A0. 1863.
JV? 2194.
Zaturdag Sctober.
Verschijnt dagelijksafgezonderd Biogsdag.
'-r
HET VOLKSONDERWIJS,
een levenskwestie.
AL^g^ËWÖVËBZÏGt:
M
IV. -
»Wat is de oorzaak,» dat de kinderen zoo vroeg van''de
school worden genomen Iedereen weet het; zij kunnen
'er iets inverdienen. Hetkwand bestendigt zich zeif.
Door,^onvoldoende ontwikkeling der ouders, worden
indirectde kinderen ookvuak niet voldoende onderwezen.
De genezing van dit kwaad is uiterst moeijelijk.
Wij gelooven echter, dac geld hier alles doen kon. Als
de bond in staat was, knapen uit behoeftige huisgezinnen,
die in de termen van iets te verdienen vallen, iets te laten
verdienen met schoolgaan, was dc kwaal genezen.
Het zal niet op groote schaal uitvoerbaar zijn, maar
misschien was er toch een aanzienlijk getal op die wijze
,voorhet onderwijs te behouden. Wat wij evenwel een
meer tjïgèm'èen perkend middel achten ishetvolgende.
Men moest de orde van zaken eens omkeeren. Nu
zijn er avond-scholen, men moest eens trachten
avond-ambachten in het leven te roepen, gelegen
heden des avonds om een ambacht te leeren en ook iets
te verdienen. Later, bijv. nu zijn IGde jaar, kon dc
knaap' den dog op het ambacht doorbrengen, den avond
op een teekenschool of burger-armschool. Dat velen,
als ze eens tot hun 16de jaar geleerd hadden, die vrij
trouw zouden bezoeken, is hoogst waarschijnlijkmen
zou dpn slag van het leeren dan al vrij goed hebben ge
vat en het werk als iets, dat van zelf sprak, voortzetten.
Wat nujnogidie avond-ambachten betreft, alle zijn
zeker des zomers-avonds, de meeste ook's winters bij
goed gazlicht uit te oefenen; dat zou geen bezwaar uit-
makern-De kwestie,waar, ook liier het meeste op ncér
komt is; dunkt ons, het geld.
Doch in alle gevallen is de oprigling van een school
verbond een verblijdend verschijnsel. Het zal door zijn
bestaan alléén reeds zegenend werken. Ook groote
begjnselcn,willen wel een ligchaam hebben. De bond
zul in elk geval een levend protest tegen schoolverzuim
blijven; de bond zal in elk geval velen wakker houden,
die anders zouden sluimeren. De poging der heeren
Hartikg is in elk geval een zegenrijke poging.
J&'s:
- CT"
I
i!v Ctf, 'S?!
5 &'ii* I
con ANT.
!5
ABONNEMENT:
i Abonnemrnltprijj, per Drie Maanden
- Franco-per Post, door bet oebeele Rijk
W /tft,
f 185.
- 2 50.
(Brieven, Irnnco.)
ADVERTENTIE Ni
Prijs: van 1 lot 10 powonc regels fl 00iedere regel moer f 0.10.t
Voor den werkenden stand en voor weldadigheid, dc helft van den prijs.
f
DVT1*
De Constilulionnel bevestigt thans het berigt dut de ver
spreiding der buitenlandscho dagbladen io Frankrijk niet
langer door de regering belemmerd zal worden, zooals tot
nu toe dikwyls geschiedde. Hjj zegtAan de buitenlandsche
dagbladen wordt thans eindeljjk genot van de nieuwe vrij
heden in Frankrijk gegeven.
De Independence Beige wier nommers zoo dikwjjls nan
4'ojj.M grenzen in beslag genomen zjjn, zal nu voortaan vrijheid
■^hfebèen om over onze politieke aangelegenheden te spreken,
zonder gevaar van met aanhouding te worden gestraft,
wanneer zij het waagt tegenstanders van t jj delyk heerschende
begrippen toe te juichen.
Dat is een wijze maatregel, waarover wjj den minister
van binnenlandscb'ezaken onze ingenomenheid betuigen.Het
gouvernement heelt begrepen, dat het zjjn handelingen in
overeenstemming' met zyn beginselen behoorde te brengen;
en het bejjveri zich om viijzinnigo toepassing te geven aan
de hervormingen;" die het ontworpen, voorgedragen en by
den senaat tegen bedenkingon verdedigd heeft.
Het jongste senaatsbesluit tot wjjziging onzer constitutie
behelst niet al de vrjjheden, die wy zouden kunnen wenschen.
Toen "dé" keizer de hoofddenkbeelden voor dat besluit aan
gaf, was het kennelijk bovenal zyn doel de wetgevendekamers
in- staat te stellen onvroede te werken tol de groote hervor-
„*mingen in de administratie efi'in de wetgeving, welke voor
|fiüt'land van minstens even vee} belangzijn alsde grondwets-
"-wijzigingen.
In overeenstemming met die bedoeling, zal het wetgevend
ligchaam het aangevangen werk voDoojjen, deels door gebruik
van zynregtvaniuitiatief te mak*en,'cn deels door zich te ver
eenigen ^met'do'voordragten, die het van" de regering zal
ontvangen. Intussohen js het verstandig, niet op de wet te
.wachten, maar ons terstond in hot feitelyk genot te stellen
van de vrijheden, die ons weldra regtens, krachtens een be
sluit der volksvertegenwoordiging, zullen toekomen.
Dat is nu" voor de drukpers reeds gedaan; het moet nog
gedaan worden voor de openbare vergaderingen, en vooral
voor degenen, die onder de administratie van de maires,
prefecten en onderprefecten onzer 89 departementen staan
in het personeel dier ambtenar *,e wordt door de publieke
opinie verandering verlangd, opdat het in overeenstemming
met den nieuwen staat der zaken zjj.
Een reactionaire, heerscbzucbtige,eenigermate Aziatische
administratie kan bezwaarljjk goed werken onder een libe
raal en parlementair regeringsstelsel. Kortom, wy verlangen
do afschaffing van het personeel gouvernementen de departe-
t
Het veld;",waar de familie
den naam van p,het veld dei;
bedroeg zes. Indien, zegt „de,
Aosterlitz heette en befaantsl
menton. j i
ïnck vermoord werd, draagt
.Heugden", Het aantal ljjken
forOj^dat Veld het veld van
ienYeaiTg'dïïïzeni! bodroeg;
zou men gejuicht en,feest gevierd en geïllumineerd hebben.
Men zou om strjjd deqlbf hebben verkondigd der moordenaars,
en tor naauwernood een woord van beklag hebben geuit.
Van waar die vreesséljjke en bloeddorstige inconsequentio?
Er zyn zeker tweeërlei soort van misdaden, maar do dood
is voor do zes slagtoffere dezelfde als voor do zestig duizend
Of do drjjfveer tot dien moord oen verachtelyke gelddorst
ot do 'veroveringszucht eens vorsten was, is slechts een yer-
achil in naam, een kwestie van meer of minder. Do manfdie
voor eenige duizenden francs zes moorden begaat, wordt in de
gevangenis geworpenby die voor eenige honderd miltioenen
zestig duizend moorden pleegt, wordt verheerlijkt en on
sterfelijk verklaard. De Figaro, knoopt ann deze beschouwing
het denkbeeld vast om de legers op te heffen; do tien millinr-
den, daarvoor bestoed, aan te wenden tot bovordering van do
welvaart des volks door onderwijs, verbetering der middelen
van gemeenschap enz en de boosdoeners naar IJsland over
te brongen, dat mot dit doel ten algemeenen nutte zou worden
onteigend.
Te Koningsberg heeft do heer van tulkson, lid van den
gemeenteraad, in de vergadering van dat eollegie het ongeval
ter spraak gebragt, dat ann zooveel bewoners der stad het
leven heeft gekost. Hjj zeide
Mijne HeerenWy hebben beden de eerste zitting na het
onheil, dat gisteren vdór acht dagen aan vele onzer dierbare
medeburgers een even plotselingen als wreeden dood heeft
gebragt. Het strjjdt met mijn gevoel en mijno overtuiging,
dat deze ramp in de vergadering van de vertegenwoordigers
onzer burgerjj niet zou worden besproken.
Of iemand de schuld is van lietongeva., en wie, daarover
is een geregtelijk onderzoek aanhangig, en wy kannen en
wilton dat onderzoek niet vooruit loopem" Maar het is in het
belang van al onze medeburgers, dat zjj volledig met de uit
komst van dat onderzoek bekend worden, vollediger dun do
gewone verslagen der geregteljjke zaken doorgaans zjjn.
Daarom strekt my n voorstel om den magistraat te veizoeken,
zoodra mogelyk oen volledig verslag van den gang en den
uitslag des onderzoeks openbaar te maken. Ik knoop hieraan
vast een tweede voorstel, dat gemakkelijker uit te voeren is.
Onze medeburgers zijn nog niet met den ganschen omvang
der ramp bekend. Zjj hebben 't regt die kennis te eischen, en
onze pligt is haar die te geven, Dc eerste bekendmaking van
het presidentschap van politie, met de heden openbaar go-
maakte aauvulling, geeft naar mijn overtuiging hot gansche
getal der verongelukten niet op.
Ik heb daaronder den naam van den mcostor schryn werker
Klein gemist. Ik verzoek de^vergadering den magistraat uit
te noodigen, om zich met de koninklijke politie in betrekking
te stellen, ten einde een volledige Ijjst der omgekomenen op
te maken. G jj ziet, Mijne Heeren, dat mijne voorstellen zeer
gematigd en beschoiden zjjn. Verder mogen wij naar mjjn
oordeel niet gaan, maar zoover zijn wij verpligt te gaan.
Ik bid u zoo mogelyk mjjne voorstellen eenparig aan te
nemen.
Die voorstellen werden zonder eenige discussie met schier
algemeens stommen in een besluit der vergadering veranderd.
De aanklagttegen den heer Lobbia heeft thans aan het
licht gebragt, dat bij in don avond van den 15den Junij met
de heeren Martinat, Caregnato en eenigo anderen, ten huize
van eerstgenoemde was en zich daar de onbeduidende wonden
aan het hoofd en den arm heeflt toegebragt. Hij was daarop
naar buiten gegaan en had drie pistoolschoten gelost;
Caregnato, die zich volgens 'afspraak in de nabijheid ver
borgen had, snelde toe on maakte alarm, met het gewer.sehte
gevolg.' De gebecle comediq werd gespeeld om meer effect te
geven aan de geschiedenis der 'correspondentie over de tabnks
regie, dienaar hun zin te weinig opgang maakte.
Wekere Gülich, in Holstejn, beeft een nieuwe methode
uitgevonden om aardappelen te poten, waardoor de grond
veel meer opbrengt, lfjj begint oen regel volgende, die
zeker niet behoeft aunbovolen te vordenom zjjn nieuwheid
met den grond tot een vrij aanzienl jjke diepte om te ploegen;
daarna neemt bjj groote aardappelen, mot vele zoogenaamde
oogen, om te poten, een geeft iederen aardappel een ruimte
van 12 voet in het vierkant.,
Eindel jjk is bjj 't recept nog de aanbeveling gevoegd, om den
aardappel met die zjjde, waar men denkt dat hjj uitbotten zal,
naar beneden te leggen. Volgens een verslag aan de roaat-
rohappjj van landbouw'te Frankfort ingediend, heeft deze
methode uitstekende vruchteD gedragen.
Een morgon gronds, bepoot met 8 mud aardappelen, ter-
wjjl elke aardappel 12'vicrkanten voet ruimto had, leverde
240 mud als'oogst op; een andore morgen met 4'/a mud be
poot, maar zoo, dat elke aardappel slechts 9 vierkanten voet'
ruimte had, levordo 196 mud; een-derde morgon, bepoot
f
V 3 L H.
F
met 2'A mud, terwjjl voor eiken aardappel die gepoot word,
slechts 6 vierkanten voet ruimte beschikbaar was, leverde
154 mud. G jilich meent-, dat door de toepassing van zjjn stel
sel eenige^ mudden aardappelen minder gepoot worden per
morgen, terwjjl een vermeerdering plaats heeft van 25 tot
100 peroent in do opbrengst, al naarmate m?n aan'iedorèn
aardappel, dien-men poot, grooter"of kleiner -!>
Te Berlijn is dezer dagen door het hoog gereglsh'oféeh
beul geëxamineerd; familie-relatie had hem öf> det voordraagt
geplaatst, want zjjn broeder bekleedde dico eervollen pos't
sinds jaren. In den laatsten tijd is het examen raerkcljjk
verligt, daar .men geêselcn en brandmerken voorloopig vaa
het programma heeft geschrapt; do vereisch'ten waren nu:
good -kunnen lezen en schrjjven en een duideljjke voorstelling
geveVvan een toregtstelling; daarbjj anatomische kennis van
de balswervels, vooral van die, welke getroffen moeten
worden, om onmiddefjjk den dood te veroorzaken.9
Een vreesseljjke moord heeft te Roetzen, bij Aken,
plaats gehad. Des avonds meldde zich bjj den burgemeester
van die pluats een jongeling aan van 24 jaar; bjj deelde mede,"
dot zjjn moeder den vorigen dag naar een naburig dorp was
vertrokken, maar tot heden niet teruggekeerd, en volgens de
berigten die hjj ontvangen had, ook niet op dé plaats harer'
bestemming was aangekomen; hij verzocht, dat de politie
onderzoek zou doen.
Het uiterl jjk vnn den jongen man kwam don burgemeester
verdacht voor, en hjj gBf order het onderzoek naar'de o'ude
vrouw aan te vangen met een huiszoeking bjj den zodn,
Eenige sporen vnn biood bjj de bedstede bevestigden}bet
kwaad vermoeden en gaven aanleiding tot de arrestatie 'van
den zoon, die bekende zjjn moeder door een pistoolsehot van
het leven beroofd en daarop in den tuin begraven te bobbén*
Nader onderzoek op do plaats zelve, bevestigde deze beken
tenis.
Het weigeren van de toestemming tot aangaan vart een
huwclyk met een zeker meisje, moet aanleiding tot^doze af
schuw elijke daad hebben gegeven.
In do Weser Zeitung leest menBjj de aanstaande
nieuwe maan, 5 Oct jbor,- staat dit hemelligcihaam. in^dén
aequator, terwjjl de zon zich slechts woinigé graden zuid
waarts daarvan bevindt. In den voormiddag van dien dag
bereikt do maan het punt harer grootste toenadering' tot do
aarde. In ons planetenstelsel grijpen alle omstandigheden
zamen, dio gunstig zijn voor het ontstaan van hooge spring
vloeden, en wij zullen ons bijgevolg den 7jen 8 October
twee tot drie dagcnjieeft do vloedgolf Doodig om van int den
Grooten Oceaan do mondingen onzer stroomen te bereiken—
op zeer hooge springvloeden, de hoogste in dit jaar, moeten
voorbereiden. Nntuurlijk berust deze voorzegging op astro
nomische leiten de groote invloed der winden kan te voren
niet in rekening gebragt wordon. Bij stil weder of zuid
oostenwind zal het verschijnsel waarscbjjnljjk zonder gevaar
verloopen, terwijl een gelyktijdig opstekende' storm uit het
noordwesten den vloed tot een dreigende hoogte kan oproeren.
Bjj de wedrennen to Brunn, in Oostenrjjk, had éen
voorval plaats, dat bjjna aanleiding gegeven heeft tot'een
oproer. De oorzaak was do roekelooze daad van een voor
malig officier, graaf Hompesch. Te midden van het gedrang
liep een klein kind tusschen do grafeljjke beenen door en dq
gewezen militair wa3 Itieidoor zoo in zjjn eer getast, dat hjj
het kind een klap gal met de karwats. De vader, eenWr-
mogend koopman, maakte den graaf opmerkzaam, dat, als
hjj zjjn kind weor durfde aanraken, hjj kennis zou maken
met zjjn handen. De graaf daardoor nog meer belepcftgd,
loste een pistoolschot en kwetste den bedreiger, zoodat "men
voor het behoud van zjjn loven vreest; nu was het evenwd
tijd om te vlugten, want bet volk wilde regt'doen en scheurde
den graaf de kleederen van't ligchaamde politie had moeite
hem aun de handen van bet woedende volk 'ie onttrekken,'en
niet zonder ruim met vnist- en stokslagen te zyn tpegetakeld,
werd do ex-oflicier in het politie-buroau in veiligheid gebragt,
en proces-verbaal tegen hem opgemaakt, f U
J SCHIEDAM, 1 October 1869.
De heistelling, die gebezigd wordt bjj het maken van
de brug over de Scbie bjj de Noordvest, is heden morgen ten
elf ure ingestort. Van de 20 daarbjj aan 't werk zjjnde
arbeiders is gelukkig niemand gekwetst.
Door de arrond.-regtbank te Rotterdam is Jan Ningsen
veroordeeld tot een cellulaire gevangenisstraf van driemaan
den en een geldboete van f 8, ter zake van slaan en ver
wonden. De beklaagde had bjj gelegenheid, dat hjj van hier
naar Haarlem wilde verhuizen meteen zjjnergeburengeschil
gekregen over den eigendom'van een bezemstok, en.een
andere vrouw, die daar toevallig was bjjgekomen mét éen
mes gestoken en verwond, waardoor zjj minstens 'gedurende
vier weken hare gewone werkzaamheden niet heoft kunnen
verrigton, terwjjl hjj nog een derdo vrouw met een steen
geworpen,on geslagen heeft, t
Bij de aanstaande behandeling der sta'atsbegrooting
zal, vooral nu fmantiele hervormingen aa'u de orde komen,
"dé toestand van ons postwezen ernstig ter.spraké worden
gebragt. Men zal voorzeker overwogen of de jaarljiksché
