k
A°. 1857.
Maandag O Ju!ij.
Verschijnt eiken Maandag en Donderdag.
KRONUK VAN HET BINNENLAND.
BINNENUNDSCHE BERMEN.
STEDELimTFuWS.
Het voor dit Blad bestemde 'wordt aangenomen te:
Prijs van het Abonnement entier Arl ver leut iën:
II U II 0 E II l.IJ K E STAN I).
GO 11 AI
;.!v
Vi. -.v
VLAARD1NGEN bij
MAASSLUIS
DELFSHAVEN
OVEHSCUIE
J. A. Kahhoirsskr.
dé Wed, G. va» ds» Wsïdss.
A, va» Wassïnaab.
J. Uesailij», Jb.
- STATEN-GENERAAL. II" KAMER.
30 JuNU. De^algemcêné.boraadsUginflen over het ontwerp- lager-
onderwijs worden voortgeret.l)e heer Nolthonius heeft lich hepiald
tot het godsdienstig element. De overdrijving in den gevoerden «trijd heeft
gaande weg tot onverdraagaaambeid geleid. heeft hem.leed gedaan
da tuinen xoo.-vel c wapenen tegen de gemengde* achööl heeft gebe*igd,\
Intuaachen wil hij wel degelijk ontwikkeling van godadienatrin of gods
dienstige opleidingmaar niet een godsdienstig onderwijsdoor telen
terlangd zelfs met op aecte-acholen wanneer die staata-scholen zouden
zijn. lltj bestrijdt nader de geaplilstc-schooi, Hij aarzelt niet den staat
in abalraelen zin onchristelijk en zolf ongodsdienstig te noemen zonder
dat daarom de natie onehrialclijk of ongodsdienstig is. Als schoolboek
moet de bijbel ran de lagere school worden geweerd. Voor de Israëlieten
zou des noods eene uitzondering opden regel dergemengde scholen kunnen
gemaakt worden. Hij verklaart zich vooralander der achoolpligtigheid.
De heer Mackay betuigt zijn leedwezen t dat bij de wet niet kan aan
nemen die z. i.> op een valach beginsel ruatdat niet eens goed kan
worden volgehouden omdat er een facultatief voorbehoud is in alinea 4
van art. 22 dat niet pleit voor de stevigheid van het beginsel. Wat de
gemengde school aangaatbij zegt dat die proef is mislukten dat men
daarom al meer en meer aan bijzondere scholen behoefte gevoelde. Hij is
in de volle overtuiging dal zijn beginsel, dat der gesplitste scholen,
eenmaal zal zegevieren. Eindelyk beantwoordt bij de rede ven den heer
ten Cate van gisteren. De heer Gevers Doijnoot beschouwt het ontwerp
van de practische zijde. Hij dankt der regering voor de vele praciische
verbeteringen in den bestaanden toestand gebragt en als alinea 4 van art.
22 uit liet ontwerp geligt wordt dan zal hij gaarne voor het ontwerp
«temmen. Hij had echter de bepaling der schoolpligtigheid wel willen zien
opgenomen. De heer Elout van Soeterwoude meent dat bet petition
nement van het torig jaar de vrucht van vrije beweging was. Hij
wensoht splitsing der scholen lusschen Joden en Christenen, en facul
tatieve splitsing tusschen de overige gezindheden. Hij waagt den Minister
van üinnenlandschc Zaken of door het indienen dezer wet de geringste
poging is aangewend om do gemoedsbezwaren op tc heffen, en den Minister
van Justitie of zijn eerlijk hart den Koning in «cmoede kan aanraden deze
wet,in hoofdzaak geheel overeenkomende met de vorige, te sanctionncren.
De heer Bosscha merkt op dal hij zich reeds herhaaldelijk heeft uitge
laten voor bel beginsel der openbare gemengde schoolen dat de verkla
ring toen door hem afgelegd hem reeds het verwijt heeft doen beloopen,
dat hij voorstander van een humaniteit» denkbeeld en stelsel was, welke
qualificatic hij aanneemt, mits in dien zin dat de wortel geplaatst zij in
het Christendom. Verder wijst hij aan, dat hel onderwijs ml hel vroeger
zoogenaamd dwangslelsel.is vrijgemaakt. Het streven om het staatsschool
weien onder de kerk le bréngen noemt.hij eene poging om het kerkelijk,
gezag wéder te brengen in hetstaatsbestuur, doch deze mag geen onderwerp
van beraadslaging uitmaken in eene vergadering, waarvan de leden den eed
op de grondwet hebhen afgelegd. Wij moeten zorgen zegt apr«*ker
dat partij- en kerkelijke geschillen magteloo* wordendan wordt het doel
van de grondwet bereikt, terwijl we anders onzen politiekeu ondergang le
geraoet gaan. Hij bestrijdt nader liet verwijt, dat het hier zou zijn eene
godsdienstlooze schoot. Hij zal de wet goedkeuren niettegenstaande
twee betwaren: 1. dalz. i. het openbaar lager onderwij» niet eene ge
meente zaak mag worden 2. dut er geen maatregelen worden voorgesteld
om hel toenemend niet bezoeken der aohool door de kinderen te beletten.
De lieer Groen van Prinsteror behandelt twee punten: l. zal de hoofd
gedachte der wet bijval vinden hij de meerderheid der Kamer; en 2. zal de
wel tot stand komen? De eerste vrang meent bij ontkennend te moeten
beantwoorden. De hoofdgedachte is: eene volksschool,voor allemenschen,
van welke godsdienstige begrippen ook, waarin het christendom al*
aeclaiïsch en eenzijdig zal woiden geweerd. De regering vooral tracht die
hoofdgedachte le versterken. Terwijl spreker zich refereert aan het aange
voerde door de heeren van Lijnden, iVackuy cn Eloutmerkt hij nog op,
dat zijne partij wil een gemengd christelijke school met R. K.; maar alt dit
met kan dan de afzonderlijke school. Zij *iet de bezwaren van eenp der
gelijke school intusschen niet voorbij. Hij de behandeling van zijn tweede
punt gaat hij na waarin de door hem genoemde dwaling van den Minister
van Justitie gelegen isen vleit zich dat deze hem nog eens zal danken,
dat hij tegen deze wet gestreden heeft. Er is echter thans dit gewonnen;
dat het nu duidelijk is, dat er slechts twee stelsels mogelijk zijn of de
radicale volksschool voor allen, of sprekers systeem. Wat de vraag betreft
of de Koning deze wel zal kunnen sanctionneren merkt hij op, dat de
naam dc» Konings, na de aanvaarding van liet ministerie door de tegen
woordige bewindslieden niet meer in de discussie mag worden gemengd
want thans is al het verdere enkel aan de ministeriele verantwoordelijkheid
onderworpen. Morgen voortzetting.
1 Jcljj, VoortzetLing der beraadslagingen over het ontwerp lager-
onderwijs. De heer Dommer van Poldorsveldt vraagt of het wel voor-
xiglig was den Koning in deze taak te laten spreken terwijl later is
gebleken boe nioeijelijk liet is aan dat Kon. woord gevolg te geven. Hij
kan niet aannemen dat dc grondwet zal hebben gewild splitsing van de
a,chool en van het onderwijs. Hij wijst roede, dat men reden beeft te
vroezen voor de invoeging in de wet van bet woord Christelijk. Hij tvil
regl voor allen zoowel voor de meerderheid als voor de minderheid. Hij
wildat de vrijheid door dc grondwet gcffChonken eene waarheid tij
dat is zijn doel cn zijn streven. Dq kerk bewego zich op haar eigen terrein
de staal blijve op het zijne.^ Mogt dc wet door geen amendement worden
veranderd, dan zal hij hoe ongaarne ook zich tegen het ontwerp moeten
verklaren. De heer van Nispen van Beienaervt^i dat het opnemen van
het Christelijk beginsel in de wet geenc verzoening zal daarslellcn maar
sleed» een bron van twisten tweedragt zal blijven. Voorts meent hij dat
alleen de burgcrmaatschappclijke school mogelijk is als geheel onzijdig
maar dat ook aan de grondwet kan worden voldaan door facultatieve
splitsingsooals in liet ontwerp van Boenen. Voor de meerderheid der
bevolking zal bet niet mogelijk zijn om bet godsdienst-onderwijs geheel
buiten de school te doen plaats hebben. IItj wpnscht ook te weten,
waarom zoodanige afzonderlijke scholen onder toezigt der kerkleeraren
in Nederland onmogelijk zouden tijn men had in allen gevalle de proef
kunnen nemen. Hij verklaart ten slotte te behooren tot die meerderheid
die alinea 4 heeft afgekeurd. Dchecr van Forccst merkt op, dat op
het standpunt der grondwetde gemengde school verpligtend is. Hij itaat
stil bij hetgeen hij verlangen zou zoo de grondwet geen art. 104 bevatte,
dan zou hij willen de bijzondere school als regel en dc openbare school
ah uitzondering. Alleen dan moest de staat tusschen beiden komen, als
hel bijzonder onderwijs te kort schoot. Als gronden ran dien wensch ont
wikkelt hij drie punten 1. de roeping van den staat2. de verdachte
van'eene goede'volksschoolen'3, den tegenwoordigen toestand van
Nederland. Zijne slotsom is dal de grondwet de gemengde school heeft
gewild naar de wet van 1806 met haar positief Christelijk beginselen
dat verschillende redenen van staatsbelang dit eischen. Hij zal voor het
ontwerp stemmen zoo deze wel dat beginsel in bet leven roept. Hij
wenscht daarom dc uitlegging le vernemen welke de regering aan art.22
geeft, Is die niet naar.zijn geestdan verwerpt hij de wet. Mogt dit de
uitslag dezer beraadslagingen zijn dan geeft hij den raad dat de .kiezers
beslissen of Christus van de volksschool moet worden geweerd cn dan
ia hij voor den uitslag niet bezorgd. De heer d/ccussen verklaart t dat
hij is voor do zuiver burger- maatschappelijke schoolen beducht is voor
het misbruik dat van de opname van hel Christelijk bcgiuael zal gemaakt
worden ten i>at}eMe van minderheden. De heer Codefroi zegt dat by
Schiedam P. J. VAN DIJK, Uitgever»
j bereid is den strijd te slrydjm j of fcjjne geloofsgenooten van het openbaar
i onderwijs moeten wordei) geVfecrd J maar dat hij aan dc schermutseling
die tot nu toe plaats beeft geba^Vpeen deel wenscht te nemen, doch de
beraadslaging over do arlmelen.zal'afwachten.
De heer van Zuijlen van jVifevelf aanschouwt met leedwezen de
pogingen om h«t onderwijs wedqéWoer kerkdijken invloed te brengen.
Hij gelooft dat indien dc^bepalifigen1 der'wet eerlijk zullen worden uit
gevoerd het doelaankweakin^van^godidienslige verdraagzaamheid zal
worden bereik t.* Im me ra de on der wij ze rul- zich ook hebben te houden
aan alinea 2 van art. 22,- Zijne antipathie legen het ministerie zal dus in
dit geval geene afbreuk doen aan zijne sympathie voordele wet.
Hierop heeft de Minister van üinnenlandscbe Zaken verklaard dat het
Ministerie niets anders toegezegd beeftdan dat het zou beproeven wat
mogelijk was, om aan de gemoedsbezwaren der petitionnarissen te gemoet
te komen niet dat het dal middel bézat. Do Minister stelt vervolgens dc
verschillende gedane eischen tegen over elkander, gaat vervolgens de
gemaakte aanmerkingen na en komt eindelijk tot de verklaring dat voor
het oogenblik geen reden bestaatom niet in de voordragt te volharden,
en dat de Koning bet ontwerp zal sanctionncren hetgeen reeds blijkt uit
het indienen der Kon. boodschap ten geleide van deze voordragt.
Morgen voortzetting^
2 JüMJ. Voortzelling der algeineene beraadslagingen over bet onlwerp
lager onderwijs.
De heer Blaupot ten Cate voert ten tweede male het woord, ter beant
woording van heigeen door sommige sprekers tegen zijne eerste rede is in
bat midden gcbragl. Een groot aantabpelitifen en naamtcekcningen hebben
hij hem veel van hun crediet verloren, sinds het hem gebleken is, dat op
die petitiën soms dezelfde namen tot 46 ja 7 malen voorkomen en dat
vele met dezelfde hand zijn geschreven. In de openbare staatsschool iets
leerstelligs te leeren,is in strijd melde grondwclcn met hetregt der Kerk.
De heer van W intershoven zegt dat dc Katholyken geene voorreglen,
maar wel regl voor allen vragen, en tij slaan daarin niet alleen. Hij vreest
voor de praktijk van het christelijk beginsel op de gemengde openbare
school. Vervolgens merkt spreker op, dat de grondwet wil dat het open
baar lager ondeiwijsde taak zij der overheid, met eerbiediging van ieders
godsdienstige begrippen dit mag niet alleen Toldoen aan enkelen, maar
allen, zoowel aan Protestanten en Katholyken als laraöliten. Hij vraagt
of de stat't de gelden van allen mag aanwenden, om «kchts enkelen te
voeden. Met het woord christelijk in de wet verklaart hij ten slotte.
heeft hij bezwaar deze wet goed te keuren,
De Minister van Justitie heeft geUacht te doen uitkomen, dat het tegen
woordig ontwerp niet hetzeltde is als dat, in bet vorig jaar ingediend,
want in het tegenwoordige zijn opgenomen de twee nieuwe beatanddeelen
van art. 22. Wat bet woord chnst*D}k aangaatal wil bij met alle voor
standers der gemengde school elk leerstellig element verwijderen, dan
moet hij toch opmerken, da} desniettemin dat woord een pracliseben in
vloed" hebben -zaken-kan," zonder iemands-xcglon-te krenken. Ook op
schoolgebied zal geen afstand van christendom worden gedaanhij wil
het onderwijs niet enkel gevestigd hebben op humantslischen noch ook op
rationalistischcn bodem. In dien zin is het christelijk element in art. 22
opgenomen. Wijders toont bij aan, dat alle corr-binatiün, even ondoelmatig
als ongeschikt cn onmogelijk zijn. Hij vraagt aan zijne vrienden of het
boni civis, is om in plaats van mede te werken nu cr maar één uitweg is
dien weg tot vrede zooveel mogelijk te versperren Hij vraagt of bel be
tamelijk, christelijk en gcloovig is, zooveel le hopen en le steunen op slaals-
onderrigt en staatshulp, waar men uitgaat van het beginsel, dat men niet
afhankelijk is van dcst»atskraclil,maardatalles ai hangt van hoogerehnlp.
Thans wordt nog het woord gevoerd door de heeren Croe/», die den
Minister van Justitie beantwoordt, )Domvior en van Nispen, die nader op
het aangevoerde van den heer Groen terugkomen, Groendie zich hierop
weder verdedigt, en den Minister van Binncnlandache Zaken, waarna de
algemeenc beraadslagingen worden gesloten.
SCHIEDAM, 4 Julij 1857.
Ingevolge de bepaling bij art. 7 der gemeentewet
moet op den 21 dezer, de verkiezing plaats hebben van
leden van den gemeenteraad, en zulks in de plaats van
hen dis met den eersten Dmgsdogvan September,volgens
den rooster tnoctcn aftreden. De leden die dit jaar af
treden, zijn, de heeren Dr. A. Knappert, L. Knappert,
J. B.NoletH. C. Rijnbende cn M.Kerdel. Zij zijn
dadelijk herkiesbaar.
Heden morgen is in de" Noordmolenslraat nabij de
Raambrug alhierdoor het wiel van een molen wagen
bezeerd gewordeneen jongen die zich bevond op een
bandwagen,welke handwagen o-ak door de nabijheid van
een broodwagen de'noodtge ruimte voor het passeren
van den molenwagen deed ontbreken cn waarvan het
gevolg was dat dc boom-van-ilen handwagen en daardoor
ook de jongen iüsscbcïi llbt wiel van den motenwagen
geraakte; gelukkig hèëff'mcfi'het paard spoedig kunnen
doenstilstaan ware dit'iilêt het geval geweestzou de
jongen deerlijk vermiiikt geworden zijn.
t Bij besluit van 1 dezdr hó."44, hceftZ. M. benoemd
tot 2c luitenant a la Suite bij de dd. schutterij albicr
den beer F. J. Broekhals f thans sergeant.
Door den gouverneur generaal van Nedcrl. Indië
is gesteld ter beschikking van den resident van Palem-
bang, de ambtenaar der 2e klasse C. J. P. C.Rijnlende.
Donderdagjl. is te Vlaardingen de eerste haring
jager met 36 ton; dc tweede met 70 ton, bijna alle puike
maatjesharing, aangekomen.
Blijkens achterstaande advertentie ziet dezer
dagen het licht eene brochure getiteld de Kermis, een
woordje 'naar aanleiding van eene Zaturdng'-av'ond
wandeling in het llaagsche Bosch" door 'Dicaeophilus.
Het zijn wèl geschreven regelen,waarin vaak op luimige
wijze wordt te veldegeirokbeh tegen hen,'die inde ker
mis zulk een groot kwaad zienjwij meenden deze brochure
die als het ware tegelijk met de Schiedamsche kermis
verschenen is en waarin, zoo wij ons niet vergissen ook
nog op deze gedoeld wordt, wel onder de aandacht van
onze lezers te mogen brengen,
De lieer Dommer van Poldersveldl becftals amend,
op art 22 der onderwijs-wcl, voorgesteld, om dé navol
gende wijziging in de ecrstczinsnede aan het slot te bren
gen. om nam., in plaats van-de woorden: «en aan hunne
opleiding tut alle christelijke en maatschappelijke deug
den," tclézen; üieopleidrngstrckt tevenslotopwekking
ABONNEMENT per drie maanden voor SCHIEDAM 1.2A.
ld. voor de overige PJaitsen dee Rijks franco per Post. - 1.50.
ADVERTENTIEN tot 10 regels 1.00. Iedere regei meerder - 0,10.
Zegelgeld voor iedere pls.tsing0.35.
van godsdienstzin, vaderlandsliefde cn alle maatschappe
lijke deugden."
Te Utrecht is in eene buitengewone vergadering
der ProvincialcStaten, in plaats van jltr. mr. J. C.Mar.
tens van Scvenhoven, tot lid van dc eerste Kamer der
Staten-Gcneraal benoemd de heer mr. E. van Voort-
h uijsen.
Aan den höogleêraarBounian j 'die tijdens de
vacature in de littcrarisclie faculteit aan do bt.ogcschool
te Utrechtgedurende den cursus 1855 1656, zich
geheel belangeloos met het onderwijs in een gedeelte
der Oostersclie talen heeft belast, werd op den 28 Junij jl
namens een groot aantal zijner leerlingen een zilveren
bokaal met toepasselijk opschrift ae.tgcbodcn.
Wij vernemen, dal het Nedcrlandsch Zendeling
genootschap, gedurende de eerste zes maanden dezes
iaars, aan giften cn legaten ontvangen heeft, dc aanzien
lijke som van 15,524.53».
In den avond van 29 Junij had in dc ijzergieterij
van de heeren D. A. Schreden en Co. te Lcijdcn een
vreessclijk ongeluk plaats. Eenigc werklieden, bezig
lijnde met het gieten va'n ijzer dat zij tot dat einde uit
den ketel naar den vorm in den zoogenaamde» lepel
overdroegen bezweek de bodem cr van waardoor de
glocijende massa er met bliksemsnelle vaart uitstroomde
cn velen hunner geën tijd hadden die tc ontrlugten. Een
zevental werklieden hebben dan ook dc een meer dc
ander minder gevaarlijke brandwonden bekomen. Eon
hunner sprong vreesclijk doorliet vuur geteisterd in
de voor de fabriek stroomende gracht men schoot
evenwel spoedig tot zijne hulp toe waarna hij later tnct
nog twee anderen naar het Gasthuis werd overgebragt.
Men meldt uit Breda van 20 Junij Gisteren namid
dag is de soldaat J. van der Houtvan het 5e rog. inf.
zich alhier in dc rivier de Maas, buiten de stad, badende,
verdronken, zonder dat ccnige redding mogelijk was.
Men wendde terstond alle pogingen aan door middel
van dreg en haak otn zijn lijk terug tc vinden doch dit
bleef gedurende twee uren vruchteloos, tot dat iemand,
welke zich onder de toeschouwers bevond, den raad gaf,
om een brandende kaars in een kom of bak te plaatsen
cn deze op het water tc laten drijven, dan zoude,volgens
zijn zeggen bet lijk daar liggen waar de kaars, die
brandende moest blijven bleef stilstaan. Men volgde
hoewel met ecnig ongeloof gepaard dezen raad maar
tot ieders verwondering dreef dc aarden schotel, welke
men daartoe bezigde stroomopwaarts tot ongeveer 8
a 10 passen van dc bootwaarin ziclt dc vtsschers bevon
den cn bleef aldaar onbewegelijk op de oppervlakte
van bet water staan.Twee visschers staken daarna hunne
haken cp de plaats in dc diepte en haalden ontniddelijk,
tot groote verbazing der aanschouwenbet Jij'k naar
boven.
Sedert ecnige weken vertoont zich in de gemeente
Haarsteeg bij licusdcn een verscheurend dier, dat men
tot dusverre niettegenstaande alle mogelijke pogingen
niet heeft kunnen vangen. Meer dan 40 bonden behalve
een aanzienlijk getal katten kippen en andere'dieren
zijn gedood verscheurd en opgevreten. v
Uit Middelburg wordt gemeld dat de regter-
commissaris voor de instructie van strafzaken, een bevel
van voorloopige aanhouding heeft uitgevaardigd tegen
den persoon {van Eersel) in wiens woning de brand van
jl Zondag zooals genoegzaam uitgemaakt moet zijn T
begonnen is.
Op de hoogte van het eiland Wierlngen, heeft men
den 30 junij jl. drie wtndhoozen waargenomen, die het
water in massa's, aan bcrgcn'gelijk, in de hoogte voerden.
Gelukkig, dat zich op die hoogte geenc vaartuigen bevon
den, hetwelk anders noodlottige gevolgen had kunnen
hebben.
heitoren80 Junij. Geertruij, dochter.vnn J. S. Elvor»
en G. BreevoortZijlstraat. 1 Julij. Adriana dochter
van J. de Vringer en P. van Rtjn in eon vaartuig. Klu-
zinadochter vun J. Ilillo en S. Winkelman, Hoofdstraat.
2. Henrietta Bernarduszoon van P. Blarrevee cn J. D-
Harle, in een vaartuig. Hendrikzoon van F. Bakker en.
A. J. van der VaartBroersveld. ;K
Overlrilcn t 30. Junij. Cornelia Kool, oud 1 jaar en-
3 maanden, Heerenpad. Lodewijk van Katwijk,"oud
ruim 3 maanden, IFèsteest. 1 Julij. Jacob van Dijk oudt
68 jaren en 9 maanden, Hoogstraat. 2. Izaac Frankoud
bijna 2 maandenOude Kerkhof, 3. Pieter Gerurdus-
Manders, oud 7 jaren en 10 maanden, Bmlenhavemveg.
MARKTPRIJZEN AAN DE BEURS TE SCHIEDAM
van 2 tot 4 Julij 1857.
In ïïogsc was hetzeeriStileivis hiervan geen prij's-op-
gegovon. i-
C-erstMet partijen gedaan13112 'Courscllcf
f260 3 m.; 128 2 fi' Manheimor/r224 8jm; - - J
i!l<iütwijni Is dagelijks vobr193 AperVnt CCgekocht..
Ji-itévrr 100% Amsterd. proef/23't iY^ 231j.j per-
Vat Ct., zonder fust en zónder belasting.
?Rioéli»»si 2Julij./0.-70;3./UóO;4.0.60'nerketeU.
«Vu?.»; uï. i'Cio»
