4
WoeSeptemberj
HaET VOLKSOHDEEWUS,
een levenskwestie.
ALPtlKlEEN OVERZIGT.
JW 2191,
- m*-
Het gewigt (van het onderwijs .^vordt dikwijls niet
genoeg begrepen. Velen betreuren het alleen daorom,
'dat'èën* goed'deel der natie onvoldoende wordt onder-
Tvèfén'/omdat zij rneenën, dat hel'genp's van vaardigheid
^in^kbnsteo^^ida'géigkschen Ic,vens, inlezen, schrijven
èn reheaer^ huii'-la(ter;"zeerveel.last en nadeel zal berok-
hénen; ;naaar,rd(\t Èjj.priyèldoend onderwijs de inteltec-
tuële krachten van dfip menscli niet tot hare natuurlijke
ohtwikkeling kömi^daaVvan beseft men vaak maar al tc
wëimfj En'ldit is tóehlwaarlgk het voornaamste resul
taat, dat memvatfhét onderwijs te verwachten heeft; wij
achtenjde npodigq ^aardigheid indezen, schrijven en
rékenhn'; Onmisbaar, docli gelooven, dat hij, die niet vol-
dpimvdV oiiderwezen is méér om de laatste reden moet
worden bëklaagd.vC,
,f'Men zaF;zéggén, *dat gëëstcsrontwikkeling niet geheel
en^faP afhan'gfëvanonderwijs, en wij gelooven ook wel,
dat in sommige .gevallen de niet onderwezene tamelijk
ontwikkeld Kan zijn en heel wat positieve kennis op prak-
tischen'vv'ègkan hebben opgedaan. Doch inden regel
is onderwijs .noódvyertdig Vóór ^«ontwikkeling van de
'geestgskrachten,. terwijl ook meerdere positieve kennis
niet verkregen^ wordt, wonneer die ontwikkeling niet
reeds eenigermale ten minste aanwezig is. Men kan
daarom veilig aannemen, dat bij de bevorderingwon al-
gëmeenegeestes-ontwikkeling en volksbeschaving weinig
kan verrigt worden, als niet corst degelijk volksonderwijs
den eersten, den'onmisboren aansloot gegeven heeft.
Het was", alles" behalve .ten' onregtc, dat reads voor
meer dan 20 jaren éeh onzer grootste geleerden^1) de
woorden „weienschap en völfagtfuk", in één adem noem-
de.;—^Wij gelooven, dat iedereen, die er zich een juiste
'ling^yan maken kan, welk een invloed degelijk
i"ópfdën. geiieelcn mensch uitoefent, die leuze
tot dezijnc heeft gemaakt. En liet is niet dan natuur
lijk, datvelen,dievandie waarheid diep ovcrlufgd waren,
waar zij zagen,;dat aan het volksgeluk veel ontbrak, het
onb'cyi&digende; van dén toestand des volks in de eerste
plaats aan het onvoldoende onderwijs meenden te moeten
toeschrijven.1
>!>Vij. willen eens liicr 'opzettelijk nagaan, hóegrootc
socialefjtwalen van oiizén tijd, voor een groot gedeelte
door den onvoldoenden 'stand "der volks-ontwikkcling
worden veroorzaakt.
Als wij van groole Socialekwalen van onzen tijd spre
ken, dient ongetwijfeld in de eerste plaats de toestand
der'arbeidende klasse te worden genoemd. Het is toch
een treurige waarheid, dat dia klasse, die met handenar
beid haar brood verdient, een groot gedeelte der natie,
zich eh zijn huisgezin door al zijn werken geen behoor
lijk bestaan kaïl^èr^kercn. De moesten van de ar
beidende klassqlijdénny juist geen volslagen gebrek,maar
toch is het hun in (gewone omstandigheden onmogelijk
zich en hun huisgezin behoorlijk te voeden en tc kleeden.
liet is een tqèstandjldie ieder die hot wel mot het volk
méent, met(ihnjgp^zorg vervult, en die reeds
.mènigèe'hnaar4de Oorzaken dier sociale kwaalhecft-doen
worschén*'(./;'
De werklieden zelf wijten veelal allcsoanhunpatroons,
en wij willen niet beweren, dat ér geen patroons gevonden
•worden, die veel te kort körnen in hunne verpligtingcn
'jegens hunne werklieden.-Maar waarlijk, het is niet
denkbaar, dat een sociale toestand alleen van de onbillijk
heid zou afhangen van enkele individuen; de oorzaak
moet (diéperliggen;- 2Ü "aoet hoofdzakelijk liggen in de
'werklieden zelf. Even als elders, zoo wordt ook hier de
marktprijs van de te bewijzen diensten behcerscht door
<iëgeschiktheid van hem, dié ze betoont; en daarom ligt
ook in de eerste plaats dc reden van de onvoldoende
(betaling der werklieden in hun eigen onbekwaamhejd
De werklieden zijn niet; bekwaam genoeg. Niet
alleen, hebben zij hun ambacht vagk slecht geleejd, maar
zij missen ook de voldoende algemeene. geestesontwik
keling zonder welke men Diets goeds wezen kan, ook
geen góed werkman. Onderwijs draagt voor den4
werkman ook vruchten in zijnambacht. De werkman
die heeft'leeren doordenken wordt veel knapper werk-.
man, wordt, ook dédr iruikbaar waar riien mét routine
niets kan'aaitvangen. -^ Onze werklieden denken vaak
in het geheel nipt door, qfdënkënzóó gebrekkig, dat véle
bazen, beweren liever géén, dan een zoogenaamd „redc-
nereoden" knecht tehébbëni—-Hewerkman is té weinig
ontwikkeld, öm iets mëer te doen dan routine-werk; hij
is machine en wordt ook als zoodanig betaald. Wanneer
voldoend onderwijs den werkman een intelligent werk
man had gemaakt, zou hij zijn tijd veel beter weten te
besteden,, zou hij veel meer waard zijn en bij gevolg meer
kunnen eischen.
Zijn onvolledige ontwikkeling is degrond,datde werk
man niet genoeg kan verdienen. Daarom, laat hij onder
wezen worden 1Men meene toch niet een maatschap
pelijke kwaal door huismiddeltjes te kunnen genezen.
Ongemotiveerde goedheid van de patroons is geen hechte
grond waarop zich een betëre toestand kan vestigen.
Patriarchale welwillendheid, soepkaartcn (-) uitdeelende
volksliefdezij zijn geep geneesmiddelen voor een maat
schappelijke kwaal; het stuit ons tegen de borst, dat
een deel onzer natie door de aalmoezen van liet andere
zou. moeten bestaan. Dergelijke middelen kunnen geen
voortdurenden invloed uitoefenen; wij verwachten alleen
beterschap van voldoend volksonderwijs.
Doch stellen wij eens, de handwerksman werd betaald
zooals een uitstekend handwerksman betaald dient te
wordenwas dan nog alles gewonnen? -—"Wij gelooven
neen. Ook in het huishouden ontbreekt man en vrouw
alle. overleg vaak ten eenenmale; ook hier wordt de
noodige organiserende tact gemist, ook hier gelukt het
dikwijls aan den meer ontwikkelde den werkman op iets
te wijzen, waardoor hij zijn lot kan verbeteren, dat wel
.volkomen voor de. hand lag, dat.wel geheel binnenlijn
bereik ;was", docliwnar hij' tóch maar niet aón had ge
dacht. De oorzaak ligt dunkt ons ook hier daarin,
dat man en vrouw niet yoldocnde naar den geest ont
wikkeld zijn, 2 onvoldoende zijn onderwezen.
Wil men zich hiervan overtuigen, men vergelijke, om
eens iets ie noemen, den werkman met een andere klasse
van menschen, den kleinen burger, den lageren ambte
naar; dadelijk springt ons "een merkwaardig verschil in
het oog. De fraantiele toestond van don laatste is dik
wijls naar evenredigheid eer slechter dan beter dan die
van den eerste, en toch treft men bij den kleinen burger
veel meer welvaart aan dan bij de lagere klassen. Dit
raadsel is dadelijk opgelost wanneer men een blik in
beider huishouding slaat. Bij den eenén is veel meer
tact waar te nemen om-van zeer weinigbetrekkelijkzccr
veel te maken; bij den eënehhéerscht overleg, bij den an
deren een zorgeloos leven bij den dag. En als men dan
beider levensgeschiedenis nagaat, zal men veelal bevin
den, dat, bij den kleinen burger, man en vrouw heel wat
schooljaren achter den rug hebben, de handwerksman
reeds van zijn vroegste jeügd is geëxploiteerd geworden.
De vrije tijd van den werkman kon voor hem een
schoone gelegenheid zijn zich te volmaken. Als vol
doend onderwijs, als eenige beschaving hem geleerd had
zich met lectuur als anderzins intellectueel bezig .te
houden, was voor hem een" schoone weg geopend om
het tot een tamelijk hoogen trap van intellectuele en
morele ontwikkeling te brengen. Né ontbreekt de
aanleiding daartoe hem vaak ten eenenmale; hij heeft de
waarde der beschaving niet leeren beseffen en weet nu
ook in zijn leëgen tijd niets anders tc doen dan zich te
vervelen.
Inzijn vrijen tijd dient hij zich natuurlijk ook eens
door meer bepaalde vermaken tc verzetten; maar zelfs
in zijn vermaken is zijn geringe ontwikkeling hem ten
viock. Als hij geleerd had bij zijn uitspanningen ook
naar den geest mede te genieten zouden die uitspanningen
op hem een meer verfrisschendcn en herstellenden in
vloed uitoefenen. Nu gaan de zaken geheel anders;
de werkman begrijpt zeer teregt, dat vermaak ook eens
aan de orde dient tc zijnevenwel,dat reglraatige gevoel
van behoefte leidt hem opeen dwaalspoor. Op periodieke
tijden barst hij eens loszijn amusementen gelijken meer
pp een razerijjj dan op een zich herstellen voor den arbeid
enjnjet #ët frisschen moed, maar zat van liet pleïzïer
hervat hij zijn werk weer.
Zoo is dan haar gebrekkige ontwikkeling een der hoofd
oorzaken van dén onbevtedigden toestand der arbeidende
klasse. Dat de werkman niet voldoende is onderwezen
is niet alleen de oorzaak van'jigh' ar^^déj;hnj8rt|éóiërkt.
ook, dat dalgene wat dienen bót? hem moreel Vey|fMeffeni
zijn vrije tijd, thans'vaok tbr ni>-f tt ts
zedelijk nóg lagër te dóen zinken l géenlwond^rldy^dk"
datTJezoakvan hot YóiksÓndmidjs tfêgi^
vindt bij henjdjejiet waarlijk wèl meenen metde stóffë-
iijke en zedèlijkejpjilwikkeling yan dat.groote én in velé
opzigten krachtige'deel der natie, dat met handenarbeid
zijn broodiverj.ient. (-.^>v
f') Professor G. J. Mulder.
iio*' KaMer dek staten Generaal.
.-i.. - -' -'I)'1'
(a) Hiermede willen wij niets gezegd Lebben legen de gewoonte soep-
kaarten uit te govcn.
In de- zitUng"van Maandag is het adrës van!antwoord óp
do troonrede :in behandeling gekomen en hoeft goe«£ lang
durige discussie uitgelokt.Hoofdzakelijk werdendaarbjjs:
ter sprake góbragt, da afkoopbaarsteiiing der tienden én het-;
lager onderwys. Het óntwerp-adres werd on veranderd -
mei algemeene Blommen aangenomen.
'Jtri liri r rr 4ÜSiAT"'
SCHIEDAM, 2^ Sojptember 1869.
Geljjk w^sreeds in een .vórig nnmmer hebben berigt,
had jl. Zaturdug in bet'gebpóyj;vaa.de gépeente-tusschên-
school tnbat^Brodravèld het jnari'ÜKMli examen"piaatayoór
dé k weekelingen van de' Leer- enVormschoolalhier.-Het onder
zoek, dat des morgens tón rnim 9 ure aanving düurde bjjna
onafgebroken tot des namiddags.ten,half 3 ure voort, on
bepaalde zich tot de thoorió' en dó praktijk van dé mózyk,
algebra, opvoed- en onderwijskunde, thóoreliscb en praktisch
tekenen, algemeene en vaderlandsche 'geschiedenis ei; theorie
der gymnastiek. Des namiddags ton 5 ure werd heronder
zoek voortgezet, hetwelk liep over physicoi, wis-, natuar- en
staatkundige aardrijkskunde, vormleer, Nederlaiidsche taal
en spelling. De leden van 'do plaatselijke schoolcommissie
woonden dit examen als naar gow-oorite bij; *ó'öl£tlé*ticei;
dr. M. P. Lindo, inspecteur van hot lager onderwijs in Zoid-
holland gaf door zjjn vercerende tegentvoordigheid van sijn
belangstelling een vernieuwd bewjjs, terwijl dó heer dr.
C. J. Vaillant, districts-schoèlopzicner, dié onafgebroken
van bet begin tot bet einde tegenwoordig was, duard'oór
eveneens weder deed blijken hoe hoog hjj deze jiirigting'van
onderwijs waardeert. Aangenaam was het voor autoriteiten
en onderwijzers, aan wie de zorg en opleiding der kwëekó(
liogen zyn toevertrouwd, ook daartegenwoordig tè'ziën(dó
hoofdonderwijzers der bijzondere scholen alhier, om, zoo.te
kunnen beoordeelen hot gehalte en de rigting van het ónder-,
wijs, dat aan de vormschool voor aankomende pnderwpzors
wordt verstrekt.
De uitslag vun het examen tvns- oven als vorige,jareq
bevredigend, daar de jonge lieden uitmuntende pt-oe^en
leverden van goed onderwezen te zjjn en de l^st tot'stutjig
by hen wordt opgewekt. Namens de plaatselij^scbóoljcom-
roissie, werd dan ook bjj monde van haren voorzit'tyr,'den
heer J. Lecbncr, hare bijzondere teyredenbeid'aan ieermeea-
ters en kweekolingen gebragt, terwijl ook de.beer dr.'.C. J^
Vaillant-in krachtige en hartelijke bewoordingen de kw'eoke-
lingen wees op bet bijzondóreyoorregt, dat ben binnen.deze
gemeente ten deel mogt vallen en,hun vooral aanspoordq pm
door lust, ijver en onberispelijk gedrag zich dit alles waardig
tó maken. Ook nu werd deze plegtigbeid besloten, dóbr.uit
naam van het gemeentebestuur aan hen', die in het.afgóloopen
jaar de meeste tevredenbeid.aan de leermeestersóve>r gedrag
én vorderingen gegeven hadden, pracbtfge'studièb'óóken uit
te reiken. Deze onderscheiding viel (en dóel.aan delkwopke^,
lingon H. van der Hoeven, J. P. Sanders, H. *W"(van'dor
Most, YV. La Roy, C. Rjjnbende, J. Beumor, J. W.(Beth,.YV,.;
Valkenburg, P. Heus, J. J. van .W^k,. J.
Bjjlo, D. Maltha en B. van de Pol, terwijl".aahdei|^w.ee|'^jj)'g
IV. Noordzij een fraaf|etuigiKlirift.yrerjl.'ü!tg'^^jll^^'.
neer wy ons1 niet. vergissen, dan meenen' wy ,té^^ge"n^aajjj.
nemen, dat allen die dit examen hebben bijge.woond(dfHaryan
zeer goede indrukken hebben ontvangen óty üa Leer.rtetiy.orm-*
school alhier zullen beschouwen als conweldaad .voor dê'ry.
tóekomstigeh onderwijzer en als een siórand onzer gómeënte.
JHeden namiddag ten halfeen ure'had dé'plégt'igê''in-
fwijding plaats vari bet Diaconie-buis der Heryormdógèmeënto
alhier. Uiertoe waren uitgenoodigd de dames, uitmakende
de commissie der verloting ten behoeve van dit gêpticht, de
leden van Dorcas, do kerkeraad der Hervormde en die der,
Luthersche gemeentenatte., regenten en regentessen vanjhet
Hervormde Weeshuis, het diigeljjksch'bestuurder bnrgórlijke
gemeente,- en andere collegien en personen. De plógtigheid
werd door den voorzitter, den heor YV: C. van der Schalk,
met een'gepaste'toespraak geopend, waarin hij zijn dank
betuigde aan allen door wier hulp het mogelijk was gewórden
deze inrigting in hot leven to roepen, onder wie hy inzonder
heid vermeldde de edele schenkster van het gesticht' zelf.' mej.
A. Loopuyt. Deze toespraak werd door aldéaanwezigenluide;
toegejuicht. Na hom voerde do boer W. L SIotemaker het
woord,:-die meer in bet bijzonder do commissie vóo'r de vër-
loting dank zeide, wier edelaardig pogen in zóó ruime! mate-
bekroond is dat de belangrjjke som van ruitnj^28Ó0, ter bè--
ABONNEMENT:
''Abonnementtprifs, per Drie M«»nden.f 1.S5.
Franco por Post, door bet gebeele Rijlc -'260.
(Brieven Franco.)
v A D V B BI E N Tfl E-ifTi :a
Prij«: vah*l tot 10 gewone rogj)» ^l.Ó§|^edr'p rrgef neer 8.10.
Voor den i^Wendcn stand en TOorZwd^digheid, (do jbelft van den pijie.J