detective, maar dan wachten hem de onver mijdelijke bloedwraak en de vui- lehanden die hij niet wü. Bij elke J keuze dreigt verlies. Van zijn moeder, van zijn jeugd, zijn land, «zyn liefde en zijn onschuld. Gys Scholten van Aschat maakt zijn Hamlet ongelooflijk hélder. Bij zijn grote monologen is het of rje mag gedachteleden in zijn hoofd. Je kunt mee in elk mo ment uit dë scala aan emoties waarmee hy zijn tekst oplaadt Hij leidt de handeling en hij lijdt eronder. Een Hamlet die bijna vermorzeld dreigt te worden on der- het plan dat in zijn hoofd rijpt, Hamlet die vlucht in de ge speelde waanzin en vooral Ham- Iet de vertwijfelde. Een rol vol ra- zendknappe momenten: de ma nier waarop hij Ophelia weg stuurt en zich tegelijkertijd uit liefde aan haar vastklampt, is ont roerend en onontkoombaar waar. Johan Doesburgs regie opent di rect al sterk nerveus geladen: hier gaat iets hevigs gebeuren. Dat volgt prompt met een fraai gebruik van de grote donkere ruimte en een sterk geluidsdecor: in het midden een bak met aarde die door bewegende vloerdelen en een uitgekiende belichting voortdurend verandert gevange nis, dodenakker en slagveld tege lijkertijd. Er hoog omheen de om loop als de transen van het kas teel en wanden van plastic lamel len en het golfplaat *an barak ken. Het uit het lood geslagen we reldbeeld van Hamlet dat recht gezet moet worden. Wanneer Hamlet met de geest van zijn va der praat, spreekt Scholten van Aschat tegen zijn eigen vage spie gelbeeld in de achterwand. Zijn vaders stem is de zijne, vervormd via een zendmicrofoon. Doesburg laat Hamlet in de regen staan, als een desolate held, een variant op koning Lear op de hei. In de to neelruimte hangt een groot brok steen: een kei van Damocles die halverwege het wapen wordt waarmee Hamlet de luistervin kende hoveling Polonius ver moordt En die daarna blijft be wegen als de uit balans gebrachte slinger van een gedoemde tijd. Hoe Doesburg de toneelspe lersscène oplost (met Jérome Reehuys prachtig als een soort Albert van Dalsum, breed uitpak kend in stem en gebaar) is een verrassing die met Joop van den Ende en de befaamde kroonluch ter van de 'Phantom' van doen heeft. Een bewuste stijlbreuk, een lichte toets in de voorstelling, maar wat aan de overdadige kant. Johan Ooms is heel mooi en ge nuanceerd tragikomisch als de meeloper Polonius, Rik van Uffe- len zet zeer knap de dubbelheid van broedermoorden aar Claudi us neer: een man die vreet dat hij vuile handen heeft, die zijn hach je moet redden, het slachtoffer van ambitie en liefde voor wie geen weg terug is. Will van Kra- lingens is een iets minder duide lijke Gertrude die schuldgevoel verbergt achter hardheid tot ook zij breekt. Aogelique de Bruijne speelt een bijna kinder lijke Ophelia, mooi, ijl zingend en broos in de waanzinscène. Dit is een fascinerend rijke 'Ham let' die geen fratsen met Shake speare uithaalt maar integer met het stuk omspringt Een veradem ming. Dezelfde knappe, tijdloze mengeling van stijlelementen van'-Doesburgs visie kenmerkt ook dé sterk beeldende, nieuwe vei taling van Frank Albers. Zoals zijn taalvondst voor het vergif, tij dens het met veel Schwung uitge vochten zwaardgevecht tussen Hamlet en Laërtes aan het slot: de dipsaus van de dood 'Hamlet' van Wiïïiam Shakesper are. Door. Het Nationale Toneel Vertaling: Frank Albers. Regie: Johan Doesburg. Decor: André Joost en. Licht: Rcinier Twee beek®. Mustek: Paleis van Boem. Met: Gijs Scholten vau Aschat, Will van Kralingen, Rik van Uf- felen, Johan Ooms, Angelique de Bruijne, Jéiome Reehuis en an deren. Gezien in Theater de Re gentes, Den Haag. Aldaar (aan vang 19.30 uur!) t/m 30 januari Daarna tournee. Door Richard Sandee - Hoe iemand zo diep kan vallen. Dat wilden regisseur Will Wissink en scenarioschrijf ster/actrice Zebi Damen te weten komen. Ze spraken daarom met dak- en thuislozen en leefden zelf twee dagen op straat. Hun erva ringen gebruikten ze om de speel film 'Dropouts' te maken, die waarschijnlijk in februari in pre mière gaat 'Dropouts' mag tot de verrassin gen van het jaar worden gere kend. Hoewel niemand de film in eerste instantie een kans gaf, in clusief het over subsidies beslis sende Nederlandse Fonds voor de Film, wormen de makers er tot twee keer toe bijna een prijs mee. 'Dropouts' stopd zowel voor de Persprijs ^fsmyoqi; het* Gouden - Kan-op de'nominatie. Dit is< de eerste echte speelfilm vamDamen en .JWssiiftr, %e'. elkaar'"kennen van' hun werk bij dë Vara-serie Twaalf steden, dertien ongeluk ken'. Regisseur Wissink had een speci ale reden om zich te buigen over de vraag hoe mensen zo ver kun nen afglijden. Zijn broer, die een paar jaar geleden is overleden, was een 'dropout'. Geen dakloze, maar een thuisloze die volgens Wissink met verkeerde mensen omging. „We komen allebei uit hetzelfde nest en zijn een totaal andere kant opgegaan. Ik mag mezelf behoorlijk gelukkig prij zen om de dingen die ik doe, ter- wijynjjn broer totaal niet de po wer heeft gehad om überhaupt be- paajde keuzes in het leven te ma ken en te zeggen 'daar ga ik voor'. Dat intrigeerde mij. Wat zich af speelde in zijn hoofd, was een \Taags.uk voor me. Dat ben ik gaan projecteren op daklozen die ik in de stad tegenkwam." Geboeid als ze waren door zwer vers, reageerden Damen en Wis sink op een advertentie in de Am sterdamse daklozenkrant 'Z'. Het aanbod van een tweedaags ver blijf met en als daklozen in de hoofdstad konden ze niet weer staan. Hun huissleutels leverden ze in bij het bureau dat deze 'jung- le-survivaltocht' organiseerde, hun normale kloffie verruilden ze vooreen echte zwerversoutfit Het weekend heeft de filmmakers veel nuttige ervaringen en infor matie voor de film opgeleverd, Damen: „Van te voren waren we een beetje bang dat ze weinig met ons zouden willen delen, maar dat viel erg mee. Veel mensen vertel den juist heel openhartig over wat ze allemaal hadden meege maakt" En ze leerden meer, „Op een gegeven moment kregen we een snelcursus kleine criminali teit Er werd ons bijvoorbeeld ver teld hoe je parkeermetersTéèg; haalt en hoe je een Opel H oofd rol spe rt ssen bena drukt In Drop outs'hetjung le-gevoel door op de dl- dgerkfoo te blazen, foioap breekt. Maar dat hebbel we aüc goed gekozen: „Hei is natuurlijk klinken verkeersgeluiden en syn- heel gemakkelijk om een beeld te thesizer-klankeh die de beschaaf* geven van in de winter het is de wereld representeren, koud, het sneeuwt, en daar loopt een zielige dakloze. Dat is heel schrijnend, maar ook heel erg voor de hand liggend. Het is net zo schrijnend om zoiets juist tij dens een mooie zomermaand te hebben, terwijl iedereen in har monie met elkaar lijkt televen." mochten we riet' Behalve dit soort leerzame mo-, menton, bezorgde de sürvival Wissink en Damen soms een ge voel van schaamte. Wissink: „We kwamen dat weekend af en toe bekenden tegen en dat was pijn lijk. We mochten namelijk nie mand vertellen dat we maar de den alsof." Damen: „Ik haalde bij voorbeeld net een paar lege bier flesjes uit een aiVübak, en daar mee rende ik naar Will toe. Hele maal blij, zo van 'Kijk eens wat ik gevonden heb'. Op dat moment liepen drie oudcollega's voorbij. Die keken wel even raar op." Terwijl ze op straat rondzwierven, waren de voorbereidingen voor de Eurotop in volle gang. „Overal speelden bandjes, mensen zaten op terrassen, er heerste echt ge zelligheid in de stad. De daklozen waren zoals altijd bezig met lege bierflesjes scoren voor het statie geld. Dat leverde een heel mooi contrast op, en daarom besloten we tij dens de top zelf te filmen." Paradox In de film is te zien hoe straten worden afgezet en feesten en de monstraties elkaar afwisselen, terwijl de drie hoofdpersonen hun dagen vullen met overleven. Voor hen is de stad een jungle. Dage lijks moeten ze hun kostje bij el kaar sprokkelen en voor een zo goed mogelijke slaapplaats vech ten. De paradox van dat primitie ve bestaan in een moderne, urba ne omgeving, komt terug in de muziek in de film. Het geluid van een didgeridoo (blaasinstrument van de Aboriginals) vertolkt het In de loop van het verhaal ont moeten de drie zwervers elkaar. Stefan heeft al ruime ervaring met het bestaan als dakloze, maar Dennis en Gina komen als groen tjes de film binnen. Op totaal ver schillende manieren overigens, zoals ook Stefan om eigen rede nen aan lager wal raakte. De milieus waar de hoofdrolspe lers uit stammen, zijn al net zo di vers als hun persoonlijke drama's. Dat ook in werkelijkheid lieden van alle pluimage aan de zelfkant van de maatschappij belanden, ontdekten de filmmakers terwijl ze research deden. Damen: „De daklozen die wij spraken, kwa men overal vandaan. Ik stond er vooral van te kijken dat we ook zo veel hoogopgeleiden tegenkwa men, een ingenieur bijvoorbeeld. Van zo iemand verwacht je het toch niet?" Hoewel ze tevreden zijn met het eindresultaat-heeft het duo'geen vrolijke herinneringen aan het maken van de film.Afschuwelijk was het Ik heb er totaal niet van genoten," zegt Damen. Dit was onder meer te wijten aan de crisis die ontstond doordat acteur Peter Garissen, Stefan in de film, plot seling de benen nam. Het werd hem allemaal wat te veel. Wissink: „Het probleem was dat hij zelf dakloos is geweest, en dat kwam behoorlijk sterk bovendrij ven. Zijn motivatie om mee te doen, was juist dat hij zoveel her kende in de rol. Maar hij bleek ook nog heel veel te moeten ver werken. Op een gegeven moment kwam het zo dichtbij dat hij een inzinking kreeg. Hij verdween spoorloos, maar is gelukkig een week later getraceerd. Nog steeds in dezelfde kleding, die hij trou wens zes weken lang heeft gedra gen. Door op hem in te praten hebben we hem uiteindelijk weer in de film weten te krijgen." Verder werden de zaken ernstig bemoeilijkt door een gebrek aan geld. Alles bij elkaar is de film, die op 1,4 miljoen gulden was be groot, voor krap twee ton ge maakt Dat vereiste heel wat stunt- en vliegwerk. Daklozen verzorgden onder meer de cate ring, acteurs en facilitaire bedrij ven werkten op 'no cure, no pay'- basis. Vooral bekenden van de twee zet ten zich in zonder dat daar enige garantie op een financiële vergoe ding tegenover stond. De ervaring van het meewerken aan een speelfilm bleek voor sommigen al aantrekkelijk genoeg. Voor ande re mensen ging dat niet op: „Een uitvoerend producent en een op nameleider kregen we bijvoor beeld niet omdat die altijd al be taald werk hebben. Die waren niet geïnteresseerd in alleen een visi tekaartje," aldus Damen. Dick Maas De 'lijdensweg', zoals de scenario schrijfster/actrice naar het maken van de film verwijst, had een stuk minder erg kunnen zijn als het Filmfonds meer subsidie had ver strekt Uiteindelijk ontvingen ze 120.000 gulden, maar in eerste in stantie wilde het fonds zelfs geen cent in de film investeren. „Nie mand zou geïnteresseerd zyn in het lot van daklozen. Daar kon men zich niet mee identificeren, wmft het wji-en losers," zegt Wis sink. Dit tekent volgens hem en zijn collega het hedendaagse klimaat in filmland. Engagement zoals in Dropouts terug te vinden is, wordt niet echt gewaardeerd. „Bc'> schappen doe je maar bij de Al bert Heijn," is een veelzeggende uitspraak van Dick Maas, onder meer verantwoordelijk voor suc cessen als Flodder en Amster- damned. Maar daar hebben Wis sink en Damen op hun beurt geen boodschap aan. Wissink: „Ik heb niks met films die alleen maar leuk zyn. Ik vind het belangrijk dat er iets in je hoofd blijft spelen om over na te denken." Amsterdam Creditcardmaat- schappij American Express wil beslag laten leggen op de schilde rijen van Rob Scholte. De kunste naar heeft momenteel een exposi tie bij Gallery Donkersloot in Am sterdam. Scholte heeft een schuld van ruim 30 000 gulden bij Ameri can Express. Het bedrijf heeft een deurwaarder in de arm genomen om het bedrag te innen, zo blykt uit correspon dentie aan de kunstenaar en de galerie. Volgens een woordvoerder van Donkersloot zijn de 23 geexpo.-^ seerde werken al voor de helft ei gendom van een verzamelaar. schuld kan evenwel gemakkelijk worden voldaan, omdat de schifr derijen gemiddeld zo'n 15.000 gul- den per stuk waard zijn. Hij acht met uitgesloten dat de op Tenen- fe wonende kunstenaar niet in staat is de rekening te betalen. Scholte verloor by een bomaan slag in 1994 beide benen en werkt sindsdien met assistenten, die hy uiteraard ook moet betalen. „On der die omstandigheden neem je misschien eens wat gemakkely- ker geld op met zo'n kaart." De galerie houdt er ernstig reke ning mee, dat het beslag elk mo ment wordt uitgevoerd. De deur waarder had er nog op gerekend dat Scholte zelfbij de opening van zijn tentoonstelling op Oudejaars dag aanwezig zou zijn en zyn^ schuld zou komen betalen. Schol- te liet echter verstek gaan. De b€-« talingstermijn van de aanmaning, is ruimschoots verstreken. De expositie baarde nogal wat op zien, aangezien er ook werk te zien is van Paul Blanea en Koos Dalstra. Scholte heeft zijn voor malige kunstbroeders er herhaal delijk van beschuldigd dat zij ach ter de aanslag zaten. De tentoon stelling wordt dan ook gezien als een reünie en een aanzet van Scholte de strijdbijl te begraven. Rotterdam 'No Trains, No Plains', de nieuwe film van Jos Stelling, zal tijdens het Interna tional Film Festival Rotterdam in wereldpremière worden gebracht. Het betreft een komedie die is ge baseerd op het boek 'Broeder- weelde' van Jean Paul Franssen. 'In No Trains, No Plains' maakt soapster Katja Schuurman haar debuut als filmactrice. Andere rob^ len worden gespeeld door onder" anderen Lenv Breederveld, Aat~ Ceelen, Gene Bervoets, Peer cini, Kees Prins en Henri Garcin. Eerder was al bekend dat het fes*-' tival.datplaatsvindtvan 27 janua ri tot en met 7 februari, de wereld première zal presenteren van 'Je zus Is Een Palestijn', geregisseerd door Lodewijk Crijns, met hoofd rollen van Hans Teeuwen, Kim van Kooten en Dijn Blom. Door Dolf Welling De Belg Magritie schilderde in 1964 een appel en daaronder, nog al pedant, de mededeling 'Dit is geen appel'. Klopt, je kunt ei niet in bijten, maar het voorwerp is herkenbaar. Jan Roeland schil derde in 1997 en 1998 composities 'mét twee planten' en 'met drie planten', maar als er in het Stede lijk Museum van Schiedam geen titelplaatje naast geplakt zou zijn, zouden we dat botanische uit gangspunt niet herkend hebben. Daarentegen zijn de hamers op enkele andere schilderijen in zyn tentoonstelling even herkenbaar als de appel van Magritte, maar wel nadrukkelijk in het vlak ge houden en onvatbaar. Ze zijn uit de gebruikswereld gelicht maar niet - zoals de planten - feitelijk weggeabstraheerd. Het vervreemden van een voor werp is niet voorbehouden aan de Nederlandse schilderkunst. De Duitser Klapheck heeft op die ma nier schrijfmachines en andere dingen behandeld; wel formeel (niet mentaal) wat dichter bij de Popart dan Roeland, De Neder lander Zandvliet ontwezenüjkt in een grote close up een deel van pen caravan of een ander groot ding. Veel verder gaat de bejaarde Tukker en voormalige ambtenaar Ben Akkerman, bij wie het land schap geleidelijk aan geredu ceerd is tot strakke lijnen, die bij voorbeeld een raster vormen. In de meeste gevallen roepen Roelands schilderijen niet in de eerste plaats een voorstelling op. We ervaren ze ais zelfstandige composities. Wetende dat ze een concreet uitgangspunt hadden, kunnen we de mate van abstra hering beseffen. De composities zijn vooral boeiend door de kwali teitvan de vlak opgebrachte kleu ren. Schilderen is voor Roeland bewerkelijk. Zyn kleurvlakken zijn even door een strikt persoon lijk handwerk 'geladen' als die van Bamett Newman, wiens in het Stedelijk te Amsterdam ge schoffeerde schilderij niet echtte restaureren bleek. Roeland die in 1935 geboren is werkt nu al dertig jaar in deze trant. In het bulletin van het Ste delijk Museum Schiedam wijst Ludo van Halem er op, dat er toch beweging is in de stilte die hy schept: in recent werk komen ook diagonalen voor. Al eerder sugge reerde Roeland soms op een sub tiele manier wat ruimtelijkheid in het vlak en zelfs een vermoeden van volume. In 1981 had hij drie exposities tegelijk waaronder een in het Stedelijk Museum te Am sterdam In het land van Mondri aan wordt bezielde soberheid op prijs gesteld. Lenige bjnen In het WTC aan het Beursplein Jan Roeland, Comn jtftie met drie planten 1997-1998. FotoArchiet Rotterdams Dagblad hangen op twee plaatsen werken van Lisa Lux, die blijkens een ge ïllustreerd vouwblad een atelier heeft in Rotterdam. Volgens die folder hebben de composities een 'architectonisch accent en vorm karakter', geknipt voor toepassin gen m de openbare ruimte. Zo heeft ze een muurschildering ge maakt aan een kantoorgebouw in Charlois. In feite worden haar composities bepaald door lenige, dansante zwarte lijnen en accen ten in één kleur. Het werk doet aan de - overigens wat meer figu ratieve - sierkunst van Cocteau denken. Dat wil zeggen dat het niet treffend is maar wel charme ren kan. Er is uit de tentoonstel ling dan ook al aardig wat ver kocht. Transavaotgarde Drie Europese musea, waaronder het Stedelijk in Amsterdam, pre senteerden in 1980/81 zeven jonge Italiaanse kunstenaars, Na de hardhandige overrompeling door kunst uit de V.S., waarvan de prij zen stegen terwijl hier de waarde ring toch luwde, werd uitgezien naar nieuwe Europese stromin gen. Zo had aanvankelijk het ini tiatief van de criticus Achille Bo- nito Oliva succes, die in 1980 die zeven Italianen presenteerde als de 'trans-avantgarde'. Van twee van hen: Luigi Ontani-en Ernesto Tatafiore, is nadien vrijwel niets meer vernomen, zomin als over de trans-avantgarde als stroming. Internationaal bekend werden in tussen Sandra Chia. Ernesto Cuc- chi, Francesco Clemente, Mimmo Paladino en ook enigszins Nicola de Maria. De markt voor werken van Chia werd zwaar gekneusd toen het machtige reclamebureau van Saatchi (voor pampers, mevrouw Thatcher, Toyota en andere arti kelen) alle schilderijen van Chia afstootte. De sedert 1970 gevorm de Londense kunstcollectie van Charles Saatchi is namelijk toon aangevend voor beleggers in nieuwe kunst. Overigens werden door Saatchi ook werken van Sig- mar PoLke, Anselm Kiefer, Fran cesco Clemente en Baselitz van de hand gedaan om inplaats daarvan weerzinwekkend Lcndens werk van Sarah Lucas en erger in te slaan, 'ian de belangstelling voor die andere verstoten kunstenaars heeft dat minder afbreuk gedaan dan voor die van Chia. In de Galerie Delta worden nu en kele schilderijen en tekeningen aangeboden op de expositie Medi- terranée. Vertegenwoordigd zijn Chia en Paladmo zowel als de schilder van zoete droomland schappen Salvo - vertegenwoor digd in Boijmans Van Beuningen - Miquel Barceló en Giuseppe Gal- lo. Stedelijk Museum Schiedam: Jan Roeland, recente schilderij en en tekeningen. Di t/m za 11-17 uur; zon- en feestdagen 12.30-17 uur tot 17 januari. WTC, Beurs plein: Lisa Lux t/m 17 januari. Galerie Delta, Oude Binnenweg 113: Medilerrannée tot 20 janua- artlett Barenaked Ladies S b u m Stunt" label Reverse/ Warner d u u 51.21 min. Freestyling is een vorm van vrij, geïmproviseerd rappen. Gooi maar een hengeltje uit naar rijmwoorden en haal ze een vooreen op: vis, mis, quiz. Deze hap-slik-door-tactiek verwacht je in eerste instantie bij de meest geijkte hiphop-representanten, maar niet zo snel bij een luchtig po- prockkwintet als de Canadese Barenaked Ladies. De nieuwe aanpak le vert op dit vijfde album slechts een bijzonder liedje op: het openings nummer 'One Week', dat wordt gevolgd door een dozijn onbenullige popdeuntjes die je niet zou toeschrijven aan een band die begin jaren negentig doorging voor het beste dat de alternatieve scene van Toronto te bieden had. Deze Barenaked Ladies zijn dan ook gedegradeerd tot een ingetogen, nette versie van Tragically Hip. ondanks de beperkte bij val in het buitenland nog altijd Canada's meest interessante exportpro duct op rockgebied. De Amerikaanse tv-talkshows zullen wellicht nog best blij zijn met deze Poedelnaakte Dames, maar voor het Europese pu bliek zijn ze toch echt te braaf geworden. Louis Du Mouün

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Rotterdamsch Nieuwsblad / Schiedamsche Courant / Rotterdams Dagblad / Waterweg / Algemeen Dagblad | 1999 | | pagina 6