-K 5597.
DE EEDGENOOTEN.
|;1882.
Maandag 18 De member.
<L^
feuilleton.
^'T^v» C 'V?''if\W> rfi>
tSs
Z/ es en Dertigste Jaargang.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Dinsdag.
k
4F,
yr
■itf-tfV' '*-i\c
1 V 3 t% f
F*'*?
K,
2£*<
3*
üi>
&MA f 1 -!->,
fóisOiNNEJiENTSi'RiJS, per kwattaal
franco per post, door het geheele Rijk
'CAhonderlijko noimiwrs
f yaml;Eaag;:CIn^^ raifiiMKnjmiiiMa
i|j deze Courant behoort een tiy voegsel.
|i»
Schiedam, 16 December 1882.
Iet jaar, dat ten einde spoedt, heeft zich
;ekenmeikt door alleilei storingen io allerlei
^itmosfeeieu. Het regende schier alle dagen;
|«de druif kwam niet tot rijpheid; de oogst
iiel hier en daar slecht uit, en hier en daar
iieurJen op onze planeet dingen, die ver-
chrikkelijk waren: men denke slechts aan
||'de gruwelen van Alexandria.
't Is een konieteujaai, en kometen zijn
(Simmers van oude tijden af de veikondigsters
%4n slechte tijding geweest. We lezen in een
verkjeuitgekomen in den aanvang der
Ijsventieade ;eeuw, geschreven door Mr. Nico-
sas dkstljus, medicus en chhurgjju ordinaris
I I 8tede,,eude canselrye van Sinte Winox-
ilt 'H in. West-Vlaandercn over dit onder-
|.tv;orp het volgende: «Noyt, hebben eenighe
mten ofte doigelycke lochtvieren van
|Godt den Heere almachtich vertoocht ende
mvao, d^joaenscbeo pesten geweest, daer en beb-
:j lieu altyts vele ellende, benautheytendeiamp-
laliglieit der menschen ragevolcbt, als dieren
hoogeie, peste, oproer sedilien, ineute-
'jen, oorloge en bloed vei gieten, alle welcke
vij arme, ellendige menschen wel sekerlyc,
f-iie die toecomende ellendicb indr- wouderlyc
Jijare vei wachten moeten. Want vooiwaer God
Heere almachticri de kanne der ellenden
*Tr*~
{(éeade veidt ieten opengestelt heeft om die over
(fjoni» biose menschen ovei vloadelyc te stoiten;
pwant z'ytie hooge Majesteyt niet langer ver-
f^dragen mach de aldet grootste boosheyt, ghe-
If^veynstheyt, dobbelhertigbeyt ende ontrouwe
J 1.85.
- 2.50.
- 0.10.
BBttBAH: HARKT,!», 12A.
Advertentieprijs: van 110 gewone regels met
inbegrip van eene Courantf 1,10.
Tedere gewone regel meer- O.10.
Driemaal plaatsing wordt tegen tweemaal berekend.
van de menschen, die nu in alle stateu,
geestelyc ende weei lyc, oudt ende ionc, groot
ende cleyoe, gevonden is te regeeren in den
hoochstea graet; want meest aller menschen
aansichte al anders geschildeit syn, ende met
den gelate betoogende auders dan het herte
van binnen meynende is. Dat dobbel aan-
sichtich geslachte van deu tweehoofdigen
Janus is soo vermenichfuldicht dat men niet
en weet waer ofte op wyen (wies) oprechten
trouwe jonste oft vriendschap vinden. Maer
want soo van God den Heere overlanc voorsayt
is, sulcks moet voor het eynde des weerelts
gheschieden, souden alle de prophetien ver
vult weseu,"
Een ander schiijft over de komeet, die
den l'Ien December 1527 over geheel Europa
na den ondergang der zon gezien is: Het
was een vei schnkkelijke en afgiyzehjke komeet,
iu de gedaante van een vlammende glavie
of zwaarddoor een zeer vreeselijke en
bloedige wolk omgeveowaai in besloten
diverscbe stenen; en iondomme vele
bloedig, welke alder-
hande stucken van oorloge, als pieken, spitsen,
lansen messen poujaarden zwaarden en
hellebaarden blinckende waren, door welcks
aenschouwen menich mensche dooi verbaest-
heyt van sinne ende verschrickelykheit van
herten in een doodelycke sieckte gevallen is.
Van de kometen van 1572 en '73, schreef
Cornelius Gemma, dat ze voorbodeo waien
van deu Duitholomeusnacht eu de beioerte
in Nederland. Maar de beroemde Tycho
Brahé mePnde, dat Gernma hier in zijn
affection te veel toegaf, als hjj in de ster
waren
r
menschenhoofden, zeer
van
15-2die zich aan de gaascbe wereld
vertoondealleen duiden wilde op die be
roerte, jalsof daar niet in de wereld te doen
overig pare, als die dingen, die aldaar met
beroerte geschiedde.
Inditjii er nu nog lieden gevonden worden,
die in |de schooue luchtverschijnselen van dit
jaar dej voorteekenen van ellende zagen, dan
mag men vau hen ook wel getuigen, dat zij
zich in'affectiën te veel toegevenwant terwyl
dezulken allicht de financieele toestand van
Nederland door de kometeu voorspeld achten,
als synde het gevolgh van de weelderighe
onderrichtinge der knechtkens ende maeghde-
kens deses volcks, hebben dezelfde kometen
aan Frankrijk overvloed van millioenen ge
schonken, en wordt dat land al lijker en
rijker, 'omdat aan zijn openbaar onderwijs een
groote ontwikkeling gegeven is; met luider
stemme werd zulks door den afgevaardigde
Gei main op zegevierenden loon verkondigd.
Het eenvoudige woord van Biahé bleef
niet önaangevochten. Immers van andere zijde
heette^ bet weder, dat deze ster optrad als
een »vieeselyke wraakgodin," hebbende in
haar gevolg «allerlei ellende ende miseriên,
benauwthedeu, oordeelen, dieren tyd, zoodat
het koien zeer baast daarna in Vlaanderen
4 pond groot de ïasiere (1) gold, vreeselyke
oorlogen, pest, secten, ketterijen." Verkon
digde de een stoutweg welke jammeren en
ellende deze komeet over de aai de zou bren
gen, een ander waagde het met, «de ver-
boratheden der toecomste te ïevelleien."
it lien inhoudsmaat voor droge waien.
Wij en willen (dus schreef hij) «geen
verhael doen wat Godt met dat tëeeken in
die toecomende tyden ghedisponeert ends
gedeiiüereert heeft te senden over ons elleo-
dighe menschen. Dat heeft zijn Alleihoghste
Majesteyt gehouden in het diepste vao synder
verborghelyckste thresorie zóó besloten,dat
de Engelen zelve het niet en weten sulfem
dan als dat gheschieden sal." Ilij hield het
echter niet voor ongeoorloofd «astrologisch
te collégieren dat seer gestadich eude eewich
sijn soutien de principaalste veiaadeiingen
die zij brenghen zou, ende dat ouversjens
ende alleer een mensch dat sal connen'dep--
eken," èn eindigt met de vermaning:1 «dat
elcke natie waecke dagh ende nacht, want
grootelijks te vreesen is, dat de allotves-
schrickelijcxten dag des Iloeien seoibij
nackende is."
In 1618, het was tn de tyden der troebelen
van Remonstranten eu contra-Remonsti anten»
werd weer een komeet zichtbaar. Brandt, dê
bekende geschiedschrijver gewaagt er van.
Vele Remonsü anten, zegt hij, meenden, dat men
desen staertstar in den aanvang der Dortschft
Synode siende schijnen, reden hadt om tó
duchten, dat se ook een afbeeldinge was van
dese synode, wetende dat deselve zoo wel als
de staertstar, een staert van swangheden en
onheilen zou naer sich slepen.
Wee, die zich in die dagen tot bestrijder
van volksvooioouleelen durfde opwetpen. De
beioemde Amsterdamsche piedikat.t Balthasar
Bekker schreef over de kometen van 16S0, '81
en '82, en zeide o. a.Myne lnnderkens met
geen vooroordeel ingenomen zijnde vei heugden
ji*
10>
IDe graaf, dio Mm ia's karakter kende, die wist,
sjrdat zij in menig opzicht het tegenbeeld was lmtcr
en in staat bot uiteiste te beproeven liever
H lan onredehjken dwang too te geven, had zich
•,i ook nu op een krachtig verzet voorbereid.
1% Het verrastto hem, dat Maria alles, wat door
||hom werd voorgesteld, zoo lialm opnam.
Van de aanleiding wist hij natuurlijk niets,
^schoon hij wol begi cop, dat meisje zonder bulten
de redenen niet zoo spoedig haar toestem-
gjnnig tot vei trek zou gegevon hebben.
f «Maria is schoon," dacht liij, oen die eigenschap
-.Wordt gevaarlijk, Zij zou nog menig hart veroveren,
tJ00 ZÜ hier langer bleef. Daarom zoo spoedig
fznogebjk „aav pr£Uj,ow i»
Hier werd hij in zijn oveipeinzing gestooid door
|0, komst van Jozefa, begeleid door eenige offi-
begroeting tusschen do beido echtgenooten
fcWaii uiterst koel en Jozefa hoorde tenauwernood
do graaf haar Yan Maria's aanstaand ver
trek vertelde. Indien zij slochts hier blijven kon,
was deze schikking haar zeer wel.
Toen allen gezeten waren, werden er spoedig
wijn en kaarten binnengebi acht, zoodat er weldra
een opgewekte stemming begon te bcerschen.
»Do i ïtmeester is eon dwaas, dat hij des avonds
laat nog den omtrek doorkruist," sprak Jozefa,
»nog nooit is hy zoolang uitgebleven,"
Op 't zelfde oogenblik hoorde men een luid
hoefgetrappel en even daaina werd de huisdeur
behoedzaam geopend.
»Ha," riep Jozefa, «daar zal hij zijn!"
Doch raon hoorde geen vroolijke stemmen daar
buiten, zooals andeis liet geval was bij do tei ug-
komst der liuzaron. Doodstil bleef alles.
Thans hoordo men langzame, zware schreden
in den gang, en kort daaiop word de deur van
het salon, waar de gasten aanwezig waren, ge
opend.
De ritmeester verscheen op den drempel.
Ken witte doek, geheel met bloed bevlekt,
was om zijn linkerhand gebonden. Zijn anders
zoo schitterende uniform was gescheurd en met
stof bedekt.
Met somberen blik overzag hij de gasten, die
zich intusschen vol ontzetting van hun zitplaat
sen waren gerezen en hem aanstaarden, ais ware
hij een geestverschijning.
»Wat is er geschied!" riep Mortschalsky.
»Gij zijt gewond," sprak Jozofa met bevende
stom.
«O." mijn wonde bsteekent weinig, ze is niet
der aandacht waardig, doch"en bier wendde
liij zich tot den graaf, »ik heb een vreemd avon
tuur bijgewoond, zoo eigenaardigaptopos,
'gij zijt zoo plotseling hieiheen gekomen, heer
graaf. Waarschijnlijk om familieaangelegenheden,
niet waar?"
dIV zake," viel de graaf liem in de lede.
swat is er geschied?"
De bevelende toon, waarop dit werd gesproken
scheen den tooi n des ritmeesters gaande te maken.
sWelnu," hernam hij, sik heb in het bosch van
Solowice van uw familiezaken hooren spieken."
«Uw zenuwen schijnen door dit avontuur zeer
geschokt te zijn," sprak de graaf.
slntegendeel, mijn verstand is er juist door
opgescherpt, hoor slechts. Gij zijt waarschijnlijk
hier gekomen, om uw zuster in een klooster te
verbolgen omdat gij niet wilt, dat ze met een patriot
zal huwen, wien wij allen dank verschuldigd zijn."
»Wat gaat u dat aan?"
«Niet veel doch ik bid u, hoor verder. Deze
patriot had een vriend, aan wien hij opdroeg
ten allen tijde als de beschermer van dit meisje
te willen optreden."
»Ik begrijp geen woord van uw vorhani."
«Waarlijk niet?" spialc de ritmeester heftig»
»en toch hebt ge uw dienaar, den schurk Woitek
gelast, dien vnend. welken gij een Russischcn
spion gelieft te noemen, ovoral te zoeken, en in
uw handen ovor te leveren. Door dien Woitek
opgehitst, had ik bijna een onschuldig mensch
dien hij mij als een ven ader schilderde, voimoord.
Maar, Goddank, terechtortijd bewaarde Lubowsky
mij voor dez.e gruweldaad!"
«Lubowskynu hoort gij allen, welke wartaal
hij spiaekt," riep do graaf, «deze is nog "altijd
in Parijs H
«Vanwaar hij pas is teruggokoerd," viel de
i Ïtmeester hem in de rede. «Door een brief van
zijn vnend gewaarschuwd, is hij in allerijl uit
Parijs vertrokken, on het mag eon wonder ge
noemd worden, dat hij nog bijtijds kwam om.
zijn vriend te redden. Voorwaar, 'tis niet aan u
te danken, dat ik dozen moord niet begaan .heb,
een moord, waarvoor ilt u te laf achtte'
Een luide slag volgde op de/o woorden.
Degtaaf, die sidderend Van toorn den ritmeester
tot het einde too had aangehoord, had bij deze
beloediging zijn zelf beheersching gclieol verloren,
en gaf, onmachtig om een woord te spreken,
zijn vijand een slag in liet aangezicht.
Bleek van woode stonden de strijdenden tegen*
U
