A". 1889.
Maandag 25 November.
H\ 7382;
Eerste Bladl
3 rie-en- veertigste Jaargang.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Dinsdag.
Binnenlandsche Berichten.
UITGEVER: J. ODÉ.
OUD,
4BCHSK«ibntsprus. per kwartaal
t*u0 per post, door het geheele Rijk
jkhonderlijlte nommers
f 1.85
- 2.5a
- 0.10.
H li IJ 13 A IIMARKT, B 1 4,
ADT«*Y*l<VI«PaU8: Tan 1—10 «««nu. >n«l
inbegrip tan een* Courantf 1 li.
Iedere gewone regel meer,11,
Drikiuai, geplaatst wordt tegen vwaicauti. berekend.
OU Kommer beslaat uit drie ltladcn.
Schiedam, 23 November 1889,
Een van de vreedzaamste revolution, die
•ooit uitgebroken zijn, heeft voor enkele dagen
do aandacht tot zich getrokken, nl. deBrazih-
aansche. Na een paar eeuwen als Portugeesch
wingewest te z'yn geregeerd, heelt Brazilië eerst
in deze eeuw een keizer bekomen van Por-
'tugeeschen bloede, en wel uit het huis van
Braganza, en z'yn tweede keizer heeft verleden
week de beleefde boodschap ontvangen, dat
de Brazilianen het thans verder wel zonder
hem konden stellen, en dat hij, onder dank
betuiging voor de vele den lande bewezen
diensten, van zijn hooge waardigheid ontheven
was, De republiek Brazilië heeft alzoo een
einde gemaakt aan het monarchaol bewind
in Amerika en de laatste betrekking met
Portugal verbroken.
Wanneer we de wyze nagaan, waarop Por
tugal van 1661 af, toen de Nederlanders het
joVerzuimd Braziel" aan eerstgenoemd land af-
Btonden, het heerlyke land beeft geregeerd,
dan zien we, dat de Portugeezen vry wat op
hun kerfstok hebben. Ilet was het meest be
krompen stelsel, dat ooit toegepast is. Geen
olijfboom mocht er geplant, geen wijngaard
aangelegd worden, want Portugal leverde
olijven en wijngeeu fabriek mocht wordan
gesticht, want Portugal zou uit zijn fabrieken
de kolonie we! voorzien. Geeu zout mocht in
Brazilië worden gewonnenwant Portugal
leverde zout, en hief van alles hooge inko
mende rechten.
Doch toen in 1808 de Franscheo Portugal
bezetten, wist de koninklijke familie niet beter
te doen, dan naar de onderdrukte kolonie te
vluchten. Dat was een zegen voor het land,
waar van toen af milder beginselen heerschende
werden, Landbouw en fabrieken begonnen te
bloeien, en in 1815 werd Brazilië een koninkrijk,
•toen de vorstelijke familie in Portugal haar
oude rechten terugkreeg. De Brazilianen ver
langden echter volkomen afscheiding van
Portugal, en deze kwam tot stand, toen koning
Johan aan z'yn zoon Don Pedro de regeering
afstondvan toen af dagteekent het keizerrijk.
De tegenwoordige, thans ontslagen keizer werd
door den uLtand zyns vaders reeds op vij (jari
gen leeftijd op den troon geplaatst, niet ten ge-
noege van het geheele volk, waarvan toen
reeds een gedeelte vau de republiek droomde.
Wanneer men den keizer by diens afscheid
dankte voor bewezen diensten, dan is dit geen
phrase, maar niet anders dan de volle waar
heid. Brazilië is onder zijn vijftigjarige regee-
ring zeer vooruitgegaan. De kroon op z'yn
werk is geweest de" afschaffing der slavernij.
Doch juist deze daad heeft hem veel «gaoden
•berokkend, en het is misschien een vereeniging
wan vroegere slavenhouders wet aodere
ontevredenen geweest, die den vorst ten val
hebben gebracht. Er komt nog bij, dat de
echtgenoot zijner dochter, die hem by gemis
van een zoon moest opvolgenbjj het volk
gehaat was, en men van dezen, wanneer z'yn
echtgenoote eenmaal keizerin was geworden
niet veel goeds verwachtte. Deze echtgenoot
de graaf van Enis een kleinzoou van den
vroegeren koning vaoFrankryk, Louis Philippe,
wiens familie door de gebeurteoissen in Bra-
zilië weder een harer droombeelden, het bezit
van tronen in rook ziet verdwijnen.
Of de verandering gunstig zal werken? Wie
zal 't zeggen; de Zuidamerikaansche repu
blikeinen z'yn nu eenmaal niet bekend wegens
ordelievendheid en geen toonbeelden van
geleidelijke ontwikkeling. De partijwoede
bederft er veelen omwentelingen belmoren
tot da verschijnselen, die geregeld lerugkee-
ren. Het zou jammer z'yn voor het r'yke
maar behalve aan de kusten nog weinig
bekende Braziliëals met de repnbliek ook
de verwarring in het land ware gekomen.
Te Brussel is thans een congres bijeen, dat
een van degroote vraagstukken dezer ee u w gaat
behandelen de beteugeling en bestrijding van
den slavenhandel. Dit congres belooft er een
uit den goeden, ouden tjjd ie worden dat
is namelyk van langen duur.
Voornamelijk zal het zich met Afrika
bazig te houden hebben. Daar heerscht de
.slavenhandel nog onbelemmerd. Wat de edele
Gorden er over heeft gescliieven, wekte de
verontwaardiging van de beschaafde wereld
wat de beroemde reiziger Stanley er vao
mededeelde, heeft die verontwaardiging doen
stygen.
Doch bovenal heeft dieFransche kardinaal
Lavigerie zich de zaak aaugetiokkea, omdat
de toestand daarginds schijnt te verergeren.
We lezen ergens: ide beschaving, die men
aan de halfwilde volken wil brengen, heeft
een zwarte schaduw: »de jenever, de ge
weren."
De arme negers in de binnenlanden van
Afrika hebben geen middel vau verweer
tegen de slavenjagers, die aldus dubbel ge
wapend z'ynmet de verleiding en met het
geweld. Het baat weinig of inen de kusten be
waakt de kwaal moet in het hart worden aan
getast. Nu is dit echter moeilijker geworden dan
ooit. De zoogenaamde Arabische slavenhande
laars in Afrika hebben begrepen, dat hun
ïberoep" werd bedreigd, Zy hebben zich ver-
eenigd. De beweging van de Mahdisten is veel
minder toe te schrijven aan een uitbarsting van
Mohammedaansch fanatisme, dan aan bet
verzet van deindustrieelen in menecheuvleesch.
Zy hebben een ring gesloten en deze specu
latie met deu Mahdihuu stroopopop touw
gi-zet. Misschien is het congres nog byeen, als
Stanley, die io Januari vei wacht wordt, vau
zyne reis zal z'yn teruggekeerd en belangwek
kende mededeeliugea kan doen. Maar zelfs
met zyne medewerking is het vraugstuk moei
lijk eo, naar het schijnt, zoogoed als onop
losbaar. Door zachte overreding zal men geen
Arabier overtuigen, dat de mishandelde neger
z'yn broeder is en geen stuk vee. Zal men
dan geweld aanwenden in het hart van Afrika,
onder de voor een Europeaan zoo ongunstige
omstandigheden Het donkere werelddeel
verslindt de eene expeditie na da andere.
Jammer dat b>j dit congres de staatkunde
weer in 'tspel komt. De Franscben nemen
het hun iaudgenootkardinaal avigerie,
kwalijk dat hy Frankrijk in moeilijkheden
brengt, dat liy onvoorzichtig is geweest. Hy
'heeft zyne onderneming onder bescherming
gesteld van Bismarck, die ons daardoor dwingt
in discussies met hem tu komen, weike voor
onze builenlandsche betrekkingen nadeelig
kunnen zijn, wordt gezegd,
In Frankryk verzekert men dat een verdee-
ling van Afrika de ware bedoeling der confe
rentie is. Ziedaar het gevaar, dat een zaak van
'zu ere philantropie da oorzaak zou kunnen
worden van diplomatieke verwikkelingen.
8C11IBMA9I, 23 November 1889.
Uit Den Haag wordt ons geseind, dat de
minister Mackay verklaard heeft tegen de op
heffing van de godgeleerde faculteit aan de
universiteit van Amsterdam te z'yn, daar deze
ophelfing in stryd zou zijn met de wet, welke
voor lioogescholen met het jm promovendi ge
lijke eiscben stelt.
Uit de bewoordingen van het telegram
blykt niet ep grond van welke aanleiding de
minister, in het tegenwoordig stadium der
quaestie, zich daarover verklaard heelt.
(N. v. d, D.)
De heeren mr. J. A. Levy, G. B. Lalleman,
J. Vofite Cz., mr. E. van Lier, mr. S. Katz,
te AmsterdamJ. C. Marx, te UtrechtRoelof
Luyten, te Haarlem, en B. Denekamp en I.A.
van Gilse, te Rotterdam, hebben een adres
gericht aan de Eerste Kamer der Stateo-
Generaal in zake de onderwijswet. Zij betoo-
t»en, op grond, van de geschiedenis der grond
wet en van aitikel 194, dat bet door de
Tweede Kamer aangenomen ontwerp in strijd
met de grondwet is en de grondwettelijk be
staande volksschool in haar hartader aantast;
dat met de volksschool de volkseenheid zal
worden prijsgegeven en dat het ontwerp, be
halve zijn vergrijpen tegen volksonderwijs en
volkseenheid, nog by de natie de meening
wekken, dat men licht vaardig! ijk de grondwet
ter zijde stelt.
De adressanten hopen daarom, dat de Eciate
Kamer het ontwerp zal afstemmen.
De Arnh. Ct. komt op tegen het advies van
professor Buys, die het ontwerp aanprijst als
een conpromis. Zij acht dit het eerste vootf-
beeld in onze coiistitutioneele geschiedenis
dat een ontwerp in zulk een betraurens-
waardigen en gevaarlijken vorm ingediend
werd en de politieke partyen op die wyze
officioele erkenning als organen van het staats
leven vonden. Maar zy ontkent dat hier zulk
een compromis is, vermits hljjkt dat de meer
derheid der liberaL partij in het land niet
deelt het inzicht van liet kleinste deel barer
vertegenwoordigers in de Kamer. De Eerste
Kamer moet daaromzoo zy het outwerp
aanneemt, hare beslissing gronden op motie
ven in het wetsontwerp zelf gelegen, en niet
voortgevloeid uit daaraau vreemde ovei wegin
gen cu berekeningen, die misschien in deu
smaak zouden vallen van casuïsten en slimme
politiekers, maar een treurig bewys oplevereö
van gebrek aan moed en ovei tuiging Id di(
hooge staatslichaam. Maar vooral moet da
Eerste Kamer niet in dit wetsontwerp ziett
een vergel'yk over de ouderwysquaestie, dooï
de politieke partyen toegekend, want èn da
houding van het grootste deel der liberals
Tweede-Kamerfeden èn de vele inkomenda
adressen bewyzen dat het dit allerminst is.
De heer F. Domela Nieuwenhuis, lid def
Tweede Kamer, zal Zondag als spreker op
treden te St.-Anna-Parochie in Friesland, ovef
de revolutie vau 1789. Er zal gelegenheid tot
debat z'yn.
Yermoedelyk is dus de keel-ongesteldiieid,
welke den heer Nieuwenhuis belette om ia
het openbaar voor zyne eigen kiezers op ta
treden en ook om by het er.quète-debat inde
Tweede Kamer tegenwoordig te zijnthans
weder geweken.
Holland-Antwerpeu, het geïllustreerd ge*'
deukblad, door de firma F. van Ditmarta
Utrecht uitgegeven ten voordeele vun du slacht
offers der ramp te Antwerpen, is verschenen,
De teekemngen welke het bevat, de letter
kundige en muzikale bijdragen, in éen woord
de geheele uitvoering is met veel zorg eu
smaak bijeengebracht.
De uitgever deelt ons mede dat hy reeds
een bedrag van 5Ü0Q francs aan den Belgi
schen gezant te 's-Gravenhage heeft ter hand
gesteld.
Van bovengenoemde firma ontvingen w|j
ook het eerste nummer van de sNedeiInndsche
Illustratie, Geïllustreerd Nieuws van den Dag",
dat smaakvol is bewei kt. De inhoud van dit
nummer is: Twee diuombeelden, door Ben-
Ooi, met twee illustiaties door Joh. Hiaaken'
siek. Onthulling van het standoeeld te
Brixham: 1688—1888, door H. Tiedeman:
met twee illustraties naar photographieën. -
Voor dames, door Bertha. Kunsten letteren#
J. J. L. tan Kate, door B. H. van Brremeu,
met illu3tiatie en portret. Onze prijsvraag.
Sioep-phdosophie, door Manus Kwast, met
illustratiëo ran li. Nora, met illustratie