'f,
«ii
i
VersÉijnt flaplijts, utpiiM BiasJai.
4
A". 1878.
Maandag
Juni.
.M 4432.
1
If
i'
I
T w e© en X> e t i g- s t e Jaargang1.
I!
i 5
CD R A N T
Abonnementsprijs, per kwaitnal1.85.
Franco per post, door het geheele Rijk. - 2.50.
Afzonderlijke 0.10.
KVRBJLIIi MARKT, E, 124.
Advertentieprijs: van 110 gewone regels,
met inbegrip van eene Couiantf 1.10.
Iedere gewone regel meer'0.10.
Driemaal plaatsing wordt tegen tweemaal berekend.
JBIj deze Courant behoort een Bijvoegsel,
Schiedam, 8 Juni 4878.
Op Donderdag den 28n Augustus van het
Jaar 4777 waren de iHecren Raadon van Staate
der Vereenigde Nederlanden in den Haag ver
gaderd. Op hun agenda kwam dien dag een
eigenaardig voorstel voor." De heer Thesaurier-
Generaal Gilles en Secretaris "Van Hees hadden
namelijk aan Haar Edele Mogenden voorge
dragen, dat, onder andere origineele stukken
van veel aanbelang, ter Secretarye van deezen
Raade, met byzondere zorgvuldigheid ook wer
den bewaart o. a. 't Origineel Tractaat van de
Unie, gearresteert en geslooten te Utrecht, en
by Graaf Johan van Nassau, Stadhouder des
Furstendoms Gelre en Graafschaps Zutphen, en
de Gedeputeerden van Holland, Zeeland, Utrecht
en Ommelanden onderteekent 23 Januari 4579.
Volgens het schrijven der genoemde heeren
was het papier dezer stukken »zeer gaaf en
zuiver geconserveert" en met genoegsaam lees
bare handen en characters önderteekeüt,' en
zij stelden nu met overleg en goedkeuring van
Zyne Hoogheid (Prins Willem V) voor, de ge
noemde origineele stukken, uitmakende de »0ri-
gineelc Grond-Constitutie vnu deeze Republicq,
zoo exact mogelijk, en letterlijk af te doen
schrijven, da Signaturen eu Characters onder
dezelve staande af te teckenen en in 't koper te
brengen, en vervolgens in druk uit te geven in het
zelfde formaat, en zoo na mogelijk met een letter,
overeenkomende met die van de origineele, en
voorts zoodanig igeauthentizeert, als Haar Edele
Mogende noodig zouden vinden, om de echt
heid van dezelve te constateeron. Waarop
gedelibereert zijnde, hebben Haar Edele Mogende
zig met den gameiden voorslag geconformeeit.''
Zoo kwam het thaDS zeer zeldzaam geworden
Monument van Drukkunst in de wereld, dat
flls waardige feestgave bij gelegenheid van het
Tweede Eeuwfeest der Unie in liet licht ver
scheen, en omtienl welks uitvoering het vol
gende wordt gemeld:
Te Haarlem
Gedrukt' ter Boekdrukkery van
Johannes Enschedé en Zoonen,
4778.
Met die oude Lettei en, welke Aelbert
Hendiucxz, in 4578 Ordiuaris Drukker der
Staaten .'s Lands van Holland te Delft, gebruikt
.heeft, die toen voor de fraaiste in Nederland
gehouden wierden, en waarvan de Matricen
(op welke thans deeze Letteren gegooten zyn)
in de Leitei gietery' van bovengemelde Johannes
Enschedé en Zoonenals eerstelingen der uit
gevonden Boekdrukkunst, nog bewaard worden.
Nog slechts eenige maanden scheiden ons
van den dag, waarop het Derde Eeuwfeest der
Unie van Utrecht door Nederland zal'worden
gevierd. Hadden vioegere eeuwen bij zooda-
nige gelegenhèden hare rederijkersvoorstellingen,
kolossale vuurwerken,' en' gelijk Vondel hier en
daar vermeldt, hat e jteertonnen"de negentiende
eeuw huldigt het beginsel, de geschiedenis aan
schouwelijk voor te stellen. Menig beeld of mo
nument verzinnelijkt reeds op de pleinen onzer
steden een of ander heldenfeit, doet den sedert
lang gestorven vaderlander, hetzij krijgsheld,
staatsman of dichter onophoudelyk-'als herleven.
Zoo wordt liet vaderland een geschiedboek ge
lijk, dat, nimmer gesloten, onophoudelijk zijn
wijze lessen aan hel levende geslacht blyft geven.
Ook nu, bij de viering van het derde Eeuw
feest der Unie van Utrecht gaal Nederland zijn
gedenkteeken oprichten, en, uaar wij ineenen,
terecht. Elk jaar wordt de afstand, die ons
van de aandoenlijke dagen der zestiende eeuw
scheidt, wel grooter, maar de blik, dien weer
iu den geest op slaan, wordt door geen nevel
belemmerd. Helder blijft ons de worstelstrijd
der vaderen voor oogen staan, en niets is
daarom ook natuurlijker, daa dat mannen van
ontwikkeling en wetenschap, met een Prins
uit het stamhuis van Oranje aan het hoofd)
zichheblïén vefeenigd om iu "Wintermaand-
van 4879 op waardige wijze, daarvoor zijn
ons hunne namen borg, den belangrijken ge
denkdag door Neerlar.ds volk. te doen vieren.
De stichting der Unie van Utieeht is een
der belangrijkste feiten in de geschiedenis van
ons vaderland. De toestand tijdens hare onder-
teekeniug was inderdaad dreigend. De jonge
Alexander Farnese, door Philips tot landvoogd
gekozen, was een even schrander staatsman,
als groot veldheer. De gave om vertrouwen
in te boezemen, eu te overreden, bezat hij in
groote matevan al deze talenten maakte hij een
meesterlijk gebruik, en de gevolgen bleven niet
achter. De zuidelijke gewesten der Nederlan
den, waar het Vaderlandsche bloed, nog geen
twaalf jaren geleden, bij stioomen had gevloeid,
getuige de gruwelijke dood op het schavot
van de Graven van Egmont en Hoorne
beiden getrouwe zonen der Katholieke Kerk
die zuidelijke gewesten slolen den 6 Januari
4579 te Atrecht een verdrag, tot bekrachtiging
van de Gentsche bevrediging, tot handhaving
van den Katholieken godsdienst, en van de ge
hoorzaamheid aan den Koning en van hunne
voorrechten en vrijheden. Feitelijk werden dus
de Nederlanden in twee kampen venireld, ook
al drongeu de zuidelijke gewesten, bijdeStaten-
Genei aal aan, met hen pogingen tot Verzoening
met den Koning aan te wenden.
Het Noorden bleef, gelukkig, voor deze
lokstemmen doof. Daar won de partij van
den Prins van Oranje meer en meer veld, en
begon men tijdig te begrypen, dat het voor
de gewesten een levenskwestie was, dat ze
zich nauw vereenigden, gezamenlijk den strjjd
aanvaardden, en zich schaarden onder één ba
nier. Aan Jan van Nassau, broeder van Wil
lem den Eerste, de eer, het denkbeeld uitge
werkt te .hebben van een nauwe'vereeniging
der'noordelijke" gewesten, met'Holland enZee-
feV
sS-Tt
land tot middelpunt. Hij was een bekwaam
staatsman, die niet een in een vreemdeling
voorbeeldelooze belangeloosheid de zaak der
Nederlanden had ter harte genomen, en dia
in Mei 4578 door de Staten van Gelderland
tot Stadhouder was verkozen. Hij was het,
die de zaak der Unie het eerst in den Gelde."-
schen landdag ter sprake biacht, langdurige
onderhandelingen met de verschillende gewes
ten voerde, en na maandenlange samenspre-
kingen zijne pogingen den 23 Januari 4579
door da onderteekening van de beroemde Unie
bekroond zag, waarbij de Noordelijke gewesten
alsof ssij maar één landschap waren, zich ten
eeuwigen dage verbonden tot onderlingen bij
stand, tegen alle geweld en den gemeenen
vijand.
't Zou vrij wat meer plaatsruimte innemei^
dan waarover wij te beschikken hebben, indien
we de zes ra twintig artikelen der Unie wilden
bespreken of ook maar opsommen. Het groote
feit was ditmen had zich nauw aaneenge-
-slotea-tot verdediging; er kwam^amenwerking,
en door die samenwerking werd verhoed, 'dat
de Noordelijke provinciën weder onder het juk
van Spanje geraakten, om, evenals zoo menig
ander gewest, dat onder den schepter der Spaan-
sche Koningen kwam, uitgemergeld, verkwan
seld te worden, gelijk we in de 4Se eeuw her
haaldelijk zien gebeuren. We werden door de
Unie een krachtige Staat; van verdedigers
werden we aanvallers; van verdrukten werden
we vrijen. Dat is het licht, waarin we de
Unie moeten bezien.
Nooit is het de bedoeling der stichters ge
weest, haar te doen zijn j>de Grond-Constitutie
van deeze Republicq," zooals de Ileereu Gilles
en Vau Hees haar vóór honderd jaren noem
den, Daartoe was zij ongeschikt, en helgetuigt
wel van buitengewone bekwaamheid en staats
manswijsheid, dat met haar als grondwet onze
iepubliek zulk een duizelingwekkende hoogte
bereikte.
Bij een aandachtige lezing der artikelen valt
elke gedachte aan geregelde wetgeving aan
stonds weg, Bont door elkander worden de
verschillende artikelen opgesomd, Belastingen,
muutwezen, religie, buitenlandsche zaken, zaken
de gewesten onderling betredende, zonder orde
zijn die allen bijeen gevoegd.
Uit sommige artikelen blijkt ook aanstonds,
dat ze slechts vau tijdelijken aard konden zijn,
dus volstrekt niet in het kader vau een grond
wet pasteu.
Ten aauzieu van den Godsdienst werd be
paald, dat Holland en Zeeland zich naar eigen
goedvinden mochten gedragen. Men {lette er op
deze provinciën waren hervormd. Dit verklaart
hetgeen van de andere, toen nog|goeddeels Katho
lieke gewesten woidt gezegd, dat deze >ten op
zichte van den godsdienst zoodanige beschikking
mogen nemen, als zy zullen vermeenen te be
boeren, zonder dat zy hierin door,,eenige andere
provincie mogeuyworden belemmerd, op dien
Ug