A0. 1889.
Zaterdag 4 Mei
N°. 7237.
Drie-en-veer tigst© Jaargang.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Dinsdag.
Buitenlandse he Berichten.
AnoNKEKENïSPsuiSi per kwartaal
Jtafto» per post, door het geheels Rijk.
Jkfionderhjke nommers
f 1.85
- 2.50.
- 0.10.
U IT GEVER: 1.0 DÉ.
tVBRAVt RiKHV, B. 1S4.
ItnuiRiuBUii: vu 1—10 g.ivo&v rag.ia met
inbegrip vu een* Courantf
lede» gewone regel amr
Dkimaai. geplaatst wordt tegen vwcikail. berekend.
Schiedam, 3 Mei 1889.
Da wjjzigingen, door den minister Mackay
voorgesteld op de wst tan 1878, tot nu door
ons besproken, konden evengoed van een
liberaal als van een aoti-hberaal ministerie
uitgaanzg staan buiten den eigenleken
echoolatr\jd. Echter zyn deze wijzigingen lang
niet het voornaamste doe), waarom tn 1889
de herziening der wet op het lager onderwijs
ter hand genomen zal worden. De wijzigingen,
die het mogelijk maken, de bijzondere ker
kelijke scholen te subsidieeren, zjjn de meest
ingrijpende veranderingen, en bier doet zich
aanstonds gevoelen, dat het ontwerp van wet
uitgaat van een anti-iibsraal ministerie. Wjj
'vnoeten dus de eigenlijke spil van betregee-
1 ipgsvoorstel niet zoeken in art. 1, maar in
;t. 2. Hier lezen wg: Door het Rijk word»
fl' nor elk dienstjaar aan de besturen der
bijzondere lagere scholen een bydrage verleend
volgens denzelfden maatstaf als bjj art. 45
sub 1 aan da» gemeente tan behoeve d?r
openbare lagere school wordt toegekend,
mits"en hier volgen de 4 voorwaarden,
waaraan de bijzondere school moet voldoen
.om in bet genot der rijksbijdrage te deelen.
Die voorwaarden bespreken wg later: wij
•willen eerst onze aandacht aan het belangrijke
art. 54 bis wijden.
In de memorie van toelichting lezen wjj, dat
bet een eisch van rechtsgelijkheid is, dat ook
de bijzondere, evenals de openbare school,
een toelage uit 's r'yks schatkist ontvangt.
2eker zal menigeen geneigd zjjn aanstonds
toe te stemmen, dat, wanneer het geld der
belastingen gebruikt wordt ten.behoeve der
openbare schooi, bet een onbillijkheid is, hen,
die toch ook mee aan die belastingen be
talen, daarenboven te bezwaren met het onder
houd hunner eigen scholen. En die onbillijk
heid zou zeker bestaan, indien de staat de
kinderen dier ouders weerde van zgn scholen
4 staat echter opent scholen, toegankel'gk
voor ieder; niemand wordt op de openbare
school in z'gn bijzondere geloofsovertuiging
gekrenkt: de staat doed dus al, wat er met
.'billijkheid van verwacht mag worden. Zyn er
nu personen, die, luisterende vaak naar het op
windende woord van kerkelijke drijvers, öf vol
slagen onbekend met de openbare school, óf
niet schromende tegen beter weten in de
-openbare school onverdiende smetten aan te
wrijven"gemoedsbezwaren hebben dan zou
de staat volkomen recht hebben te zeggen:
»die gemoedsbezwaren z'gn een weelde-artikel
dat ge u veroorlooft er op na te houden:
best, wjj wonen in een vrjj land; houdt er
op na, wat ge wilt, mits op uw eigen kosten."
Gaat men dien regel van rechtsgelijkheid in
overeenkomstige gevallen toepassendan is
er het eind niet van te voorzien. Veronderstel:
de gemeente of het rjjk legt ergens een brug.
Nn komt er echter een persoon, die uit kop
pigheid, als wijten de hoofdige boer van Staring,
of uit vrees, of om welke reden dan ook
niet over die brug wil. Niemand zal hem
dwingenhij mag er naast wandelenals hem
dat liever isofis het water te diepeen
bootje er op na houdendank zy de gezegende
vrijheid, die ieder in ons land heeft. Maar
nu merkt de koppige of vreesachtige man op,
dat het onderhoud van de brug geld kóst aan
da gemeente of den staat eu dat zjjne water
laarzen en zgn bootje slgteu. Op grond van
rechtsgelijkheid eischt de man subsidie van
den staaten nu verkeert by precuz in het
zelfde geval als de bijzondere school. Ieder
zal one toestemmen dat het niet opgaat, op
grond van rechtsgelykheid subsidie voor de
bijzondere school te vragen.
Moet de liberale party dus ieder subsidie-
stelse afw'gzen? Onzes inziens neeol Is bet
mogelijk den schoolstrijd, zoo niet voorgoed
te eindigen, hem dan toch zjjn felheid te ontne
men, door toegeven aan den eisch der kerkeiyke
partyen»ook voor onze scholen geld uit de
schatkist", dan meenen wjj dat de tgd geko
men isdaarin toe te stemmenmits er
voldaan wordt aan twee voorwaarden:
lo. de openbare school worde niet ontno
men, wat aan de bijzondere geschonken wordt;
2o. geen bijzondere school ontvangt subsidie,
die niet voldoet aan de ejschen, welke men
een goede school stellen mag.
Of aan deze beide «ischen voldaan wordt
door het voorstel-Mackoy, zullen wjj later zien.
Enkele opmerkingen willen wjj echter nog
maken. Steeds is gesproken van den ondraag-
1 jjken druk, door de wet van 1878 gelegd op
de gemeentebesturen; een dichterlijke geest
in onze gemeente sprak zelfs van »deu alles
verslindenden Moloch van het openbaar onder-
wjje", enz, Wat doet nu de enti-liberale partjj,
zoodra z'\j aan de regeering komt 1 Een voorstel
indienen tot herziening der wet, waardoor ten
eerste de schatkist bezwaard wordt met een
grootere uitgaaf van 3y* ton voor bet onder
wijs, en ten tweede een groot deel der lasten,
tot nu door den staat gedragen, over te
brengen op de gemeenten. Zeker een zonder
ling middel om verbetering te brengen in den
onhoudbaren toestand, waarover zjj vroeger
klaagde! De zwaar belaste gemeenten, die
geloof sloegen aan het redmiddel, hun door
Kuyper en Scbaepman voorgespiegeld, zullen
zeker genezen zgn van hun dwaling.
En hoe ernstig gemeend de artikelen van
de Blandaard steeds waren, blijkt nu. Nog
in 1885 wees de Standaard iedere staatssub
sidie af: niet daarover liep de strjjd. En nu,
geen trompet is wjjd genoeg om den lof te
verkondigen van het voorstel, dat weldra in
behaodelmg zal genomen worden.
De mensch is veranderlijk en de landaard
ook I
ID1EIDDB6.
Da brief, dien de koning van Nederland
aan den hertog-regent gezonden heeft, is het
antwoord op een brief van de laatste, waarin
hij zich bereid verklaarde van het regent
schap terug te treden, ala de Koning het be
stuur weder wenscht op te nemen.
In den brief van den koning-groothertog
aan den regent geeft Z. M. in warme, vriend
schappelijke bewoordingen bet verlangen te
kennen, om de regeering ovèr het groother
togdom te hervatten op deozelfden dag als in
Nederland. Het bericht aangaande het Ver
trek des bertoga was voorbarig; bjj zal te
Luxemburg nog bljjven tot de zaak geheel
geregeld is.
Di minister van staat heeft aan de Kamer
eene boodschap van den hertog overgebracht,
waarin deze mededeelt, op grond der vei-
.klaringen van de geneesheren volgens welke
de Koning herstellende was, den 27sa April
eeoen brief aan ZgneMajesteit te hebben
gericht. Hjj gaf in dien brief zjjne vreugde
te kennen over bet herstel des Konings en
voegde daarby*Uwe Majesteit weet thans
dat de ernstige ziekte gedurende de laatste
weken het regentschap noodzakelijk heeft ge
maakt voor Nederland en acht dagen daarna
voor het groot-hertogdom. De gehechtheid
van regeering en volk aan Uwe Majesteit is
onwankelbaar gebleken. De grondwet van
Luxemburg en bet familie-verdrag hebben
mg den plicht opgelegd, uaar Luxemburg te
gaanen na aldaar den eed van trouw aan
den Koning en de grondwet «te hebben afge
legd, heb ik het regentschap moeten aanvaar
den. Heden, cu Uwe Majesteit Hare krachten
herkregen heeft, haast ik tnjj Haar te komen
vragen of Zjj besloten beeft de teugels van
het bewind opnieuw in bandsn te nemen, dan
wel of Zjj wenscht, dat ik regent big ve totdat
het Haar behage andera te beslissen.",
Woensdag, vervolgt de hertog, heb ik het
volgende antwoord ontvangen:
k Waarde Oom en Neef. Met levendige
bevrediging heb ik Uwen brief van den 27
April ontvangen,) meldende dat Uwe Hoogheid
het regentschap moest aanvaarden gedurende
mijne zware ziekte, en dat Zjj heden nogne
voornemens wenscht te leeren kennen. Uwe
Hoogheid aanvaarde de verzekering mijner
diepe erkentelijkheid voor de diensten, door
Haar aan bet land bewezen. Nu ik mjjne
krachten heb herwonnen, heb ik besloten zelf
wederom de regeering over hst groot-hartog-
dom op mg te nemen op deszelfden dag als
in het koninkrijk der Nederlanden, Ik verzoek
Uwe Hoogheid da betuig'mg aan te nemen van
mjjne onveranderlijke gehechtheid en van
mjjne volkomen toewgdiog".
Na het voorlezen van deze brieven heeft de
minister tot de Kamer gezegd: kik heb ge
meend U zonder verwjjl te moeten doen bijeen*
komen, om openlyk te verklaren dat de Koning
niet meer buiten staat is om te regeeren,
zoodat ei' geen reden bestaat om artikel 7 der
grondwet en de artikelen 32 en 33 van het
familie-verdrag toe te pasgen. Ik verzoek de
Kamer, na onderzoek, zoodanige maatregelen
te willen nemen als in deze omstandigheden
noodzakelijk zgn, onder dankzegging aan dB
Voorzienigheid, die den Koning behouden beeft
voor zjjne getrouwe onderdanen".
De regeering heeft afschriften van de bjj
Ie Nederlandsche Staten-generaal ingediende
regeeringsstukken aan de Kamer overgelegd.
Door den voorzitter werd daarna verklaard
dat da Kamer met -rreugde bet bericht van
het herstal des Konings ontvangen heeft.
De Kamer is vervolgens in de afdealiugezt
moeten gaan, om te beraadslagen over de wjjze
waarop er een einde zai worden gemsabt asm
het rege&tscbap, en over alle daarmede samen'
hangende vraagstukke»,
E N B L A K D.
De geheime raad van het landbouwdepar-
tement heeft gisteren formeel bevestigd bet
reeds in de vorige .week genomen besluit, om
de toelating van levend Nederlaodsch vee uit
te stellen tot primo September. Deze beslis,
slag werd terstond aan den bestuursraad van
het koninklgk landbouwkundig genootschap
medegedeeld, die juist eene vergadering ein
digde, waarin eene motie vau den heer Then old,
om geen buitenlandsch vee op de groots
expositie te Windsor in Juni toe te laten,
eenstemmig was aangenomen. Da kennisgeving
der regeering verwekte groote geestdrift ouder
de bestuursleden van het genootschap. Het
plan van den Nederlandschen consul Maas,
welks voorbereiding reeds ver gevorderd was,
om te Londen eene Nederlandsche vee-expo
sitie te houden buiten het landbouwkundig
genootschap om, moet nu vooreerst vervallen.
De protectionniotische agrariërs schynen deo
toestand volkomen te beheerscben.
De dépêches omtrent de feesten in Amerikft
vermelden, behalve een vuurwerkpaniek t«
Chicago, welke eenige menschenlevens kostte,
ook een pjjnljjk incident te New-York tgdens
de kerkeiyke plechtigheid, welke de bisschop
Potter misbruikte door in zgne preek aller
hevigst uit te varen tegen het laag gehalte
der Amerikaanse)» tden en gewoonten, wat
hjj toeschreef aan bet mengelmoes van allerlei
geïmporteerd uitschot van verschillende vol
keren. Deze tactlooze tirade verwekte grootn
sensatie en verontwaardiging onder de aan
wezigen, waarvan velen, oDgetwjjfeld tot zulle
uitschot behoorende, de kerk haastig en ver
woed verlieten.
Wederom dreigt eene epidemie van gela
koorts in Florida uit te breken. Een verdacht
geval in het binnenland heeft de overhaid tot
nieuwe voorzorgen gedwongen.
G JURA