12
Mongoolse sjamaan opent
Poetry indrukwekkend
I
Van de ivoren toren naar de zondagsmarkt
WORM salon: knullige
kunstmarkt met potentie
p
Ongeval ontsiert unionfeest
van Nighttown en Doelen
Tilburg krijgt
grootste
bioscoop
Saskia doet Miles goed
Ontdekking
Dr. McCoy
uit Star Trek
overleden
Rotterdams Dagblad
Maandag 14 juni 1999
Door Marc Floor
Rotterdam Die twee fitnesstoe
stellen bij de deur, staan die er
nou toevallig of gaat het om een
installatie? Best mogelijk dat be
zoekers van de WORM salon, af
gelopen zaterdag voor de tweede
keer georganiseerd in het onder
komen van V2,rich die vraag heb
ben gesteld. Want WORM salon
presenteert zich als een broed
plaats voor de lokale experimen
tele kunst, en dat is kunst waar
voor de conventies nog moeten
worden uitgevonden.
WORM salon is een samenwer
kingsprojectvan de Rotterdamse
kunststations Popifilm, Dodora-
ma en Studio Een. Hun bedoeling
is om een permanent podium voor
de salon te creëren, maar zolang
dat nog niet is gevonden voldoet
het gitzwarte hol van VS—Organi
satie prima als etalage van het lo
kale experiment.
Zaterdag was het thema 'Passan
ten', en waren lieden van allerlei
pluimage uitgenodigd hun expe
rimentele kunstje te komen verto
nen. Voorwaarde was dat ze 'pas-'
santen' waren van Rotterdam,
kortom doorreizigers die tijdens
hun verblijf in de stad van weken
of jaren hun artistieke sporen
achterlaten. WORM salon liet zien
dat die sporen behoorlijk in kwali-
teit kunnen verschillen.
Wat te denken van de Duitse Kim
Zieschang, die bij wijze van per
formance een kwartier lang in
monotoon ritme steeds hetzelfde
woord tikt op een ouderwetse ty
pemachine? Typemachines ston
den namelijk aan de basis van de
vrouwenemancipatie, zo leert ons
Zieschang in een toelichting,
want het droeg bij aan de accepta
tie van de vrouw op de werkvloer.
En op een volgende performance
tikt ze gewoon weer een ander
woord, wat weer een heel nieuw
ritme oplevert. Het neemt niet
weg dat het een ontstellend verve
lend schouwspel is om naar te kij
ken.
Blikafval
Ook de twee jongens van 2012 ar
chitecten konden weinig indruk
maken met hun van blikafval ge
maakte maquette van een fictief
onderkomen ycor WORM salon.
Met de beste wil van de wereld
was er niks anders in te zien dan
sierlijk gekruld blikafval, maar
dat er wel degelijk goede ideeën
in de hoofden van de heren bruis
den bleek uit een toelichting op
liet bouwsel. Zo hadden ze be
dacht dat de achterwand van een
bioscoopscherm weggeschoven
kon worden tijdens een voorstel
ling, waardoor vanaf de straat de
film in spiegelbeeld zou zijn te
zien. Leuk idee, dat ondanks de
hoge gevoeligheid voor vandalis
me, best eens uitgewerkt zou mo
gen worden.
Aangenaam en creatief was het
mmieoneert van Fransman Ro
bert Bastien, die een wat nog het
meest leek op een keukenrol met
spijkers liet ronddraaiden boven
de toetsen van een keyboard,
waardoor de koppen van de spij
kers als 'toetsende vingers' fun
geerden. De daardoor ontstane
basismuziek mengde hij met fa
buleus spel op een speelgoed
trompet. Het klonk waarachtig
goed en gaf een heel eigen geluid.
Dat wist zeker ook de Fin Pantti
Dassum te creeëren met zijn elec-
trische gitaar en soundbox, zij het
dat het resultaat bij tijd en wijle
een behoorlijke aanslag op de
trommelvliezen was. Hoewel
technisch verre van perfect, wist
Dassum de meest vervreemdende
geluiden uit zijn gitaar te halen,
die nog het best zouden passen in
de soundtrack van een science fic-
tion-film. Je moet het niet een uur
lang horen, maar de tien minuten
tijd die de Fin ervoor nam hielden
het spannend en verrassend.
Shoppen
Experimentele kunst blijft onder
hevig aan smaak, maar is altijd
lekker om van te proeven in korte,
elkaar opvolgende performances.
In die zin zou het best leuk zijn als
WORM inderdaad een permanent
podium zou weten te verwerven,
waar je als het ware kunt 'shop
pen' op een experimente kunst
markt.
Voorwaarde daarbij is wel dat
WORM de salon behoorlijk pro
fessionaliseert, want zoals het nu
gaat voeren knulligheid en vrij-
blijvendheid de boventoon. Zeker
de helft van de uitgenodigde kun
stenaars kwam zaterdag niet op-
dagen, wat door de presentator
werd afgedaan met opmerkingen
als: 'ik hoor net dat er weer eentje
in de trein zit richting Duitsland'.
Toppunt was wel dat de oorspron
kelijke presentator eveneens niet
was verschenen,'en dat de organi
satie ter elfde ure met een snelle
krabbel op een ansichtskaartje uit
Venetië had laten wetea
Ach, het experimentele karakter
van WORM salon prikkelt ook wel
weer zo dat je je afvraagt of zo'n
afwezigheid niet gewoon een per
formance is. Want zo leuk verwar
rend kan WORM bij een serieuze-,
re aanpak wel worden: je voortdu
rend afvragen of twee fitnesstoe
stellen nou bij de show horen of
niet.
Ollve Senior uit Jamaica- Foto poetry international
Altijd
als de vergeefse mars van
krabbenlegens
van mangrove-vesting naar
het strand
Altijd
als de palmenzoom wachtend
om te worden doorbroken
Weet ikal, dat zodra jij landt ik
een eiland word
In het donker van het regen
woud
wacht ik in onderdanigheid
Temidden van bevend gebla
derte
oefen ikaareelende conversa
tie
Ajtpd
mijn ondoorgrondelijke hart.
(Vertaling: Ko Kcoman)
Olive Senior {Jamaica, 1943) be
schouwt haar dichtwerk, waarin
zowel het alledaagse moderne
leven als de kleurrijke Caribi
sche geschiedenis en mytholo
gie een rol spelen, als 'tuinieren
in de tropen'. Met vier andere
dichters uit de Cariben treedt zij
vanavond tijdens Poetry Inter
national in de Rotterdamse
Schouwburg op in een feestelijk
Caribisch programma.
Goethe in ge
sprek met de
van Poetry;
door Margie
Wittermans.
Zeven stu
denten van de
Arnhemse to
neelschool
gaven in de
hal van de
Rotterdamse
Schouwburg
onder de noe
mer Dichters-
schimmenge-
stalte aaneen
reeks dode
dichters, die
zaterdag het
dertlgjarigbe-
staan van
Poetry mee
vierden. Foto
Door Jan-Hendrik Bakker
Rotterdam Niet vaak is een opening van Poetry Internatio
nal zo pakkend en belangwekkend geweest als dit jaar. De
Mongoolse dichter en schrijver Galsan Tschinag maakte grote
indruk met zijn Verdediging van de poëzie*, de traditionele
rede waarmee elke nieuwe editie van het festival wordt ge
opend. Tschinag, in vol nomadisch ornaat, gekleed als sja
maan, gaf een ware verdediging ten beste van de poëzie als
helende en eenheid scheppende, magische kracht van de
mensheid.
„Verdediging van de poëzie bete
kent dus: verdediging van de
menselijkheid, verdediging van
de oorspronkelijkheid, dat wil
zeggen: verdediging van de steen
tegen het beton, verdediging van
het hout tegen het plastic," zei
Tschinag in een zeer precies
Duits in een volgepakte Schouw
burg.
Tschinag woonde een groot deel
van zijn leven in Duitsland. Hij
werd geboren in Mongolië, in het
Altaj-gebergte, waar hij een oplei
ding tot sjamaan kreeg, die in pri
mitieve samenlevingen de functie
van ziener, dichter en priester te
gelijkertijd heeft. In 1994 ging
Tschinag terug naar zijn geboor
testreek om daar zijn Toeveense
volk, dat onder het Soyjet-com-
munisme uiteen was gevallen en
in een groot gebied rond de Mon
goolse hoofdstad Ulan Bator leef
de, terug te brengen naar zijn oor-
sprong in de Altaj.
Het is niet voor het eerst dat op
Poetry International dichters en
zieners van orale samenlevingen
aan het woord komen. Wat Tschi
nag te zeggen had - terug naar de
oorsprong, naar de natuur in ons
hart - heeft men al vaker kunnen
horen, onder anderen van zwarte
Afrikaanse dichters, zoals Kofi
Awoonor. Maar niet eerder sloeg
een boodschap zo aan.
Fluistermuur
Tschinag hekelde het materialis
me, het formalisme en riep op tot
een terugkeer naar de bron van de
poëzie. „Waar natuur en dichter
samen komen, daar ontstaat heel
heid. Er wordt iets heel, er ge
neest iets. En wat heel is, is heilig,
is ontzagwekkend." Religie, poë
zie en natuur, voor de sjamaan
Tschinag heeft het allemaal met
elkaar te maken. Het grootsteed
se, bijna 21-ste-eeuwse publiek
vond het prachtig.
De aankleding van Poetiy Inter
national is dit jaar bijna even inte
ressant als wat de dichters op het
podium te bieden hebben. In de
foyer liggen dode dichters opge
baard: Gorter, Achmatova, Poesj-
kin, Goethe. Wie door deze 'dead
poets society' wandelt, krijgt van
de doden gedichten toe gefluis
terd. Ook kan het gebeuren dat
tydens de pauze een dichter van
zijn baar op staat en een argeloze
bezoeker aanspreekt.
Niet minder fraai van vormge
ving, maar vooral ook origineel, is
de fluistermuur beneden in de
hal. Een muur van tientallen lip
pen prevelt daar voortdurend poë
zie. Het zijn de vervlogen stem
men van reeds dode dichters als
Brodsky en Buddingh', maar ook
van de levenden.
Poetry International Rotter
damse Schouwburg. Openings
avond, zaterdag, met lezing van
Galsan Tschinag en Music Hall,
vaudeville programma met di
verse dichters.
Door Eva Crouwell
Rotterdam„Fruit, .riemden, on
dergoed,!,.kunst?" moeten de be
zoekers van de zondagsmarkt gis
teren bij zichzelf gedacht hebben.
Een veertigtal kunstenaars ver
kochten hun werk tijdens het eer
ste onderdeel van de Rotterdamse
Kunstdagen, de marktdag.
Het doel van deze dag is de kunst
uit de ivoren toren te halen en on
der de 'gewone' mensen te bren
gen. Organisator Rini Biemans
vindt de markt hiervoor de meest
geschikte plek. „Als je nieuwe
mensen wilt bereiken, dan moet
je naar ze toe gaan. Een markt is
heel laagdrempelig, vandaar,"
legt Rini uit. „Voor de kunste
naars zelf is het ook nuttig," vindt
de organisator. „Ze zien dan hoe
'gewone' mensen op hun kunst
reageren en ze kunnen bij elkaar
gaan kijken."
Naast de kunstkramen waren er
nog een aantal andere dingen te
bekijken op de markt. In de
'beeldhouwstraat' kon het pu
bliek bijvoorbeeld voor één gul
den een beeldhouwwerk kopen.
De klant bepaalde zelf het onder
werp, dat verschilde van een boot
of vliegtuig, tot liefde of vrede en
zelfs 'vakantie en het gebit' kwam
aan bod. Zeven kunstenaars ver
vaardigden samen het kunststuk
je en kregen elk één minuut om
eraan te werken.
Bezoekers die zelf aan de slag wil
den konden zich uitleven in het
inloopatelier, waar aan de lopende
band door jong en oud werd ge
schilderd. Het gemaakte werk
werd in het openbaar besproken
en mocht daarna mee naar huis
genomen worden.
Filosoof Eugene Buskens was de
hele middag bezig met een wa
tersculptuur van plastic beker
tjes, daarbij spontaan geholpen
door een handjevol kinderen.
„Mijn poging is om te blijven bou
wen," vertelt hij. „Ik ben een paar
keer overnieuw begonnen, maar
het doel is niet dat we een eind-
produkt maken. Het gaat om het
doen, het proces."
Aan het eind van de marktdag
mocht een man uit het publiek
proberen op zijn piramide te gaan
staan. Vier man tilden hem er op,
maar het bouwwerk stortte by de
eerste aanraking al in. De kinde
ren maakten er daama een wild
watergevecht v$n, alsof er een re
volutie was losgebroken.
Revolutie
Het thema van de Rotterdamse
Kunstdagen was dan ook revolu
tie. Een papierversnipperaar ver
pulverde daarom symbolisch cul
tuurnota's en kunsttijdschriften.
Filosoof Eu
gene Busken s
met zijn wa
tersculptuur
van plastic
bekers op de
marktdag van
de Rotter
damse Kunst
dagen. Foto
Jaap Rozem a/Rot
ter dams Dagblad
„Je moet kunst laten ontstaan,
zonder het te omschrijven en te
manipuleren," legt kunstenaar
Mare Bijl uit Zijn kraam met zak
jes papiersnippers is erg populair.
„Ik heb zo'n 50 zakjes verkocht.
Eerst gaf ik ze voor niks weg,
maar later heb ik ze voor 2,50
verkocht, zodat ik er zelfs nog wat
aan verdien," gniffelt hij. „De
meeste mensen vonden het con
cept erg leuk, maar er waren ook
mensen die dingen zeiden als
'Wat moet ik er mee, dat is toch
geen kunst?"'
Een zandsculptuur van Museum
Boijmans Van Beuningen moest
het aan het eind van de dag ook
ontgelden. liet zandmodel werd
met rotjes opgeblazen, waarna de
vele omstanders in luid gejuich
losbarstten. De beloofde perfor
mance van de directeur van het
museum Chris Dercon blijft he
laas uit. Presentator Nico Ok-
kerse probeert de stemming er
echter in te houden. „Is dat hem
misschien, die man daar met dat
grijze haar? Nee, ik geloof het
toch niet, want zo'n zonnebril zou
hy nooit op durven doen," schalt
hij door de microfoon.
Dercon
Hij geeft de hoop pas op als de
markt om vijf uur is afgelopen en
maakt dan bekend dat Dercon
middels een telegram te kennen
geeft dat hij niet kon komen, om
dat hij nog steeds in Venetië zit
„Het maakt ook niet uit of hij nou
wel of niet komt," vindt Biemans.
;,De reproduktie van zijn perfor
mance is ook symbolisch be
doeld." De bedoeling was dat Der
con zijn performance uit 1979 nog
een keer over zou doen. Hij liep
toen vier uur lang heen en weer
over tweehonderd kopietjes van
willekeurig gekozen meesterwer
ken, van Rembrandt tot Picasso.
De jaren '90 versie had moeten be
staan uit een 'wandeling' over 39
reprodukties van Mark Rothko's
schilderij 'grijs en oranje op
bruin'. Dit is het werk dat de mu-
seumddirecteur eerder dit jaar
had willen verkopen en wat ver
volgens heel wat tumult veroor
zaakte.
Ondanks de afwezigheid van Der
con was de aftrap van de tweede
editie van de Rotterdamse Kunst
dagen een groot succes. Er kwam
meer publiek op af als vorig jaar
en ook de meeste kunstenaars wa
ren enthousiast. „Het ging van
daag heel goed. Ik heb zeker tien
schilderijen verkocht! Ook het
schilderij dat altijd hij mij thuis
hing. Toen moest ik toch even
huilen, want het doet ook een
beetje pijn," vertelt een inmiddels
weer opgewekte Frangoise. „Het
was gewoon heel, heel leuk."
RotterdamDe lokale xtc-dealers
hadden het er maar druk mee het
afgelopen weekeinde, met zowel
een MTC-party als een unionfeest
van Nighttown en de Doelen. De
laatste twee hadden na eerdere
gezamenlijke feesten wederom de
handen ineen geslagen voor een
Tube-avond', die vanwege de ver
bouwingsactiviteiten van de Doe
len het thema 'Under Construc
tion' had meegekregen.
Meer dan een er met de haren bij
gesleurd thema was het overigens
niet, want het bleef bij een in
overall en bouwhelm gestoken
groep dansers en de mogelijkheid
tot een bescheiden blik van bin
nenuit op de nieuwbouw. Maar
ach, wie heeft er nou een zinnige
reden nodig voor een lekker
feest?
Een imposante line-up van dj's
verzorgde de muziek, waarbij Mi
chel de Heij de frontpositie mocht
innemen omdat de avond tevens
werd benut voor het lanceren van
de tweede Nighttown-cd, die door
De Heij is gemixed. Vier dans
vloeren, waarvan drie in de Doe
len, fungeerden als arena van
klinkende namen als Remy, Ro
nald Molendijk en Nubian.
Wat zo'n gezamenlijk dansproject
van Nighttown en Doelen meteen
duidelijk maakt, is hoe belangrijk
een goede locatie is. Een party
vereist intimiteit, een volle zaal
zwetende mensen, de mogelijk
heid om je te kunnen verliezen in
een dansende massa. Wil je dat ef
fect in de Doelen krijgen, dan
moetje toch wel een heel behoor
lijk aantal kaarten verkopen. Mis
schien dat concurrent MTC er met
de meeste klanten vandoor was
gegaan, want op de dansvloer in
grote Doelen-foyer wilde het maar
niet druk worden. Gelukkig was
ook in de Doelen gezorgd voor een
aanzienlijk kleinere dansvloer op
de eerste verdieping - met gewel
dige megadiscobol! - waar het wri
Tilburg Tilburg krijgt de groot
ste bioscoop van Nederland. De
Belgische Kinepolis Groep, be
kend van megabioscoop Metropo
lis in Antwerpen, bouwt een com
plex met zestien zalen en 5000
stoelen. Vanaf december volgend
jaar moet het complex op Stap-
pegoor in Tilburg-Zuid jaarlijks.
850.000 bezoekers trekken. De ge
meente Tilburg staat positief te
genover de bouw, aldus een
woordvoerder van de gemeente
zaterdag.
De megabioscoop kost zo'n veer
tig miljoen gulden en gaat tachtig
arbeidsplaatsen opleveren. De Ki-
nepolis Groep, die haar activitei
ten in Nederland wil verstevigen,
heeft in Vlissingen een bioscoop
met zeven zalen. In Den Bosch is
Kinepolis in onderhandeling met
de gemeente. De grootste biosco
opexploitant van Europa zette vo
rig jaar zowel in België als Duits
land 320 miljoen gulden om.
aangenaam dringen was.
Pluspunt van de Doelen was weer
de grote loopcirkel op de eerste
verdieping, die perfect als chili
out-room kon fungeren. Lekker
wegzakken op een van de vele
banken met een geweldig uitzicht
op het neon rond het Schouw
burgplein, een betere rustplaats is
bijna niet denkbaar.
Met de 'spraakmakende acts' zo
als de organisatie had aangekon
digd viel het nogal mee. Een paai
vogelkooien met echte parkieten
en een vet aangezette mini-ker-
misact waarin door een luikje
twee blote voeten konden worden
bekeken {'Het kleinste theater
van de wereld met maar liefst tien
hoofdrolspelers!') is niet voldoen
de om een party van een aange
naam surrealistische sfeer te,
voorzien. Misschien dat de door
Nighttown opgeroepen kunste
naars het dit keer hadden laten af
weten, maar de volgende keer
wensen we op dit gebied toch wat
overweldigender verrast te wor
den.
Juist toen de stemming er in de
Doelen lekker inzat, gooide
Nighttown rond half vier de deu
ren open om het feest daar te la
ten doorgaan. Op zich een goed
idee om van grootschalig naar in
tiem klein te gaan, maar het pakte
zaterdag helaas niet zo goed uit.
Dat had niet alleen te maken met
de overlapping van openingstij
den, waardoor het publiek zich
kon splitsen tussen Doelen en
Nighttown, maar ook met een
naar ongeluk dat even voor half
vier in de Doelen plaatsvond.
Val
Een 28-jarjge Briellenaar sprong
enthousiast op de balustrade van
de eerste verdieping en viel ver
volgens achterwaarts naar bene
den. Hij kwam vijf meter lager
met zijn hoofd op de stenen vloer
terecht en leek zeer ernstige ver
wondingen te hebben opgelopen.
In het Dijkzigt Ziekenhuis werd
geconstateerd dat de schade ge
lukkig meeviel, zodat de Brielle
naar waarschijnlijk vandaag al
weer naar huis kan. De onzekere
afloop zorgde echter ten tijde van
het ongeval voor een bedrukte
stemming op de party.
Een volgende editie van het uni
onfeest is zeker toe te juichen,
maar het zou de party wel ten goe
de komen als de aankleding artis
tiek wat uitdagender zou zijn.
los Angeles DeForest Kelley,
bekend als Doctor McCoy in de
oorspronkelijke Star Trek-serie,
is vrijdag op 79-jarige leeftijd na
bij Los Angeles overleden. De
Amerikaanse acteur speelde in de
eerste serie van Star Trek van
1966 tot 1969. Hij was ook te zien
in enkele bioscoopfilms over het
wel en wee van Starship Enterpri
se. Kelly overleed aan de gevol
gen van een langdurige ziekte.
artl«st
Saskia Laroo
a I b u
'Jazzkia'
I a b I
Laroo Records/
Bertus
55:39 min.
- IT"
Een van de meest eigenzinnige Nederlandse jazzmuzikanten is deze
trompettiste. Zij blaast al haar hele leven en in allerlei soorten muziek.
Jarenlang in salsa-groepjes, bij geen jamsessie in Amsterdam ontbrak
ze, sloot zich aan bij popgroepen en ze heeft de laatste jaren tot in Japan
succes met dance-achtige jazz. Om de smalle heupen een gordel met
veel apparatuur om haar geluid te manipuleren.
Dat doet ze nu niet, deze cd is weer van een heel ander kaliber. Saskia
Laroo ging een jaar of dertig terug in de tijd en speelt een eerbetoon aan
de Miles Davis uit die periode. Ze blaast meest op gestopte trompet zoals
Davis vaak deed. Ze bereikt daarmee exact het Miles-geluid maar er is
meer. Ook de serene sfeer die hij opriep met zijn spaarzame noten weet
ze vrij precies te benaderen.
'So What' en 'Blue and Green'zijn bovendien Davis-stukken by uitstek,
die van Laroo een liefdevolle behandeling krijgen. Ze koos ook voor ge^
lijkgestemde vertolkingen van topklassiekers uit het jazz-repertoire zo-
ais 'My Funny Valentine, 'Perdido', 'Round Midnight', 'Bye Bye Black
bird' en 'St. Thomas'.
Voor haar 'My Funny Valentine' kreeg ze zelfs een vyf-sterren-waarde-
nng van de 75-jange tenorsaxofonist Teddy Edwards, die een bewonde
raar van baar is, binnenkort met haar speelt in de VS en een album met
haar maakt.
Peter van Eijkeïenburg
4
