14
Tom Waits sober
maar intrigerend
Ernest Hemingway:
vertwijfelde macho of
gedesillusioneerd genie?
Fascinerende visie op het toeval
Rusland stelt de wet
op buitgemaakte
kunst in werking
Verjaardagsfeestje op cd
ff-
Concert Black "J
Sabbath uitgesteld
Baby ontsnapt
uit geheim
laboratorium
Bioscoop top 5-
In Memoriom
Nico 'Shepherd'
Schaap behield
zijn innerlijke
waardigheid
Mhm&JiLT:
Rotterdams Dagblad
Door Hans Piet
Den Kaag Tom Waits, na twaalf
jaar terug in Nederland. De stem
ming in de uitverkochte PWA-zaal
van het Nederland Congres Cen
trum was er naar. Bij de kassa
deed een (te grote) groep mensen
een gooi naar de laatste vier kaar
ten en wie inmiddels in het bezit
was van een plaatsbewijs voelde
zich een van de gelukkigen. Die
geladen of was het uitgelaten po-
sitiviteit miste zijn uitwerkingna
tuurlijk niet. En ook Waits, 49 jaar
- inmiddels, leek zich te herinne
ren hoe hij hier op henden werd
gedragen als een grootse vertol
ker van het nachtleven, terwijl hij
in andere delen van de wereld
werd verguisd. Zijn stem was de
zelfde gebleven. De Amerikaan
klinktnog altijd als een dieselmo
tor kort na de koude start.
Toch valt er weinig op zijn vertol
kingen af te dingen. De onderwer
pen die hij bezingt, hebben welis
waar een meer 'aards' karakter
gekregen en handelen over die
ren, voedsel en de liefde, maar de
intensiteit waarmee hij die bedjes
brengt, hebben nieis aan passie
verloren. Waits was gisteravond,
tijdens zijn eerste van twee Haag-
seconcerten, by vlagen zó brisant
daj. een gloedvolle warmte en kip-
r penvel tijdens het twee uur en een
kwartier durende optreden (inelu-
- sief drie toegiften) om voorrang
vochten. Hij bleek vooral een ras-
entertainer met een fikse dosis
humor, die zijn gehoor - ook door
soms clownesk uit de hoek te ko
men - deed schateren.'Zo schil
derde hu, in zijn rijke verteltrant,
een roadie die volgens hem net
iets te veel op het podium ver
scheen af als zijn zwager met een
mislukte carrière als zanger, die
op deze manier alsnog een poging
deed zich in de kijker te spelen.
„Hij hoopt natuurlijk dat ik hem
een nummer laat zingen,* aldus
Waits. „Dat gebeurt in elk geval
niet vanavond en ook niet volgen
de week. Misschien in een volgen
de eeuw, maar dan niet de eeuw
die voor de deur staat."
En na een uur, als hij achter de
piano plaatsneemt, wekt hij even
de indruk dat er verzoekjes mo
gen worden ingediend om vervol
gens op reacties uit de zaal te rea
geren met: „Oh nee, en dat num
mer zeker niet. Wat denken jullie
wel, dat ik een aap ben, dat ik hier
als een levende jukebox wil fun-
geren."
Muzikaal toonde hij, en zijn drie
begeleiders, een heel bijzondere
klasse. Niet door virtuoze soü toe
te laten, maar door uiterst subtie
le accentjes in de rijke muziek
aan te brengen. Wat vooral
spreekt, is de intensiteit, de pas
sie en de gedrevenheid waarmee
hjj het werk - met de composities
van zijn laatste cd 'Mule varia
tions' in een centralere! -uitvoert.
Hij schuifelt op een intrigerende
manier constant heen en weer
tussen oprechte expressie en
knap acteren. Zijn hehaamtaal
geeft daarbij aan hoezeer hij in
zijn eigen teksten opgaat. Op de
mooiste en meest gemeende mo
menten spreken zijn zwaaiende
armen er. stampende voeten
boekdelen. Dat hij daarbij in een
bak met kalk staat te trappen,
zorgt voor een extra visuele in
kleuring, de confetti die hij uit
zijn zak tovert en waarmee hij
naar zijn gitarist en bassist
strooit, zet het geheel in een
sprookjesachtig daglicht. Duide
lijk is ook, datje met zoveel prach
tig materiaal - van avantgarde tot
blues en van rock tot gospel - visu
eel totaal niet hoeft uit te pakken
om een zaal aan je te binden. Tom
Waits bracht slechts wat gekleurd
licht en drie huiskamerlampen
mee, maar tegelijkertijd ook werk
waarop dnekwart van de interna
tionale popmuziekschrijvers stin
kend jaloers zal zijn.
Gezien de snelheid waarmee de
concertkaarten waren uitver
kocht en zijn persoonlijke verhou
ding met directeur Louis Behre,
moet het heel raar lopen wil de
Amerikaan in oktober niet op het
Crossing Border Festival in Den
Haag staan. Het zou in elk geval
een mooi compromis zijn voor al
die mensen die geen kaartje heb
ben kunnen krijgen.
Tom Waits. Met drie begeleiders.
Den Haag (Nederlands Congres
Centrum). Gehoord: gister-
avond. Herhaling: vanavond.
Woensdag 21 juli 1989
V jHet concert yan l
- Black^Sabfetii op dinsdag 10 j
augustus - ih->Ahoy'.,- -is uiige:
t band.'veriengt. zijn
Jdoarpïéi opfi«töf;!nl-Jlotter- v
damis'veradMJVen naarlO dé-. -
l cemb^fjEt'zöninogi.öiMe
kaarten''beschikbaar.-'-Réeds
„getochte.torten:blijven gel-
•ÜunderdisJ Ranjajn. gèldvanaf
vandaag temgkrijgen.'Datkan
decemberby dé-
öp'de be-,
DoorRené R. Kastelein
Door René R. Kastelein
Toegegeven, juli '99 is een tikje
aan de vroege kant om definitieve
uitspr Jten te doen over de be
roerdste speelfilm van het jaar.
Niettemin valt te betwijfelen of
'Baby Geniuses' de finaleplaats
nog kan ontgaan. Stelt u zich een
r komedievoorwaarinubaby'smet
bleke Koppies in klinisch witte
uniformpjes achter glas ziet opge
sloten, badend in tl-licht. Locatie
is een geheim laboratorium waar
gedragsexperimenten worden u5t-
gevoerd, onder meer op een baby
die werd gescheiden van zijn
tweelingbroer. Doel is de ontdek
king van een geheime babytaai,
alsmede verwerving van kennis
over het geheim van het leven, die
baby's volgens de scenaristen van
deze film bezitten.
Schattig, nietwaar? Nou nee.
Het scenario voorziet in de ont
snapping van baby Sly, de per
soonsverwisseling en daaropvol
gende ontvoering van zijn broer
Whit,.ende ontmaskering van het
geheime laboratorium. Wie de ja
renlang geestelijk mishandelde
baby's vervolgens moet opvan
gen, laten de scenaristen wy sely k
onvermeld. Tamelijk hardhandi
ge humor, mislukte sketches en
een overdosis flauwe woordgrap
pen, maken dit tot een exponent
van slechte smaak die zijn weerga
niet kent, In die zin schrijft Bob
Clark, maker van 'Porky's' en
'Porky's II', The Next Day", wel
licht nog filmgeschiedenis. In Pa-
thé2
Als er iets onherstelbaar mis gaat,
door toeval of lot, komt de onver
mijdelijke vraag wat er gebeurd
zou zijn als... De vraag is even be
grijpelijk als zinloos - er is per de
finitie geen antwoord - maar des
te fascinerender materiaal in de
handen van filmmakers. Op een
zame hoogte staat nog steeds
Kieslowki's 'Blind C'hance'; drie
opeenvolgende verhalen waarin
de levensloop van zijnpersonages
wordt bepaald door het simpele
wel, of niet halen van een trein.
Peter Hewitt's debuutfilm 'Sli
ding Doors' is gebaseerd op een
vergelijkbare constructie. Helen
(Gwyneth Paltrow) rent om de
metro te halen. Ze komt net te
Iaat. Een fractie later spoelt de ca
mera terug, zien we haar opnieuw
rennen en nu net op tijd instap
pen. Vanaf dat moment lopen bei
de verhalen parallel
Hoewel die terugspoeltruc weinig
vertrouwen wekt in een goede af
loop, is dit wel degelijk het begin
van een fascinerende visie op toe
val. Het halen van de trein, brengt
Helen juist op tijd thuis om part
ner Geriy (John Lynch) te betrap-
Gwyneth Paltrow speelt in 'Sliding Doors' een gedegen rol als carrièrevrouw, fowgpp
pen op overspel met zijn ex Lydia
(Jeanne Tripplehom). Eten knal
lende ruzie volgt, en in de bar
waar ze haar verdriet probeert te
vergeten, wacht James (John
Hannah). De kijker beseft ogen
blikkelijk dat dit de betere kandi
daat moet zjjn.
In scenario twee, wordt de ont
dekking van overspel net voorko
men en ligt de nadruk meer op de
getroebleerde Gerry, die niet kan
kiezen tussen partner en ex-
vriendin. Howitt verbeeldt zijn
lotgevallen met een fraai gevoel
voor ironie.
Howitt vind een mooie balans in
zijn regie, van een personage die
weliswaar niet op de onvoorwaar
delijke sympathie van de kijker
kan rekenen, maar ook altijd
meer is dan een sjabloon. Paltrow
speelt op haar beurt een gedegen
rol als carrièrevrouw. Howitt, die
jarenlang moest leuren met zijn
scenario om uiteindelijk in Syd
ney Pollack een financier te vin
den, maakt hier een weliswaar
niet foutloos - want soms net te
kluchtig - maar beslist fraai lange
speelfilmdebuut.
In Arcaplex Spijkemsse
enPathéï
"VMatilx
Kabouterplop
„Hi?,
b*>/21Q799/Bron: PWfié Qnera»
Rotterdam Oorlog in Europa,
stierenvechter) in Spanje, vissen
in de Caribische Zee, safari in.
Afrika: het waren de centrale the
ma's in leven en werk van Ernest
Hemingway.
De meningen over de Amerikaan
se schrijver, die op 61-jarige leef
tijd een eind aan zijn leven maak
te, lopen sterk uiteen. De een ziet
hem als een vertwijfelde macho,
de ander als een gedesillusio
neerd genie. Maar niemand be
twist dat Hemingway de litera
tuur van de twintigste eeuw be
slissend heeft beïnvloed voordat
hij zich op 2 juli 1961 een kogel
door het hoofd joeg.
Vandaag, 21 juli, zou Hemingway
honderd jaar zijn geworden. Ter
gelegenheid daarvan heeft zijn
Amerikaanse uitgever, Scnbners,
een niet eerder gepubliceerd ma
nuscript laten bewerken door He
mingways zoon Patrick. 'True at
First Light' is het fictieve verslag
van een safari in Afrika die de
schrijver in de jaren vijftig zelf
heeft meegemaakt.
Na zijn middelbare school trad
Hemingway als verslaggever in
dienst bij de Star in Kansas City.
Later zou hij vanuit Europa de
Spaanse Burgeroorlog en de
Tweede Wereldoorlog verslaan.
Maar zijn eerste oorlogservarin
gen deed Hemingway al in 19 18
op. Tijdens de Eerste Wereldoor
log werd hij naar Italië gestuurd.
Al na enkele weken werd hij door
een granaatscherf getroffen. Zijn
diensttijd en ziekenhuisperiode
heeft hij beschreven in 'A Fare
well to Arms'. De in 1929 op Key
West geschreven roman behoort
tot zijn bekendste werken.
Na zijn terugkeer in de VS kreeg
Hemingway een baan bij de To
ronto Star Weekly, die hem als
correspondent naar Parijs stuur
de. Daar ontmoette hij gelijkge
stemde zielen als Ezra Pund en F.
Scott Fitzgerald. De in Parijs wo
nende Amerikaanse schrijfster
Gertrude Stein bedacht voor deze
kunstenaarsgroep de naam Lost
Generation, omdat zij slechts des-
illusie en cynisme in de plaats
konden stellen van de in de oorlog
verloren gegane traditionele
waarden.
Gedenkteken
Hemingway richtte met zyn eer
ste roman The Sun Also Rises'
een gedenkteken op voor deze
verloren generatie en zorgde met
zijn korte, laconieke stijl voor een
literaire doorbraak. In het boek
stelde hij tegenover het cynisme
van zijn held het volgens eigen
wetten verlopende stierenge
vecht, waarvoor hij zijn leven lang
een fascinatie behield. Zelf verge
leek Hemingway zijn stijl met een
ijsberg waarvan alleen het topje
boven water uitsteekt.
Steeds terugkerend thema is de
stoïcijnse held die de dood in de
ogen kijkt, maar onderwijl zyn
plichten professioneel vervult en,
in de woorden van de schrijver,
'grace under pressure' (waardig
heid onder druk) betoont. Dat
geldt voor de toreador in The Sun
Also Rises' en voor Robert Jordan,
die m 'For Whom the Bell Tolls'
(1940) in de Spaanse Burgeroorlog
aan de kant van de Republikei
nen vecht evenzeer als voor de
hoofdpersonen uit de safari-no
vellen
De viermaal gehuwde Heming
way alleen maar voor te stellen als
een gefrustreerde macho doet de
schnjver geen recht. Want zijn
helden weten dat zij de speelbal
zijn van een uitzichtloos lot. Al
leen schnjft de voor alle helden
van Hemingway geldende ereco
de voor dat zij hun nederlaag
Vandaag, 21 juli, zou de schrijver Ernest Hemingway honderd
Jaar zijn geworden. Archieffoto ANP
waardig ondergaan. Jake Barnes
in 'The Sun Also Rises' is impo
tent en kan zijn liefde voor Brett
Ashley nooit vervullen. Heniy, de
stervende hoofdpersoon van The
Snow of the Kilimanjaro1 (1936)
beklaagt zijn aan drank en vrou
wen vergooide schrijverstalent.
In zyn laatste jaren voerde ook
Hemingway een strijd tegen het
lichamelijke en geestelijke ver
val. De visser Santiago zegt op
een bepaald moment tegen zich
zelf: „een man kan vernietigd
worden, maar niet overwonnen."
Misschien, dacht Hemingway aan
die uitspraak toen hij op 2 juli
1961 naar de kelder van zijn huis
in Keteheum, Idaho, afdaalde, een
wapen uit de kast koos en zichzelf
een kogel door het hoofd. joeg.
In 1953 kreeg Hemingway de Pu-
litzerprys voor The Old Man and
the Sea' en het jaar daarop viel
hem de Nobelprijs ten deel. Zyn
ronde, met ringbaard omkranste
gezicht werd het gezicht van de li
teratuur. Maar zijn imago reikte
verder, Zyn avontuurlijke leven
maakte hem tot een icoon van zijn
generatie,
De roem overspoelde Hemingway
en hij het niet na zijn imago van
onverschrokken avonturier en
macho in stand te houden. Maar
onder alle branie gaapte kenne
lijk ook een afgrond. Net ais zijn
vader, een arts, maakte Heming
way langdurige perioden van de
pressie door. De vader en twee an
dere van de zes kinderen He
mingway pleegden eveneens zelf
moord.
Honderd jaar na zyn geboorte
lijkt de tijd rijp om afstand te ne
men van Hemingway de macho-
avontuner en kritisch te kijken
naar Hemingway de schrijver. Op
een herdenkingsbijeenkomst eer
der dit jaar in Boston gebeurde
dat ook. De oichter Derek Walcott,
ook een Nobelprijswinnaar, vond
dat Hemingway in zijn latere
werk een sombere en patriarchale
toon aanslaat en enkele schrijf
sters vonden dat vrouwen in zyn
werk niet tot leven komen. De
Zuid-Afrikaanse schrijfster Nadi-
ne Gordimer verweet Hemingway
een gebrek aan echte belangstel
ling voor Afrika. „Kij was verliefd
op Afrika en construeerde naar
zyn eigen behoeften iets wat wei
nig met de realiteit te maken
had," zei zij. Dat Hemingway een
van de belangrijke schrijvers van
de afgelopen eeuw is geweest
stond voor Gordimer en de andere
deelnemers echter buiten kijf.
Door Pieter van Hove
Op 67-jarige leeftijd is gisteren in
een Amsterdams verzorgingste
huis de I Jmuidense musicus Nico
Schaap overleden. Met zijn broer
John en zus Helen maakte hij ja
renlang deel uit van het ju Neder
land en ver over de landsgrenzen
beroemde trio The Shepherds. Ni
co Schaap is overleden aan een
hartstilstand, precies een week na
zijn verjaardag.
Als jongeman was Schaap werk
zaam als zogeheten porder in de
IJmuidense vishallen. Bij nacht
en ontij moest hij lossers waar
schuwen by het binnenkomen
van een vissersschip "daarnaast
had hij als grote hob^y muziek.
Het spelen van de bas was zijn
grootste passie. Als talentvol ama
teur speelde de bassist onder
meer bij het Kennemer Kwintet
en het Ted Powder Kwintet. Zijn
grote doorbraak kwam toen hij
met broer en zus in 1963 The
Shepherds oprichtte.
Niet lang daarna scoorde het trio
zijn bekendste hit 'Dank IT, later
gevolgd door het bijna zo populai
re 'Mensen zoals Wij'. Ook bij het
Koninklijk Huis viel het gezel
schap in de smaak, getuige de op
tredens bij het huwelijk van Bea
trix en de geboorte van Willem-
Alexander. In het buitenland trad
het drietal op in onder meer Ja
pan, Duitsland, Engeland en Bel-
gieJToen begon eigenlijk al het
verval van Nico, zou Helen She-
perd jaren later in een interview
met deze krant zeggen. „Nico was
vanaf het begin niet geschikt voor
de showbusiness. Het ging alle
maal te snel." Hij raakte verslaafd
Als bassist van The Shepherds
vierde Nico Schaap triomf in
binnen- en buitenland.
Archieffoto Rotterdams Dagblad
aan drank en pillen.
In 1975 verliet Nico de groep. Hoe
wel The Shepherds in een nieuwe
bezetting door bleven gaan, zou
de groep nooit meer het oude ni
veau halen. Vooral zijn bekende
hoge falset-stem werd node ge
mist. Sindsdien leefde hij een te
ruggetrokken bestaan in IJmui-
den. Verschillende kereti werd hy
in inrichtingen en ziekenhuizen
opgenomen. Uiteindelijk werd hij
in 1993 op straat gezet en zwierf
door zyn geboorteplaats. Nico
Schaap belandde in een tehuis
van de stichting Hulp Voor Onbe-
huisden (HVO) in Amsterdam
Daar bleef hij tot begin mei van
dit jaar. De laatste weken bracht
Schaap door in een verzorgingste
huis in Osdorp.
Hij kwijnde daar weg tussen de
veelal demente bejaarden. Hoe
wel zyn geheugen hem af en toe
in de steek liet, behield hij 'fijn
waardigheid. Zoals vorige week
tijdens zijn verjaardag. Met John
en Helen zong Nico nog uit de vo
rig jaar uitgekomen cd Mensen
zoals Wij'. Hij genoot zichtbaar
van dat moment, herinnert zus
Helen zich. In feite nam hy toen al
afscheid van de wereld, van de
mensen met al hun ups en downs.
Mensen zoals hy.
MoskouDe Russische wet op de
nationalisering van oorlogsbuit is
dinsdag in werking getreden. Het
constitutionele gerechtshof be
vestigde de wet op hoofdonderde
len.
Dat geldt ook voor de door presi
dent Jeltsin aangevochten bepa
ling over nationalisering van in
Duitsland buitgemaakte kunst.
„Dat betekent dat de wet nu, reke
ning houdend met de uitspraak,
wordt uitgevoerd," zei Jeitsins
vertegenwoordiger Miehail
Mitjoekov bij het hof.
Dat bepaalde dat „agressor-lan
den geen enkel recht op aan
spraak hebben tot teruggave van
hun cultuurgoederen, wèl burgers
en organisaties die slachtoffer
werden van de holocaust en het
Hitler-regiem."
Jeitsins argument was dat de wet
strijdig is met internationale ver
dragen. Het parlement vond dat
de kunststukken een gepaste
compensatie zyn voor de vernieti
ging van Russisch erfgoed tijdens
de Tweede Wereldoorlog. De afge
vaardigden hadden eerder Jeits
ins veto over de wet vernietigd.
Die stapte daarop naar het hof. De
president deed dit mede omdat
hij goede (handels)betrekkingen
met Duitsland wil
De uitspraak is niet direct van in
vloed op de claim van de Neder
landse staat op de Koenigs-collec-
tie, een kunstverzameling uit Ne
derland die via nazi-Duitsland in
de Sovjet-Unie terechtkwam. Het
ministerie van OCW zegt over een
claim van voor 1950 te beschik
ken, waardoor, zelfs als de wet
wordt aangenomen, teruggave
mogelijk blijft.
De totale Russische buit bestaat
uit zo'n 200.000 geroofde kunstob
jecten uit Duitsland. De meest tot
de verbeelding sprekende tfofee
is de schat van Priamos. Die door
de Duitse archeoloog Schliemann
in Turkije opgegraven goudcol
lectie zou aan de koning van Troje
uit de oud-Griekse legenden heb
ben toebehoord.
artiest
De
hieperdepiep
ceedee
a 1 b
X
abel
Jingo
d u u
75.14 min.
Dit kinderfeestje in cd-vorm is bedoeld voor jarige jobs in de leeftijd tus
sen nul en tien jaar. Het album bevat zowel bekende verjaardagsliedjes,
zoals 'Lang zal ze leven' en 'Happy birthday' als onbekender matenaal
(by voorbeeld 'Wie niet lachen ml'). Al deze nummers hebben ook een in
strumentale versie, zodat er Hink op de tekst geoefend kan worden,-De
uitleg van de verschillende spelletjes, die ook op de cd staan, is terug te
vinden in het hoesje. Deze variëren van 'Zakdoekje leggen', tot een
dansnummer zoals 'Hoki Poki', dat waarschijnlijk erg zal aanslaan bij
de uitgenodigde kinderen. Alleen de 'Stoelendans' is niet geschikt voor
de allerkleinsten. De muziek stopt namelijk niet helemaal, wanneer ie
dereen moet gaan zitten. Dat is erg verwarrend.
De verstaanbaarheid van Nederlands gezongen teksten is nog wel eens
een probleem, maar niet op dit werkje. De begeleidingsmuziek is erg
eenvoudig gehouden, zodat niets de zangpartijen kan overstemmen.
Het omslagwerkje van 'De hieperdepiep ceedee' is vrolijk versierd en
bovendien erg kindvriendelijk. Het gebruikelijke plastic hoesje is ver
vangen door een kartonnen, uitklapbare omslag, zodat ook de Éeinsten
de cd zelf kunnen hanteren.
Eva Crouwell
