A4. 1878.
Donderdag 23 Mei.
4420.
3? w e. o en e r t i ss t; e J a a r ff a u g.
i?Ü
Abonnementsprijs, per kwartaalf -1.85.
Franco per post, door het gehoele Rijk. - 2.50.
Afzonderlijke nommers- 0.10.
BÏÜIIEAU: 5U1116KT, E, 124.
Advertentieprijs: van -110 gewone regels,
inct inbegrip van eone Courant1.10.
Iedere gewone regel tneer- 0.10.
Driemaal plaatsing wordt tegen tweemaal berekend.
Schiedam, 22 Mei 1878.
»De weivaart van een land is niet op te
maken uit het hooge cijfer zijner inkomsteuof
uit de sterkte zijner vestingen, of uit de schoon
heid zijner openbare gebouwen; maar bestaat
in hel getal zijner ontwikkelde burgers, in de
mannen van beschaving, verlichting en karak-
ter, die het bezit; in deze vindt de staat
zyii grootsten rijkdom, zijn 'voornaamsten
steun, zijne ware macht." Meer dan drie
eeuwen zijn er verloopeii, sedert deze woorden
werden geschreven door een man, die zeker op
den naam van economische specialiteit seen
aanspraak heeft gemaakt, maar die toch een
specialiteit was: Dr. Maarten Luther. We
verbeelden ons deze krachtige figuur in de
Meidagen van '1878 in de vergaderzaal van
de Tweede Kamer der Staten-Geueraal op het
Binnenhof te 's Gravenhage. luisterend naar
al hetgeeii daar vóór en legen het Wetsont
werp eener belasting op de nalatenschappen
inerte 1 echte lijn wordt gesproken....Zooals men„
weet, behoorde Luther volstrekt niet tot het
ras dier doodbedaardendie nooit hun geduld
verliezen, eu we zijn er zeker van, zijn opbrui
sende natuur had zich bij deze gelegenheid ook
doen gelden. Dagen reeds zijn de heeren niet
dit onderwerp bezig. Specialiteiten als de heeren
Mees en De Bruijn Kops hebben hun gevoelen
uitgesprokende heer 'Wiutgens heeft de voor
gestelde belasting de onrechtvaardigste genoemd,
die ooit aau ons volk kon opgelegd worden;
zelfs bezigde deze afgevaardigde het woord
confiscatievcrbeitrdv er klaring van den eigendom.
De lieer Godefroi betoogt krachtig en kort,
hoeveel overdrevens er in de rede van den
heer Wiutgens is gelegen, eu noemt integen
deel. dit Wetsontwerp de aanvulling van een
reeds al te lang bestaande leemte. Daar vraagt
ook de heer Saaymans Vader het woordsomber
is de grondtoon zijner rede. »Ons volk," zoo
spreekt de geachte afgevaardigde uit Goes, sous
volk gaat gebukt onder den zwaren druk der rijks
belastingen, zoodat Nederland gelijk staat met
Frankrijk, gedrukt door de milliarden vau den
oorlog, buiten en behalve de zware gemeente
lasten, die op de ingezetenen drukkeneen
nieuwe belasting is dus in die omstandigheden
een zaak vangroot belang." Deze aanbel is
inderdaad drukkend; ze doet denken aan een
ia zak en asch zittend Nederland, zwoegend
om de nooit tevreden schatkist te vullen, uit
gemergeld- als in de dagen Napoleons.
Ons dunkt, bij het eindigen dezer rede zou
Luther het woord gevraagd hebbe'n, wanneer hij
als afgevaardigde eene plaats in de Tweede
Kamer had. In een oogwenk is de drukkende
atmosfeer, die er heersehle, toon de Goessche
afgevaardigde liet woord voerde, weggevaagd;
de Meizon lacht vriendelijk en het oude Bin
nenhof 'krijgt eensklaps een andere gedaante.
'Van geen dén of twee percenten belasting op het
vermógen stelt-Luther de we! vaart van een volk
afhankelijk; ver boven percenten en opcenten
reikt zijn biik. Neon, mijnheer de Voorzitter,
de belastingen doen het hem niet, maar het
gemis van ontwikkelde burgers, van mannen
van beschaving, verlichting en karakter, dat
drukt op den Slaat, meer dan urn schulden
last van tnilliarden. Geen eiudelooze mede-
deelingeu van de geachte afgevaardigden dat
zij voor of dat zij tegen liet ontwerp zijn, kun
nen liet Nederlandsche volk'baten; tnaar een
weinig mleneerende, doch hard werkende én
I
eerlijk handelende burgerschaar, met degelijke
kennis toegerust en uooil afwijkend van wat
karakter en beginsel voorschrijven, daarin zal
de Staat ziju grootsten rijkdom, ziju voornamen
steun, zijn ware macht vinden. Mocht ik soms
door inyne woorden sommigen mijner mede-
afgevuai iligden eu velen rn'uuer mede-burgeis
onaangenaam ziju geweest: God holpe mij, ik
kan niet am leisAldus Luther, Zijn uitspraak
blijve dringend aan ieders ovui peinziug aan
bevolen.
Het toeval, dat soms zoo verrassend werken
kan, komt èn onze afgevaardigden èn liet Ne
derlandsche volk juist van pas een heerlijke
les geven, en tegelijk een treffende bevestiging
van de pi achtige woorden van Luther leveren.
Het tijdschrilt »jEigen Haard" namelijk gaf
in zijn laatste aflevering een pol n el en een
korte levensbeschrijving van den grooten in
dustrieel W. A. Scholten.
Hier hebben we juist zoo'n burger voor ons,
als ons door Luther wordt geschetst, een
steunpilaar van den Staat. De Arnhemsche
Courant, van liet artikel in Eigen Haard ge
wagende, zegt o. a.: wij vestigen er de aan
dacht op, niet het minst ook die vau onze
jongens. De ouderen echter kunnen er ook
uil teren, wat ondernemingsgeest, volharding
en doorzicht vennogeu. Veertig jaar geleden
viug dei lieer Scholten op '19jarigen leeltijd
ziju loopbaan als industrieel aau. De keuken van
een eenvoudige boerenwoning, ten huize van
zijn oom, in het gehucht Tonden bij Zutfen,
diende voor fabiiek ter bereiding van aardap
pelmeel. Een arbeider en een jongen waien
zijn helpers; een rasp, een waschtiommel met
plat houten bak, de voornaamste machines;
waren op'den langen dag van 's morgens zes
tot 's avonds zes uur zeven hal ve mudden
aardappelen in meel omgezet, men was uiterst
tevreden, -/.egt du berichtgever iu Eigen Haard.
Zoo was liet begin. De jeugdige fabrikant, die
te Tonden dun gauschen dag met opgestroopte
hemdsmouwen, het aardappelmeel zuiverde,
en na a (loop der dagelijksche werkzaamheden
zelf in .den waschtromnsel kroop urn haar te
reinigen, staat thans aan hot hoofd van negen
'aardappelmeel fabrieken, waar jaarlijks millioenen
worden omgezet, die iu den di ukken tjjd we
kelijks een gezamenlijke hoeveelheid van ruim
honderdduizend mud verwerken, waar ruim
800 werklieden arbeid viuden, voor welke bijna
200 aa'rÜappelschepen en een aantal turf-
schepen varen, terwijl in de branderij te Sap-
pemeer 250 tot 400 stuks vee gemest worden.
Men meene niet, dat van den aanvang af
de zaken steeds voor den wind gingen. »'t Be-
teekent iels, zonder fortuin zicli een plaats te
moeten veroveren in de iudustrie, wanneer men
bovendien in deze wereld van stoom zich jaren
behelpen moet, eerst met de handen, en daarna
meteen oud, slap, slingerendscheepsjagerspaard,
ter waarde van twaalf gulden!" Wat wonder,
dat zelfs 't horloge, het oude familiestuk, een
maal in de bank van leening terecht kwam
En welk een lotwisseling had die mau: kwee-
keiiug aau de Stadsarmenschool te Zutfen,-om
daarvoor van den onderwijzer kosteloos privaat
onderwijs te ontvangen; bediende achter de
toonbank van zijn sliefvadeis manufactuurwin
kel; noodhulp achter suiker- en tabaksvateu;
op de kermis te Zutfen in een kraam bezig om
manufacturen aan den inan te brengen ein
delijk bediende bij een verfhandelaar te Buik-
LsJoojt.,_Lateraals.werkmaarnietdeu.JtnapzakaAfcv.Ji.-
op den rug, om in Duitschland liet geheim der
verfbereiding teleeren; wandelingen van 18 tot
24 uur doende, om in deze Of gene fabriek werk
te zoeken en dat alies nog, voor hij den ouder
dom van 19 jaren had bereikt. Toen ontmoet
ten wij hem in zijne miniatuurfabriek te Ziitfen,
die in -1841 door brand werd vernield, zoodat
hij zonder geld zonder krediet, hulpeloos als
liet ware achterbleef. De moed echter had
hem niet begeven: na 1841 kwam er een keer
punt in zijn lot. Zijn juist inzicht in zaken
deed iiein de provincie Groningen als gunstig
voor zijn plannen verkiezen.
Te Foxliol, een gehucht nabij Groningen, werd
een aardappelmeelfabriekje opgebouwd,- tnaar
nog zouden vijf jaren moeten verloopeii eer zijn
toestand gunstiger werd. Was hij in de fabriek,
zijne echtgenoote hield nauwkeurig boek en heeft
nog tegenwoordig de zaak der finaueiën in han
den. En thans, men oordeele: in 1854 werd een
branderij te Sappemeer, in 1862 een suiker
raffinaderij te Groningen, in *1859 aardappel
meel-, sago- en stroopfabrieken te Zuidbroek
en in 1866 dergelijke te Stadskanaal 'en te
Yeendain gesticht. De aanzienlijke bestellingen,
die hij uit Duitschland ontving, wekten liet
denkbeeld in den heer Scholten, op Duitsclien
bodem insgelijks zijne instellingen te vestigen,
en, vaardig in het uitvoeren, zoodra zijne plannen
gereed zijn, werden van 1866 tot'72 door hem
te Brandenburg, te Neu-Ruppen, te Tanger-
rnundete Tarnow en te Petrokow fabrieken
door hem opgericht: hoe goed zijn blik op de
zaken was, blijkt uit het feit, dat al deze in
richtingen uitmuntend werkenbehalve die te
TangermunUe, die in -1875 vergroot en uit
gebreid naar Landsberg is overgebracht.
Bi-halve deze, door, hem en zijn zoon be
stuurde inrichtingen, worden inilustriëele onder
nemingen door deu lieer Scholten flink gesteund;
geluige.de A merikaansche Stoomvaartmaatschap
pij, die uit erkentelijkheid een barer schepen naar
