5
'Mooi toch, na al die toestanden?
m
Digitale Stem Wijzer kan vraag niet aan
Victorie, verdriet en berusting na uitslag provinciale verkiezingen
He e 1 t-Se d e rta mi U a n
HU S3 Itendcvsr?
VvOr £2Ts Ji"isrljéf
per mrrttnjt
f
m A'> n jSé;> si-teË:
Krappe paarse meerderheid in de Senaat
'Melkert is
kroonprins af
'Nee' tegen
Twentestad
Stembureaus
in zelfde straat
Kerk was
niet te vinden
Stembureau
gedetineerden
'Winst CDA
deels te danken
aan Heerma'
CDA blijft
grootste in
raden Brabant
Wtjf'Ad
£v,:
Van Vught (19)
benjamin in de
Eerste Kamer
Rotterdams Dagblad I I Donderdag 4 maart 1999
Den Haag De Partij van de Ar
beid heeft het gewoon slecht ge
daan bij de provinciale verkiezin
gen. Dit zegt W. Derksen. hoogle
raar politicologie en lid van de
Wetenschappelijke Raad voor het
Regeringsbeleid (WRR). „Ik denk
dat de uitslag binnen de PvdA zal
leiden tot een discussie over de
positie van Melkert Hij is met
meer de aangewezen kroonprins
die hy vorige week nog was." Vol
gens Derksen hebben veel men
sen zich gestoord aan de uitlatin
gen van Melkert vorige week over
asielzoekers. „Dat zal mensen
hebben doen besluiten met te
gaan stemmen of over te stappen
naar Groen Links." Derksen
denkt dat deze party juist steeds
meer mensen aan zich weet te
binden. Volgens de hoogleraar
moeten de WD-kiezers nog wen
nen aan Dijkstal. „Voor de lande
lijke politiek zullen de verkiezin
gen weinig gevolgen hebben,
maar de uitslag zal leiden tot on
rust binnen bepaalde partijen wat
op termijn naar buiten zal ko
men." Derksen is helemaal niet
somber over de lage opkomst.
„Het geeft aan dat burgers steeds
mondiger worden."
Hengelo De inwoners van Hen-
gelo hebben gisteren tijdens een
referendum massaal tegen Twen
testad gestemd. In totaal zei 92,1
procent 'nee' tegen een fusie van
Hengelo met Enschede en Borne
en stemde 7,9 procent voor het ka
binetsvoorstel om de drie ge
meenten samen te voegen. Het
besluit van de gemeente Hengelo
om gelijktijdig met de Statenver
kiezingen een volksraadpleging
over Twentestad te houden had
grote invloed op het opkomstper
centage. Vier jaar geleden stemde
52,6 procent van de Hengelose
kiezers tijdens de Statenverkie
zingen. Door het referendum
werd gisteren een opkomstper
centage van ruim 63 procent ge
haald, terwyl buurgemeente En
schede bleef steken op 37,8 pro
cent.
Alphen a/d Rijn Veel stemmers
in de nieuwbouwwijk Kerk en Za-
nen in Alphen aan den Rijn heb
ben naast hun stem ook hun
klacht uitgebracht by het stembu
reau. Althans, als ze dat uiteinde
lijk hadden gevonden. Ze werden
in verwarring gebracht, omdat de
vier stembureaus in dezelfde
straat en in een straal van nog
geen honderd meter van elkaar
waren geposteerd. Volgens de ge
meente kon dat niet anders, door
dat de openbare gebouwen m die
wijk in het centrum zijn gecon
centreerd.
Amsterdam Het kleinste stem
bureau van Amsterdam is later
open gegaan dan gepland. De
chauffeur van het bureau Verkie
zingen. die de envelop met stem
biljetten naar stembureau 57
moest brengen, kon de kerk van
Ruigoord niet vinden. „Om half
acht 's ochtends zaten we keung
volgens het protocol gereed om de
spullen in ontvangst te nemen,
maar de chauffeur kwam maar
- niet," zegt voorzitter R. van Tour
van stembureau 57. „Ik moest
twee keer bellen voordat een
chauffeur ze alsnog om een uur of
negen kwam brengen." Drie vroe
ge stemmers warentoen weerver-
trokken. Een woordvoerder van
het bureau Verkiezingen: „We
hadden een nieuwe chauffeur. Hy
dacht dat hij wist waar het was,
maar dat viel tegen."
Zwolle Zeven van de veertien
kiesgerechtigden in de gevange
nis in Zwolle hebben via een mo
biel stembureau hun stem uitge
bracht. Unitdirecteur A. Golstein
van de penitentiaire inrichting
Zwolle is tevreden over het expe
riment. Het idee om een mobiel
stembureau in te zetten voor ge
vangenen is afkomstig van het
Zwolse SP-gemeenteraadslid I.
Scholte. Zij constateerde dat veel
kiesgerechtigde gedetineerden
niet kunnen stemmen, omdat ze
de gevangenis niet uit mogen om
naar hun woonplaats te reizen.
Als proef kregen veertien uit de
eigen provincie afkomstige gede
tineerden een kiezerspas. Hier
door hoefden ze geen machtiging
uit te schrijven, maar konden ze
rechtstreeks vanachter de tralies
van hun democratisch stemrecht
gebruik maken.
Den Haag Het contrast kon
niet groter zijn. Zo juichend
als GroenLinks de uitslag
van de Statenverkiezing ont
haalde, zo beduusd liet grote
verliezer D66 de stokslagen
van de kiezer op zich neerda
len. Waar GroenLinks-leider
Rosenmöller de verdubbe
ling van het aantal zetels in
de Provinciale Staten uit kon
leggen als een keuze van de
burger voor een socialer en
groener beleid, daar wist
D66-fractievoorzitter De
Graaf niet meer uit te bren
gen dan dat het 'inderdaad
wat tegenviel'.
In de Tweede Kamer, waar de
GroenLinks-top de uitslag af
wachtte, kon de champagne al
snel na de sluiting van de stem
bussen worden ontkurkt. Tot nu
toe zit nog geen enkel Groen-
Links-lid in het dagelijks bestuur
van de provincie, de Gedeputeer
de Staten. „En dat moet verande
ren," vindt Rosenmoller. „Maar
alleen ais dat vastgeroeste provin
ciaal bestuur echt groener wordt.
Niet als we alleen komma's kun
nen verzetten. Dit is de beste uit
slag van onze partij tot nu toe. De
uitdaging is duidelyk: nu de Eu
ropese verkiezingen."
In het provinciehuis van Utrecht
sprak Thom de Graaf heel wat
minder triomfantelijk. Toch deed
hij er alles aan niet al te teleurge
steld te klinken. „We scoren zel
den goed bij Statenverkiezingen.
En de voorspellingen van de afge
lopen weken waren ook al met
hoopgevend. We zweefden tussen
de vier en zeven procent. Het is
natuurlyk jammer dat we dichter
bij de vier zijn uitgekomen. Treu
rig, een ander woord heb ik er niet
voor."
De Graaf wierp de suggestie dat
het binnenkort emde oefening is
voor het tweede paarse kabinet,
omdat PvdA en WD zijn partij
met meer voor vol zullen aanzien,
verre van zich. „We praten van
daag met over Kamerzetels, maar
over Statenzetels. Dat zijn vol
strekt andere dingen. De op
komstpercentages zijn bijvoor
beeld onvergelijkbaar. Als dit lan
delijke verkiezingen waren ge
weest, had het CDA nooit zo goed
gescoord en zou de WD nooit gro
ter zijn geweest dan de PvdA."
Rosenmoller denkt daar anders
over. „De meerderheid van de
paarse coalitie in de Eerste Kamer
brokkelt af. Wat dit betekent voor
de verdere erosie van dit kabinet
moet natuurlijk nog blijken, Maar
Mm ster
Borst (links)
trekt een zui
mg gezicht
wanneerde
uitslagen
voor D6B met
al te best uit
vallen. Frac
tievoorzitter
Thom de
Graaf en de
Utrechtse
commissaris
van de konin
gin (rechts)
worden er
lijk van. Foto
Raymond Rutting'
een ding is zeker: Paars en de pro
vincies zullen nog van ons horen!
Kelen worden schor ge
schreeuwd, handen stuk geklapt.
Iedereen is opgelaten, uitzinnig.
Dat GroenLmks zou wuinen had
iedereen verwacht, maar zoveel..?
Mat
De PvdA toonde zich gisteravond
op een matte partijbijeenkomst m
Arnhem lichtelijk teleurgesteld
over de uitslag. Weliswaar herstel
de de partij zich van de teleurstel
lend verlopen Statenverkiezing
van vier jaar geleden, maar de
nek-aan-nek-race met de WD
werd duidelijk in het voordeel van
de laatste beslist. „De uitslag valt
tegen, zeker ten opzichte van de
verwachtingen," zei partijleider
Kok. Hij weet de tegenvallende
Uitslag van zijn party aan 'de dra
matisch slechte opkomst', waar
van de sociaal-democraten altijd
meer last hebben dan andere par
tijen. „Het wordt je angstig te
moede," verzuchtte hy.
PvdA-fractievoorzitter Melkert
wilde zich niet uitspreken over de
verhoudingen in de coalitie als ge
volg van de verkiezingen, ook al"
vanwege de lage opkomst. Hy
wenste aan de opnieuw drama
tisch slechte uitslag voor D66
geen gevolgen te verbinden. De
uitslag zal in ieder geval niet lei
den tot arrogant gedrag, bena
drukte hy. Dat verwijt maakte
D66-fractieleider De Graaf de
PvdA tijdens de verkiezingscam
pagne. „Ik heb niet het idee arro
gant te zyn geweest, maar de uit
slag geeft daar nu ook zeker geen
aanleiding toe."
WD-ieider Dijkstal sprak zich in
soortgelijke bewoordingen uit.
„We zyn niet van plan misbruikte
maken van het verlies van D66."
Dijkstal zei tevreden te zyn, om
dat zijn partij erin geslaagd was
'stabiel hoog te blijven'. „En dat is
zeer bevredigend gezien de ge
schiedenis van de WD."
Toch wilde by de WD de stem
ming er gisteren in het provincie
huis Haarlem niet echt in komen.
Prominente WD'ers keken ge
spannen naar de tv-schermen
waar de eerste toch wat tegenval
lende prognoses en uitslagen ver
schenen. „We hadden erop gere
kend dat we iets zouden verlie
zen," verklaarde vico-premier
Jomtsma meteen juichende Paul
Rosenmoller op de tv's op de ach
tergrond. „Het ziet er naar uit dat
we de grootste blijven." WD-mi-
nister Hermans van onderwijs
voegde daar schamper aan toe:
„In de provincies." En daar hiel
den de om hem heen staande
WD-leden het maar op, alhoewel
het CDA de WD vervolgens nog
Moreel
Bij het CDA was het opluchting al
om. Dit is een keerpunt, klonk het
toen duidelijk werd dat de chris
ten-democraten iets winnen ten
opzichte van vier jaar geleden.
CDA-Ieider Jaap de Hoop Sehef-
fer sprak van een morele opkik
ker en gaf de regionale afdelingen
alle eer. „Het is vooral een opste
ker voor al die CDA'ers in de pro
vincies die de afgelopen weken de
benen uit hun lijf hebben gelo
pen," De sfeer in het provincie
huis in Lelystad waar de partij bi
vakkeerde was bedrukt door het
overlijden van voormalig fractie
voorzitter Enneus Heerma eerder
deze week.
Hier en daar was toch ruimte voor
een vreugdekreet. Kersvers par
tijvoorzitter Mamix van Rij riep
opgetogen: „Yest" Kamerlid Bal
kenende formuleerde het wat
nuchterder: „Mooi toch, na alle*
toestanden."
Behalve GroenLinks telde de ver-
kiezingey_gisj;eravQnd-JWg een
grote winnaar de SP. Op kousen
voeten, buiten-de elkaar~in.de ha
ren vUeg&ifde grote'partij eri in de
campagne om, verdubbelde de
party bijna haar zetels m de Pro
vinciale Staten. Toch was SP-lei-
der Marymssen niet zo opgetogen
als zyn mede-winnaar Rosenmöl
ler. „Dit is dramatisch," zei hy
met het oog op de extreem lage
opkomst. „De kiesplicht moet 20
snel mogelijk weer worden inge
voerd. Als we de burger met meer
naar de stembus krijgen, ligt over
vijftig jaar de democratie op zyn
Arnhem De verkiezingswinst
die het CDA heeft geboekt, is ge
deeltelijk te danken aan het
'Heerma-effect'. Het overlijden
van de voormalige partijleider
dinsdag heeft veel kiezers herin
nerd aan de integriteit en be
trouwbaarheid die de partij wil
uitstralen. Dat zei de Nijmeegse
CDA-wethouder R. Migo gister
avond in Arnhem. Migo noemde
de winst van het CDA 'een soort
afscheidscadeautje, de nalaten
schap van de enorm integere man
die Heerma was'
De wethouder, prominent in lan
delijke CDA-knngen, denkt dat
sommige mensen uit een vorm
van pieteit voor het CDA hebben
gekozen. „Heerma heeft het niet
helemaal terecht moeilijk gehad
10 de partij. Het kan zijn dat men
sen uit emotionele overwegingen
hem wilden eren door op het CDA
te stemmen."
Het succes van het CDA toeschrij
ven aan het 'Heerma-effect' is wel
een zeer eenzijdige verklaring,
vindt CDA-partijvoorzitter Van
Ry op zijn beurt. Hij sluit niet uit
dat de dood van Heerma een ef
fect zou kunnen hebben gehad,
maar hij gelooft evenzeer dat het
'over de straat rollen' van de rege
ringspartijen PvdA en WD kie
zers naar het CDA heeft getrok
ken. Scheidend CDA-gedeputeei-
de J, Walsma uit Friesland noem
de de onverwachte overwinning
van zijn partij aldaar 'een ode aan
Enneus Heerma'.
Tilburg Het CDA behoudt in
Noord-Brabant, ook na de be
stuurlijke herindeling, de meeste
zetels m de gemeenteraden. Met
een verEes van dertien zetels le
verden de christen-democraten
gisteren weliswaar in, maar de
partij blijft met in totaal 143 afge
vaardigden het best vertegen
woordigd op lokaal niveau. Dat
blijkt uit de uitslagen van de ge-
gemeènterij 'waar "spfdke is ge-
■.wasstvari iXg^gae'&nteUike her-
Indeling. Hét öpTöfr^tjlèycenta ge
was 62,1, en daarmee hoger dan
de45,5 procent van de kiesgerech
tigden die hun stem uitbrachten
voor de Statenverkiezingen. Ook
in de Provinciale Staten blijft het
CDA de grootste party (28), ge
volgd door WD (19) en PvdA (14).
De verschuiving in de gemeente
raden komt vooral de WD en de
PvdA ten goede. De liberalen in
de Brabantse raden groeide met
27 zetels, die van de sociaal-demo-
craten met tien. zetels.
"i"1-
«9»/ 4è j
„.j
libertel
Amsterdam Het Instituut voor
Pubhek en PoEtiek spreekt van
een eclatant succes. De digitale
Stem Wijzer op Internet, een ge
zamenlijk initiatief van de twaalf
provincies, heeft in totaal een
kleine 24.000 bezoekers getrok
ken. Bij de Tweede-Kamerverkie
zingen in 1998 werd de computer
door 15.000 mensen gebruikt voor
een stemadvies.
Alleen al op woensdag hebben
zo'n drieduizend mensen de site
bezocht. Het dubbele van de laat
ste dagen, Dat had meer kunnen
zyn als de server meer capaciteit
had gehad. Om bij de Stem Wijzer
uit te komen, moest je veel geduld
hebben.
De site was continu overbelast."
zegt J, de Graaf van het instituut,
dat voor de provincies de Stem
Wyzer samenstelde
De Stem Wijzer biedt meerdere
stelEngen, waarmee men het eens
of oneens kan zyn, maar waarbij
men ook 'neutraal' kan aangeven.
Aan de hand van de keuzes zoekt
de Stem Wyzer dan per provincie
de bijbehorende partij
De Stem Wyzer op Internet die op
de verkiezingsdag ter gebruik
stond opgesteld in het gemeente
huis in Naaldwijk, was niet geheel
onomstreden, Wat begon als leu
ke extra service voor de inwoners
van Naaldwijk, nep later op de
dag toch nog wat twijfels op. Vyf
van de dertien partijen (AOV/Se-
nioren 2060, Nederland Mobiel,
Ouderenunie 55+, Qnafhankelij-
ken Zuid-Holland en CD) waren
immers niet opgenomen in de
StemWyzer en kregen daarom
geen potentiële kiezers aangele
verd
Deze constatering deed de ge
meente Naaldwijk er toe beslui
ten zwevende kiezers niet naar de
computer buiten het stembureau
te verwyzen om zo elke schyn van
beïnvloeding weg te nemen.
Leiden Negentien jaar, één
maand en negen dagen. Student
politicologie Driek van Vught uit
Leiden wordt namens de SP het
jongste Eerste-Kamerlid ooit.
„Een hele eer," noemt hij het zelf.
Van Vught staat tweede op de
kandidatenlijst van de SP en
komt daarmee zeer waarschynlyk
in de Eerste Kamer. De party
hoopt zelfs nog op een derde zetel.
Van Vught maakt een politieke
bliksemcarrière, Op zyn I6e lid
van de SP, actief sinds z'n 17e, ge
meenteraadslid m Leiden op zyn
18e nog geen jaar later maakt hy
de overstap naar de 'bedaagde Se
naat' waar de gemiddelde leeftijd
boven de 50 ligt. Van Vught wil 'de
stem van de jonge generatie' ver
tolken. „Ik wil de problemen van
de jongeren inventariseren en die
op de agenda zetten." Als reactie
op Loek Hermans-fanclub is Van
Vught al betrokken bij de Her-
mans-wegelub die steun wil mobi
liseren voor een beter onderwijs
beleid. Als gemeenteraadslid in
Leiden protesteerde Van Vught
tegen het sluiten van een univer
sitaire mensa, wat leidde tot een
nieuwe goedkope eetgelegenheid
voorstudenten.
U itslag in Eerëte-Kamerzétels
samenstelling huidige
Eerste Kamer
totaal
AOV 1 75 zetels
- M. Bierman 1
Gr. Links 4
SP 1
GPV 4
WD 23
Aantal zetels per partij
PROVINCIALE STATEN
totaal
WD
PvdA
CDA
D66
RPF, SGP, GPV
GroenLinks
SP
Ouderenpartijen
Overige
1995
756
207
142
186
67
53
37
12
32
20
1999
760
182
154
194
39
62
77
19
6
27
fictieve samenstelling
3 Eerste Kamer
RPF, SGP,
GPV 6
D66 4
WD 20
25 mei 1999 verkiezing
Eerste Kamer door leden
Provinciale Staten
Den HaagDe uitslag van de Sta
tenverkiezing geeft straks een
fikse verschuiving m de Eerste
Kamer te zien. De paarse coaütie
behoudt haar meerderheid, maar
die is niet langer riant: slechts
drie zetels méér dan de oppositie.
De Statenleden kiezen op 25 mei
een nieuwe Eerste Kamer. Dan
pas is de uiteindeEjke verdeling
in de Eerste Kamer duidelyk.
D66, PvdA en WD hebben nu sa
men 44 van de 75 zetels m de Se
naat. Dat aantal zakt waarschijn
lijk naar 39 zetels. De WD daalt
van 23 naar 20 zetels. De PvdA
kruipt van 14 naar 15 senatoren.
D66 zakt van 7 naar 4. Het CDA.
knjgt er een zetel bij; die partij
komt uit op 20, zodat zij even
groot wordt als de überalen. Even
als nu het geval is, vormen CDA
en WD een meerderheid binnen
de Senaat. GroenLinks verdub
belt het huidige zetelaantal en
krijgt straks hoogstwaarschijnlijk
acht senatoren. Ook de SP wordt
eens zo groot in de Eerste Kamen
van 1 naar 2. Zij leveren de jong
ste senator ooit: de 19-jarige Driek
van Vught. De drie christelijke
partijen RPF, GPV en SGP groei
en samen van 4 naar 6 zetels. De
twee zetels die de ouderenpartij
en nog bezitten, zijn ze kwijt. Ook
de fractie Bierman, die de Groe
nen en de onafhankeEjke fracties
vertegenwoordigt, moet waar
schijnlijk het Binnenhof verlaten.
