Bc ek ei
Jef Rademakers (50)
begraaft zijn illusies
Ivo de Wijs is eerst en vooral Ivo de Wijs
•O***"
Vogelvriend
Felix Thijsseïi galat
voor zijn tweede Strop
Ex-tv-maker schrijft roman over het
straalbezopen leven van twee vrienden
van te
vmk
mkêti
TofhlO
JÜESZ3H
Door Cees van Hoore
Als Ernst, de hoofdfiguur in "Ver
loren tijd', met het vliegtuig in
Havanna landt, is hy zo dronken
dat zijn vriend hem in een rolstoel
door de douane moet duwen. Het
is de opmaat tot een twee weken
durend drinkgelag met beeld
schone Cubaansen die voor een
paar dollars uit de tanga gaan.
Maar in dat Cuba, waar de afge
bladderde huizen nog de vergane
glorie van de negentiende eeuw
ademen, beginnen de twee vrien
den na te denken over hun leven,
een leven dat al over de top heen
is.
Ernst kijkt terug op zijn carrière
als tv-maker en, hoewel hij geluk
kig getrouwd is, zijn onstilbare
verlangen naar seks. Vlak voor
hun vertrek ontmoet hij Maite,
een Cubaans meisje dat niet op
zijn geld uit is, maar meteen
smoorverliefd op hem wordt. Mis
schien wel omdat vfouwen hou
den van 'de treurigheid in de ogen
van een man' van middelbare
leeftijd. Maar Ernst heeft aan de
vooravond van zijn vijftigste ver
jaardag besloten om af te rekenen
met de leugen die het leven is. Hij
maakt de kans op een laatste, gro
te liefde in zijn leven kapot door
Maite vanaf het vliegveld duizend
dollar in een enveloppe te sturen.
Jaguar
Rademakers heeft zijn Jaguar
nog maar net geparkeerd voor het
Kruithuisje aan de Leidse Jan van
Houtkade, de residentie van zyn
literaire agent René Valientgoed,
als hij de interviewer erop wijst
dat deze de ik-figuur en zijn eigen
persoon niet door elkaar moet ha
len. „Maar," zegt hij, „Emsts ge
dachtegoed is het mijne. Kijk, ik
ben een kind van de jaren zestig,
een tijd waarin men nog geloofde
dat de mens deugde. En die illusie
is dus nu wel voorgoed vervlogen.
Als ik morgen weer 50 zou wor
den, dan gaf ik geen feest- Ik heb
ontelbare mensen leren kennen
by Ue televisie, maar ik ben zuinig
met het woord 'vriend' gewor
den."
In Verloren tijd' wordt de negen-
tiende-eeuwse schrijver Marcel
lus Emants keer op keer aange
haald. Rademakers schreef een
proefschrift over deze auteur.
„Zijn pessimisme over de mens
en het leven, is mijn pessimis
me," zegt hij. ,Jn alles wat hij
schrijft, herken ik mezelf. Die na
turalisten gingen te werk als
boekhouders: aan de linkerkant
van het kasboek zetten ze de goe
de dingen van het leven, aan de
rechterkant de slechte. En de
slechte overheersten. Als je jong
bent, denk je dat je nooit dood
gaat. Maar nu wordt alles ge
kleurd door dat besef. Ik vergelijk
het leven met het beklimmen van
een berg. Op je veertigste sta je op
de top. Teruggaan kan niet meer.
Je kijkt alleen nog maar naar be
neden, ziet alleen nog maar de
grond, de dood. En we kunnen
niet anders dan daarin berusten.
Met Wim Sonneveld zeg ik:
'hebtu ooit een dode horen zeg
gen: dit neem ik niet?"
„Alleen de herinnering blijft,
de herinnering aan liefdes en tri
omfen. De herinnering is belang
rijker dan het feit zelf. Het feit
krijgt in de herinnering een
gouden randje, net zoals
een schilderij een gou
den randje heeft en de
foto van een geliefde
een gouden lijstje.
Alleen vergane
glorie is echte
glorie. Ik gaf
laatst ergens
een lezing
waarin ik de
ze gedachten
ontvouwde.
Een vrouw
uit het pu
bliek zei na
derhand te
gen me: 'u ge
draagt zich als
een kind van wie ze het ijsje heb
ben afgepakt'. Dat trof me. Het is
waar,"
„Ik heb besloten om vanaf mijn
vijftigste de leugen te gaan culti
veren. Ik weet no g goed dat ik met
Gerard Rove, na een zware opna
medag, op een terras in Lourdes
zat. Na een paar drankjes vroeg ik
aan hem; 'Zeg Gerard, denk je nu
echt dat die Heilige Maagd be
staat? 'Nee', zei hij, 'natuurlijk
niet. Maar dat is toch nog geen re
den om niet in haar te geloven.'
Dat is het preeiesf Wijsheid is ge-
Jef Rademakers: 'Ik heb besloten de leugen te cultiveren.' Fotogpd/tmckHogewocing
noegen nemen met de leugen."
„Kotsmisselijk word ik van het
beeld dat op de televisie van de
liefde wordt geschetst Neem zo'n
programma als 'Spoorloos'. Knap
gemaakt hoor, met van die fle
mende violen op de achtergrond.
Ik laat me meeslepen, zit te hui
len als een dochterhaar moeder of
vader na jaren ontmoet in een ver
land. Maar het is natuurlijk een
zooitje geteisem, een zooitje cra
puul, dat daar de revue passeert.
Mensen die hun verantwoorde
lijkheid niet hebben willen ne
men, zuipers, lieden die de ouder
plicht aan hun laars hebben ge
lapt, die hun kind al drie keer heb
ben verkocht voordat het was ge
boren,"
„Je moet het leven met kunstgre
pen draaglijk maken. Met drank,
pillen en 'hulpverloofdes', zoals ik
dat noem. Maar aan de dood ont
kom je niet. Ik denk daar veel aan.
Voor mijn kinderen en mijn
vrouw heb ik een bijna patheti
sche bezorgdheid. Als hen maar
niets overkomt! Ik denk dat die
angst voor de dood uit mijn jeugd
komt Ik ben katholiek opgevoed.
En leefde daardoor soms echt in
doodsangst."
Communie
„Als je 's zondags ter communie
ging, moest je twaalf uur van tevo
ren nuchter zijn. Als je niet nuch
ter ter communie ging, kwam je
in de heL Mijn vader dronk een
aardig borreltje. Kwam 's avonds
tegen enen thuis uit het café. Hij
Door Hans Warren
Elke week een gedicht schrijven,
karrdat? Jazeker, zo bewijst Ivo
de Wijs sinds 1985 iedere zondag
morgen in het radioprogramma
over natuur en milieu Vroege Vo
gels'. Voor elke uitzending
schrijft hij een vers, soms zeer
toepasselijk en soms helemaal
niet, soms erg leuk en soms nogal
flauw. De gedichten verschijnen
ook in boekvorm. In 1987 kwam
Vroege Vogels Verzen' uit, in
1996 'Zondagmorgenverzen'en in
de tussentijd zagen nog vyf bun
dels het licht. Ze zijn inmiddels
allemaal uitverkocht Daarom
verscheen nu een selectie onder
de titel Vroege Vogel', aangevuld
met een keuze uit de gedichten
van de laatste jaren.
Je hoort er de Nederlandse poë
ziecritici die met Faverey en
Kouwenaar plegen te dwepen
zelden of nooit over, maar het
lichte gedicht bloeit. Ivo de Wijs
(geb. 1945) behoort tot de inne
mendste vertegenwoordigers van
het genre. Zyn werk is gevari
eerd. Nu eens speelt hij net als
Dra. P met de taal zoals in zijn
kwatrijn 'Goudplevier': 'Ik zit aÜ 1
en voel me nietig/ En het is ook
nog ku2weer hier/ En in de verte
klinkt ver3tigI De klaagzang van
de goudple4\
Cavia
Onder meer in 'Jarige Jop' vinden
we de wat wrede humor waar ook
Daan Zonderland bekend om
stond: 'Als mijn neefje gaat verja
ren/ Stuur ik hem een boekje op/
Want een cavia bijvoorbeeld/ Past
niet in een envelop.' Hij kan in de
trant van Kees Stip of die van An
nie M.G. Schmidt schrijven, en
noem maar op. Toch is hjj in zijn
werk eerst en vooral Ivo de Wijs,
Meer dan de andere plezierdich
ters brengt hij zichzelf in het ge
ding. En in tegenstelling tot zijn
collega's schrijft hij vaak gedich
ten met een boodschap. Het gaat
meer dan eens over de noodzaak
het milieu te beschermen, de aan
tasting van de natuur, de dwaze
kanten van het moderne ieven.
Uiteraard is dat te verwachten
wanneer je je poëzie speciaal
Hij telt op Tessel en hij turft in Tanper
Hij vangt de fauna m een formulier
Hij reist allang niet meer voor zijn plezier
Hij koudt een lijst bij en die lijst moet langer
Ttoeehonderdnegentien: de lammergier
Tioeehonderdzeventig: de krekehanger
Driehcmderdvijf: de kleine vliegenvanger
Driehonderdtien: de morinelplevier
Soms komt hij thuis om in zijn dikke boeken
De onbetrapte soorten op te zoeken
Voortdurend in de ban van het getal
Dan komt ervoor zijn raam in de seringen
Een merel ongeschreven liedjes zingen
Hij hoort het niet: de merel keeft-ie al
schnift voor een programma ak
Vroege Vogels'.
Maar de betrokkenheid is op
recht. Heel wat van de verzen ma
ken duidelijk dat De Wijs meer is
dan een handige gelegenheids
dichter. Clichés probeert hij te
vermijden, liever kiest hij voor
originele invalshoeken zoals in
deze regels: 'Er zit een vliegtuig in
el k vergezicht/ Er loopt een streep
door alle blauwe luchten'. Dat is
een vorm van vervuiling waarvoor
de gemiddelde natuurbescher
mer geen oog heeft.
Vrijen
Even verrassend schrijft hij over
het volbouwen van Nederland in
'Minneklacht' dat zo begint: 'Als
Ivo deWIjsbehoorttot de inne
mendste vertegenwoordigers
van het genre lichte gedicht
Foto GPD/Marc van der Kort
we vroeger wilden vrijen/Was dat
twee minuten lopen/ Want voorbij
de boerderijen/ Ging de wereld
voor ons open.' Er is nu eindeloos
veel meer tijd nodig om zo'n plek
te bereiken: er verrezen een dran
kenmagazijn, een doe-het-zelf-pa-
radijs, een kraam met frites en ijs,
en zelfs een complete nieuwe
wijk.'
Een drammer is De Wijs met. Bij
zijn pleidooi om de groenten die
niet in het seizoen zijn, te laten
staan, tekent hij aan: 'Ik zeg niet
dat ik ze niet lust dusMaar ze zijn
voor mij geen must dus.' Hij komt
eerlijk uit voor zijn twijfels en
mag graag spotten met fanatici
zoals de vogelvriend uit het hier
bij afgedrukte vers. Wekelijks een
gedicht «jrhrijvpn, dat >s mis
schien zo moeilijk nog niet Maar
Ivo de Wijs doet het zo goed datje
ook elke week nieuwsgierig bent
naar zijn gedicht.
Ivo de Wijs: Vroege Vogel - Nieu
we en oude verzen uit het VARA-
programma 'Vroege Vogeï-
s'.'Nijgh van Ditmar, 35,-.
Door Arno Ruitenbeek
"Een zeldzaam voorbeeld van
een geloofwaardige Nederland
se private eye-thriller,' zei de
juryvan de jongste editie van de
Bruna Gouden Strop over'Cleo
patra'. Dat dit zoveelste boek
van eeaxTrojssenae prijs voor
de beste Nederlandstalige "mis-
daadroman in de wacht sleepte,
was niet meer dan terecht De
nieuwe jury, die in 2000 de win
naar bekend moet maken, heeft
het daarom extra moeilijk. Want
Thijssens nieuwste boek 'Isa
belle1 evenaart hét hoge niveau
van het onderscheiden werk.
Tsabelle' is, het tweede .Max
Wintel-mysterie uit eeü ver
moedelijk stevige reeks over de
sympathieke snuffelaar. Geluk
kig maar dat Thijssen een be
roepsschrijver is, dié gnel kan
leveren. Zonder daarbij steken
te laten vallen, al'oordeelde een
neringen— bij in het rieten
huis.
De bedrogen echtgenote, nu we
duwe, een haaibaai met.veel
poen, schakelt Max Winter in
omdat ze gelooft dat Isabelle
iets met de moord op haar man
te maken heeft Hetgttarfefóf
naar Frankrijk cwaa^^hjjssen,
zelf woont) en naar meer om-
spel,.erfenissen, nüd, afgunst
en maffiose praktijken. Vele
verrassingen staan de hoofdper
sonen te wachten, sommige met
even prettig. De ontknoping is
om in te lijsten. Thijssen gaat op
voorzijft tweede Strop. -
Felix Thijssen: Tsabeöe'. Lal-
t ingh-Sijthuff,
haalde die twaalf uur tot de com
munie echt niet meer. Wat nu als
hij ineens door een bus zou wor
den overreden! Kwam hij dan in
de hel? En wilde ik wel naar de he
mel toe als mijn vader in de hel
zat? Dat soort nare dingen."
„Ik heb in mijn televisiewerk veel
van mezelf kunnen stoppen. Was
een beetje mijn privé-psychiaier.
En het had succes, er was altijd
opspraak. Maar in de huidige tele
visie kan ik me niet meer vinden.
Presentatoren die de bagage heb
ben van een muis en de pretentie
van een olifant."
Kijk, ik heb ook blote meiden ge
filmd. maar dat gebeurde met res
pect. Maar zo'n programma als
'Sex voor de Buch' heeft helemaal
niets meer met erotiek te maken.
Het is net zo onsmakelijk om te
zien als een operatie. Er, daarbij is
het ook nog eens crimineel. Alsof
je de Jostiband met een bus ont
voert, de mensen zich laat uitkle
den en aan de gang laat gaan met
dildo's en andere zaken."
Vuiligheid
„Buch misbruikt de sukkelaars in
onze samenleving, de allerzwak
sten. Ik vind dit biina een tweede
Dutroux-affaire. En dan zeggen ze
dat ik met programma's als 'De
Geloof, Hoop Liefde Show* de
weg heb vrijgemaakt voor dit
soort vuiligheid. Maar ik ben niet
verantwoordelijk voor deze kut-
tenkopperij. Zo'n programma als
van Buch is niet eens een exces,
nee, hij zou er voor moeten wor
den opgepakt"
„Daarom wil ik geen televisie
meer maken. Kijk, ik ben begon
nen als een begenadigd litera
tuurwetenschapper. En raakte bij
de televisie verzeild. Ze noemden
dat toen een soort 'vaandel*
viucht'. 'Hij was zeker niet goed
genoeg en is daarom maar bij de
televisie gegaan. Twintig jaar
lang ben ik doodgezwegen. Nu ik
weer naar de literatuur ben terug
gekeerd, zeggen ze: 'hij was toch
wel een goede televisiemaker.
Waarom nu ineens die literatuur?
Kon hij het niet meer bijbenen?"'
Ach, ik ben altijd recalcitrant ge
weest en dat zal ik wel blijven."
„Ik ga nu de leugen cultiveren, zo
als ik al zei. De illusies zijn voor
bij, nu komt de leugen. In die zin
is Cuba een metafoor voor de in
eenstorting van alle verwachtin
gen, alle liefdes. Ik ben somber
maar ik blijf er vrolijk onder. Ik
vind het leuk om te schrijven. Gis
teren schreef ik nog een kort ge
dichtje. Het heet 'Ook dat nog' en
gaat als volgt: 'Niets is toeval.' zei
de vrouw. 'Sinds ik weduwe ben,
is mijn man dood.' Erg hè? Maar
zo is heL"
Jef Rademakers: Werloren Tijd'.
Podium, 27,50.
cheur met veel ervaring dat
sommige politietrucsin 'Isabel
le' echt niet mogelijk zyn.'
Grote lynen
Het grote publiek, de gemiddel
de thriüeriieftiebber, heeft daar
(terecht?) maling aan, zolang de
grote lijnen maar kloppen. Kp
naar de hoge kykdjfers van de
door Thijssen geschreven tv-se-
ries'Coverstory' (Mare Klein Es-
sink als onderzoeksjournalist)
en Unit 13' (Peter Tuinman in
een glansrol). Ook daarin zaten
altijd wel details waarvan de zo
genaamde deskundige zei: 'dat
kan niet'. Maar spannend dat
hetwas...
De vaart, de losse en begrijpelij
ke stijl van de tv en 'Cleopatra1
keren terug in TsaoeEe'. Dal i»
de naam van een serveerster in
een wegrestaurant, die een
avontuurtje heeft met een man
die zich bedient van meer dan
één naam. Hij wordt kort na het
orgasme geliquideerd, Isabelle
'komt later met een schot
wond en zonder concrete herin-
Isabel Allende
(l) Fortunate dochter
Kees van Koot&
H Hannibal
{-)
(6} Anna, Hanna en Johanna
H Prakvnfcht
(3) De gevaren van joggen
(4) Mevrouw mgainaMler
(5) Vergeef me
H De moeder vwtNica&eA
M, Frednksson
M. Glastra van loon
Maarten t Hart
Yvonne Keuls
W. Lanb
J, J. VosJadf
Nederlandse literatuur A. Portegies/R. Rijghard
In een notendop
(3i HatMoadgwpdtat O'Afen»
(8) Een ongewoon gesprek met God Neate Walsch
B fttttsbdttzon Botend
(6) Krijgen wat je wilt en willen John Gray
watje hebt
(7) OoggeWgen wn de werakt- Geert Mak
Felix Thijssen: eon beroeps*
schrijver dte snel kan leve
ren, zooder daarbij stoken ta
laten vallen, fotogpo
(5) Haghepreken
(lC)JeralgdePemig
B Atlas van de
belevingswereld
B WjdgflWjMdtgg
CA ter Linden
Ewoud Sanders
L. van Swaay/J. Klare
WiByVoet
Rotterdams oaSDtaa/GPO/210899
Rotterdams Dagblad
Vrijdag 20 augustus 1999
.Joop van d Heijden beeft da ongecen
sureerde videobanden van 'Sex voor <te
Buch'onder het kruisbeeld In zijn kamer
staan. Ja, schrQf dot maar In da krant. In
een fatsoenlijk land zon zo'n vent als Men-
no Bach al lang zijn opgepakt. HU maakt»
gebruik van geestelijk gehandicapten
voorzijn vleze programma. Van mensen
die niet toerekeningsvatbaar zqn."
Ex-televIslemaker Jef Rademakers mag
dan onlang* 50 jaar - worden zijn, hij
heeft nog niets verloren vanzQn ongebrei
delde drang tot provoceren. Begonnen al*
Journalist bij de Haagse Post, drukte hij
zijn stempel op Hilversum met program
ma's als 'Pin Up Club' en 'Medialand'. Zijn
indringende documentaire over Oerard
Rove staat menig literatuurliefhebber nog
op het netvlies gebrand.
Enkele jaren geleden hing Rademakers de
camera aan de wilgen, vestigde zich als
multl-miUonalrinBelglëen wierp zich op de
literatuur. Onlangs schreef MJ Vnrior,
tijd', een kleine roman die zich afspeelt op
Cuba, een boek waarin twee vrienden
straalbezopen van het enebedlnhet ande
re tuimelen en de dood van de Illusie* cen
traal staat. In het tuintje van zQn Leidse li
teraire agent René Valientgoed spreekt
de man mol de zachte g hard van zich af.
V*.*Übë*%im-
