10
Amerika loopt storm voor
Kubricks 'Eyes Wide Shut5
Therapeutische
zelfmoordmachme
op V2's Wiretap
KolkKonsert Delfshaven trekt achtduizend bezoekers
Aretha Franklin grootste
zangeres aller tijden
Ongewoon is juist goed
Prijs voor
Nederlandse
documentaire
Brosnan stopt
met James Bond
Bokser Holyfield
in film Spike Lee
1
Rotterdams Dagblad
Maandag 19 juli 1999
O
Poor Pieter van Lierop
Los Angeles In Amerika is sinds
afgelopen weekend 'Eyes Wide
Shut' te zien, Stanley Kubricks
nieuwste film die tevens zijn laat
ste is geworden.
Aan belangstelling heeft het de
eerste vertoningsdagen niet ont
broken. Dat zal iets met de geest
driftige kritieken te maken heb
ben, maar vermoedelijk nog meer
met de berichtgeving over het
kunst- en vliegwerk dat nodig was
om in de VS een keuringscertifi
caat voor 16 jaar en ouder veilig te
stellen. Ingrijpende beeldmani
pulatie was nodig om een or-
giescène te ontdoen van voor
Amerikaanse ogen ongeschikt ge
achte details.
Zoiets prikkelde beslist de publie
ke belangstelling naar alles wat er
dan nog net wél door de beugel
kon. Dat moet nogal tegen zijn ge
vallen. In de erotische scènes is
speciaal met Tom Cruise opval
lend kuis omgesprongen. Zijn
echtgenote Nicole Kidman geeft
aanmerkelijk meer aan de open
baarheid prijs. Maar de in Ameri
ka nog altijd zo riskant geachte
'frontal nudity' is volledig afkom
stig van anonieme figurantes met
maskers. Maar wie ooit één film
gezien heeft van Peter
Greenaway of een gemiddelde
Krans cineast zal zeker bij de
seksscènes van 'Eyes Wide Shut1
zelfs niet met de ogen knipperen.
De in maart overleden Stanley
Kubrick was waarschijnlijk de
grootste perfectionist die de we
reldcinema ooit gekend heeft.
Terwijl het voor andere topregis-
seurs al een geweldige luxe is om
drie maanden over de opnamen
van een film te mogen doen, eiste
Kubrick gewoon een vol jaar en
bezat hij het gezag om die eis af te
dwingen ook. Nooit was hij bereid
tot concessies.
Het is niet voorstelbaar dat, in
dien de2e man nog had mogen
meemaken dat er keuringsproble
men waren met 'Eyes Wide Shut',
hij zou hebben gezegd dat men
zijn met ultieme precisie gecom
poneerde beelden wel even op de
computer zou zetten om de dames
en heren zodanig opnieuw te
rangschikken dat er nergens
meer details te zien zouden zijn
die mensen overstuur zouden
kunnen maken. Toch is dat waar
toe zijn zwager permissie heeft
gegeven. Door Kubricks overlij-
den is de wereld niet alieen van
een geniale eigenzinnige cineast
beroofd maar lopen we nu ook een
rel van jewelste mis.
Slippertje
Het scenario van 'Eyes Wide Shut'
is losjes gebaseerd op Arthur
Schnitzlers in 1926 gepubliceerde
'TVaum novelle', die was gesitu
eerd tijdens het Wenen van het
vorige fin de siècle. Dat is nu het
einde geworden van het millenni
um in het huidige New York. Tom
Cruise speelt een arts die ge
trouwd is met Nicole Kic .«an.
Weinig lijkt er mis met hun rela
tie, totdat ze tijdens een jet set
feestje allebei heel dicht in de
buurt van een slippertje zijn geko
men. Onder invloed van het een
en ander slaan ze thuis aan het
ontboezemen. En dan laat Nicole
zich ontvallen hoe ze ooit hevig
ontrouw wilde plegen met een on
weerstaanbare zeeman die echter
vergat onzedelijke voorstellen te
doen.
Die bekentenis komt zo hard aan
bij Tom dat hij zich op slag ontsla
gen voelt van de verplichting tot
seksuele trouw aan Nicole. Ver
volgens neemt'de film steeds
droomachtiger dimensies aan. De
jonge dokter wordt bij een ster
vende patient geroepen en stuit
daar op een vrouw die hem poogt
te verleiden. Zoiets maakt hij ge
durende een nacht verschillende
keren achterelkaar mee. Telkens
lijkt Tom onder de verleiding te
bezwijken maar dan komt er net
iets tussen. Uiteindelijk komt hij
terecht bij een sekte waar Vene-
tiaanse maskers worden gedra
gen en door sommigen ook hele
maal niks anders dan Venetiaan-
se maskers. Tom wordt bij een or
gie betrokken maar valt als in
dringer door de mand. Hij dreigt
te worden vernederd en gedood,
hetgeen op het nippertje wordt
verhinderd door interventie van
een geheimzinnige vrouw die
voor hem haar leven offert.
Ontluisterd
Daarna is het ontluisterd wakker
worden. Wat werkelijkheid is ge
weest en wat niet, dat doet er niet
echt toe, vond Kubrick op gezag
van Schnitzler, die ook arts was
en een goede vriend van Freud.
Dood en erotiek wonen bij elkaar
om de hoek. Elk mens heeft al het
goede maar ook al het kwade in
zich. Het is de vrije wil die al het
verschil uitmaakt. Het zijn geen
inzichten waar we van achterover
hoeven slaan. Het huwelijk van
Cruise en Kidman heeft zijn zoete
droomdimensie verloren, maar in
plaats daarvan hebben ze - gelou
terd en wel - zichzelf en elkaar be
ter leren kennen en accepteren.
Feitelijk is 'Eyes Wide Shut' dan
ook zeker niet de somberste film
die Kubrick gemaakt heeft. In fa
buleus mooie beelden laat Ku
brick je de verzengende kracht
voelen van erotische fantasie,
seksuele verleiding en tomeloze
geilheid die een mens kunnen
doen twijfelen over wie er nu ei
genlijk de baas is over onze geest,
onze verbeelding, onze drijfveren.
Wijzelf nauwelijks, zou je menen.
Op rationeel niveau scoort Ku
brick zijn punten wel, in esthe
tisch opzicht eveneens, maar in
dramatisch opzicht helaas veel
minder. Een ernstig probleem is
dat de cruciale louteringscène
Nicole Kidman en echtgenootTom Cruise schitteren in Kubricks
laatstefif m, die in Amerika werd onderworpen aan een ingrij'pen-
de beeldmanipulatie. FotoShizuoKamayashi/AP
(waar Cruise wordt veroordeeld
en vervolgens gered) op geen
stukken na functioneert als de
heftig emotionele climax die be
doeld moet zijn geweest. Het had
een klap moeten zijn die geacht
wordt minimaal drie kwartier - de
tijd dat film nog voortduurt - na te
dreunen. In plaats daarvan houd
je het gevoel over dat er veel te
weinig aan de hand is geweest om
al die tranen en troostende han
den van de finale acceptabel te
maken, laat staan de wijsneuzige
epiloog van Kidman, waar Cruise
braaf zwijgend bij staat te knik
ken als een schoojjoch dat belooft
nog beter zijn best te doen.
Als er trouwens iets pijnlijk is aan
het kijken naar 'Eyes Wide Shut' -
behalve dat je een legendarische
regisseur zijn doel voorbij ziet
vliegen - dan is het dat Tom Crui
se in geen enkel opzicht lijkt op
gewassen tegen zijn film- en le
venspartner Nicole Kidman.
Jeruzalem ,De Nederlandse
documentaire JDe Maalstroom
- Een Familiekroniek'heeft za-
terdag op het zestiende film-
festival van Jeruzalem de 'Je-
wish Experience'-prijs gewon
nen. De jury roemde maker Pé-
- ter Forgécs, een Hongaar, voor
de gedurfde en abstracte wijze
'- waarop 'bij amateurfilmbeel-
,ïden beeft, gebruik! Aan de
Oprijs ïs eerigéldbedvag van. on-'
geveer vierduizend gulden
verbonden.
'Maalstroom' vertelt de 'ge-
,schiedenis van het Neder-
'.Jlands-joodse gezin Peereboom
aan de hand van de familie-
'-■filmpjes van de oudste zoon
«Max. Het verhaal begint in
d 1933 bij het zilveren huwelijk
•^van de ouders en eindigt in
1942, als Max voor het laatst de
■Jcamera hanteert. Hij laat zien
'hoe hemden, lakens en sokken
-!voor deportatie naar het kamp
Westerbork worden versteld.
MDe stomme films zijn boven
dien versneden met amateur-
- beelden van de familie v, h Ar-
thur Seyss-Inquart, dé .ijks-
- commissaris in de Nederkm-
-,'den ten tijde van de Tweede
^Wereldoorlog, op het landgoed
''CiingendaeL
^Journey to the Sun', een
Turks/Nederlands/Duitse co-
productie van de Turkse regis
seuse Yesim Ustaoglu, kreeg
een eervolle vermelding.
Londen Acteur Pierce Brosnan
geeft zijn rol als James Bond op.
Hij is bang dat hij anders zozeer
wordt vereenzelvigd met 007 dai
hij geen andere rollen meer kan
spelen. Volgens de Sunday Times
zondag zal Brosnan na de in de
cember verschijnende aflevering
'The world is not enough' nog één
film maken als 007, Dat wordt dan
zijn vierde. Dan is het voor de ac
teur (46), die voor zijn vijftigste
weer een andere rol op zich wil ne
men, welletjes geweest.
Door Canis Zijlmans
Londen De Amerikaanse bokser
Evander Holyfield, wereldkampi
oen in het zwaargewicht van de
organisaties IBF en WBA, valt
binnenkort op het witte doek te
zien. Niet kaal, maar met een afro-
bol en geenszins als de brave
christenzoon waar hij voor door
gaat. In de hoedanigheid als boef
speelt Holyfield een bijrol in
'Summer of Sam'. de nieuwste
film van regisseur Spike Dee, die
eerder furure maakte met 'Mal-
com X1. De bokser kocht zijn en
tree in de cinematografie tijdens
een charitatieve bijeenkomst in
een kindertehuis in Holywood,
waar Spike Lee een scène draai
de. Vla een donatie van 16.000 gul
den aan het tehuis, kreeg Holy-
field een bijrolletje.
Rotterdam „Het is net Wie van
de drie'. Wil de echte burgemees
ter opstaan?" zegt mevrouw G.
Bravenboer uit Hoogvliet gierend
van de lach, als ze vanaf de kant
een blik werpt op de voorste stoel
tjes op de drijvende platbodem.
Daar zitten op rij oud-burgemees
tervan Rotterdam Bram Peperen
eega, burgemeester Ivo Opstelten.
en echtgenote en 'burgemeester
van Delfshaven' Ton Harreman.
Als KolkKonsert-presentator
Cees-Kunst-en-Kitsch van Dron-
gelen Opsteltens echtgenote Ma-
riétte Dutilh voorstelt als /me
vrouw de burgemeester' is dè ver-
waning en hilariteit compleet.
Waarschijnlijk door de hoogge
spannen verwachtingen na zeer
succesvolle optredens van pu
bliekslievelingen Wibi Soerjadi,
Jaap van Zweden en Daniel Way-
enburg - tijdens de twee eerdere
edities van KolkKonsert - waren
op zaterdagavond zo'n achtdui
zend muziekliefhebbers naar de
Kolk van Delfshaven getogen.
Vanaf een tiental tot de haven toe-
■gelaten schuiten, roeibootjes, ka
demuren, balkons en raamkozij
nen genoten zij van het concert
van pianovirtuoos Igor Roma.
De 30-jarige Italiaanse concertpia
nist was drie jaar geleden de on
omstreden winnaar van het in
Utrecht gehouden Internationale
Frans Liszt Concours. De tweede
prijs werd toen met toegekend om
het verschil met de prijswinnaar
te benadrukken. Sindsdien speelt
Roma voor uitverkochte zalen. In
november '97 trad hij vijf keer op
met het Nederlands Philhaimc-
nisch en drie maanden later
bracht hij met het Rotterdams
Philharmoniseh Orkest (RPhO)
Liszts 'Totentanz' ten gehore.
Hierna speelde hij onder meer
met het Radio Kamerorkest en
het Brodsky Quartet en maakte
hij z'n debuut in de serie Meester-
pianisten in de Grote Zaal van het
hoofdstedelijk Concertgebouw,
Nadat het publiek eerst was ver
maakt door hoorn- en draaiorgel-
muziek vanaf het kleine in de
Kolk ronddraaiende molorsloepje
De Notendop van Reinier
Seijkens beet de veelbelovende
Igor Roma zaterdagavond einde
lijk het spits af en wel met J.S.
Bach. Roma startte met diens
'Toccata in C-klein', gecompo
neerd voor klavecimbel in de tijd
dat de vleugel nog moest worden
uitgevonden. Hierna bracht Igor
Roma een drieluik uit Frans Lis
zts Yenezia e Napoli', waarbij je
de gondels door de Delfshavense
Kolk kon horen kabbelen.
Na de pauze opnieuw Liszt, maar
nu 'Consolation nr. 3 in Des
groot'. Later volgden bewerkin
gen van muziek van Bach door
Liszt en Siloti en afgesloten werd
met het lied der wanhoop, angst
en wensdromen 'Sonate nr. 7 in
Bes-groot' van Prokofiev, dat hij
schreef tijdens de Tweede We
reldoorlog.
Bierpomp
Hoewel er technisch niks op het
spel viel aan te merken, was de
keuze voor Igor Roma als grote
trekker voor het KolkKonsert wel
licht toch niet zo sterk. Zeker niet
Vanaf een tiental tot de haven toegelaten schuiten, roeibootjes, kademuren, balkonsen raamko
zijnen genoten de muziekliefhebbers van het concert van pianovirtuoos Igor Roma.
'Wil de echte burgemeester opstaan?' Foto's Victor van Sreukelen
als het is bedoeld om 'de Rotter
dammer' de concertzaal in te lok
ken. De door de concertpianist ge
kozen werken waren vaak zwaar,
te onbekend en soms te zacht voor
een dergelijk laagdrempelig
volksfestijn. Zo had Stadsbrouwe-
rij De Pelgrim een bierpomp bui
ten gezel, waardoor een luidruch
tig pratende en soms schaterla
chende menigte bierdrinkers het
voor het publiek op de kademuur
onmogelijk maakte naar Roma te
luisteren.
„Toch heeft hij een prima tech
niek," zegt organisator Yvonne
Nesselaar van de stichting Klas-
siek@Delfshaven, „maar het kost
hem veel moeite om op een ont
spannen spontane manier met
het publiek om te gaan en het te
binden aan de vleugel. Eigenlek
het tegenovergestelde van Wibi
Soeijadi. Aanvankelijk kwam Ro
ma met een nog zwaarder reper
toire, maar dat heeft hij op ons
verzoek iets aangepast. De pianist
was enorm gespannen en onder
de indruk van het concert. Hy was
achteraf ook totaal uitgeput. Hij
heeft nog nooit een openluchtcon
cert van een dergelijke omvang
en sfeer en op een dergelijke
plaats meegemaakt. Dit is toch de
mooiste openlucht-concertzaal
van Rotterdam. Het KolkKonsert
is echt een cadeautje van Delfsha
ven voor de hele stad."
In tegenstelling tot het optreden
van zaterdagavond waren in de
zinderende hitte van zondagmid
dag de stoeltjes op de drijvende
platbodems nauwelijks vol te krij
gen.
Waterspuit
Terwijl het muzikaal kaliber van
het optredende RPhO zeker met
onderdeed voor dat van Igor Ro
ma. De temperatuur liep flink op
boven de stalen schuiten en de
EHBO had de bezoekers, die voor
al van boven middelbare leeftijd
waren, gewaarschuwd niet zonder
hoofdbedekking de zon in te
gaan. Een EHBO-er liep deson
danks met een mobiele water
spuit rond om oververhit geraakte
muziekliefhebbers te verkoelen.
Ook op de kades was het aanmer
kelijk stiller dan de avond ervoor.
Is het doorgaans de regen, die de
opkomst bij openluchtevenemen
ten drukt; zondagmiddag gooide
de zon roet in het reten. „Voor
Hoek van Holland," zegt organi
sator Yvonne Nesselaar, „stond
twintig kilometer file. Tegen het
strand kan met die zon zelfs het
KolkKonsert niet op. Gisteren
was de zon echt onze vijand. De
inwoners van Delfshaven, die ik
traditiegetrouw vraag tijdens het
concertweekeinde te duimen voor
mooi weer, hebben dat nu iets te
hard gedaan."
Aan de muzikale prestaties van
het speciale strijkersensemble
van het RPhO kon de matige op
komst van zondagmiddag in ieder
geval niet liggen. De zestien strij
kers spelen slechts in Delfshaven
in deze samenstelling. Vorig jaar
voor het eerst. Hierdoor spreekt
men bij het RPhO inmiddels van
het Kolkensemble. Mede door
verfijnde vioolsolo's van Jolijt
Kalkman en Charlotte Potgieter
zorgde het strijkersorkest op
nieuw voor onvergetelijke muzi
kale momenten. De zon, klanken
van Vivaldi en de geur van water
deden zondagmiddagpresentator
Fred van der Hilst zichzelfs in Ve
netië wanen. Met klanken van
Mozart, Puccini, Vivaldi, Benja
min Britten en Antonin Dvorak
voerden de strijkers onder leiding
van dirigent Hans Leenders het
pubhek mee op een muzikale reis
door drie eeuwen muziekgeschie
denis door heel Europa. Sopraan
Monique Krüs, die eerder met het
RPhO onder andere het operette
concert 'Der Fledermaus' bracht,
zong de sterren van de hemel bij
Brittens 'Les Illuminations', dat
hij componeerde naar gedichten
van Arthur Rimbaud.
Door Marc Floor
Rotterdam Of het nou buiten 30
graden is of niet, een paar keer
per jaar wordt er in de donkere
ruimte van V2 eens fijnk stilge
staan bij de vooruitgang. Onder
de titel Wiretap' houdt de Rotter
damse nieuwe media-organisatie
al sinds vijf jaar mini-congressen,
met als centraal thema de relatie
tussen technologie en maatschap
pij-
Gistermiddag was de beurt al
weer aan "Wiretap 5.07' ('vijfde
jaargang, maand zeven') met als
ondertitel 'Tekkie Therapy'. Cen
trale vraag daarin: hoe kan (me
diatechnologie van nut zqn bij
het geven van therapie?
'Wiretap' is bedoeld als platform
voor geïnteresseerden in nieuwe
media, mediakunst en mediafilo-
sofie. V2 nodigt een aantal kun
stenaars of deskundigen uit die
wat te maken hebben met het the
ma van de betreffende Wiretap,
laat die hun verhaal doen, om ze
vervolgens met het publiek in de
bat te laten gaan. En wat V2 be
treft kunnen de gasten, die vaak
internationale faam in hun disci
pline hebben, meteen opgenomen
worden in het Y2-netwerk'.
Hoewel de 'Wiretap'-serie is opge
zet als congres voor specialisten
althans voor mensen die behoor
lijk zijn ingevoerd in de wereld
van nieuwe media en mediafiloso-
fie zijn de thema's interessant
genoeg voor een breed publiek.
Technologie is tenslotte een on
misbaar bestanddeel van het he
dendaags Wen en zal in de toe
komst alle' \aar een grotere
plaats inner.
De relatie tussen technologie en
therapie is ook zo'n onderwerp
dat breed kan boeien. Daarom is
het zo jammer dat de eerste spre
ker van gistermiddag, docent
wijsbegeerte bij de Erasmus Uni
versiteit Henk Oosterling, een
verhaal hield wat volledig binnen
zijn eigen universum viel.
Oosterling wierp interessante vra
gen op als 'heeft het spelen van
gewelddadige videogames een
therapeutische werking of juist
niet', maar doorspekte zijn ant
woorden zo rijkelijk met termen
als 'transcendentale subjectivi
teit', 'materieel substraat' en 'd(
anticipatie van de realiteit' datje
de draad snel kwijtraakte. Zelfs
V2-direeteur Alex Adriaanssens,
zelf bepaald niet vies van het ge
zwollen taalgebruik dat blijkbaar
eigen is aan het debat over nieu
we media, keek lichtelijk ontwor
teld in het rond.
Amsterdams experimenteel kun
stenaar Erik Hobijn was naar Rot
terdam gekomen om in het kader
van het thema zijn potentiele zelf
moordmachine toe te lichten. Ho
bijn, verantwoorlijk voor de vuur-
spuwers die de recente begrafenis
van collega-kunstenaar Peter Gie-
le oplichtten, is veel bezig met
'hoe je jezelf kan beschadigen'.
Hij vervaardigt geen apparaten
die het leven kunnen redden of
verlengen, maar die dat juist kun-
ften bedreigen.
Volgens Hobijn kan de geest leren
van de ervaringen van het li
chaam en dus heeft hij een machi
ne ontworpen, die nog het best is
te omschrijven als een vlammen
werper en een mini-podium. De
bedoeling is dat een vrijwilliger,
gelukkig nog wel van top tol teen
ingesmeerd met onbrandbare
pasta, op het podiumpje gaat
staan en mag wachten tot er een
flinke vlam op hem wordt afge-
spuwd. Iets van een bijnadood-er-
vanng dus, maar of dat nou zo
therapeutisch is?
Derde gast Eric Davis, Ameri
kaans cultuurwetenschapper,
verhaalde tot slot nog wat over de
zelftherapie van New Age-bewe-
gingen. Helaas was zijn relaas van
een even stellige vaagheid als
voorganger Henk Oosterling. Da-
vis bedient zich van behoorlijk
wat 'vakpraat', bouwt zijn verhaal
associatief op, en heeft het veel
over 'het zelf en 'de ziel'.
Het zou zo aardig zijn als Wiretap,
wat zulke interessante en actuele
materie als onderwerp heeft, wat
meer zou doen aan de toeganke
lijkheid. Nieuwe media en tech
nologie zijn zo makkelijk op te
hangen aan alledaagse voorbeel
den en wie het, nadat V2 een
plaats heeft gekregen achter de
deuren van het publieksgerichte
beeldinstituut, nog heeft over 'po
sitionering', 'exploreren', en 're-
flectiviteit' mag van mij voor de
vlammenwerper van Hobijn wor
den gezet.
LondenAretha Franklin is de
grootste zangeres aller tijden, zo
meldt het Britse showbizzpers-
bureauWENN.
De Amerikaanse souldiva
CThink') krijgt déze onderschei
ding op basis van een enquête
die het satellietstation YH-1
heeft gehouden onder artiesten,
schrijvers en sleutelfiguren in
de muziekindustrie.
De top-tien brengt Tina Turner
op een eervolle tweede plaats,
gevolgd door Janis Joplln, Bon
nie Raitt, Joni Mitchell, Billie
Holllday, Chrissle Hynde, Ma
donna, Annie Lennox en Carole
King. Opvallend is dat recente
succesvolle zangeressen als Ce
line Dion, Mariah Carey en Lau-
rynn Kill geen plaats in de ere
galerij is gegund.
artiest
Victor de Boo
b u m
Made by Mates
I a b o
Disckusfaistr.
Ciavicenter
49:29 min.
Ongebruikelijke samenstellingen van jazzgroepjeskom je steeds vaker
tegen. Het altijd onmisbaar geachte ritmetrio van piano-bas-dnuns is in
eens niet meer nodig. Drums werden al eerder incidenteel weggelaten:
in periode dat Chet Baker alleen nog maar heel zachtjes op zijn trom
pet kon blazen, kon hij een druktemakende slagwerker wel missen.
Nu blyven ook piano en bas al thuis. De Nederlandse drummer Victor de
Boo speelde een cd vol met slechts saxofonist Dale Barlow en trompet
tist Scott Tinkler, beiden uit Australië. Een originele samenstelling, ver
weg van de gebaande paden.
Het trio met alleen drums levert een bijzonder helder en droog geluid
op, waarin voor de twee blazers geen veiödiuilen meer mogelijk is. Ze
hebben daar trouwens ook geen behoefte aan, want ze spelen bijzonder
overtuigd van zichzelf en dat is terecht. Tinkler zoals zijn achternaam
klinkt intuïtief, vederlicht en huppelend, Barlow zwaarder en meer 'tra
ditioneel'.
De Boo is in Nederland nauwelijks bekend als jazzdrummer. Maar hij
betoont zich als origineel en beperkt zich verre van het tikken van de
maat. En natuurlijk laat hij regelmatig via zijn bass-drum van zich ho
ren.
Peter van Eijkelenburg
