schot van dezen brave nedergelaten, maar
altijd bestraald door de lieve zonnestralen,
als wilden ze tot het laatst vergezellen
hem, die er zooveel op het pad van anderen
heelt geworpen.
Het eerst werd het woord gevoerd namens
de ouders der leerlingen door den heer L.
A. C. Ingenhoes. Deze vertolkte dezer deel
neming aldus
Al kunt ge ons niet zien en hoort ge ons
niet, gij dierbare doode, toch gevoelen wij
als ouders, wier kinderen aan uwe goede
zorgen waren toevertrouwd, groote behoefte
om bij deze treurige plechtigheid, aan deze
open groeve, een woord van droefenis en
van eerbied, een woord van achting en \an
dank uit te spreken.
Diep betreuren wij uw dood, omdat gij zoo
goed zijt geweest voor onze kinderen, gij
wist hen zoo goed te leiden en hen aan te
sporen tot loeren en werken. Diep betreu
ren wij uw dood, omdat gij de nooilen onzer
kinderen zoo goed kendet, omdat gij huune
harten zoo goed verst ondt.
Oudeis en hunne kinderen en kinderen die
hunne ouders missen, hebben zich rondom
uw graf geschaald met diepen weemoed in't
hart ea met het droevig bewustzijn, dat met
uw verscheiden een beminnelijk leermeester,
een raadsman, een goede vriend, ja, een
vader voor eeuwig van ons is heengegaan.
Door ervaring hel) ik u mogen leeren ken
nen als een man met een edel karakter
een man, die de vervulling van zijn moeilijke
taak zoo goed begreep een man, bij wien
men nooit te vergeefs aanklopte als men raad
of een vingerwijzing noodig had voor het wel
zijn van zijn kind.
Thans staan wij met tranen in de oogen.
Kransen bedekken uw lijkkist, maar de beste
krans de krans, welke niet verwelken kan,
is door u zelf gevlochten van uwe veelvuldige
deugden.
Dank, duizendmaal dank, voor wat ge voor
onze kinderen gedaan hebt. De vruchten
van uwen arbeid, zij zullen het monument
vormen, dat ons steeds zal doen denken aan
u, aan den goeden Wij ma.
En nu, onvergetelijke kindervriend uw
assche ruste in vrede
De heer J. H. Kramers, oud-schoolopziener
sprak een roerend woord tot afscheid aan
den vriend, die den lof zijner vrienden niet
behoefde, maar dien hij schetste als een voor
beeld van ijver en plichtsbetrachting voor
allen, ouden en jongen, die slechts, valt hun
de levenstaak soms ook zwaar, aan Wijma
behoeven te denken om met moed de hand
weder aan den ploeg te slaan.
Het laatst sprak dr. C. J. Vaillant, mede
oud-schoolopziener, met Wijma lange jaren
als voorzitter en secretaris der onderwijzers-
vereenigirig in het voormalige 6de district
van Zuid-Holland werkzaam. Hem, die reeds
zoo dikwijls aan het graf van een onderwijzer
had gestaan, was het een behoefte ook dezen
goeden doode te schetsen in zijn rijke gaven
van hoofd en hart, en hem een hartelijk vaar
wel toe te roepen.
Diep bewogen stonden verwanten, vrienden
en stadgenooten om het graf. Tranen biggelden
langs de oogen van jongen en ouden, en toen
de oudste broeder van den overledene met een
enkel woord bedankt had voor alle liefde
blijken, zijn diep betreurden broeder betoond,
verliet men den doodenakker, velen, zeer
velen met de gedachte: sOpnieuw heeft
Schiedam een zwaar verlies geleden".
Een veeljarig vriend van Wijma, de heer
Bezemer van Delftshaven, zou ook gaarne een
woord aan het graf hebben gesprokendoch
hij gevoelde zich niet sterk genoeg daartoe.
We waardeeren het zeer, dat hij ons in staat
heeft gesteld, zijn vriendenwoord in ons blad
op te nemen.
Hoe zou ik van hier kunnen gaan, zonder
u een laatst en droef vaarwelte hebben
toegeroepen, vriend "Wijrna, man van eenvoud
en degelijkheid en zeldzame werkkracht. Uw
verlies zal niet alleen worden gevoeld in den
kring van uw gezin en van uwe vrienden,
maar zeer zeker ook in heel ons vaderland.
Uwe leesboeken toch ik herinner slechts
aan De Spreekwoorden, De kleine Vaderlander
en De jonge Dezer zullen den naam van
Wijma doen voortleven zoolang de school
wereld nog prijs stelt op zuiverheid van taal,
degelijken inhoud en op eene hoog edele
strekking. Zoo de man, zoo zijn schriften:
de eenvoud van al hetgeen zijn vaardige pen
heeft geschreven, valt ieder terstond in
'toog, en sprak ook tot de kinderharten, die
onbewust gevoelden dat een vriend aan 't
woord was, die het goed met hen meende.
Menig onderwijzer weet te verhalen van
tranen, die na 't lezen eener eenvoudige lees
les ontsprongen aan 'toog van.knapen, van
wie men dit het laatst zou hebben ver
wacht. Onwillekeurig denken onderwijzers
hier met mij aaneen goed zoon, de oude
vrouw en haar ezelde oude Kolus, ons
broertje, het laatste zeker geïnspireerd door
't aandoenlijk verhaal van onzen eenigen
HaverSchmidt, die nog slechts weinige weken
geleden op deze zelfde plaats een graf heeft
gevonden.
Hoe onberekenbaar veel zegen hebben zulke
waarlijk vrome mannen aan jong en oud ge
schonken Daarom zegenen wij die edelen nog
in hun graf, omdat zij wat goeds blijven spre
ken ook na hun heengaan. En heilig blijft
hunne nagedachtenis, omdat zij nog na hun
sterven blijven getuigen van een geest, die niet
van deze aarde is.
Daarom vaarweledele vriend, wij zullen
uwe nagedachtenis in eere houden en u
niet vergeten
Hedenmiddag ten twee ure werd door
burgemeester en wethouders ten raadhuize
alhier aanbesteed het afbreken van de open
bare jongensschool en het bouwen eener nieuwe
school, aan het Oude Kerkhof met de daar
mede in verband staande weikzaambeden
Ingekomen waren elf inschiijvingsbiljetlen,
n.l. J. Pinster alhier voor f 16,273, J. A.
Schuurmans te Rotterdam f16,525, A. P. IC.
Ilardeman te Kralingen f16,550, J. Hoek Jz.
alhier f 16,740, H. Wienhoven alhier f16,783,
J. Bovenberg en N. van der Velden alhier
f 16,880, J. G. van der Linden te Woerden
f17,400, J. Bouma te Rotterdam f17,897,
C. van der Kuil te Rotterdam f 18,200, M.
van der Spek te Rotterdam f 18,230 en T.
Versmoren en G. Lolkus te Rotterdam f21,093.
Het werk werd toegewezen aan den laagsten
inschrijver, den heer J. Pinster alhier.
Van de levering van het ijzerwerk voor
1950 kipwagens in 5 perceelen, ten behoeve
van het ministerie van koloniën, een en ander
ten dienste der bevloeiingswerken van de
Solo-vallei, zijn 2 perceelen (gezamenlijk 1170
wagens) opgediagen aan de firma G. J. Vincent
Co. alhier.
De Staatscourant no. 123 bevat de statuten
van den Nederlandschen Roomsch-katholieken
volksbond, afdeeling Schiedam, te Schiedam.
Het leesseizoen van het Nut werd gister
avond gesloten met een spreekbeurt van mr,
II. Ph. de Kanter, van Haarlem, over Losse
gedachten over de opvoeding der Vrouw".
Alvorens tot de behandeling van zijn onder
werp over te gaan, gevoelde spreker be
hoefte, hulde te brengen aan de nagedachtenis
van den man, die hier zijn leven lang heeft
gewerkt en steeds zijne beste krachten heeft
veil gehad voor de algemeene belangen, n.l.
Frans HaverSchmidt, die ook in zijn leven
en in zijn hart een groote plaats heeft in
genomen.
Vervolgens tot het onderwerp zijner rede
komende, stelde spreker in 't licht, hoe be
krompen in dezen verlichten tijd de begrip
pen nog zijn aangaande de opvoeding der
vrouw en hare positie in de maatschappij.
Achtereenvolgens voerde spreker zijne hoor
ders naar verschillende gedeelten eener stad,
in allerlei kringen en standen, waar de taak
der vrouw zoo uiteenloopt; naar het weel
derig salon, waar de tijd in beuzelingen en
nietigheden wordt doorgebracht, waar de
vrouw opgaat in meisjesdroomen en hare
roeping als vrouw en moeder veronachtzaamt
naar de burgerwoning, waar men vaak naast
elkaar, maar niet met en voor elkaar leeft,
voornamelijk tengevolge van te geringe ont
wikkeling eindelijk naar het veld, waar
de vrouwenarbeid oorzaak is van den geeste
lijken en zedelijken ondergang van het gezin.
Aan wie de schuld Niet aan die vrouwen,
die te beschouwen zijn als beklagenswaardige
slachtoffers van domheid en maatschappelijke
wanbegrippen en misstanden. Neen, de staat,
de gemeenschap, en zij alleen, is oorzaak van
het groote, schreeuwende onrecht, den vrou
wen aangedaan zoolang de wetten van het
land de vrouw de mindere doen zijn van den
man, zoolang de grondwetgever slechts recht
doet wedervaren aan de helft van het volk,
is geen deugdelijke verandering in de positi
der vrouw mogelijk. Spreker is niet blind
voor de pogingen door de »Maatschappij tot-
Nut van 't Algemeen" aangewend alsmede
voor ander particulier initiatief, doch zoolang
de gemeenschap nalatig blijft te voorzien in
hare schromelijke tekortkomingen ten dezen
opzichte, blijven dit slechts gebrekkige pogin
gen. De wetgever behoort doordrongen te
zijn van het bijbelseh woord, dat God de
vrouw geschapen heeft naast den man, en
niet als slavin onder hem. Met blijdschap
heeft spreker dan ook de beweging der sVrije-
Vrouwen-vereeniging" begroet, welke midde
len beraamt tot hst verkrijgsn van rechten voor
de vrouw, welke haar rechtens toekomen,
ook het kiesrecht. Mag tegen dit laatste be
denking rijzen, wegens den aard der zwakke
sekse alsook wegens den invloed, dien de
vrouw op verkiezingen zou kunnen oefenen,
zoolang de vrouw erkend wordt als de gelijke
van den man, moeten haar. naast gelijke
plichten, ook gelijke rechten worden verleend.
Dat de maatschappij die rechten reeds
eenigszins begint te erkennen, blijkt uit het
feit, dat vele betrekkingen ook door vrouwen
worden bekleed. Niettemin is deze erkenning
nog veel te gering en feitelijk meer dulden
dan erkennen. De staat behoort den leer
plicht in te voeren en alle inrichtingen van
onderwijs ook voor de vrouw open te stellen,
teneinde hun tot ontwikkelde en practische
huismoeders te vormen, opdat zij, met en voor
haren man en kinderen levende, als edele
factor aan den huiselijken haard, ontwikkeling
bevorderende en liefde aankweekende, mede
opbouvve aan het groote werk van onderlinge
vrede en liefde.
Met een woord van dank voor het behar
tigenswaardige woord aan den heer De Kantel
en een tot weerziens aan de leden sloot de
heer Beekman de vergadering.
In een bijvoegsel tot de St-Ct. no. 66,
zijn opgenomen staten bevattende de stati
stiek van de Rijnvaart over 1893.
Blijkens een telegram van den gouverneur-
generaal van Nederiandseh Indië van 2d dezer
wordt de gouvernements-koffieoogst op Java
voor dit jaar geraamd op 304,195 pikols.
St.-Ct
Tot lid der Provinciale Staten van Zuid-
Holland is te Leiden (vacature-De Laat de
Kan ter) gekozen de heer A. E. van Kempen
(anti-rev.) met 646 stemmen. De heer mr.
M. d'Aumerie (lib.) had 597 stemmen.
De dag der opening van de nieuwe zitting
der Staten-Generaal op Woensdag (16 Mei)
is daarom op dit tijdstip bepaald, dewijl daar
door de leden buiten de noodzakelijkheid
worden gebracht om op een der Pinksterdagen
op reis te gaan naar Den Haag.
De statistiek der sterfte over December
1893 wijst aan, dat in Zuid-Holland, met
eene bevolking van 1,002,144 inwoners, het
aantal overledenen met levenloos aam?,
gevenen op 1000 inwoners per jaarbedroU
25,88.
Op de 1000 inwoners komen in die statistiek
de volgende gemeenten voor: Delft met 30,60
overledenen, Dordrecht met 24,15, Gouda
met 53.54, 's-Gravenhage rnet 22,67, Leiden
met 34,63, Rotterdam met 28,40 en Schiedam
met 21,42.
De Rijnlode bevestigt het bericht, dat de
heer S. van Veizen te Alfen a,d. Rijn, zich
niet weder voor eene candidatuur voor de
Kamer beschikbaar zal stellen.
De heer TV. J. Geertsema, lid der ontbon
den Tweede Kamer voor het district Enschede
wenscht om gezondheidsredenen zich bij de
a.s. verkiezing niet weder verkiesbaar te
stellen. {Fad)
Het Handelsblad is van oordeel, dat bij
de verkiezing van eene nieuwe Tsveede Ka
mer de vraag niet kan luiden svóur of
tegen de kieswet-Tak", maar »voor of tegen
grondwetsherziening".
De W. R. Ct. ziet in liet denkbeeld ran
bet HU. wel veel aanlokkend», maar gelooft
niet, dat het voor 't oogenblik groote kans op
verwezenlijking aanbiedt. Ofschoon voorstan
der van uitgebreid kiesrecht, kan zij niet liet
ostracisme toepassen op allen die niet met hart
en ziel de inzichten van minister Tak deelen.
De Standaard meent, dat nu de K>
Regentes over het bezwe r'
verschillende uillegging
sproot, is heengestr
hare beslissing mo'
De Tijd wil
doen luiden»vo-
zigde wetsontweq
De Amsterdamir
oordeel, dat men bi_
letten op partijen, m.
de candidaten uitbrei
willen voor de werklif
Aaa de vereenigingr i.
»Radicalen Bond", is door m
dien bond het volgende schrijve
In de aluemeene vergadering, bi
np Maandag 20 Maart a.s., des midda
in het gebouw »Odéon", Singo! bij he.
plein te Amsterdam, zal het volgende voo(
het oordeel der afgevaardigden worden ondervv
pen
Het bestuur van den «Radicalen Bond" te mach
tigen tot uitvaaidiging van een manifest, waarbij
den geestverwanten de volgende gedragslijn voer
de aanstaande verkiezingen wordt aanbevolen
lo. als eenig punt wordt op het verkiezings
program geplaatst:
Onmiddehjke uitbreiding van het kiesrecht in
den geest en naar de bedoeling van het inge
trokken weisontwerp.
2o. Geen candidaten worden gesteld, die niet
onvoorwaardelijk instemmen met het sub lo
genoemde of die
A op grond van bezwaren, aan de grondwet
ontleend, de kiesbevoegdheid willen onthouden
aan hen die kostelooze geneeskundige liulp ont
vangen van eene instelling van weldadigheid of
van een gemeentebestuur
B den leeftijd voor de uitoefening der kies
bevoegdheid willen stellen boven 23 jaar;
C hunne stem voor hetvvetsontweipafhanke
lijk stellen van het opnemen der rchrijfproef
onder de kentcekenen van geschiktheid en uiaat-
schappelijken welstand of van eene bepaling,
waarbij zij, die wegens onvermogen hunnen
aanslag in de directe belasting niet hebben vol
daan, van liet kiesrecht worden uitgesloten.
Door de »Sliedrechtsche ICiesvereeniging" is
verzonden, als telegram, aan H. M. de Regen
tes ïDe Sliedrechtsche Kiesvereeniging ge
voelt zich gedrongen, Uwe Majesteit met den
diepsten eerbied kennis te geven, dat ztj zich
ten zeerste verheugt in Uwer Majesteits be
sluit tot ontbinding van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal.
