1 DKDIN.
Koloniën.
Land- en Tuinbouw.
0 n d e r w ij s.
V i sscher ij.
Kerknieuws.
Zeetijdingen.
Cargalijsten.
Batavia, IS Seiitembcr.
Do Üeli.-Ct. bevat twee brieven uit Kola-
Radja lid. 8 en 9 September, waaraan hot vol
gende is ontleend
Eindelijk is er beweging gekomen in de colonne
van hot edele diiemanscbap T. Neq, T. Nja
Banta en T. Tjoet Toenkoep en consorten, om
den gemeenscbappelijken vijand uit de streken
van de XXVI moekim» te verjagen.
Den lsten vertrokken de vechtlustige Maras-
sanen, pl.m. 150 man, onder geleide van een
brigade marechaussees, onder commando van
den ln luit. Kroesen. Bij Tjot Iri werden zij
gedebarqueerd, alwaar zij in ontvangst werden
genomen door de troepen of benden van Nja
Banta en diens panglima's.
Nog dienzelfden avond bewoog de gezamen
lijke macht van Marassanen en Lamrengers zich
naar de oostwaarts van Tjot Iri gelegen kam
pongs, vanwaar zij zwaar beschoten werd.
Na eêne schermutseling werd de versterkte
stelling Tjot Baklat door de benden van Nja
Banta genomen, terwijl de vijand noordoost-
waai ts vluchtte in de richting van Toengkoep.
Nja Banta rukte daarna met zijne bende op
verkenning uit tot Tjot Rang. Niets op zijnen
toclit ontmoetende, trok bij op Tjot Baklat
terug, doch werd in de nabijheid daarvan zoo
warm door den zich schuilhoudenden vijand
ontvangen, dat ook T. Neq met zijne benden
hem moest bijspringen. Men raakte zelfs hand
gemeen, zoodat een Marassaan een klewangbouw
in den nek bekwam.
De opdringende vijand werd uiteengejaagd
met zwaar verliesdrie doodeo en een zwaar
gewonde bleven in handen van Nja Banta's
legerkorps.
Doch ook dat legerkorps is er niet zonder
kleerscheuren afgekomen, want het heeft een
verlies van 6 gewonden, grootendeels zwaar,
waaronder een Imam.
Den daaropvolgenden dag werden de omlig
gende kampongs doorzocht en eenige woningen
van kwnadgezinden in de asch gelegd.
Tjot Baklat is thans door de benden van Toekoe
Neq bezet.
De gezamenlijke macht van het driemanschap
is thans zoover gevorderd, dat Toengkoeng af
gesloten is van de omliggende kampongs, van
waaruit de bezetting placht te fourageeren.
In Toenkoep moet het wemelen van vijanden.
Het schijnt dal Toa'soe Neq de verantwoor
delijke persoon is, wat wapens en munitie be
treft, doch dat de jeugdige Nja Banta (pl.m.
21 jaar oud) het opperbevel voert.
In de VI moekims gaat het oppenkappen nog
al ongemoeid voort, terwijl in de IX moekims
de vijand ons dit trachtte te beletten.
Uit eene kleine versterking te Tjot Inong
(vrouwenberg) werden da werkers beschoten,
zoodat gisteren zwaar gewond werden de le luit.
der genie De Rochemont, éen Europecsch en
éen inlandsch fuselier en éen Cbineescbe koelie,
terwijl éen Chineesche koelie gesneuveld is.
De artillerie heeft zoo goed de Tjot Inong
onder vuur genomen, dat de vijand die sterkte
heelt verlaten. Heden zal de laatste band aan
Kaloet worden gelegd. Gisteren werd het reduit
door middel van dynamiet tot puin geschoten,
en heden zal de verdere omwalling hetzelfde
lot ondergaan en verder met paijols en schop
pen met den grond worden gelijkgemaakt.
Voor het houden van feesten en bet betalen
van het volk werd aan Nja Banta eergisteren
S 2000 gezonden.
Toekoe Oemar is weder te Lampisang, in af
wachting hoe de regeering over hem zal be
schikken.
De vijandelijke troepen, die zich thans in en
om Toengkoep bevinden, worden aangevoerd
door Toekoe ïman Lungbatta, Toekoe Potjoet
Matahair, Imar. Lamrabou, Toekoe Brahim van
de V moekims en Toekoe Ali van Pager Aér.
Het berennen van de benting Toengkoep
schijnt niet zoo gemakkelijk te gaan als de
heeren Neq, Nja Banta en Tjoet Toengkoep
dachten. De vijand, inziende dat wanneer de
insluiting volkomen is, hij óf ten hongerdood
gedoemd is, óf zijne stellingen moet verlaten,
deed den 8n een krachtigen uitval op de inslui
tingstroepen.
Hevig werd er gevochten, aan beide zijden
vielen vele gewonden en dooden.
Van de insluitingstroepen sneuvelde Toekoe
Abas, een der Panglima's van Toekoe Neq.
Aan do zijde van den vijand vielen verscheidene
dooden en gewonden.
De vijand trok terug en de ipsiuiiingstroepen
behielden hunne politie.
*s Vijands aftocht moest zoo overhaast zijn,
dat vele dooden op da sawahs werden achter
gelaten.
Om den vijand een zwaarder veriies toe te
brengen, hebben T. Neq en T. Nja Banta in de
nabijheid van die lijken hinderlagen geplaatst,
met het doet den vijand het weghalen dier lijken
te beletten. In den avond kwam dan ook eene
bende om de cadavers van de sawahs weg te
halen, doch nauwelijks in de nabijheid geko
men, werden zij op een kruisvuur onthaald uit
de hinderlagen.
Op dit schieten kwamen nog meer vijanden
in 't veld. Ook de reserve van de bondstroe-
pen rukte op. De vijand trok eindelijk met
medeneming zijner dooden af, daarbij een enorm
verlies hebbende.
Van de bondstroepen zijn bij die gelegenheid
twae gesneuveld.
Een telegram van 16 Sept. meldt nader, dat
Tjot Praboe door ons bezet was, doch Toengkoep
nog moest volgen.
De Java-Bode bevat een telegram uit Kota-
Radja dd. 13 dezer, dat eene compagnie van
onze troepen Mesdjid Atoë bezet. Mesdjid Atoë
ligt in de buurt van Tjot Iri.
Terwijl de Sumatra naar de Aroe-eilanden is
om de Australische paai loestervisschers te ver
jagen, gaat de Pontianah met hetzelfde doel naar
Straat Sagoeien en Straat Gomien, ten noorden
van Nieuw-Guinea. Beide streken liggen een
dag of drie stoomens van elkaar en kunnen dus
niet door éen oorlogsschip worden beschermd.
Invoer van varkens in Duilschland.
Betreffende den invoer uit Nederland van var
kens, bestemd voor de stedelijke slachtplaats te
Aken, is blijkens eena bekendmaking in de
Duitscbo Reichsanzeiger van 12 dezer bepaald,
dat de invoer voorlaan niet meer das Maandags
en Dinsdags, doch in stede daarvan eiken Maan
dagvoormiddag en eiken Ziterdagnamiddag zal
mogen geschieden.
Uit Waspik (N.-Br.) wordt tegenwoordig zeer
veel hooi uitgevoerd, voornamelijk dienende voor
fourage van het Fransche leger. Een Fransch offi
cier houdt het toezicht bij de verzending.
Officieel is bekendgemaakt, dat de besmette
lijke longziekte onder bet rundvee in Oostenrijk
heeft opgehouden te heerschen.
In weerwil van den allesbehalve ruimen
hooi-voorraad worden in Friesland nog voort
durend hooge prijzen voor het rundvee betaald.
Vooral geldt dit van de beste soort stamboekskalf-
koeien en volbloed afstammelingen. Een paar
dagen geladen werden door den landbouwer J. A.
Wassenaar, te Jelsum, bij Leeuwarden, vier hok-
kelingen vei kocht voor niet minder dan f 300 per
stuk, om naar Zwitserland te worden uitge
voerd.
Te Waspik is door den districts-veearts uit
Oosterhout een geval vau miltvuur geconsta
teerd.
Ook te Alfen kwam een geval van miltvuur
voor.
Aan de universiteit te Leiden is met goed
gevolg het candidaats-examen in de geneeskunde
afgelegd door den heer H. J. la Verge.
Bij het gisteren te Dordrecht gehouden examen
in vrije en orde-oefeningen zijn geslaagd de
heeren A. Kloos, P. L. van Amerom en J. Bras,
allen van Schiedam A. Sorber van Overscbie
C. Visser en J. A. Veelo, beiden van Maassluis.
Bijaldien de leden van het departement ï's-Her
togenbosch" zich met de ideeën van de voorloo-
pige commissie voor de op te richten departe
mentale school kunnen vereenigen, hetgeen
verwacht mag worden, zal er een kapitaal van
f192,000 voor dit doel beschikbaar worden ge
steld. Alsdan zal de school toegang verloenen
aan jongens en meisjes, zes kiassen en behalve
een hoofd evenzooveel onderwijzers of onderwij
zeressen tellenhet leerplan zal aansluiten aan
dat der H. B. S. en het gymnasium en het
schoolgeld gesteld worden op een gulden per
kind "s maands, Voor salarissen aan onderwijzers
wordt uitgetrokken: f1600 voor het hoofd met
f350 voor woning, en f4800 voor de zes onder
wijzers of onderwijzeresen. Een en ander is
bij wijze van rapport ter kennis der leden van
liet departement gebracht en eene algemeens
vergadering, in de aanstaande week te houden,
zal over een en ander beschikken. De oproeping
van sollicitanten kan reeds in de maand Decem
ber worden te gemoet gezien,
VLAARD1NGEN. Gisteren zij'tt alhier bin
nengekomen 2 loggers, te zamen aanbrengende
36 kantjes pekel- en JO kantjes steurliaring, als
mede 4 bommen, met 1003 kantjes pekel- en
65 kantjes stenrharing.
MAASSLUIS. Gisteren is alhier binnenge
komen 1 logger, met 252 ton haring.
KRALINGSCHE VEER.Gisterochtend wer
den ter markt alhier aangevoerd 38 zomerzalmen,
die voor f0,65 tot 1.20 per ys kilo werden
verkocht. Nog werd»n aangevoerd 7 winter-
zalmen.
In de vorige week werden te Bergen-op-
Zoom naar het buitenland verzonden circa
54.000 stuks oesters en 950 balen mosselen.
De prijzen bedroegen van oesters per mille
le soort f80 a 195 en imperialen f120 a f 130
en van mosselen per baal f2.10 a f2.50.
Ned.-Horv. Kerk.
Beroepen: te Hoek (Z.) ds. W. Timmer
mans Paquy, te Hoogersmilde (Dr.) te Zoelen
(Geld.) de heer J. W. de Kanter, cand. te 's-Gra-
venhage.
Bedankt: voor Bergschenhoek door ds. II.
Visscher, te St.-Johanriesgavoor 's-Gra-
venpoider door dr. W. v, d. Beke Callonfels,
te Delden voor Halie door ds. B. de Planque,
te Gendringen.
Gereformeerde Kerken.
Beroepen: te Leeuwarden ds. P, J. Vis
scher, te Loosduinen.
Bedankt: voor Maassluis door ds. J. Osinga,
te Gouda.
Roomscli-katholieke Kerk.
De bisschop te Haarlem beeft teOude-Wete-
ring eene nieuwe paiochie opgericht en tot
pastoor aldaar benoemd den heer G. S. Koopman,
kapelaan te Roolofarendsveen.
De aartsbisschop te Utrecht heeft benoemd
tot pastoorte Ruurlo den heer H. J, Hack-
voord, en te Vollenhove den lieer G. Muiteman.
Mijnheer de Redacteur,
Reeds meermalen werden uwe lezers gewezen
op het belang der stenographie, en aangespoord
om zich die wetenschap eigen te maken. Maar
nog nimmer werd een uiteenzetting van eenig
stelsel gegeven.
Wilt u mij daartoe in de gelegenheid stellen
Ik meen te mogen aannemen, dat vele lezers
daarin zullen belangstellen.
Ik zal mij daarbij bepalen tot de hoofdpunten
van:
De stenographie naar het stelsel
Stolze-Wéry.
Het hoofdvereischte van elk stelsel voor steno
graphie of kortschrift moet in de eerste plaats
zijn de soberheid der verschillende letterteekens,
zoodat het neerschrijven daarvan den geringst
mogelijke» tijd vordert, zonder evenwel aan dui
delijkheid te verliezen.
De vormen der letterteekens in bovenbedoeld
stelsel zijn in hoofdzaak afgeleid van het ovaal
en de rechte lijn en vereisebten bij het schrijven
'/s a 'ft van het aantal handbewegingen, die
vereischt worden bij het schrijven van onze ge
wone letters. De klinkers worden in dit stelsel
symbolisch teruggegeven, zoodat wij alloen de
medeklinkers te schrijven hebben. Deze twee
feiten (de eenvoud der letterteekens en het niet-
schrijven der klinkers) geven reeds een maatstaf
ter bepaling van de snelheid die met dit schrift
te verkrijgen is.
Wij zeiden: de klinkers worden symbolisch
teruggegeven. Hieronder verstaan wij het vol
gende
Komt in een hoofdleitergreep d.- klank e, n,
ei, ij voor, dan schrijven wij de omliggende
medeklinkers op de lijnkomt daarentegen >n de
hoofdlettergreep de klank i ie, dan plaatsen w ij
de omliggende medeklinker» boven de lijnen
is de klank der hoofdlettergreep oeu, u, oe, dan
schrijven wij de omliggende medeklinkers onder
de lijn. Dit symbolisch teruggeven der kianken
heeft reeds menigeen doen vragen
»maar levert dit geen massa moeilijkheden
»op en op grond waarvan moet dat zoo ge
schreven worden?" Het antwoord op deze vra
gen is dit
Bij de vorming der teekens zoowel bij het
symbolisch weergeven der klinkers heeft de
samensteller zich geregeld naar de geluidsleer.
Wanneer men den klank e, a, ci, ij, uitspreekt, dan
gevoelt men dat de gcluidstrillingen daarvan in
het midden der keel worden opgewektspreekt
men daarentegen den klank i, ie uit, dan gevoelt
men dit boven in de keel j spreekt men den klank
o, oe, eu, u uit, dan gevóelt men het onder in de
keel. De plaatsing op, boven en onder de lijn is
du» volkomen correct. Wat de moeilijkheid bij
het schrijven daarvan betreft, ook die is niet
zoo groot, als men oppervlakkig zou denken.
Een der leden van de uNederl. Sten.-Vereen.
Stolze-Wéry" heeft zich de moeite getroost het
aantal woorden te tellen, voorkomende op 3
pagina's druks, verdeeld naar hunne plaatsing
op, onder of boven da lijn, en kwam toen tot de
volgende cijfers
In het geheel kwamen er op voor 1202 woor
den, daarvan stonden er:
op de lijn 784,
boven de lijn 167,
onder de lijn 251. De verhouding is dus van
op boven onder 65 14 21.
Blijkt dus uit deze verhouding, dat het aantal
woorden op de lijn 2 X zoo groot is als van
de lijn, de ondervinding heeft bovendien nog
geleerd dat deze moeilijkheid na een korte
oefening al heel spoedig overwonnen weid,.
Resumeerende komen wij dus tot de slotsom
dat het symbolisch weergeven der klanken geen
noemenswaardig tijdverlies oplevert.
Hebben wij in het voorgaande gezien, hoe de
plaatsing der klanken op de verschillende lijnen
gebaseerd is op de geluidsleer, ook de klanken,
die op dezelfde lijn komen e, aei, ij i,
ie o, oe, eu, u worden naar dezelfde leer
van elkander onderscheiden.
De a en e b.v. staan op dezelfde lijn, omdat
zij bij het uitspreken nagenoeg op dezelfde plaats
de geluidstrillingen verwekken, doch bij het uit
spreken van de a wordt meer spanning vereischt.
Die meerdere spanning geven wij in de steno
graphie terug door den aanvangsmedeklinker te
verdikken. Spreek slechts uit de woorden hel en
hal. Hebben we daarentegen het woord heil,
dat eveneens voor den es-klank op de lijn moet
staan, dan houden wij bij het uitspraken dien
klank langer aan, en dit geven wij weder terug
door den aanvangs- en sluitingsmedeklinker verder
van elkaar te plaatsen.
Op gelijke wijze worden ook de andere klin
kers van elkaar onderscheiden, die wij echter
hier niet zullen laten volgen.
Ook bij het bepalen der teekens voor de mede
klinkers is met de geluidsleer rekening gehouden.
De il en f worden door gelijke beweging der
tong uitgesproken, maar bij de t wordt do uit
spraak verscherpt. De teekens voor da d an i
zijn daarom in vorm aan eikaar gelijk, maar de
t is langer dan de d.
Eveneens is dit het geval hij de b en p, de g
en ft, de r en de v en f, enz.
Het zou ons te ver voeren, wanneer wij het
geheele stelsel in zijn bijzonderheden wilden na
gaan. Het zij voldoende, dat wij nu hebben
aangetoond, dat het stelsel Stolze-Wéiy zuiver
logisch is samengestelddat liet op deugdelijke
grondslagen rusten dat het, ook lij zuiver
grammatisch schrift een enorme verhooging van
snelheid ter. gevolge heeft. Dengenen, die meerdere
inlichtingen omtrent de stenographie volgens het
stelsel Stolze-Wéry verlangen, wordt verzocht
zich te wenden tot
C. J, Blommendal,
gediplom. ondcrw. stenographie.
SCHIEDAM, 18 October. AangekomenQnintus,
kapt. P. Bouijii'g, van Wmdau. 19. Oberst-
Lieutenant-von-Sülstoiff, kapt. D. Hauer, van
St.-Peteisburg.
MALTA, 17 October. Gepasseerd-. Beresford
(st.), kapt. A. E. Luganger, van Salonica
naar Schiedam.
WINDAU, Quintus, kapt. P. Boeijing, met eene
lading hout.
