A°. 1885.
Zaterdag 24!October.
M 6330
i
Negen en Dertigste Jaargang.
Verschijnt dagelijksuitgezonderd Dinsdag,
Buitenlandsche Berichten.
■t ■-y, --'„vv';;
iïÜ-f
^BPNNEMEKTsrniJS, per kwartaal
Jranto per post, door liet gcheelo Rijk
'v afzonderlijke- nommors
1.83.
- 2.50.
- 0.10.
BV UK AU: ItAttKT, E, 18 4.
Advertentieprijs: van 110 gewone regels met
inbegrip van eene Courant'i 1,105$;;
ledera gewone regel meer - 0.10./
Driemaal geplaatst wordt tegen tweemaal'berekend.
Schiedam, 23 October 1885.
.jEimlelijk begint het koele Nederlnndsche
vólk warm te worden en teekeaen van onge
duld te geven. De gloed der nieuwe wijs-,
geerige en economische denkbeelden verwekt
eene «panning, die voortgang brengenmoet.
io de Nederlandsche staatsmachine, of haar
«ll doen barsten." Aldus de aanhef vatï no. '14
der Staatkundige Brieven, door mr. S. Van
Houten, lid yan de Tweede Kamer der Staten-,
Generaal, in hel licht gezonden,
j Ba beer Van Houten spreekt, wanneer by
lyts te zeggen, heeft, niet in raadselen, en
tyanucer hy in denzeltdeu brief den tegen-
WHordigen toestand 'blootlegt, behoeft men
volstrekt niet naar zijn bedoeling te gissen.
/Naar allen schijn zal er voortgang ontstaan.
Eigeulyke behoudszin slaat niet meer in.
den weg. Alleen eeu deel der. katholieken
biedt iiog tegenstand, klaarblijkelijk omdat-
hunue kerk én hunne geloofspropagauda ér-
niet bij winnen, kunnen, en een uitgebreid
"ilemrécht eene, voor de tegenwoordige lei
ders lastige, economische oppositie kan doen
ontstaan.
Ook onder de oud-libefalan van 1848 ziju
or, die hun werk, of iietweik hunner groote
mannen, nop niet als verouderd kunnen
beschouwen. Wij zyn in' de Grondwet van
1818 nog 'niet eens ingegroeid, zéggen zy,
en in sommige opzichten geenszins ten on
rechte. Maar ook /.ij zién in, niet alleen dat
eeu kleed zeer goed op de eene plaats te
ruim kan zjju en op de andere knellen, maar
tevens, dat beide gebreken zeer wel in dezelfde
fout van coupure hun oorsprong kunnen
ÏMm. Zoo is zonder twijfel de tusschen
dó ijtateu- Genei aal en het volk ontstane
jklpuf het hoofdgebrek, hetwelk door ver
ruwing van het kiesrecht verholpen moet
;WjrdeD tevens de oorzaak van de zwakheid
ilóé Staten-Geueraal tegenover de kooiuklyke
®f?W8.n,8n der laatste jaren. De ontwerpers
.jHf Grondwet \ao 1848 hebben niet kunneo
:.|?|kuo, dat dei tig jaren later iniuisteriën
louden kunnen bestaan zonder niinisterieele
juhet parlement, Maar zij stelden
ijókj eveainiu een parlement voor zonder
bli, bet volk. Waren onze kamers vver-
kejy k Staten - Generaal, en school er niet te
«eel, waarheid iu tieu tiaar door den heer
Dónitda Nieuwenhuis gegeven bijnaam van
foiSW'Kapilaal, ér zou u iet met ha'ur worden
jjsspeéld, zooals dom-, do heereu- Vau Lyudeu
|%!G|einskerk gedaaD- is en wordt,
%9av wr 6l'0"dwetsherzieaiug moet plaats
tóben, .vooral ter verruiming, van de kiesbe-
^SOtiëid, staat alzoo by de overgepotemeer-
i|«idfi :ook iu de politieke' k'rtugèn vast,
dé bekrompen opvattingen omtrent
f^'otnvaDg dier verruiming' beginnen te
-Aaavaokeiyk Heeft uieaigeén ia
|,féfl4wètslierziening berust ia de ineeuing,
dat het zou kuuuen gelukken voor den hoogea
belasting-census van 12Ó.-'- tot f 160.—-een
hoogen huurwaarde-census in de plaats te
stelleu. Die toeleg, waarvan de sporen, zicht
baar zyc in het straks te vermei/Jen rapport
aan de Liberale ÜDie, is door dé September-
demonstratiën oumogelijk geworden. Eene
uitbreiding van het kiesrecht, die slechts de
lagere bourgeoisie bereiken zou, is daardoor
verijdeld. Als de uitbreiding de September-
betpogers niet bereikt, en de in hunne demon-
stratiën zich openbarende politieke kracht
niet .naar het nieuwe parlement heenleidt,
mist zy haar doel. Djt is voor ieder zichtbaar
geworden. Zells al mochten de anti revo
lutionairen hun voorstel van censusverlaging
tot wet kUDUen verheffen, de invoering van
een kiesrecht, dat ook den werkman bereikt,
zou daarna toch spoedig moeteu volgen. Die
uitbreiding zal met eenig geduld en beleid
weldra bereikt worden.
Ten' bewjjze van zijn stelling wijst de heer
Van Iloutou op enkele feiteo. De heer Tak
Van Poortvliet, die ten vorigen jare het kies
recht ètschte voor allen, die ia hun eigen
onderhoud en dat der hunnen kunnen voor
zien, werd ">in naam der geavanceerdheid"
(uit zijn werkkring in de Tweede Kamér
'verwijderd. Welnu, deze bestrijders hebben
gesproken, o. a,, de heer mr. Levy;. Deze
verzei zich thans tegen elke uitsluiting van
het kiesrecht, die niet op bewegen geschiktheid
steunt. Hy acht ieder ook tot kiezen rechts-
lehoaam, wiens ongeschiktheid niet bewezen
is. Vau bekwame kiezers, die hy vroeger zocht,
is de heer Levy nu tot rechislekwante ge
komen, hetgeen dé heer Van Houten eeu
woordenspel noemt. Daarom niettemin doet
het hem genoegen, dat de heer Levy aan
ziju zijde komt-
'Na een korte maar scherpe veroordeeling
van het 'commissoriaal project der Liberale
Unie, »dat dén wetgever voortaan bevoegd
heid wil geven om ten platten lande hen, die
iu een woning van f50 huurwaarde wonen
tot kiezers te snaken, eo naarmate der plaat
selijke omstandigheden zal dit cijfer klimmen
tot 'f200 iu de groote steden", een project
dus, dat de liberale. Unie wil vervormen iu
een Boud tot toering van déu werkman van.
de stembus, vervolgt de lieer Van Houten::
Het' gevoeligst werd het commissoriaal plan
ia de kamerzitting van 29 September getrof
fen. Geen minder dan delieer Gleichmau
maakte zich korten bondig los van dé'stuur
lieden aau den wal, dié de liberale party,
naar zulk een Imogen huurwaarde-census
wilden doen koers zetten.-'
Hij spiak het volgende gedenkwaardige
woord (Bybl.' p. 04.)
iVérbeteriug van den toestand verwacht
ik voorshandsallereerst van' eene ernstig
doorgezette - grond wetsherziening niet zeer
aaniiierkeljjke uitbreiding van bet kiesrecht,
in-(lier voege, dat de in zijnen stand gezeten
werkman in bet bezit van kiesrecht worde
gesteld."
Peze uiting is eene kloeke daad tegenover
dé adviseurs der liberale Unie. En zij is zuiks
niet minder met het. oog op de geschiedenis
dér: liberale party in de laatste jaren. Ineen
vorigen brief heb ik de liberale party voor
gesteld als een aantal personen, die aan eèou
lijn trekken. In 1879 was de destyds bestaande
breuk tusschen Mr. Kappeyoe en my hersteld,
maar b\j den toen door Mr. Kappeyne gedanen
tuk was de lijn tusschen zyue vrienden éener-
zyds en mr, Gleichmnn c.- s. anderzijds ge
broken. Door de aangehaalde woorden knoopte
de heer Gleichmau de gebroken einden weder
aanéén/. Kort na dezen aan het woord ko
mende, wees ik op de booge beteekenis zyner
Svoprden voor de positie der liberale party,
en, haalde ik tevens den knoop vaster aan,
door op de zakelijke overeenstemming tusschen
-dff^ebazigde formule .aio zyuen stand gezeten
werkman"met de boven aangehaalde van
Mr. Tak te wijzen.^ Ik onderzocht tevens, of
door den ruk,, dien'Mr. Gleichmau aau de
lyn moest doen, om weder by zijn voorman
te kunneo aanknoopen, wellicht achter bera
gevaar voor bieben was,Geen lid der liberale
partij verwierp echter het door Mr. Gleich
mau geuite denkbeeld. De lyn bestond de
proef; zoo goed zelfs, dat ook de zinkende
minister Heemskerk het geradeii vond zyno
hand er - naar uit te 'strekken, door te zeggen,
dat ook de Regeering nagenoeg hetzelfde
denkbeeld koesterde ais de heer Gleichman,
eu op dit punt wjjziging van zijn voorstel
aau te kondigen. Eo de aldus meegesleepte
Heemskerk zal op zijne beurt de kroon wel
medesleepen.
Eu wat nu de kansen betreft voor de ver
wezenlijking van hetgèen voortaan in zake'
kiesrecht het -libeiale programma mag heeten,
zegt h'O Het ontbreekt niet aan 'pessimisti
sche voorspellingen, en bet is waar, dat nog
slechts omtrent eeae .theoretische formule
overeenstemming verkregen is. Aan het theore
tische beginsel moét pmctische uitvoering
worden gegeven. De kieswet behoort uiterlyk
zichtbare' kenmerken te stellen ter aauwyzing
der demarcatie-lijn tusschen de gezeten werk-
liedeu,: die men wil insluiten, eenèizyds en
de proletariërs en vagebonden, die men wil
uitsluiten, anderzijds.
Vooreerst zy men riet al te zeer beducht
om eene grenslijn té stelleu, die eenigen in/
of uitsluit; die streng genomen aan de andere
zyde benooreu te vallen'. Evenals men b. v.
eéu leelt'yd als grens van moudigheid aan
neemt, ofschoon dèzélfdp leeltyd volstrekt niet
altijd het kenmerk is van denzelf.len graad
van ontwikkeling, zoo. moet uien ook voor de
tnaatschappelyké positie een of meer keomar-
hen héineb, die in byzon'dere' 'gevalteu niet.
mét theoretische volmaaktheid wérken.
B\j bet zoeken naar zichtbare, voor- do
prabtyk vao het recht bruikbare-fènmerkett
van een in zyn stand gezeten werkmap komt
het fiscale recht bet staatsrecht, te hulp. Één.;
gezeten werkman behooit kiezer tejz^n, zegt
het theoretische staatsrecht naar'dffopvatting
der liberalen. Een gezeten werkman behoort
naar diezelfde opvatting eene, al zy^et kleine,
bijdrage te betalen in de directe belastingen- S
Approximatief zal dus het kenmerk, van
den gezeten|yerkman zyn, dat hjj aangeslagen.^
ié in de ter zake van den uiU'riykén staat-t"
geheven algemeene directe belastingwet per-^;
aoneel.)
Nu is echter de grenslyn onzer persoueele
belasting verouderd. De tienduizenden oninvor
derbare posten bewijzen, dat zjj afdaalt, tót*;
eene volksklasse, waarin èf eene maté van*
onmacht èt eene maté van onwil heerscbV
die met het begrip van gezeten werkman
oubestaanbaar is. Een gezeten burger (werkman
of. niet) .'IhaUzy nnaam met brengépWpW0''*
staat van oninvorderbarë posten. Wietzicb
zelf aldus voor een fisculen not?.-valeur'link
verklaren, kan zich niet beklagen, als de staat'
hem ook tot een electoraleu non-valeur maaktj
Door deze overwegingen word ik geleid
om als de beste voorloopige regeling, die zielig
aansluit aan den wensch om de in hun stands'
gezeten werklieden kiesrecht te geven, te
blyven verdedigeD, wat ik in myu ODtwerp van
grondwetsherziening heb voorgesteld. Het gó'
kweten aanslagbiljet io het personeel zij voor-
loopig de titel tot iuschryving op de kiezers-
lijsten, (Slot volgt.)
ri -- -ü.-.' -j." r— r; ~aga-aasa—asaa».
EN GELANt).
De. Times bevat eene dépêche van gisteren
uit Konstantinopel, volgens welke de Porto
eeu rondschrijven heeft gericht aau de mogend
heden, waarin zij verzoekt dat te Konstan
tinopel eene conferentie byeenkome, mét het
uitsluitende doel om de moeilykbeden betref-
fende Humelië uit te maken.
Het comité voor de rechtszaken uit den
Geheimen Raad heeft het door Hiel ingesteldo,,';
appèl verworpen.
De Engelsche regëering heeft te,.Woolwich
tieudnizénd geweren besteld en tien millioea
karduezen voor het naar Birma bestemde
expeditiekorps, dat waarschijnlijk de lrra-,
waddy-rivier zal opstoornen.
Uit Baugoen verneemt ?#le Times, dat twee
.stoombooteii naar Mandalay" vertrokken zyn,
dé eene met liet ultimatum en de andere bin de
Euiopeaueu af te halen, wier aantal op,twee
honderd wordt geschat, waarvan honderd te/
Maudalay. De meeste Europeanen zijn Engel-
scben eu Franschen. Consul Haas is weder
naar Maudalay vér trokken, hetgeen, niet bet
oog op bet duaruan verbonden levensgevaar,;)
verbazing wekt. De geruchten houden aai-, dat
