ft
I
If
li
PI
m
I
fill
If
fife
Cm
Kunst en Wetenschap.
Gemengde Berichten.
Post en Telegraphie.
Land- en Tuinbouw.
0 n d e r w i j s.
ml
lp
illlf
Armenzorg.
4-;t
in®
tef
Ufa
y
fé§p
^en» die minstens vier koeien op stal heeft
en onlangs nog twee vette varkens, elk van
300 halve kilo's, heeft v*fljp*iht.
r„
In de kajuit van een te Rozendaal liggend
vaartuig, geladen met bieten voor de suikeh-
fabrikanten aldaar, vond men gisterochtend
C, H. en J. B., beiden uit Wouw, gestikt,
bij den laatste waren nog zwakke sporen
van leven waarneembaar, doch geneeskundige
hulp kon niet meer baten. H. iaat eene we
duwe met 7 kinderen achter.
's-Gravenhago. In een hofje in de
Grootestraat heeft gistermiddag een koloniaal
die daar nogal dikwijls opschudding veroor-
zaakte, zijn moeder, zuster en den verloofde
der laatste door messteken verwond. De
woesteling, die daarna naar een kroeg ging,
werd, er uitkomende, door een agent, met
behulp van burgers, gearresteerd. Aan de ver
wonden is in het ziekenhuis de eerste hulp
verleend. Zij waren in staat het spoedig te
verlaten. De instructie tegen den koloniaal
is nog gisteren aangevangen.
Van den toren wapperde heden de Oranje-
vaan en van het stadhuis de nationale drie
kleur ter herinnering aan de herwinning
onzer onafhankelijkheid.
Groningen. De Kamer van koophandel
en fabrieken alhier heeft besloten tot het
zenden van een adres aan de Tweede Kamer
Omtrent het ontwerp van wet op de heffing
eener bedrijft- en beroepsbelasting. Zij dringt
aan op wijziging van de regeeringsvoordracht,
doch zoodanig gewijzigd, datlo. het bedrag
der heffing zal zijn verlaagd en vrijgesteld
zal zijn van de daarop voor het jaar 1893/94
voorgestelde 28 opcenten ten behoeve van
het rijk 2o. geen vrijstelling voor het, land
bouwbedrijf wordt verleend3o, de bepaling
vervalt, volgens welke, in geval van levens
verzekering-maatschappijen, aanwending van
winst tot verhooging van het verzekerd kapi
taal of verlaging van premie, als uitdeeling
wordt aangemerkt; 4o. geen poging wordt
gedaan om ook de buitenlandsche huizen,
die leveranties aan hier te lande gevestigde
pafticülieren doen, in de liedrijfbelasting te
doen bijdragen,
ONDERZOEK omtrent ie maatschappe
lijke toestanden der arbeiders, omtrent
ie verhoudingen tusschen werkgevers
en arbeiders in de verschillende bedrij
ven en omtrent den toestand van fa
brieken en werkplaatsen met het oog
op de veiligheid en de gezondheid der
werklieden, ingesteld door de Staats
commissie, benoemd krachtens de wet
van 19 Januari 1890 (Staatsblad n° 1).
Tergadering van Woensdag 21 Augustus 1892.
Tegenwoordig de heeren: Kolkman, voorzitter;
G. EmantsJ. C. Th. Heyiigers, secretaris der Staats
commissie (bij een gedeelte der verhooren); S. M.
van Wijck, lid der Eerste Afdeeling 'bij een ge
deelte der verhooren.)
Verhoor van Petrus Gerardus Overdijk, oud 34
jaar, werkzaam bij Th. Melchers, te Schiedam.
De Voorzitter: Zijt gij reeds lang bij dezen
patroon
A Slechts 14 dagen, maar ik ben er vroeger 12
jaren geweest.
F. Hoe zijn de werktijden 7
A. De werktijd is van 's morgens 6 tot 's avonds
6 en van 's avonds 6 tot 's morgens 6 uur voor 2
'ploegen natuurlijk, maar 's Zondags kom ik om 8
ubr en blijf tot halfzeven. Om den anderen Zondag
echter heb ik vrij en dan kom ik Maandag weder
om C uur op.
F. Andere getuigen hebben ons,verteld, dat een
deel van het volk Zondagsnachts om 12 uur in de
fabriek tnoet wezen. Is dat zoo 7
A. Dat zijn de loodswerklieden. Dat zijn de bran-
t dersknechts.
F. Van de scheppers en de ziftérs komt er geen
een 'snachts ora 12 uur op?
A, Neen,
F. Hoeveel our hebt gij rust?
A. Over dag niets, als ik bet zoeken wil, kan ik
tij vinden om te eten.
11 F. Kunt gij een uur nemen voor het middag
maal?
A Ja, als men wil, maat als men wefken wil,
doet men het niet.
F. Wat verdient gij
A f6 in de week.
F. Hebt gij daar geen buitenkansje bij
A. Ja, als er een ziek is, dan vallen wij voor
elkander in.
F. Dus als er een man aan eene andere ploeg
mankeert, dan moet een van uw ploeg een halven
dag langer blijven en dus 18 uren staan?
A Ja, maar daar krijgen wij het halve daggeld
voor.
De heer Van Wijck: Vindt men het over 't algemeen
aangenaam om zoo lang achter elkaar te werken?
A. Och, den eer.en tijd valt het makkelijker dan
den anderen.
F. Dat meerdere loon verzoet den arbeid
A. Ja, vooral als men vrouw en kinderen heeft,
dan houdt het den moed er in.
F. Als gij ziek zijt, krijgt gij dan niets?
AL Er is bij ons een ziekenfonds.
F. Wat krijgen de werklui daaruit?
A Wij betalen wekelijks een cent per gulden,
en wij krijgen dan de helft van het daggeld bij
ziekte, zooals ik gehoord heb. Ik beu pas 14 dage»
op de fabriek.
F. Was er vroeger geen ziekenfonds
A. Voor zoover ik weet, met.
De voorzitter: Zijt gij getrouwd?
A. Ja.
V. Hebt gij kinderen?
A. Zes.
V, Vindt gij dat niet verbazend onaangenaam,
dat gij niet met uwe kinderen kunt gaan eten
A. Ja, het hindert mij wel, maar het is toch voor
éen ding wel goed. Als men eiken middag naar
huis gaat, kan men er wel eens toe komen om een
borrel te gaan drinken, en als rnen dan 's middags
zijn werk niet kan doen, wordt men weggezonden.
F. Ik moet u doen opmerken, dat het er aller
droevigst met den ai beidersstand zou uitzien, indien
de werkman steeds bij liet naar huis gain van de
gelegenheid moest profiteeren om zich dronken te
drinken.
A. Een mensch is zijn eigen niet altijd meester.
Ik sprak niet van bezuipen, maar de een kan het
er met éen doen en de ander moet er 10 nebben.
V. Het zal wel daarvan komen, dat gijlieden
den smaak in de branderij hebt beetgekregener
worden immers op de brandenj 9 borrels daags
geschonken T
A. Nu maar 7.
V. Uw meesterknecht heeft ons het getal 9 ge
noemd.
AL De meesterknecht kan zeggen wat hij wil;
ik kom voor mij zelf.
F. Nu, die 2 geven wij cadeau, wij vinden 7
borrels toch al te veel. Zijn er ook brandersknechts,
die niet drinken?
A Ja, die zijn er wel.
F. Zeker bij hooge uitzondering
A. Dat wel.
F. Zijt gij ook in een gewone branderij werkzaam
geweest
AL Neen, wel op de stoombranderij van den heer
"Wittkampf 3 jaar.
V. Is het waar, dat op gewone branderijen 15
46, 17, 18 uren daags gewerkt wordt
A. Bij Leguer wordt 15 uren gewerkt met
*s middags een half uur schafttijd.
F. Gaan de gezellen dan nn&r huis om te eten
in dat halve uur.
A Neenen mijn buurman moet steeds werken
van 2 uur 's nachts tot 's avonds 8 uur.
V. Is die man getrouwd?
A. Ja.
V. Heeft hij kinderen?
A. Ja, vier.
F. Die kennen dan toch hun vader zeker niet,
als hij nimmer thuis is tusscheu 2 uur 's nachts er
'savonds 8 uur?
A Daarvan kan ik weinig zeggenik vraag naar
een ander zijn gezin mei; ik heb genoeg te doen
met het mijne. Wel, dat ik begrijp, dat, als de
man tehuis komt, zijne kinderen naar bed zijn,
maar ik kan er mij weinig mee bemoeien.
V. Hebt gij uwe kinderen naar school gestuurd
A. Zij gaan allen school, behalve het jongste van
15 maanden.
De heer Van Wijck: Werken er op de fabriek
van Van der Velden, waar uw buurman is, vele
werklieden
A. Ik denk een twintig.
F. Werken die allen van 's morgens twee tot
'savonds acht uur?
A. Niet beter te weten dan ja.
V. Kent gij nog meer inrichtingen te Schiedam,
waar dat getal uren gewerkt wordt
A. Op het oogenblik niet.
De VoorzitterHebt gij ook van fondsen gehoord,
die aan uw fabriek zullen opgericht worden voor
pensionneering en verzekering tegen ongelukken
A Ik heb neigens van gehoord, wel dat ik 5
centen in de week zal moeten gaan betalen voor het
ziekenfonds.
F. "Wordt gij aangenomen door den baas?
A. Neen, door den directeur, en ontslagen ook.
F. Gaan de knechts bij u vlug weg?
A. Heel weinig.
V. Op andere branderijen is dat tochanders, niet
waar?
A Dat hangt wel eens van een berooiden kop
af. Maar het is verkeerd, want er loopen er toch
reeds zoo velen, die geen brood kunnen verdienen
en een huishouden met kinderen hebben. Ik heb
zelf als sjouwer moeten wei ken.
F. Was dat, omdat gij weggezonden waart van
de fabriek?
A. Neen, wegens den brand ben ik bij de firma
"Wittkampf weggegaan Toen ben ik los sjouwer
geworden en heb ik een petroleum-nering opgezet.
F. Zoudt gij denken, dat er veel knechts buiten
hun schuld zonder werk iond!oopen?
A Er wordt zoo gauw gezegd, dat het buiten
schuld is.
V. Maar er is gebrek aan werk te Schiedam
A Ja, de boel gaat er erg achteruit.
De heer H. D. Kruseman van Elten, kunst
schilder te New-York, geboren te Alkmaar,
heeft dezer dagen aan het museum zijner
geboortestad een verzameling van zeventig
etsen geschonken, bijna alle naar de natuur
vervaardigd en landschappen voorstellende
zoowel uit ons land als uit de Yereenigde
Staten.
Het is een kostbaar en zeldzaam geschenk,
dat getuigt van het talent van den 63-jarigen
kunstenaar, die thans door gezichtsverzwak
king genoodzaakt is de etsnaald neder te
leggen.
Yan Renan's nagelaten werken zal een ver
schijnen onder den titel: y>Le règne de
JPhilippe le Bel", en voorts komt er een deel
^gedenkschriften", dat, naar men verzekert,
veel opzienbarends bevatten zal.
Do Münchener professor Pettenkofer, debekendo
bestrijder van Koch's cholera-theorie, als ge
grond op het bestaan van den komma-bacillus
en de vernietiging daarvan, heeft tijdens de epi
demie Hamburg bezocht en deelt thansin
het beden verschenen nummer der Münchener
medicinische Wochenschrift, zijne persoonlijke
ervaringen en beschouwingen mede.
Hieruit blijkt, dat Pettenkofer op zijn eigen
lichaam heeft geexperimenteerd. Aan experi
menten op dieren hecht hij namelijk volstiekt
geene waarde. Hij heefc na zijne terugkomst uit
Hamburg tot staving van zijne ieer, dat de
komma-bacillus niet de drager der ziektestof is
op 7 October j.l. voor getuigen te Mtiuchen
eene krachtige vleeschnat-cultuur met milliarden
van versche komma-bacillen, uit Hamburg afkom
stig, tot zich genomen. Vooraf had hij ook nog
het natuurlijke zuurgehalte zijner maag geneutra
liseerd, daar volgens Koch het zui e maagsap bij
den gezonden mensch zelfs eene groote hoeveel
heid van komma-bacillen onschadelijk maakt.
Pettenkofer veranderde na deze gift zijn gewone
dieet niet, ofschoon ongekookte vruchten, saiade,
melk en bier daarvan overvloedig deel uitmaak-
tén. Dat de bacillen zich in zijn darmkanaal ont
zaglijk vermeerderd hadden, bleek uit zijne ont
lasting. Ook zijn jongere vriend en leerling
professor Emmerich te Berlijn volgde op 17 Oc
tober zijn voorbeeld, en beging daarbij opzette
lijk nog zware zonden tegen het dieet. Bij
beide heeren bij Pettenkofer gering, bij
Emmerich hevig volgde een buikloopmaar
overigens deed geen enkel verdacht symptoom
zich voor. Hun algemeene gezondheidstoestand
was'goed; de temperatuur daalde niet; geen
koortsgoede eetlustopgewekte stemming.
Medicijnen nam Pettenkofer in het geheel niet,
Emmerich slechts ééns. Binnen acht dagen was
ook de door geenerlei aandrang tot braken ver
gezelde buikloop geweken, en autoriteiten als dr.
Ziemssen verklaarden hun dat hunne aandoening
met Aziatische of met inlandsche cholera niets
gemeen had.
De komma-bacillus, zoo zegt Pettenkofer, kan
op zich zelf we! buikloop, maar geen cholera
veroorzaken. Intusschen voegt hij er bijslndien
ik mijn proefneming te Hamburg had gedaan,
dan ware de afloop misschien anders geweest".
Djidr toch was juist de tijdelijke en plaatselijke
gesteldheid of dispositie in werking, die Pet
tenkofer tot de ontwikkeling der ziekte noodig
acht. Ook hij meent, evenals Koch, op het
Elbe-water eene zware schuld te moeten schui
ven doch om geheel andere redenen. Terwijl
namelijk Koch aan het drinken van het vuile,
door Russische landverhuizers besmette Elbe*
water het ontstaan en de verspreiding der
cholera toeschrijft, is Pettenkofer die aan
het drinkwater slechts een geheel ondergeschikte
rót toebedeelt van meening, dat het tot
schrobben en wasschen gebezigde product der
Hamburger waterleiding met zijne geweldige
massa van vuii den bodem der Hanze stad zoo
door en door verontreinigd heeft, dat ook het
voortreffelijke rioolstelsel niet meer heeft kunnen
baten. Daarbij' zijn nog gekomen de buitenge
wone droogte en warmte van dezen zomer, die
het gemiddelde verre overschreden. Hierdoor is
het grondwater sterk gezonken, zoodat in den
door en door vervuilden, drogen bodem de uit
Frankrijk en Rusland vermoedelijk reeds sedert
lang aangebrachte cholera-kiemen nu een alles
zins geschikt veld tot hare ontwikkeling gevonden
hadden.
Pettenkofer ducht al is de cholera thans
haren winterslaap ingegaan in den aan
staanden zomer bij sterke droogte een weder-
ontwaken en verder verspreiden der ziekte. Op
grond van zijn theorie verwerpt hij de thans
toegepaste quarantaine-, afzonderings- en ontsmet-
tings-maatregelen als overbodig, verkwistend en
wreed. «Maakt den bodem gezond", zegt
hij »en gij zult van typhus en cholera verschoond
blijven. Reinigt den grond, op welken de duizen
denden woningen onzer middelpunten van
bevolking gebouwd staan, door rioleering, aan
voer van goed water, wegspoeling enz. dan
kunt gij met een gerust geweten de toekomst
te gemoet zien."
De vrouwenmoordenaar Nqill, veroordeeld
wegens het vergiftigen van vier vrouwen in
het oosteinde van Londen, is in de gevangenis
van Newgate opgehangen. Neill vernam de tijding
dat zijn doodvonnis voltrokken zou worden zonder
ontroering. Zonder hulp beklom hij het schavot.
Hij deed geen boete of belijdenis.
Uit Ferrol wordt gemeld dat bij onderzoek
der zeekaart die zicli bevond op het Eng.
pantserschip Howe, is gebleken dat deze vér-
ouderd en geheel onnauwkeurig was. Op de plaats
waar de Howe het eerst op de klippen raakte
heelt de kaart zeven vadem aan stuur- en bak
boord en acht vadem recht vooruit. Dit onder
zoek had plaats door de officieren van het eska
der en in tegenwoordigheid der officieren van
de Eng. oorlogsschepen Alexandra en Seahorse.
De Alexandra is gisteren naar Portsmouth
vertrokken met een deel der equipage van de
Howe, doch 9 officieren met 428 man zullen
bij het gestrande pantserschip blijven.
Bij een groote hertenjacht in de Engelsehe
graafschappen Devon en Somerset hebben zes
dames het voorbeeld gegeven niet meer als ama
zonen. maar evenals de heei en te paard te rijden.
Sommigen droegen een voor en achter gespleten
japonde anderen een lang jachtbuis en rij
laarzen.
Volgens bericht uit Napels zijh Dinsdagnacht
op het eiland Ponza schokken van aardbeving
gevoeld. Gisteren zijn de schokken insgelijks
waargenomen. De bevolking is, door schrik be
vangen, naar de velden gevlucht. Een 300 ont
snapte veroordeelden vluchtten er alsmede heen.
Er zijn troepen naar Ponza gezonden.
Uit Sydney (Australië) wordt een afschuwe
lijke misdaad, of lie:er een reeks misdaden
bericht. Het echtpaar Makin, dat een afgelegen
huis in den omtrek dier stad bewoonde, is
gevangengenomen wegens het vermoorden van
kleine kinderen, welke bij de vrouw waren uit
besteed en waarvoor natuuilijk voortdurend nog
kostgeld werd ontvangen.
Men heeft dertien kinderlijkjes in of bij hun
huis verborgen gevonden.
De gelegenheid tot verzending der correspon
dentie naar Bergen (Noorwegen) bestaat door
middel van het stoomschip Ingcrid. De laatste
buslicbting aan het postkantoor te Rotterdam is
bepaald op 48 dezer, des vcorraiddags ten 4.30 ure
spoort ijd.
De wijze van verzending behoort duidelijk op
het adres vermeld te worden.
De gelegenheid tot verzending der correspon
dentie naar New-York bestaat door middel van
het stoomschip Obdam. De laatste busiichting aan
het postkantoor te Rotterdam is bepaald op 19
dezer, des voormiddags ten 40.30 uie spoortijd.
De wijze van verzending behoort duidelijk op
het adres vermeld te worden.
i-j--- -V ate
Onder de paarden van jbr. V. Vegelin van
Claerbergen te Joure (Fr.) is de kwade droes
uitgebroken. De bekende harddraver Friso is reeds
afgemaakt, twee Taborhengsten zijn nu aange
tast en zullen waaischijniijk hetzelfde lot o -.„er-
De Tweede Kamer te Kopenhagen heeft bet
westsontwerp tot het toestaan van 50000 kronen
jaarlijks uit 's rijks kas tot bestrijding der tuber
culose (parelziekte) onder het rundvee, door in
spuiting met tuberculine, in eerste lezing aange
nomen en in handen gesteld eener commissie
uit baar midden.
De gemeenteraad van *s Hertogenbosch heeft
besloten met 47 tegen 2 stemmen tot het aan
bieden aan de regeering van een nieuw van ge
meentewege opgericht gebouw voor de rijks
kweekschool voor onderwijzers en de daaraan
verbonden leerschool, behoudens nadere goedkeu
ring door den raad van plan en begrootïng.
Behalve aan de reeds vermelde instellingen
heeft wijlen de heer H. F. van Meurs Nzn., ook
aan hef gereformeerd oude-mannen-, vrouwen
en kinderhuis te Harderwijk gelegateerd een*
som van f2000.
t V,
t
T i
f s
l'«
«if
ISijt
te«v d:
«lil
I
f4
