Ao. 1869.
M 2108.
v
V r ij d a g 2 7 Augustus.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Dingsdag.
bSmunqsghe berigten.
-ii
WIE IS RADICAALWIE IS REVOLUTIONAIR?
II.
Een kortstondige verschijning was het terrorisme
van JRobespierre; eeuwen lang heeft evenwel een onder
terrorisme dc wereld geteisterd en nog heden is er
ook te onzent een partij gereed, om waar het slechts
mogelijk is, een „godsdienstig" schrikbewind te
vestigen: Wij bedoelen liet terrorisme der ultramon-
tanen; het terrorisme van die revolutionairen en
radicalen, die de dogmatiek der Katholieke kerk, in
plaats van, wat natuurlijk is, leidsvrouw der Katho
lieken in het godsdienstige, grondwet van den staat
wil maken. Van die terroristen, die een ullramon-
taansche ,,de waarheidT' als een loodzwaren slagboom op
alle individuele vrijheid van denken wilicn leggen;
van die terroristen, die, zoo ais de geschiedenis dei
eeuwen ons bewijst, wanneer en waar zij slechts
kunnen, door staatsgeweld of Jezuiten-list alle af
wijkende meeningen, zij het van Joden, zij liet van
Protestanten, zij het van liberalen, in het bloed der
belijders willen verstikken. Van die dwazen eindelijk,
die, wanneer ze de aarde liever wilden laten stil
staan, door den kerker van Galileï dat effect meenden
te kunnen sorteren; die, ais een resultaat der weten
schap hen niet aanstond, genoeg meenden gedaan te
hebben, wanneer zij aan de mannen der wetenschap
door-dwang den mond hadden gestopt.
Groot is de 01 crcenkomst van die terroristen met
het schrikbewind van dc 18de eeuw. In dc dótails
zeivc springt die overeenkomst in liet oog. De in
quisitie en de regtbanken der revolutie 1 Beiden had
den ze het karakter van '„nfmnkerij." Even als
de gezonde koeijen voor de securiteit mede werden
afgemaakt, zoo trof Robespierre ook waar hij bloot
'vermoedde; zoo was er in de constitutie der inqui
sitie een bepaling, dat cr ook anonymc getuigenissen
mogton worden ingebragt; jn, dat zij, die, om hunn'c
zedelijke onwaarde bij geen ander proces als getuigen
werden toegelatentegen een met ketterij bevlekte
mogtcn optreden. In beginsel zijn de regtbanken
der revolutie juist wat inquisitie en bloedraad waren;
doch in praktijk kunnen wij veilig stellen, dat dc
inquisitie liet nog licei wat op Maral en Robcspiore
wonnen.Bij gelijkheid.van karakter was de een
in praktijk nog verschrikkelijker dan de andere.
Er komt in ons land nog een andere revolutio
naire parlij voor; een partij die zieli zoo gaarne de
nakomelingen van Marnix en den Zwijger droomt,
maar die toch waarlijk' veeleer in regie linie van
Dathcm en do becldstormers afstamt. Het is die
partij, die zicii dc Chrislclijk-IIislorischc noemt en
die ook naar baar dogmalick den slaat wenseht ge
organiseerd te zien; dc partij, die een Protcsiuntsch
GoddijK' op aarde wcnscht en wat ze heerschappij
van liet jzuivcro Evangelie" noemt.
Iloe een slaat er wel uit zou zien als die partij
eens naar hartelust kon hervormen? Geen sterveling
weet het. Dc geschriften van geen hunner geven
uitsluitsel. Leest en herleest bijvoorbeeld het
Ongeloof en Revolutie" van Groen van Prir.slcrcr, of
zijn Aantceheningen op dc Grondwet" en legt dan eens
uit hoe die staat moet worden iugerigt! Gij weet wol,
dat onze staat slecht is; gij hebt wel vele Evan
gelische uitroepen gehoord, maar een staatsregeling,
daarvan ervaart gij niet veel. Sommigen van de
parlij zeggen, dat de hijbei grondwet moet wezen,
maar niemand kan uiteenzetten, hoe zuik een denk
beeld moet worden uitgevoerd. Een staatsregeling op
ullramonlaansclie-leest is zeer goed denkbaar, een
op anli-rcvolulionaire leest;wij weten er alleen
van, dat ze heel voortreffelijk moet wezen, maar
hoe? dat is verborgen.
En toch, het beginsel van de Christelijk-His-
torischcn is zoo radicaal, dat ais eens de uitvoering
hun werd vrijgelaten er geen t vijfel aan is, of wij
zouden zeer revolutionaire verschijnselen zien: Men
mpge al in een heter oogenblik verdraagzaam wezen.
Als men zijn eigen beginselen als, de eenig mogelijke
aanziet, blijven geloofsvervolgingen toch niet uit.
Luther bijvoorbeeld, piakle aan de slotkerk to Witten
berg de stelling aan, dat men geen ketters mogt
verbranden, Later werd Luther zoo langer zoo
onverdraagzamer cnwopd den moord van Servetdie
onder het schrikbewind van Cutoyn, te Genèvc plaats
greep, een uitstekende daad. Vervolgingen kunnen
niet uitblijven, wanneer men een papieren consciëntie
met het zwaard of^jderPynutsaard wil opdringen;
mogelijk, dat men met een» heel ergen ketter begint
en dien bij wijze van uitzondering onschadelijk maakt,
maar, men weet lietl'appétit vient en mangeant.
(Al etende krijgt men trek).
ALGEffiEEM ÖVERZI&T\
ALLER LEI.
a.'-.a
j is? i'i
C 0 D Bi
•i
A-BONNEMBNTt
AbonoemenlSjirna per Drio H.iuilen
f'runco per Postdoor hel geheele Rijk
f 1.86.
- 2.60.
(Brieven JFrnnco;),.
iDVEETÏHIIEH!
PrijsTon 1 tol 10 gewone regels f 1 00; iedere regel meer f 0 lóf
Voor den werkenden st.ndcn roor weldadigheid,de lielfl van den prijs'.
In eon artikel over den vreedzamen toestand van Europa
zogt do haif-oOiciele Provinzial Correspondenz ten aanzien
der Fruissische staatkunde
Wat Pruissen betreft, dit heeft omtrent den ernst ran zijn
vredelievende bedoelingen naar allo kanten geeneriei aan
leiding tot twijfel gegeven. Door zijn handelingen en door
zjjn verklaringen heeft het Berlynscho kabinet de pogingen
verijdeld om Pruissen onder verdenkingto brongen, alsof hot
zijn doel wasdom door aanranding van de naburige landen
of door onderdrukking van zyn Duitsche bondgenooten ver
grooting van magt en gebied te verworven. Do Pruissische
regering heeft by voorkeur hare zorg gewijd aan de moeije-
lijko en gewigtige taak van do innerlijke ontwikkeling des
vaderlands; zij heeft door hare verzoonlyko.houding elk
geschil met de naburige mogendheden zoeken te.vermijden
zij beeft inzonderheid na de regeling van zaken tusschen
Duitschland en Oostenrijk, welke door den Prager vrede
definitief tot stand gokomon is, steeds de beste wenscben
gekoesterd voor een vriendschappelijke betrekking met do
Oostenryksch- Hongaarsche monarchieen nog onlangs heeft
zy in een naar Weenen gezonden depiche do overtuiging uit
gedrukt dat de woderzjjdscbo volkon door den wcnsch naar
eon vredig en vriendschappelijk verkeer bezield zijn.
Onbewimpeld cn met nadruk heeft voorts koning Wilhelm
in zijn plegtige aanspraken aan cle wertogenwourdigors des
Dniischcn vulks het gevoelen uitgedrukt, dat Duitschland
zelf voor de regeling zijnor inwendige aangelegen heden do
zegeningen des vredes behoeft cn bet werk zijner nieuwe
organisulio als een waarborg voor den vrede der wereld moet
doen gelden.
Wanneer do regeringen dor groote slaton mot deze ver
klaring overeenstemmen, dan is de vredo van Euiopn duur
zaam verzekerd.
Een aantal ingezetenen van Frankfort nan den Main, in
een of amlor kanton van Zwitserland het burgerregt ver
kregen hebbende^ bleven in die stad wonen maar onttrokken
zich, ais Z witsersche burgers,aan do dienst bij bet Pi uissische
leger; uit dien hoofde is hun door hot Pruissischo gouverne
ment het verder vorbljjf in Frankfort ontzegd. Blijkens con
tnededeelmg van eenriialf-ofBcieol dagblad van Bern, den
Bund, heelt het Zwitserscho gouvernement zich die zaak
aangetrokken en opheldering van Pruissen gevraagd. Dat
Zwitseópche burgers, kotzij geboren of genaturaliseerd,
krachtens da bestaande verdragsbepalingen in Pruissen ver-
bijjf mogen houden on er evonmin lot krijgsdienst verpligt zijn
als Pruissipche onderdanen in Zwitserland, is volgens d6n
Bund, oen uiSgemankto zaak; doch tevens erkent dat blad,
dat het onbillijk zou zyn de regteljjke go volgen der naturali
satie streng[Sfaando te houden, wanneer de naturalisatie niet
ernstig gemeend, maar ter kwader trouw gevraagd en door
misleiding verkregen is; en hot geeft te kennen, dat zoo
danige naturalisation door do kantonsregcringen, die ze ver
leend hebben', nader overwogen" cn wolligt ingetrokken
zouden dionen'to worden.
SCHIEDAM, 26 Augustus 18 69,
Do minister van oorlog, ontvangen hebbende een aan
tal rokweston, waupby milicien-verlofgangers van de ligting
van 1865, die in "dó eerste dagen der volgende muund in
workcljjko dienst zullen ^worden opgeroepen, vrijstelling
van die opkomst verzoeken, brengt in de Staats-Courant van
heden ter konnis van do adressanten, dat de belangen van de
dienst niet toelaten In hun verzoek te bewilligen. Te dezer
gelegenheid wordt'dien miliciens herinnerd: 1. dut zy/die
door ziekte verhinderd worden op den bepaalden dag onder
do wapcn3 ie komen, van dio omstandigheid, onder overleg
ging van 'een verkla'ritfg van don geneesheer, tijdig konnis
behobren te geven aaneen burgemeester hunner woonplnats,
waarna zy ddn maand lang hunne herstelling kunnen afwach
ten, alvorens een nieuwe geneeskundige verklaring in te
dienen; 2. dat zy, wier tegenwoordigheid te huis bepaald
noodzakelijk is, hotzy als ecnigokostwinner van hun gezin
qf van bunno naaste betrekkingen, hotzy uithoofde vun go-
'vaarlyko ziokto van do laatsten of wogens andcro ernstige
redenon, wel gebonden zyn zich naar hun korps te begeven,
doch voor zooveel zy door den burgemeester hunner woon
plaats afgegeven of door bon gelegaliseerde be wjjzon van dien
toestand medebrengen, van den kommandant van het korps
een tijde! yk vprlof zullen bekomen, of, daartoe termen zy ndc,
zoodra doenlijk mot groot verlof naar hunne haardsteden
zullen worden teruggezonden,
(In de kwestie tusschen do Great Eastern Railway-
Company; on do gemeente Rotterdam, ter zake van de door
genoemde maatschappij gebischte restitutie i\J" 35,000 van
havengelden, op grond dat de booten op particulier terrein,
namelyk de kade van den Rijnspoorweg,' laden en lossen,
hoeft de commissie van onderzoek haar rapport uitgebragt.
Daarin komt zjj tot een andcro conclusie dan het vroeger
rapport van burgemeester en wethouders. Dezen toeh acht
ten oen schikking wensckelyk, waardoor eon som van
J 21,000 uit do gemeentekas zou gaan; daarentegen adviseert
de commissie om den cisch der spoorwegmaatschappij af to
wyzon en do gevolgen af to wachten.
De debatten over deze belangrijke zaak zouden heden een
aanvang nemen.
Bij den op Maandag II, te Antwerpen plaats gehad
hebbenden internationalen dranmtischen wedstryd van No-
dorlandsche liefhebbers en waaraan vijf rederijkerskamers
deelnamen, bobben behaald: don Istcn prijs: een gouden
modailjo on 400 frsdo rederijkerskamer Vrede en Vriend
schapvan Rotterdam, met het stuk de Twee Doovendeti
2den prijs: een zilveren medailje on 200 fre., de rederijkers
kamer Jan van Beers, van Utrecht, roet het stuk Driftig en
Laconiek; den 3den prijs* een zilveren medailje en 100 frs
de rederijkerskamer Door vriendschap vermaak, van Rotter
dam, met het stuk Een hop thee.
Voorts werden nog do volgende afzonderlijke pry zen be
haald, uitgeloofd voor de besto Hollandscho liefhebbers:
Een zilveren modailjo door den beer L. F. J. Hasscls van
Amsterdam mot de rol van Godfried Zedigeen zilveren
medailje door mej, Vlcming van Utrecht, met de rol van
Charlotte Elan ford; medailjes van aanmoediging door mej. J.
van Biene cn mej M. L. van Doesolaar, beiden van Rot
terdam.
Dezer dagen verloor eon lieer aan hot station te Zwolle
zijn portefeuille, waarin, behalve eenige papieren en adres
kaarten, 2 coupons cn 3 muntbiljetten zich bevonden. Eerst
toen hjj to Utrecht was bemerkte hy hot. Daar hy begreep,
'dat het niet veel helpen zou hieraan publiciteit te geven, Hot
hy dit na on getroostte zich zyn verlies. Zoor verwondert
keek bij daarom op, toen hij, ten zijnent teruggekomen, daar
een pakje vond uan zijn particulier adres, waarin zich de
portefeuille bevond met alles, wat daarin geweest was. Bij
het pakje was ccn ongeteekend briefje, waarop geschreven
stond „Gij moet op uw zakken passen."
Uit Haltere meldt menEen paar dngen geleden kwam
een gezelschap uit een nabijgelegen stad op den Triezclberg,
ten einde daar den dag door te brengen. Na het diner rankte
het gezelschap wat verspreid; sommige leden gingen slapen,
andere wandelen, zoo ook een paar dames, dio zich wat ver
in het kreupelhout waagden. Op eens hoorde men van do
zijde, worwuarts zy gegaan waren, een doordringend, akelig
{jcgil, en vloog daarhenen, toen men do eeno dume vond in
onsnagt liggen, terwjjl de andere hevig ontsteld mededeelde,
dat zy een grooio slang gezien haddon. Terstond werd op
dat dier jogt gemaakt en hot door een der heeren van het ge
zelschap gedood. Do slang, die tot oen soort behoorde, welke
zeldzaam hier wordt aangetroffen, had oen lengte van 2 Ned.
ellen by een omvang van 8 duim dierzelfde maat, Iictgc-
doode dier is door den slangendoodcr naar huis medegenomen.
De gemeenteraad van Utrecht heeft, in zyn vergade
ring van beden, benoemd tot tweeden praecopior aan het
stedelyk gymnasium, den heer dr. L, J. Morel], docent aan
het instituut van don heer do Vos, te Rijswijk.
Hot Utr. Dagblad deelt mede, dut in hot katnp'bij do
Bililt zyn gevonden do volgondo goederen
Een regenjas, eon jas (waterproof), vier paraplnies, twee
parasols, een zwart-iodeion tasch mot' riem en gesp, van
binnen gcnummcid, een gouden mcdailjon mot haar, een
boek (feestwijzer) met zakdoek, gemerkt met een naam. r
Verder zyn verschillende artikelen vermist, waaronder
een tasch mot ƒ100, een gouden bril en eon langwerpig
gonden meduiljon met zwarten ketting. Omtrent oen en
ander zyn inlichtingen te bekomen bij den heer B. J. van
Broektiuyscn te Utrecht, die do gevonden voorwerpen togen
betaling van do gemaakte kosten terug bezorgt en van do
vermiste voorwerpen adressen dor eigonnars weet op to
geven. Andeie bladen worden uitgenoodigd, door overname
-van dit stuk or grootor publiciteit aan te geven.
Hot reeds lang besproken plnn, om te Amsterdam
con tweede brouwerjj op to rïgtcn van Bcijcrsch bier,
scbynt verwozenlykt le zullen worden. Er is thans oen
prospectus verschenen van een naamiooze vennootschap
Amstcrdamsohe Bcijcrsch-biet brouwerij. Do ontwerpers stel
len zich voor met een kapitaal van yc00,000, waarvan
reeds do deelneming voor de helft verzekerd is, een fabriek
op te rigten, die aan de toenemende behoefte zal voldoen)'
zonder mot do govcstigde brouwoiy oponeeilykc wjjzo te
willen concurroren. -
In Kensington Musoum is op ccn cigerianrdigo wjjzo een
mcnsch in zyn stoffelykc boslanddcclcn geëxposeerd door een
