ijÊfc
'X
Don cl erda gl 6 Ian i.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Dinsdag.
jl^NËWL^SGHE WmmMT
3Un - LANDSGHE BERICHTEN.
A-1
(Brieven Franco.)
Mr. J, R THORBEOKÉ
Nederland heeft een gevoelig verlies geleden,het
heeft den Staatsman verlóren, die langer dan het
vierde eener eeuw, hetzij aan 't bewind, hetzij in
's lands raadzaal, een grooten invloed op zijn aange
legenheden heeft uitgeoefend: de heer THORBECKE
is gisteren avond aan de ziekte bezweken, die in de
laatste dagen van steeds meer zorgwekkenden aard
geworden was.
Onder den eersten indruk van die mare, geen
breedvoerige bijzonderheden, veel min beschouwin
gen over de zoo gewichtige, veelomvattende loopbaan
des overledenen, 't moge zijn als geleerde, of als
schrijver en redenaar, of "als staatkundig leider, en
als bewindvoerder, in al welke opzichten hij, naar de
getuigenis van alle zijden, reeds voorlang afgelegd,
een eerste plaats had verworven.
Enkele herinneringen van feiten mogen thans vol
doende zijn.
Mr. Johan Rudolph Thorhecke was, den 15 Janu
ari 1798te Zwolle geborenen had dus hij zijn af
sterven een ruim 74jarigen ouderdom bereikt. Van
der jeugd af wijdde hij zich aan de ernstigste studiën,
woonde van 181517 de akademische lessen bij van
het Athenmum Illustre te Amsterdamen vervolgens
tot 1820dan de Hoogeschool van Leiden, waar hij*
tot tweewerf-de gouden medaille voor zijne beant
woording van uitgeschreven prijsvragen verwierf.
Nadat hij den graad van doctor bekomen hadbc-
zochthij gedurende een paar jaren Duitschland, waar
hij zich met de studie der wijsbegeerte vertrouwd
maakte; na voor een korten tijd in 't vaderland te zijn
teruggekeerdbezocht hij op nieuw Duitschlanden
opende te Giessenals vrij hoogleeraareen akade-
misehen cursus; hij begaf zich daarna naar Gottin-
genalwaar hij van zijn wysgeerig-geschiedkundige
kennis blijken gaf, o. a, door zijn brief aan den hoogl.
EichhomVeler den organischen Gharakter der Ge-
sohiohte en als beoordeelaar in het beroemde tijd
schrift G'óttinger gelehrter Aneeiger. In 1824 keerde
hij naai' Nederland terug, en deed zich ook hier als
schrijver kannen door zijno Bedenkingen aangaande
het Èegt en den Staat."
In 1825 werd hij benoemd tot hoogleeraar in de
staatkundige wetenschappen aan de hoogeschool te
I Gent! Zijne rede, tot aanvaarding van die betrekking,
I betrof «het Ónderwijs tier geschiedkundige staatkun-
dige wetenschappen." Ook in de hoofdstad,gaf hij
'léssen over de staatkundige geschiedenis, de statis
tiek, de staathuishoudkunde en hare verschillende
toepassing,^ en',gaf zich in jleza jaien. gelijk later te
Leiden, méeï' en meer aan de beoefening van al die
vakken, die hem vervolgens als Volksvertegenwoor
diger of Staatsdienaar zoozger te stade zouden komen.
In 1829 gaf hij een geschrift uit «over het bestuur
van bet onderwijs." Na de gebeurtenissen in België
werd .hij ,.als hoogleeraar in de i echten bij Leidens
Hoogeschool o vei geplaatst,, en schreef hij 6. a. (in
f1831) zijn beroemd wérk: «Over de verandering van
f het algemeene statenstelsel van Europa." Onder de
'leervakken, waarin hij behalve in de reeds genoemde,
onderwees, behoorden de geschiedenis van het Ro-
•.meinsehe recht en het handelsrecht, "de constitutio-
neele geschiedenis, de geschiedenis der wetgeving' in
Nederland, het administratief recht en deuitlegging
[vder'Grondwet.*) Tal van kweekelingen volgden die1
lessen, welke Thorbecke's naam wijd en zijd verbreid
den, «en de,studeerende.jongelingschap bleef,-na
het'verlaten Wan de akademie, den geleerden leider
op*het innigst toegedaan^en bracht om'zoo te zeggen
zijne '"staalkundige leerstellingen en school in de
jjpaaatschappij over. -
>;,ï)c aard zijner „studiën, de omstandigheden zélve
brachten er den heer 'Phorbecke toe meer en meer in
zijno geschriften hat veld der staatkunde te betreden
zij waren de voorboden als 't ware van zijne dadelijke
deelneming aan deze. Reeds had hij vioegcr een ge
schrift geleverd Over de erkenning der onafhanke
lijkheid van "Belgiëteeds had hij in 1840 eene
brochure geschrevenWat kan de diMele Kamer
doen?" die veel besproken werd; van grootere be-
teekenis waren zijne •oAanieelceningcn op dn Grond
wet waarbij eene i>J?roeve van herziening der
Grondiuet" volgde. Hij was in'1840 als lid der dubbele
Kamer er op uit eene ruimere, dau de toen voorge
dragen heiziening tot stand te helpen brengen; toen
dit mislukt was, was hij in December 1844 een der
negen voorstellers van «eene veranderingen bijvoe
ging in de Grondwet." Niet alleen leed ook dit ont
werp schipbreuk, maar in 1846 werd de lieer Thor
becke door de Provinciale Staten van Zuidholland
niet weder ter Tweede Kamer afgevaardigd. Hij won
echter daardoor aan invloed. En bij de Grondwets
herziening van lb48, werd de heer Thorbecke (17
Maart van dat jaar) tot lid der staats-commissio be
noemd. met de opdracht den Koning een voltedig
ontwerp van Grondwetsherziening aan te bieden
Grooten, zoo niet den grootsten invloed heeft hij op
die herziening uitgeoefend. Hij ging daarbij uit van
zijne diepe overtuiging: «Do Grondwet mag geen
loutere vorm, zij moet een nationale krachtwezen."
Hij ondervond bij de toepassing zijner denkwijze ech
ter geen onverdeelden bijval, en hij werd ook niet tot
lid gekozen van het eerste Ministerie, na de tot stand
gekomen herziening van de Grondwet. Dit was een
bron van latere moeilijkheden en partijgeschillen,
waarmee de heer Thorbecke, in of buiten het bestuur,
te worstelen had.
"Wat zijn bestuurbetreft, opdiie tijdstippen was hij
Minister van Binnenlandsche Zaken, en men mag
wel zeggen, de ziel van 'tKabinet; van31 October
1849 tot 19 April'1853; van 1 Februari 1862 tot
10 Februari '1866; en van 3 Januari 1871 tot aan
zijn dood. (In 1866 was hij bovendien tot Minister
van Staat benoemd.)
"Welk een gewichtige bcteekenis zijn beleid op
's lauds wetgeving gehad beeft, daarvan getuigen
o, a. de kieswet, de provinciale wet, de gemeentewet,
die op hefmiddelbaar onderwijs, op liet geneeskundig
staatstoezicht; bekend is-zijn gioot aandeel aan de
onderneming of voortzetting van tal van openbare
werken, wegen, kanalen, spoorwegenkortom op
moreel en materieel gebied was hij onbezweken
werk/aam, gelijk in 't raderwerk desbestuurs. Hij
was, behoudens eigen oordeel, zeer ingenomen met
de lessen en het vooi beeld van Gijsbei t Km el van
Hogendorp, met die van Falck, wiens bescherming
hij bij zijn eerste optreden ondervondvan vauHogeu-
dorp's Bijdragen bezorgde Thorbecke den tweedon
di uk; zijn eigen Bedevoeringen, sluiten zich in zekeren
zin daarbij aan; hij komt voor als de voortzetter van
wat gene wrochtteof waarvan gene de kiemen
strooide: beiden hadden bij hun leven met veel mis
kenning en weerstreving te kampen, doch beiden had
den bij veel overeenkomst van middelen helderheid
van geest, zucht tot grondig .onderzoek, bezielende
kracht tocli dezelfde groote bedoelingen: liet
paren van vrijheid met orde. de grondwettige
monarchie, de liefde voor den vertegenwoordigenden
regeeringsvorm, de verhooging van 's lands bloei en
welzijn, onder de leiding van Oranje, de éénheid van
Nederland. Bij beiden gingen boven woorden,
daden.
De overledene was Grootkruis der Orde van den ~J
Nederlandschcu Leeuw en Grootkruis of Ridder van
verschillende andere Orden. De deugden van den
huiselijkcu kring, de smaak voor schoone kunsten
sierden den diepzinriigen denker.
(?'Dé heer Gladstone hééft Maandag in liet' Lagerhuis,
even als lord Granville in het Hoogerhuis, verklaard, dat een
supplementair, artikel, ^ontworpen door laatstgenoemden
lor*d,vdöor de raadslieden der kroon dieii mórgen is goedge
keurd. Wat betreft den eiseh om Vergoeding voor indirecte
schade, zoo .heeft Amerika lilt eérste gedeelte van het arti
kel .betreffende dien eisch niet willen wijzigen. Demoei-
-i
lijkheden bestaan 'echter ten opziehito van verbintenissen
voor de toekomst. Ofschoon de regééling vooralsnog niét
jVyeet, of or tusschen haar en het Amerikaansche gouver-
nementcen volledige ovet censtemmiug zal totstand komen,
hoopt zij echt'ér allo bezwaren te overwinnen.
De Londonsche bladen maken melding vau een zelf
moord, door een tieujarigeu knaap, John Price, de zoon
vaneen daglooner, methui veringwekkende koelbloedigheid
bedreven. Uit school komende, zei de hij tot een zijner
kameraden, dat hij ,zich vau tont ging maken. Hij begaf
Ii'i' .7,1
zich'nu naar een gracht in dé nabyheid der school, maar
daar de/e hem niet diep genoeg was, keerde hij terug en
ging naar liet wisselspoor van de London-Brighton railway.
Op het oogeiiblik dat een sneltrein voorbij kwam, wierp
hij zich op de rails. De stoker beweert dat, toen de trein
nog een paai- el van den knaap af was, deze het hoofd ophief
en zijne handen voor het gelaat houdende, zich zoo liet.
overrijdeu. De roden voor dien moord is niet bekend.
Von Huroboldts nalatenschap z.al van 2931 dezer
te Berlijn vei kocht worden, bestaande uit schilderstukken,
aquarellen, antiquiteiten, kopergravures, autographen,
boeken enz. In de eerste plaats merkt men daaronder op het
poitrcl van vou Humboldt, in'58 door prof. Julius Schra-
deï geschilderd, dat hij zelf voor het beste verklaarde, dat
van hem gemaakt was. "Van groote waarde voor de weten
schap zijn de physisch- astronomische instrumenten, waar
van von Humboldt zich op zijn reizen bediende en die zich
nog ten getale van 23 in den door hem gebruikten reiskoffer
bevinden. Voor verzamelaars van zeldzaamheden zullen 17
kostbaio vreemde ordeteekenen, de beide uniformen van
Kamerheer, de lamp waarbij Humboldt gewoon waste wer
ken, een geschenk van Frederik Willem IV, en tal van an
dere meest zeer kostbai e geschenken zeker veel aantrekke
lijks hebben. Onder de autographen is zeker de interessant
ste Humboldts reispas, afgegeven te Parijs op 15 October
1798 mot vele visa's; deze zit in een couvert met de eigen
handig door Humboldt daarop geschreven opmerking:
Grosser Maul, dicke Naee, ober menton lien fait. Voor
kunstvrienden biedt de verkooping vele fraaie schilderstuk
ken en teekenipgen van beroemde meesters aanook is er
een fraaie Gobelin, die opgerold uit Frankrijk werd mede
gebracht en Napoleon III in de gedaante van een wesp voor
stelt, Eindelijk wordt? nog melding gemaakt van. een paar
kasten, rijk versierd met antiek snijweik. i -
Do kolonel Jussen, controleur der inkomende rech
ten te Chicago, kreeg dezer dagen zijn ontslag, naar
men meent omdat hijniettegenstaande men hem een
groote som geld aanboodgeweigerd had de oogen te
sluiten voor cfe kolossale sluikerijenwaaraan i de heer
Ollivier Grant, de broeder van den president der Ver-
eenigde Staten, en fabrikant van spiritualiën, zich
schuldig maakte. De ongehoorde omkooperijen bij de
N. Amerikaansche administratie sedert lang in zwang
schijnen thans evenwel nietmeer zoo ongestraft ge
pleegd te kunnen worden, aangezien het volk.'dat
niet langer duldt dat diefstallen van ambtenaren door
in vele gevallen mede omgekochte rechters ongestraft
blijven zich zelf recht gaat verschaffen. Het vol
gend feit kan daarvoor ten bewijze strekken. In het
graafschap Cass in Missourri, hadden de voornaamste
overheidspersonen, de heeren Stevenson, Cline, Dutro
en andeien, valsche aandeelen in een geldleeningten
behoeve van het graafschap aangegaan, in omloop ge
bracht. Toen het bedrog nu ongeveer drie weken ge
leden ontdekt werd en de drie genoemde personen
zich uit de voeten wilden maken, werd de spoortrein
waai op 7ij zich bevonden te Gunn-Oity, op last van
een volks-voiligheids-comité aangehouden, de drie schul
digen gevat en op de plaats doodgeschoten. 11
SCHIEDAM, 5 Juni 1872.
Heden trof Schiedam een gevoelig verlies dooi'het over
lijden van een liarer waardigste ingezetenen, .den heer.
mr.'P. Loopuyt,
Wij hopen door een bevoegde hand in staal te zullen
worden gesteld, in een volgend nommer, een en ander
omtrent den algemeen geachten overledene te kunnen
mededeelen. rfi>,
In ons nommer van 25 Mei maakten wij. melding1 van
de stellingen van den JezuietLiberatore, aangaande de ver
houding tusschen de wereldlijke en geestelijke macht. >Nu
zou men misschien; nog kunnen meenen, dat Liberatore
slechts zijn eigen meening uitdrukt; echter: een Jezuïèt
met een eigen meening 1en daarom zullen wij, of
schoon' alleen reeds het feit, dat Liberatore's werk in het
oflicieuse orgaan der curie, de Oiviltd Oattoliea, werd op
genomen, genoeg bewijst welke beteekenis aan zijne woor
den moet gehecht worden, toch nog ten overvloede in
de bijzonderheden aantoonen, dat, dat wat Liberatore zegt
niets ander is dan de bekende staatsleer der Ultramon-
taneu, zooals die voorkomt in Syllabus, Encycliek en
Pauselijke Constitutie. Wy nomen stelling voor stelling.*
Liberatore zegt«In den Paus vereenigen zich de beide
machten, namelijk de geestelijke en de wereldlijke macht.'*.
Hetzelfde zegt de onfeilbare Bonifacius VJH in zijn con
stitutie «unam sanetam". .>,ts
«Beide zwaarden, het geestelij ke en het wereldlijke name
ly k, zijn in de macht van de Kerk, maar het tweede moet
voor de Kerk, het eerste door de Kerk gehanteerd worden
het eerste is van den priester, het tweede in de hand van
Koningen en strijders; doch niet dan met den wil én de
toestemming van den priester., Het eene zwaard nu moet
COURANT.
u
ABONNEMEMT:
Abonnementsprijsper Drie M wmlonf J 85.
Franco per Puit, donr jiet gclioolo Itijlc2 50,
ABVEEISSUïJIi
I'rijsmi I tot 10 gewuni» iegels f I 00; ipileifc regel mrdr f0 10.
Vuur den wakenden sl tuil en voei «olilnliflieïd, de hnlft vjo den prijs
«ft
Van zijnen cursus in liet administratief recht in Ne-
deriand mocht Mn de .ia Bassccour Gaan tin zijne ITamtlei-
ding tot dat recht" vóel gebruik- maken. I r (l
rit
mP-
j. j L i -t
i i
